M. Tullii Ciceronis De officiis ad Marcum filium libri tres

81쪽

D OFFICIIS LIB. II CAP. 2 quam aliud est philosophia, s interpretari velis, praeter studium sapientiae. Sapientia autem est, ut a veteribus philosophis definitum est rerum divinarum et humanarum causarumque, quibus hae res conlinentur, scientia cuius studium qui vituperat, haud sane intelligo, quidnam sit, quod si laudandum putet. Nam sive oblectatio quaeritur animi requie Silue curarum; quae conserri cum eorum studiis potest qui seni per aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad ben hbeateque vivendum sive ratio constantiae virtutisque ducitur aut haec ars si aut nulla omnino, per quam eas assequamur. Nullam dicere maximarum rerum artem Sse, Cum ni inimarum sine arte lilia sit hominum est parum considerate loquentium atque in maximis rebus errantium. Si autenies aliqua disciplina virtutis ubi ea quaeretur, tum ab hoc discendi genere discesseris Sed haec, cum ad philosophiam cohortamur, accuratius disputari solent quod alio quodam libro secimus. Hoc autem tempore tantum nobis declarandum fuit, cur orbati rei publicae muneribus ad hoc nos stu- dium potissimum contulissemus. Occurritur autem nobis, et quidem a doctis et eruditis, quaerentibus, satisne constanter sacere videamur, qui, cum percipi nihil posse dicamus, tamen et aliis de rebus disserere soleamus, et hoc ipso tempore praecepta uici persequamur. Quibus vellem satis cognita esset nostra sententia. Non enim sumus ii, quorum vagetur animus errore, nec ha-giit de Zeit sieg ohnelii schon in tantum Dei mi nachher inseribendae -- νε in erat , mi die correlation timium, quantum hem

ris quant em mihi νι rrti, aetas, forense ferias concesserint. eber

6. , ramlium S. Eu I. 7. alio quodam libro. Im Horten sius C. de fin I. l. 2 philosophias quidem vituperatoribus satis r

sponsum eis e li O, qu abis philosophisi a f. ua et mihi umdata est, eum inet amuata et

vituperata ab Hortensio Augustiu

et ad te iparem, domine, m eta Di r Ces mea' et vota ae desideria mea

82쪽

beat inquam, quid sequatur. Quae enim esset ista mens, vel quae vii potius, non modo disputandi, Ied etiam vivendi ratione sublata Nos autem, ut ceteri alia certa, alia inceria esse dicunt, sic ab his dissentientes, alia probabilia, contra alia dicimus. Quid est igitur, quod me impediat, ea quaesprobabilia mihi videantur, sequi quae conira, improbare; atque astimandi arrogantiam vitantem, sugere temeritatem, quae a sapientia dissidet plurimum Contra autem omisia disputatur a nostris, quod hoc ipsum probabile elucere non possit. nisi ex utraque pari causarum esset sacta contentio. Sed haec explanata sunt in Academicis nostris satis ut bitror, diligenter. Tibi autem, mi Cicero, quamquam in amiiquissima nobilissimaque philosophia Cratippo auctore, e saris, iis simillimo, qui ista praeclara pepererunt tamen haec nostra, sinitima vestris, ignota esse nolui. Sed iam ad instituta pergamus. Quinque igitur rationibus propositis ossicii persequendi, squarum duae ad decus honestatemque pertinerent, duae ad 9 commoda vitae, copias, pes, acultates, quinia ad eligendi iudicium, si quando ea, quae dixi, pugnare inter se viderentur bonestatis pars consecta est, quam quidem tibi cupio esse notissimam uoc autem, de quo nunc agimus, id ipsum est, quod utile appellatur. In quo verbo lapsa consuetudo deflexit de via, sensimque eo deducta est, ut honestatem ab utilitate secernens opstitueret, esse honestum aliquid, quod utile noli esset, et utile, quod non honestum qua nullate nicies maior hominum vitae potuit asserri. Summa quidem is

V. 6, b in qu tantus erroreon multur, ut quem in portum se recipiunt cir non possint cognitis autem rorum sinibus, cum intelligitur quid si et bonorum

ecae remum et malorum, inventa

et malarum maciem vi a hominum Deaeetur ob eumquct errorem et voluptatibus maia imis saeρs r

arentur et durissimis animi dolo-- - ---ntur, sapientia adhibenda est, quae certissimam se no- δέ ducem praebeat ad voluptatem. bens is obe l. 6 rrare irrefellen, Schwanken uiasicher sein.

lem conscientiam contemnamus,

aliorum errantem pinionem aucupemur. vivendi ratione, seste Gruiidsutaesii das Leben Das Gegent heil onerrare is aucti in eistiger i eatebunt ratione ac via procedere.

contra alia d. i. contraria alia.

tasse possum M.

83쪽

auctiuitate phil ophi, severe sane atque honeste haec tria genera confusa, cogitatione distinguunt. Quicquid enim iu- sium sit, id etiam utile esse censent itemque quod hone sium, idem iusium. Ex quo uicitur, ut, quicquid honestum

inv. l. b in primo gener quaestini honesta anellabunttir'. uae autem in secundo, utilis. Haec autem tertia, qui partem statis continent et quia maior est vis honestatis, iunctas res omnino ea duplici genere intelli Erentur, sed in mes rem partem vocabuliebris rantur et honesta nominentur

-αntιιr, verbis confusa esse vide antur. use V, 23 6 haec coniunctio confusioque virtutum tamen a philosophi quadam ratione instinguitur - - san si te fistren und nota init Et re in de Theorie. urdensi das auch in de Praxis thun. so thulen si es leviter via tum

Ill. 76. de fin. II. 7, 2 ille non pertimuit saneque denter, Istis quidem ipsis verbis, inqui . ine Miche negative rasi ha hon

ste, gl. III, 44. r. l. 4 leneat amen eum cursum quem Oferit. Prima enim sequentem honestum

dem veterea intre ponetur honeste noch an alis uiti digi qui et mense brevi vel toto ει iunior anno sat II, 7, 12----μυι- magnis subito se con ret, Nnde mundior exiret se libertimo honeste Geli. I, 17, Id etiam apparet eiusmodi vilium raroris, si corrigi non possit, e re in esse Varronem censuisse quod ferri scillae a viro honeste posset DasLub viIches de honestatem ab utilitate non secernentes gespendet werdei muss, gi de n. III, 2i, et minussima et verissime nichis ver sancti defenditur suo denStoikerii nunquam aequitatem ab

utilitate orae seiungi et quidquid etc., es darinuque auo de P

quod honestum est, id ita summinubonum est, quemadmodum Per

putetici videtur, ut Omnia inauera parte ollocata vis minimi

momenti instar habeant, meit eben in praxi si nil de Stoikern uberetiisti inliten wie Cicero merklari, undisin in de Theorie ab eichen.

eicero sui das das in ah rheltssecundum ipsam verita tis remitam

henanii das titile, honestum und iustum. elehes dochmiemandvoni honestum et reunt halin dem utile egenuber mi dem honestum

84쪽

sit, id rosi amici mo qui parum empirami, hi saepe

--- homilies et ollutas admirantes, malitiam sapietitiain iudicant. Quorum eri or eripiendiis est, pinioque omnis adsm traducenda . ut honestis consiliis iustisque lactis, si alude et malitia, se intelligant ea, quae velint, eons

qui posse. Quae ergo ad vitam hominum tuendam pertinent, a iiii sunt inanima, ut virum, argentum, ut ea, quae gignuntur e terra, ut alia generis eiusdem parum animalia, quae habent suos impetus ei rerum appetitus. o um autem alia rationis experii sunt, alia ratione utentia. Experies rationis, equi, boves, reliqliae pecudes, apes, quarum opere essestur aliquid ad usum hominum atque vitam natione autem uis sum duo genera ponunt, deorum unum, alterum hominum. Deos placatos pietas essese ei sancitias proxime autem et secundum deos omittes hominibus maxime utiles esse possunt. Earumque lieni rerum, quae noceant et Obsint, iaeadem divisio est. Sed quia deos nocere non putant, bis exceptis, homines hominibus obesse plurimum Aurantur. Ea enim ipsa, quae inanima diximus, pleraque sunt hominum operis effecta, quae nec haberemus, nisi manus et ars accessisset nec iis sine hominum administratione uteremur. Neque enim valetudinis utatio, neque navigatio, neque laagri cultura neque frugum si lictuumque reliquorum perceptio et conservati sine hominum opera ulla esse potuisset. lam vero ei arum rerum, quibus abundaremus, exportatio, ei earum, quibus egeremus, invectio, certe nulla esset, nisi his muneribus homines ungerentur. ademque ratione necaber mill auch dies Glossem nur

quuatem ab utilitate posse seiungi et quicquid aequum iustumque e set, id etiam honestum vicissimque

quicquid esse honosorem idiss/ψαι etiam atque aequum fors. iuga in andere Syllulanius I. 35. 3-d quiete. Aber, iis sve

85쪽

lapides e terra Aciderentur ad usum nostrum necessarii nec ferrum, aes, aurum, argeritum isoderetur penitus abii sine hominum labore et manu. Tecta vero, quibus et 14 frigorum vis pelleretur, et calorum molestiae sedaren lux, unde aut initio generi humano dari potuissent, aut postea subveniri, si aut vi tempestatis aut terrae motu aut vetustate cecidissent, nisi communis vita ab hominibus harum rerum auxilia petere didicisset Adde ductus aquarum, derivationes fluminum agrorum irrigationes, moles Oppositas fluctibus, portus manu factos, quae unde sine hominum per habere

possennis Ex quibus multisque aliis perspisuum est, iii studius quaeque utilitates ex rebus iis, quae sunt inaniinae, percipiantur, eas nos nullo modo sine hominum manu atque opera capere potuisse. Qui denique ex bestiis fructus. aut quae commoditas, nisi homines adiuvarent, percipi posset Nam et qui priucipes inveniendi fuerunt, quem ex quaque Φelua usum babere possemus, homines certe suerunt nee hoc tempore sine hominum per aut pascere eas, aut domare, aut tueri, aut tempestivos fructus ex his capere possemus ab eisdemque et eae, quae nocent, interficiuntur, et 15 quae usui possunt apiuntur. Quid enumerem artium multitudinem, sine quibus vita omniis nulla esse potuisset Quid enim aegris subveniret, quae esse oblectatio valentium, qui victus aut cultus, nisi iam muliae nobis artes ministrarent, quibus rebus exculta hominum vita tantum distat a viciu et cultu bestiarum Urbes vero sine hominini coetu non potuissent nec aedificari, nec frequentari ex quo leges moresque constituti, tum iuris aequa descriptio viaque vivendi disciplina quas res et mansuetudo animorum con-

bus uraeime obesse, γε umis etiam varietas invonitur es. 16 Atque ut magnas te. copia. p. Marc. 4. 11 Nihil est

13 ferrum, aes etc. Nach Aescit enim opere alit manu factum,

4. 14. Subveniri, ruunt iis ta est.

Opres Wi sons Opera, gl. l. b. et cultu. Cultus is gerade Ii de nati II, 60 Ibi Iam vero das, a die Menaphen vor de

86쪽

- 0Fricii LIB. II. Q. 5. M secuta et verecundia esi effectumMe u esset vii mimilio atque ut dando et accipiendo utinandisque culiati s et miti dandis nulla re egeremus. Longiores hoc loco sumus, quin necesse est uos est enim, cui non perspicua sint illa, quae pluribus veri is aio Panaetio commemorantur, munem neque dueem,li nec principem domi magnas res ei saliliares sine hominum si diis gerere potuisse' Commemoratur ab eo Themistocles , Pericles, Cyrus, Agesilaus, Alexander, quos negat sine adi metuis hominum ianuis res eaedere potuisse. Utitur in re

noli dubia testibus non necessariis. Atque ut magnas utilitates adipiscimur conspiratione hominum atque consensu sic nulla tam detestabilis pestis est, quae non homini ab homine nascatur. Est Dicaearchi liber de interitu hominum, Peripatetici magni et copiosi qui

collectis ceteris causis, eluvionis, pestilentiae, vasti latis, eluarum etiam repentinae multitudinis, quarum impetu docet quaedam hominum genera esse consumpta deinde comparat, quanto plures deleti sint homilies hominum impetu, id est, bellis alit seditionibus, quam omni reliqua calamitate. Cum igitur hic locus nihil habeat dubitationis, quin ho-1Imines plurii uim hominibus et prosint et obsint proprium hoc statuo esse virtutis, conciliare itinios hominum et ad usus suos adiungere. Itaque, quae in rebus inanimis, quaeque in tractatione beluatium sum utiliter ad hominum vitam, artibus ea tribuuntur operosis hominum autem studia ad amplificationem nostrarum rerum prompta ac parata, Virorum

87쪽

D OFFICIIS LIB. Il. CAP. 6.18 praestantiu in sapientia et virtute excitantur. Etenim virtus omnis tribus in rebus sere vertitur quartim una est in perispiciendo, quid in quaque re verum sincerumque sit, quid consentaneum cuique, quid consequens, ex quo quidque i gruitur quae cuiusque ei causa sit alterum cohibere motus animi turbatos, quos Graeci zacti nominant, appetitionesque quas illi ρμας, obedientes emcere rationi tertium iis, quibuscum congregamur, uti moderate et scienter, quorum ludiis ea, quae natura desiderat, expleta cumulataque habeamus, per eo S demque, si quid importetur nobis ineommodi, propul Semus ulciscamurque eos, qui nocere nobis conati Sunt, tantaque poena assiciamus, quantani aequitas humani

tasque patitur. 6 Quibus autem rationibus hanc facultatem assequi possi-

19mus, ut hominum studia complectamur eaque teneamus dicemus, neque ita multo post sed pauca ante dicenda sunt. Magnam vim esse in fortuna in utramque partem, vel Se

cundas ad res, vel adversas quis ignorat Nam et cum prospero natu eius utimur, ad exitiis pervehimur optatos;

biete inen schlichen irkens ent- sprechen rei Lebens eisen die de rempublieam gerenses, der

versi venti uruckge Thri Merdenniussen. Aus anti hen arstellungenhait die Fortuna vo Antiunt, Mi

88쪽

et mini renavit, siligimur. Haec igitur ipsa sorinna eierossasus rariores habet, primit ab inanimis procellas, tempestates, infragia, minas, incendia deinde a bestiis ictus, mors is, impelire uae ergo, ut dixi, rariora. At vero inter miliis exercituunt, ui prolui trium, saepe multorum, clades imperationi, ut nuper sumni ei singularis viri, invidiae praeterea multitudinis, atque ob eas bene meritorum saepe civilis expulsiones, calamitates, fugae rursusque secundae res, honores, imperia, victoriae, quamquam fortuita sunt, tamen sine hominum opibus ei studiis neutram in partem esses

possunt.

Hoc igitur cognito, dicendum est, quonam modo homitium studia ad utilitates nostras alliceo at ille exhilare possimis uuae si longior fuerit ratio cum magnitudine utilitatis comparetur, ita lariasse etiam brevior videbitur. Quie eticunque igitur homines homini tribuunt ad eum augendum atque honestandum, aut benivolentiae gratia faciunt eum aliqua de causa quempiam diligunt aut honoris, si cuius virtutem suspicium, quemque. dignum fortuna quam amplissima putant aut cui fidem habent, ei bene rebus suis consulere arbitrantur aut euius opes metuunt aut inuisa, a quibus aliquid expectani, vi cum reges popularesve homines largitiones aliquas proponunt aut postremo pretio ac me

liel, habet.' rimo rium ei Pharsalus, Thapsus, Munda.

prohibentur, ad pila se M ad

fatos aut ad easoras conferunt.

Liv. XX li I. 46. I Ager Hispanis in Hispania, Numidis in Africa post bellum virtutis ausa datus es Ebens nidi re honori eousa,aus Aesilaing, hi surcti, M. l. 29.

89쪽

M BLAEFFIGIS B II CAP. z. cede ducuntur, quae sordidissima est illa quidem ratio et inquinatissima, et iis, qui ea tenentur, et illis, qui ad eam 22 confugere conantur. Male enim se res habet, cum, quod virtute effici debet, id lentatur pecunia. Sed quoniam nonnunquam hoc subsidium necessarium est, quemadmodum sit utendum eo dicemus, si prius iis de rebus, quae virtuli propiores sunt, dixerimus. Atque etiam subiiciunt se homines imperio alterius et potestati de causis pluribus. Ducuntur enim aut benivolentia, aut beneficiorum magni uidine aut dignitatis praestantia, aut spe sibi id utile futurum, aut metu, ne vi parere cogantur, aut spe largitionis promissisque capti; aut postremo, ut s 'perio nostra re publio videmiis, mercede

conducii.

omnium autem rerum nec aptius est quicquam ad opes 2 tuendas ac lenendas, quam diligi. h. alienius, quam timeri. Praeclare enim Ennius: Qu/m metuunt, oderunt quem quisque Mit, periisse Minorum autem odiis nullas opes posse obsistere, si antea sitit ignotum, nuper est cognitum. Nec vero huius tyranni solum, quem armis oppressa pertulit civitas, paretque cummaxime mortuo, interitus declarat, quantum odium imminum valeat ad pestem sed reliquorum similes exitus tyrannorum, quorum haud fere quisquam talem interitum emisit. Malus enim est custos diuturnitatis metus, eontraque benivolentia

2 sidetis vel ad perpetuitatem. sed iis, qui vi pyressos imperio coercent, sit sane adhibenda saevitia, ut heris in sa- mulos, si aliter ieneri non possunt. Qui vero in libera ei

90쪽

D DFricu LlR. II. ΑΡ. 7. 85vitate ita se instruunt, ut metuantur, iis nihil potest esse dementius. Quamvis enim sint demersae leges alicuius opibus quamvis limesacta libertas, emergunt tamen hae ali . quando aut iudiciis tacitis, aut occultis de honore suffragiis. Acriores autem 1 orsus sunt interinissae libertatis, quam retentae. Quod igitur latissime palet, neque ad incolumitatem solima, sed etiam ad opes et potentiam alet plurimn mi id amplectamur ut metus absit caritas retineatur: ita facillime, quae volemus, et privatis in re hiis et in re publiea consequemur. tenim, qui se metui volent, a quibus metuentur, eosdem metuant ipsi necesse est. uid enim censemus, si1-25

periorem illum montium cruciatu timoris angi solitum, qui cultros metuens tonsorios, candente carbone sibi ad Obat capillum uuid Alexandrum Pheraeum, quo anim πι-xisse arbitramur' iii, ait scriptum legimus, eum uxorem Thehen admodum diligeret, tamen ad eam ex epulis in i liculum veniens, barbarum, et eum quidem, ut scriptum est, compunctum notis Thraeiis, destinet gladi iubebat anteire: praemittebatque de stipatori s suis, qui scrutaretur arriculas Auliebres, et, ne quod in vestimeniis telum occultaretur, exquireret. 0 miserem, qui deliorem et barbarnm et

sumasiam patiaret quam coniugem Nec eum sesellit. Ab

24. libertas, de Fretheitssinnide sicli in de laeten, ungenirten

udieiis tacitis istunam Erihelle. Talia erant, eum sub tyrannis nobiles seeessum et latebras petebant,

a niatrimoni a oriebaia liberos tollere , ravabantur. Vide mi, pamn M. Heus inger. oecvnis de hon suffragio Silet. Caes. 80 Post remotos Caesetium et Marullum tribunos reperta one

δε agi consules eos Marantium libertatis, aberitials das DeieWori, das in Deieii Siaat D. denes is Missend. die Frethei thielit.

stum fefellit, nanil suae melixam, 'fulit auis impersonalis

nomine merden mi in de Be- densari nisi me fallit, e in telimie nichi irre.