Reuerendi patris F. Francisci de Victoria, ... Relectiones theologicae 12 in duos tomos diuisae quarum seriem uersa pagella indicabit. Summariis suis ubique locis adiectis, una cum indice omnium copiosissimo. Tomus primus secundus tomus

271쪽

a t. POTEsTATE celetum est quod spectat ad concilium, flatu . re autem probabile est quod possit, ia scutdictum est in '.quaestione,hoc expediret, e go 'concilium posset sacere tale statutum. Item quia papa potest sacere tale statutum,c go etiam concilium. Undecima propositio,Videtur quὁd in tali determinatione cocilium errare non possit. Probatur,quia est de iis,quae spectant ad mores uniuersites ecclesiae,ergo non potest err re in huiusmodi determinatione,& statuto.

Duodecima propositio,Facta tali determinatione,n unquam liceret papa dispes ire in tali lege,& peccaret mortalite dispensando ex qua que causa.Probatu Quia si cociliu d et minasset, quod dispensatio est perniciosa per decima propositione,& no potest errare per undecima ergo ita in q, est perniciosa dispensatio,ergo est illicitu.Ite si papa dispesat sine rationabili causa,peccat,iit in septima pr Bositione dictum est sed nulla potest esser 'tionabilis causa dispensandi contra madatum Qoncilii generalis. Ergo male saceret dispen- findo : quia grauius est melius, obseruare

finientiam' concili quod errare non potest, obseruare, uel capere causas, uel castis particulares . Item si concilium determina

quod dispensatio in tali lege est perniciosa toti ecclesa , hoc maxime esset, quando

. . talis

272쪽

talis dispensatio uergeret in detrimentum,no solum legis humatam sed etiam iuris diuini: quia ut Uictum est ius diuinum seruari non potest sine legibus humanis. Et s concilium. deberet sacere aliquod tale statutum,in quo nunqtiam esset dispensatio rideo esset, quia ex talibus dispensationibus sequeretur quod aut

pernacies, aut periculum esset contra ius diau in uni. non enim deberet esse pro decimis, aut bonis ecclesiasticis,sed pro maioribus rebus. Vis ex dispensatione puerorum sequeretur mala administratio in e esa,&ex consequenti uitiosa administratio sacrament ruin, morum corruptela, & nullum bonum

ex tali admihistratione posset nasci: merito

concilium determinaret, ut nunquam seret

dispensatio in illa lege.Et tunc arguitur sc Papa non potest dispensare in iure diuino , ut dictum est supra in 1.propositione. ergo si aliqua lex humana est necessaria ad obseruationem iuris diuini, non poterit papa dispensare licite in illa.Sed tota dissicultas est, quia licet dispensatio temeraria,& uulgata,& irraintionabilis possitine perniciosa, tamen dispe

satio particularis ex rationabili causa & raro, non esiet perniciosa priuata,ut cum isto puero uel iuuene optimae indolis, & morum optimorum,erudito 3t nobili,&qui reuera plus proderit quam quicunque alius, dispensetur

273쪽

rso DE porrs τλτEquod sat episcopus. ergo c5cilium no potest determinare, uulgariter omnis talis dispei, satio in tali lege est perniciosi, sed temeraria,&passim facta:& per consectilens non potest prohibere silmmum Pontiscem ne in aliquo casu emergenti possit dispensare.Respo deo ad hoc dubium. Primo, quod leges non res ictui casus particulares: sed ad hoc quod lex uniuersaliter seratur, satis est D suas temper si e diens, uel uiplurimum. Exempla sunt clara, si per se consderemus aliquomodo expedire,ut uir relin queret uxorem, & aliam ducoret, uel

quia sterilis,uel quia intolerabilis uel quia malis moribus inscit fortasse maritum: sed quia ut iam plurimum expedit,ideo lata est uulgarit lex,ne aliquis dimittat uxorem, otia s tuerit haeretica , & conaretur maritum subuersetere,uel in quocunque alio casu Idem de pluralitate uxorum etiam pro pace, imo conuersone tot his regni.Item nultu inconueniens uide tur aliquando sequi ex concubitu fornicario, s per se cos deretur.Ratio enim quare est in

lus, &prohibitus , est , quia est cotra bonum

prolis,ut nasceret sine certo patre,& pet cose quens male educaretur . Hoc autem cessare

potest in casti ubi mulier est sterilis,& iam aetatis prouectit & tamen uniuersaliter estprobi bita fornicatio,cum qitibusvis circunstantiis, quia in prolibus sequeretur mala educatio cprocreatio

274쪽

procreatio prolis.Ita profecto legislatores humani possunt habere rationem & respectum ad illud , quod pene semper accidit, etiam si aliquando desciat,& ferre leges uniuersalitex .etiam in quocunque casti: & si non esset lata lex de ins lubilitate matrimonii a Deo,eces sa posset condere illam legem ita uniuers lem, sicut fecit ipse Deus.& indispensabilem. in quocunque casu:quia si nunesata a Deo it uniuersilis est rationabilis,& utilis, etiam iet talis lata a concilio, uel papa.Nil enim sa est a quo sit lata lex ad hoc, quod sit ration bilis : nec Deus faceret leges ita in dispensabiles, nisi ita expediret.disponit enim omnia silauiter. sapientiae 9.& ut conuenit rebus Et 'in legibus humanis prohibetur uniuersaliter aliquid omnibus uti,tamen ratio legis non inuenitur in omnibus. Verbi gratia, Prohibetur ne nocturno tempore aliquis armatus incedat: certe ratio legis est, quia illo tempore

solent insidiae fieri, &caedes, & est maior licentia peccandi. Si quis autem certus, quod nihil mali facturus est ex hoc ed ex aliqua alia occasione portat arma illo tempore, est reus legis,&peccat contra legem, & merito punitroesi esset lata excomunicatio,in citra eret sentεtiam,quia propter pericula frequeter acci detiarationabiliter fuit factaabibitio in omnibus. . . Si ergo

275쪽

in DE POTEsTAVE 'si ergo licet aliquando aliquis iunior ratiota biliter possit alnimi in episcopi in tamet, quia hoc esset raro, & contrarium plui inviim contingit, posset concilium ordinare, quod cum nullo dispensaretur :& hoc est profecto D rum, etiam si nulla ratio effeti, optime saceret. Sed propter hoc est notandum, quod non so lum oportet expectare in condendis logibus quid boni sequatur ex casibus particularibus,

S ex obseruatione legis uel quid mali in his casibu, singulis in transgressione illius , sed quid sequatur, si tollatur talis lex uniuersalia ter Verbi gratia,si consideremus quid mali sta

uatur ex illa fornicatione aut illa, non uide tur quod sequatur magnum in conueniens, &s aliquod,posset etiam facile adhiberi temedium: sedla consideremus quid mali sequer tur, si tollatur illa prohibitio, intelligeremus quam necessaria est illa lex. Si enim liceret so nicari,non solum sequitur prava ducatio prolis,sed etiam quod non sit procreatio liberorum , & periret genus humanum .si enim hoc

liceret,inulti non ducerent uxores,& mallentuti per consequens cum ex huius modi uago concubit' non multiplicarentur liberi,sed raro euenia i , sequitur desectus &inopia filioru in republica,sequitur no sntfamiliae,& per consequens auitates, nec respublicae,& multa alia inconuenientia. Idem pa-

276쪽

PAPAE ET CON cII. II. asitebit de in lubilitare matri monii.Non enim oportet respicere ad hoc quid mali sequati iris Petrus uxorem suana reliqueAt, sed oportet

uidere quid mali sequatur , si passim liceat dimittere uxores.Cum enim inter coniuges si

pe incidat iurgia , & capi t eos inuicem satietas,rara essent mi trimonia si ina Et cuni reli- Eta ab uno non reciperetur ab alio, es et magnum periculum' incontinentia , & primum esset inmagnam iacturam & detrimentum ii

berorum, qui relinquerentur aut sine matre apud nouercam,aut sine patre apud matrem,& multa alia mala: unde iusti si inae est adepta illa secultas.Ita in legib' ecclesiasticis no oportet c5siderare quid boni,niit quid mali sequatur, si iste iuuenis sat episcopus, uel si quis o mat l, oc benescium,quia non uidetiir magna malu sed oportet con derare quid sequeresi,s hoc pasiim liceret seri sueperdaspes alione, siue alia quacunq; uia. soqueretur enim consuso,& pernicies rem ecclesasticarum ,&- bonorum morum, ut constat.Et ideo si hoc alia ratione impediri non potest, nisi ista, ut omnino hollatur sacultas dispensandi,haec accipienda est. Praeterea considera dum est, quod ratio legis pol esse rata,& determinata, a ςst in cornum, & uniuersali. Sed ratio legitima dispen- andi in lege no pol esse determinata, quia est x singularibus coiecturis,& circustaliis, de

quibus

277쪽

ας DE POTEsTATE quibus non potest haberi scientia,nec certitudo, ut philosophus dicit: quia uariatur in ins-nitu.&ideo oporteis dispensandu est, Pre' linquatur arbitrio humano,quado,et quomodo:& cum sint tot reru uarietates, sepe proponuntur circunstantiae,quae licet non sint sussicientes,simi apparentes,uel uerisimiles,& pex consequens trahunt hominem ad dispensat dum frequenter in lege: cuius tamen obse uatio est necessaria , & sic defraudatur intentio legis.Et praeterea est magna improbia dis hominum,qui nitutur in uetitu semper, pixitque negata,et qui cocupiscul,qa lex dicit, Nq coctipisces.Et praelati,etia summus Ponti

sex errare p otest in huiusni o di dispenation ibiit in sexta propositione dictu est,& sunt infirmi ad resistendit ambitioni importunitatibus. Ideo si maneat licetia dispes uidi in legib' pro

suo arbitrio,periculu est manifestu,ne dispesatio es fiat saepius irrationabiliter, tuam cu causa rationabili, magno detrimeto ecclesς.ex

go si aliud remediu adhiberi no potest,quam

hoc,hoc accipiedii est.Praeterea cosderadum est,' in moralibus non oportet multum considerare quid possit seri,sed quid in reru statu & natura inueniatur,& cotingat,& potius nibus stadum est.Possent iudices elle tortes uxri,ac ita iusti,ut nullis muneribus corrumpere

278쪽

PAPAE ET cON cI LII. tur,aut retraherentur a iustitia sed quia usu &experientia compertum est,quὁd iudices accipientes munera,no recte solent iudicare,ideo generaliter prohibitu est munera accipere.Ita

in proposito nos bene possum' philosbphari& imaginari, summi pontisces possent essὶ

sapietissimi,&sanctissimi uiri,& nunquam dispensabut sine legitima causa sed clamat e perietia in cotrariu:& videmus, i nullus quaerit dispesatione, quin obtineat. ergo desperandu est,st si relinquatur dispestitiones arbitrio humano,quod lis sent ex legitima causa.Et qua uis sint multi summi pontifices sapientes& sancti,unus potest omnia perdere es maxime quia summus Pontifex non potest examinare omnes causas obrutus grauissimis occupationibus sis ritualibus,&teporalibus,& necesse habet madare aliis cura, a quibus saepe falli potest,etia si fuerit B. Gregori .Et praeterea dicit Arista. Rhetoricoru,& S.I hO . a.q. 9 .ar. r. ad secudv. st omnia quae possunt, debelle Aristorige determinari,et disponi,et quamp*ucissima S. Non.

relinqui arbitrio iudicis.Cuius prsccpti multas ponit ratiora: sed potissima est, quia legislator seri leges in uniuersali,& de futuris,nec

tua innitit aut gratia amicoru,aut improbita- te thominii,aut prece,aut pretio,sediliu habet

in cocilio bonii reipublicae,cui o Es fauent. sed . in casibus particularibus cocurrui multa quae postunt

279쪽

1s r DE POTEsTATE possunt hominem ab aequo , & bono auertere.Et ideo multo liberior est ad seredas leges, quam tot iudicesnte leges ponuntur ex mag-gna cosideratione,in particulari autem no uacat ita considerare. Ita est in proposito, lege ecclesis seruntur cum assensu omnium,& a nemine impugnantur,aut contradicuntur,& scilint optimae. Sed in dispensationibus concurrunt multa;quae inducere possunt ad non recte dispensandu:&ideo optimum esset rescindere occasones.Et adhuc ita loquimur, quasi cum magna difficultate sant diipensationes,& oporteat adhibere magnas machinas ad extorquendam unam dispensationem,& non siit Romae expectantes, an quis uelit petere dispesatione omniu, quae legibus sancita sunt.

sed dicet aliquis, Videmus semper in literis apostolicis dispensationum, quod semper profertur causa iusta dispensationis:ergo si ita sit, quid opus est ista noua cautela Respondetur, Ego nullam dispensationem in particulari codemno, nec meum cst, non tuaico alienum seruum .Fortasse ita est ut dicitur. Sed uideo duo.Primum,quod in fine anni sitiat tot di spensationes factae, quod nescio an sint tot, qui legem seruent. Secundo uideo,quod om nes,qui petunt,aiserunt dispensationes, quos omnes miru est habere legitimas causas,ut c eis dispensetur in impedimentis matrim

280쪽

PAPAE ET cONcILI Laetatis ad ordines,& ita egularitates,& pluralitates benesciorum.Itaque omnibus pensatis, uideretur certe conducibile, ut hac ratione quis iret obuiam huic dispensationi legu optimarum, ut prohiberetur dispensatio abi0lut Quod si omnino uideatur aurum,& necessa xium esse, ut omnis lex habeat aliquam exceptionem,nec aliqua lex humana sit omnino

in dispensibilis , noc statuat lege, in quo casu positi papa dispensare,& terminet in tali, & in tali, & no alias,&sic poterit fieri dispensatiosne uiolatioe,& dispesatione legis. Sed tutius& iustius uideretur, ut fieret absolute de aliquibus legibus .Est praeterea considerandum, quod ut dictum est bonum commune est lixae serendum bono particulari, & ideo cum ex lata sit propter bonii publicum, dato P ita

esset, quod ex illa in casu particulari sequeretur detrimentum alicuius particularis, etiam ubi alias esset irrationabile, tamen serendum est propter conseruationem boni communi ,

nec statim oportet occurrexe ad dispensationes, quia dispensando in causis iustis,aperitur ianua ad dispensationes iniustas . Circa quod

8.dicit, quod nunquam dispensatio est facien da cum detrimento boni communis.& aa. q. 88. articu. I a. dicit, quod omnis dispensatio avraelato debet fieri ad honorem Dei, uel uti r litatem