Reuerendi patris F. Francisci de Victoria, ... Relectiones theologicae 12 in duos tomos diuisae quarum seriem uersa pagella indicabit. Summariis suis ubique locis adiectis, una cum indice omnium copiosissimo. Tomus primus secundus tomus

221쪽

civ ILLicientiae teneantur, sed hanc solum obligationem inducere,ut principes,& magistratus legum uiolatores iuste punire possint, negant-

hue stibditos ad aliquid aliud coram Deo teneri: sicut plerique religiosi de suis constitutio nibus dicut, quis i obligat quide ad poena,no

ad culpam,nec sine ratione insaniunt, sed probant rationibus & argumentis non inualidis. Primo, bita alias sequeretur,secularem pote state esse spirituale,si obligat in sero conscientiae. Secundo, Quia sinis reipublicar&potestatis secularis est solum aliquid temporale,puta pacificus s fatus ciuiumque conuictus sed hoc nihil ad coscientiam: ergo. Tereio, ia esset omnino potestas secularis altera parte manca, si oblivi et,posset absolvere,aut non posset. Quarto, Quia tuc puniret quis bis pro peccato na in hocmuncio puniret principes,in alio aut Deus. uinto,No potest imponere poena spiritualem: ergo nec obligare aci culpa, cu nouideat maior ratio de uno, qua de alio. Sexto,

Nam uel est in potestate principis obligare ad

culpam,aut non. si primum, cotta, Quia praelati spirituales possunt non obligar ut patet inteligionibus. Si secudu,quismodo ergo costavit qua do uelint obligare, cu ipsi no explicet' Sed his rationibus no obstatibus,quas graues doctores moueriit,no uidetur mihi dusitadu quin leges ciuiles obliget in sero coscietiar,cu

222쪽

na sit iusta &possit abrogari,non siifficit uoluntas legislatoris: sed oportet quod si utilis reipublicae,& moderata cum caeteris.Ite etiam diffseriit,quia diuina firmitis,&intensus obligat.in multis enim casibus obligat lex diuina, ubi non obligat humana .Nec ego aliam differentiam satis uidere possem.Conueniunt autein hoc, quod lex diuina constituit aliquid inesse&genere uirtutis aut uitii: ita, quod eo

ipso secundum quod lege diuina praecipit, aliquid est bonum &ossiciosum, quod aliis noess et:& eo quod prohibet,habet quod si m

luna,& uitiosum: quod alias non esset, ut exe-plo de baptismo patet,&de consessione,& de aliis sacramentis, in quibus non est alia bonitis, quam quod sunt a Christo praecepta. Et usus carniu & alia qui de legalia in ueteri legeno habebat aliquid aliud uitii, nisi ψ erat prohibita in lege.unde costat, ut nullu stultiu,nis quia prohibitu in lege, nec uirtus, nisi quia

prςceptu uel laudatu in lege.Tota enim bonitas uoluntatis humanae, ut doctores si iter probat,est exco formitate ad uolutate& lege diuina,& omnis malitia ex desormitate ad lege diuinam prouenire,quae est regula omniuactuu humanoru.Ita etiam lex humana habet uim costituedi aliqd in es e uirtutis,& eius corrariu in esse uitii. Sic enim M ebrietas est Phibita in lege diuina, est inteperatia: ita ieiuniun A est opus

223쪽

DE POTEsTATE est opus uirtutis , quia eadem sege commemdatur , & abstinentia a cibis quibusdam est uirtus, quia praeceptum est humana lege. Et ne exemplum afferamus solum de ecclesia sicis legibus , emere perimia magistratuum

est ambitiosum quia prohibitum lege hum

na. Item seri cum induere, est luxuriosum solum, quia prohibitum.supra terminum legis erogare in conuiuio,erit intemperatia, quod ante legem potuit esse temperantia, & magnificentia.Nec qui cquam interest quantum ad hoc inter legem humana & diuina.sicut enim meritum est in opere uirtutis,ita culpa in ope

δ' re uitii.Ideo 'sicut lex diuina habet uim obligandi ad culpam,ita&lex humana. Quod ne uoluntate di ctum uideatur,probatur sic , Lex humana est a Deo,ergo eodem modo obligat si t diuina. Assumptum probatur, Nam n ora solum opus Dei dicitur, quod se solo produ- . cit,sed etiam qc mediantibus causis secundis efficitur:ergo no solum dicitur lex diuina, qua ipse solus sanciuit,sed etiam quam Dei potestate homines tulerunt:sicut leges Potiscudicutur non solum quas papa per se tulit,sed etiam

quas papae authoritate alii inseriores tulerunt. ita enim uocantur papae constitutiones uniuersitatum,& collegiorum,quas constat papa non fecisse per se,sed alii eius authoritate con, diderunt.Vel ut clarius probetur, arguitur sic,

. supposito

224쪽

supposito quod papa habet authoritatem condendi leges obligatorias in foro conssentiae,s papa committerer alicui ut daret leges alicui

communitati, praecipiens eis, ut obedirent, nonne praecepta Legati haberet uim obligandi in foro conscientia Ergo qua ratione cum Deus dicat,Per me reges regnant,& legum coditores iusta decernunt , quare decreta illorrum non obligabunt similiter in foro conscietiar'Et ut apertius costet,videtur omnino ab

serdum, quod si papa precipiat, quod in hac

ciuitate obediat Cardinali legato,precepta Logati obligarent ad culpam, ut omnes satentur.&cum Christus prςcipiat parere principibus, negare principum legem obligaret ad culpam .Et tandem qui concedunt leges ponti Q cum obligare ad culpam , negare nullo modo possunt, quin etiam leges ciuiles obligent. Ita Dominus constituit principes seculares ad gubernandam rempublicam secularem, sicut Porifices ad spiritualem.Nec illico dictum Domini, xij uos spem it,me spernit, non solum ad ecclesiasticos,sed etiam ad ciuiles magistratus spectati nec minus diligenter in Q iptura commendatur obedientia principum secularium, quam ecclesiasticoru.Nihil ergo interest quarum ad O Nigationem, v ta humanae fiat leges, quam diuinae, sicut aeque uerum ficrame tum euet ab Apostolis, aut ab ecclesia condi-n s tum,

225쪽

DE POTEsTATE tum, si eam potestatem habuisset,acsa ChH- sto: nec minus obligabat lex uetus, quae t men per angelos suit data, non a Deo per se,

quam obligat Euangelica ab ipso Christo per

se ipsit in data : & hoc pro certo tenendum. , , Dubitari autem potest 'ad quam culpam obligentur,ad mortalem, an aduenialem solum .Et quod obligent ad mortalem aliquando, satis constare potest ex uerbo Pauli iam allegato. Qui autem resistunt, sibi damnationem acquirunt. Item Dathan,& Abiro in deuorati stuat,quia restiterunt Movs & Aaron:

non autem puniuntur pcena mortis pro culpa ueniali.In cotrarium autem, quod nu qua obligent ad mortale,tii detur. Nam si concurreretprsceptum diuinu solum ad ueniale obligans, cum quacunq lege humana,potius oportebit transgredi legem humanam, quam mentiri : si autem lex humana ali qua obligaret ad mort le,potius esset parendum illi,qua praecepto deueniali, cum mortale potius sit sugiendum. Respondetur ad hoc dubium graue ex pau

lo ante dietis.Dimim est, quod quo ad uim obligandi ideiri est iudicium de legibus humanis & diuinis: ad considerandum autem quomodo,aut quantum obligant humane leges,oportet eas cosiderare,ac essent diuinae. Humana enim lex,quae si esset diuina, obligaret ad ueniale,obligat etiam ad ueniale:& quae si esset

226쪽

s esset diuina, obligaret ad mortale, obligat etiam ad mortale Dictiam est enim quod qua tum ad hoc nihil refert,eo de modo obligant, ac si essent latae a Deo,licet ia o ita firmiter. Sic ergo inter leges diuinas ali ius obligat ad mortale,&aliquae ad ueniale ita otia humanae aliquae ad ueniale, aliquae autem ad mortale obli- gant. Sed ' qualiter dignosci possit, quando obligent leges humanae ad ueniale,& quando ad mortale,cum lex ipsa ciuilis hoc non significet,imo nec legislat or de hoc cogitauit quando condidit legem respondetur, quod nec in lege quidem diuina,& maxime naturali, semper significat,quod praeceptum sit de mortali,&quod de ueniali,& inter ipsi mortalia non signiscatur grauitas alterius ad altorum, id est quod illorum sit grauius. Sicut enim dicitur,

Non occides,ita dicitur, Non surtum facies,&,Non mentioris,&, Deumni uerbo otioso reddenda est ratio: eadem ergo est regula,&ratio distinguendi grauitatem alicuius peccati. Tantum enim relinquitur cogitandum ex parte materiar. Sicut in lege naturali &diuina illud aestimatur mortale, quod est contra honorem Dei , uel charitatem proximi, ut est blasphemi , homicidium: id au-xeueniale, quod est difforme rationi,& legi, non autem est contra honore Dei, aut proximi charitatem , ut uerbum otiosum, & alia id genus

227쪽

DE POTEsTATE id genus. Sic etiam erit in legibus humanis.si enim aliquid statuatur, quod multum expediat ad pacem ciuium,ad incrementum boni publici,ad honestatem morum : transgressio illius uidetur mortale peccatum. Si aute quod instituitur,non sit adeo necessarium, sed ue lut quoddam leue, erit ueniale. Exempla non

ita sint in promptu, sicut in legibus diuinis: sed potest accipi de tributo, quod uidetur omnino necessarium ad defensionem reipublicς,&ad alia publica munia & opera :& ideo siquis non solueret,esset mortale,& ideo s nulla lex data esset a Deo, sed totam curam legunt serendarum mandasset hominibus,& esset lex ciuilis,Non occides,&, Non metieris: primi obligaret ad mortale,secuda ad ueniale. Sicut nunc cum sunt diuinae leges,ita s quis contra

legem ciuilem uenaretur,aut indueretur bys sse,no uidetur mortale.Alia exempla commodiora poni possent: nec enim pendet hoc ex uoluntate legislatori s,sed ex natura & qualitate rei,& materiar.Ex quo patet quantus es o ror iuniorum quorundam theologorum,di centium grauitatem peccatorum sumendam esse Sc coli derandam ex quantitate obligatio- . nis, cum contra omnino faciedum st.Na qualitas obligationis sumenda est ex quantitate

materiae,nec naturali ter scimus maiorem esse

obligatione de non occidendo, quam de non iurando,

228쪽

rio.Nec oportet respicere, an illud, quod praecipitur,aut prohibetur, sit nunc, aut semel in

magnum commodum,aut malum reipublicae,

sed quale sit, si communiter,aut ab omnibus, aut multis sat. Si enim prohibetur nequis pecunias extra regnum portet, qui cunque exportant,peccant mortaliter, quamuis una expor

xatio parum noceat reipub. Sed quia s comuniter sere exhauriretur regnum.Ita lex communis obligat ad mortale. sicut una fornica tio parum nocet:sed si pasiim fieret, multum noceret, Sed contra dicta arguitur uehementer. quia si ex parte materiae est attedenda grauitas peccati : ergo lex no facit culpam. Si enim illa transgresso est in damnum reipublicae post legem, ergo ante lege: ergo prius erat pecs atum,&tam graue, sicut post legem. Respondetur primo, quod lex non solum obligat prohibendo, sea praecipiendo,& sic aliquid, quod ante legem erat bonum reipublicae, non tamen necessarium,lex potest praecipere,& sic post legem transgrcssio illius erit peccatum, quod prius non erat peccatum. Secundo dico, quod, ut patet in exemplis primo positis, potest esse aliquid, quod sit ante legem malum in aliquo,&in aliquo non post legem autem illud erit in omnibus malum: quia fuit ratiosiis scien

229쪽

sufficiens prohibendi omnibus,ut portarent sericum uel auream uestem, erat quid prius malum in paupere nobili post legem autem in omnibus,quia fuit suis ciens ratio prohibendi omnibus licet nullum erat de se inconueniens, quod aliquis de magnatibus hab ret uestem auream,aut sericam. Sed adhuc su- μ' perest dubium , Si rex uellet non obligare ad culpam,an posset Respondetur quὁd non est dusium quod possit scut potest ecclesia sticus legislator, ii quandocunque facit aliqua statuta, siae quacunque obligatione, ut pra latus religiosorum inter fratres saos. Esset

enim contra rationem dicere, quod constitutiones praelati ecclesastici non seinper obligent ad culpam ,& secularium non possint non obligare.Aliquando enim legissator, Que ecclesasticus, siue secularis non uult in suis legibus exigere obedientiam debitam a subditia, sed simpliciter ordinat quid faciendum si, dicens,& dirigens potius, quam praecipiens: qualiter multa uidentur esse in legibus & pragmaticis ciuilibus, & ecclesiasticis: sicut non semper cum petit pecu- niam creditor, exigit tanquam uolens obli

gare.

' Quaeritur tandem, An leges ciuiles obli-

230쪽

gent legissatores, & maxime reges. Videtur enim aliquibus quod non, cum sint supra totam rempublicam, & nullus possit obligari nisi a superiori: sed certius & probabilius est, quod obligentur . Quod probatur primo, Muia facit iniuriam reipublicae,& reliquis ci uibus, si cum ipse sit pars reipublicae,non habeat partem oneris : iuxta personam tamen& suam qualitatem, & digisitatem .sed ista obligatio est in directa, ideo aliter probatur. Nam eandem uim habent lator leges a rege, ac si serrentur a tota republica,tit supra decla ratum est. Sed leges latae a republica obligant omnes: ergo etiam si seranturi rege, obligant ipsum regem. Et confirmatur , Quia in aristo cratico principatu senatu scon sit tum obligat ipsos senatores authores illorum , & in populari regimine plebiscitae obligant ipsum populum:ciuo similiter te

pes regiae obligant ipsit in regem : & licet sit uoluntarium regi condere legem samon non est in uoluntate sua non obligare , aut obligari, sicut in pactis. libet henim quisquis paciscitur , pactis tamen te netur . Ex omnibus dictis insertur corollari uir quὁd ius gentium non solum habet uim ex pacto ex conducto inter honainos, sed etiam