장음표시 사용
311쪽
Tare, neque prius temere aliquid agere, quam sit inuentum & exploratum, quod liceat,aut non liceat.Talia sunt quae in utranque partem habent speciem boni aut mali, qualia sunt multa genera commutationum, & contractuum,& negotiorum .Et in his omnibus ita res se habet, in si quis antequam deliberauerit,&legitime illi constiterit tale factum licitum csse , aliquod tale saceret,&sorte secundum se est et licitum : talis peccaret, neque excusaretur per ignorantiam: cum illa, ut patet, no esset inuincibilis,postquam ille non facit quod in se est,
ad examinandum quod liceat, aut non liceat. Ad hoc enim ut actus sit bonus, oporIςt si alias non est certum, ut sat secundum diis nitionem & determinationem sapientis. enim est una conditio boni actus, 2. Exhic.ut sat secundum distinitionem sapientis .atque adeo si iste non consuluit sapientes ip re di bia,excusseri non potest.Imo dato quod talis actus secundum se licitus esset,postquam dubitatur,merito de illo tenetur quilibet contultare,&arbitrio sapientu sacere,etia si sorte ili errarent.Vnde s quis contractum, de quυ in ter homines dubitatur n si licitus necno, saceret sine consilio diniorum, sine dubio peccaret,etiam si alias cotractus est et licitus, & ipse ita putaret, nou ex aut horitatς sapientis , sed x sua affectione,& sentcntia.Ex cadem ratio
312쪽
ne si quis in re dubia consuluit sapientes , 8 illi determinauerint illud non licere: si talis proprio iudicio saceret aliquod tale, peccaret, etiam si alias illud in se esset licitum.Vt si quis exempli gratia esset dubius an iis c sit uxor sua,
consultat, an teneatur reddere debitum, uel utrum liceat, uel etiam exigere respondetur a
doctoribus quod nullo modo licet, ipse autem ex affectu uxoris uel propria cupiditate, non crodit,sed putat sibi licere, certe peccaret accedens ad uxorem, quamuis de se licitum esset, sicut re uera est , quia talis facit contra
conscientiam, quam tenetur habere. Tenetur
enim credere in his quae spectant ad salutem, his, quos ecclesia posuit ad docendum :&in re dubia arbitrici illoru est lex. Sicut enim in- sero contentioso iudex tenetur iudicare, secundum allegata &probata: ita in foro conscientiae quilibet tenetur iudicare, non ex proprio sensit, sed uel per rationem probabilem, uel per authoritatem sapientiorum , alias est temerarium iudicium,&exponit se periculo . errandi,& hoc ipso errat. Sicut in ueteri testamento Deute.I7 . praecipiebatur, Si quid esset ambiguum inter sanguine &sanguinem, causam &causam, lepram & non lepram, dc iudicium intra portas tuas uideris uariare: surge,& ascede ad lochi, que elegerit Dominus Deus tuus, ueniensque ad sacerdotes Levitici get neris
313쪽
Aristo. et DE INDIs IN s VL ANI's.
neris,& adiudices, qui fuerint illo tempore, quaeresque ab eis,qui iudicabui tibi nidicium ueritatis, & facies quodcunque dixerint qui
praesunt loco ,sequerisque sententiam eorum, neque declinabis ad dextra neque ad snistra. Ita inquam in rebus dubiis tenetur quilibet consulere illos quos ecclesia ad hoc costituit, quales sunt praelati, praedicatores,co sessores, dium at & humanae legis periti. Sunt enim m. ecclesia alii oculi,alii pedes, &c. I.ad Corint.
I 2.Et Ephes. .&ipse dedit quide quosdam
apostolos,alios euangelistas, alios autem pastores,& do ctores. Et, Super cathedra Moysi sederunt Scribat &Pharisaei, omnia quaecunque dixerint vobis,seruate & sacite.Math. as. Et facit etiam praeceptum Aristo. I. Ethi. ex Hesodo, At qui ex se nescit , cuiquam neque porrigit
Ut bona percipiat, demens & inutilis ille est.
Itaque no satis est ad securitatem uitae & conscientiar, ut quis putet se bene agere: sed in rebus dubiis necesse est ut aliorum,ad quos speetat,authoritati nitatur.Nec enim negotiatoribus satis est ut nihil faciant,quod ipsis illicitum putent, si alias sine concilio peritorum illicitos cotractus faciant. Vnde non puto uerum quod Cardin.Caiet. dicit, quod si reuera
aliquod secundum se est licitum, si ueniat indubium:
314쪽
DE INDI s INsVLANIL dubium,quicunque praedicatores,aut conse .sores, qui alius habent authoritatem iudicandi in isti,, dicant illud esse illicitum , vel scuttieniale dicunt esse mortale: quod ex adfectu ad rem no credit illis,sed format sibi conscientiam, quod non est mortale,no peccat.EXemplum ponit,ut quod foeminae utantur suco,&aliis ornamentis superfluis, quod reuera non est mortale,dato quod praedicatores & co sessores diceret esse mortale: saemina ex studio se ornandi non credit, sed putat uel osse licitum, uel non esse mortale, non peccat mortaliterita se ornando. Hoc inquam periculosum est. Nam foemina tenetur credere in his quae sunt necessaria ad salutem,peritis,& exponit se periculo faciendi contra illud, quod secundum sententiam sapientum est mortale. Et econtrario in re dubia si quis deliberauit cum sapientibus,&accepit determinationem , quod illud est licitum talis est tutus in conscientia, quousque fortasse iterum sit admonitus , uel tali authoritate , uel huiusmodi rationibus, quibus merito debeat moueri ad dubita dum, uel etiam credendum contrarium,hoc est notum, quia facit quod in se est, etiam si ignotantia est inuincibilis. Ex his ergo consciuntur propositiones.' Prima, In ' rebus dubiis quilibet tenetur consultare illos ad quos spectat haec docere,
315쪽
Mi s non est tutus in conscientia, siue illa dubia snt in se licita, siue illicita. secunda Si post consultationem rei dubitdiffinitum si a sapientibus illud este illicitum,
quilibet tenetur sequi sentcntiam illorum , & contrarium faciens non excusatur, etiam si
alias illud esset licitum. 'ITertia econtrario, si post consilitationem rei dubiae diffinitum si a sapietibus illud esse licitum qui sequitur sententiam illorum, est tutus,etiam si alias si illicitum.' Ergo redeundo ad propositum negotium
barbarorum,nec est descita cui deteriniustu,
ut non positi disputari de iustitia illius: nee
rursus ita evideter iustum,ut dubitari no pos-st de iniustitia illius: sed in utranque parte uidetur habere speciem. Nam primum cum uideamus totum illud negotium administrari per uiros & doctos,& bonos, credibile est re cte & iuste omnia tractari.Deinde cum audiamus tot hominu caedes,tot spolia hominum alioqui innoxiorum , deturbatos tot dominos possessionibus, & ditionibus suis priuatos dubitari merito potest iure an iniuria haec facta sint: &sic haec . disputatio non uidetur omnino stiperuacanea. & per hoc patet respo-so ad obiectionem. Et primum, dato quod nullum esset dubium in tota hac quaestione, non est nouum disputationes theologicas in-
316쪽
DE INDfs IN sv LANI s. stitui de re certa.Nam & disputamus de inca natione Domini, &aliis articulis fidei. Non enim semper disputationes theologicae sunt in genere deliberativo. Sed pleraeque in genere )emonstrativo, id est non ad consultadum, sed ad docendum susceptat. Quod si quis occurrat dices,Licet aliquando fuerint aliqua dubia circa hoc negotium, suerunt tamen iam haec tractata & diffinita a sapientibus, & sc ex consilio eorum iam
omnia administrari,nec opus esse noua examinatione:rcspodetur primum, si ita est benedictus Deus, nec noura disputatio quicquam
obstat,neque ego mouere uolo nouas quere
las. Secudo dico, 'quod haec determinatio non spectat ad iurisconsultos,uel saltem non ad solos illos. Quia cum illi barbari, ut statim dicam, no essent subiecti iure humano, res illorum non sunt examinandae per leges humanas, sed diuinas, quarum iuristae non sitis periti ut per se possint huiusnodi quaestiones diffinire ec fatis scio,an unquam ad disputationem& determinationem huius quaestionis uocati luerint Theologi digni, qui audiride tata re possent.Et cu agatur' de foro coicietiae, hoc spectat ad sacerdotes, id est ad ecclesiarn, diffinire. inde Deutero. i 7 . praecipitur Regi, ut accipiat exemplar legis de manu sacer Deus dotis.Tertio, ut sit ma rea sit satis egaminatai t 3 dc cer
317쪽
ry DE INDIs I NyVLANI s.& certa,nonne in tanto negotio possunt alia peculiaria dubia occurrere, quae merito disputari possent Itaque non solum no otiosu aliquod , & inutile,sed magnoperepretium m facturum putarem,si hanc quaestionem pro dignitate possem tractare. Redeundo ergo ad questionem,ut exordine procedamus, quaeri- . tur primo utrum' essent ueri domini ante ad
uentum Hispanorum,&priuatim & publice: id est .utrum essent ueri domini priuatarum rem & possesiionum, & utru essent inter eos
aliqui uiri Sprincipes. & domini aliorum . Et posset uideri quod non . Quia serui non habent domi niti rerum seruus enim nihil suum habere potest.Instituta per quas . perso .nob. acquirere liceat.* item uobis.&. n. de acquirend. haered.l.placet. unde quicquid acquiri- 'tur, domino acquiritur.Institu.de his qui simi Aristo. sui,uel alien.tur.*.nam apud omnes. Sed ba Libi. r. bari isti sunt serui.Probatur . nam ut Aristo.I.t Ethico. elegater & accurate tradit,aliqui sime natura serui quibus , scilicet melius est serui-re,quam imperare.ii autem, quibus ratio non
susticit ad regendum etiam seipsos,sed solum ad iussa capestetidum,& quorum uis magis in corpore est quam in animo. Sed profecto si aliqui tales sunt,maxime isti barbari, qui re uerapam distare uidentur a brutis animantibus , Momnino sunt inhabiles ad regendum: & sine.
318쪽
DE INDIs INSVL ANrs. dubio melius est illis ut regatur ab aliis,quam ut se ipsos regant.Et Aristo.dicit iustum naturale esse,ut tales serviant.ergo tales non po sunt esse domini.Nec obstat,quod ante adue- tum Hispanorum non haberent alios dominos: non enim repugat, seritum esse sine domino.ut notat so .in .l. si usum fructum.K. deliberali causa.Imo habetur expresse in ipsal ge,& est castis expressiis in .l. quod senius. d seruo. stipulatio. de seruo, qui a domino relictus est, &a nullo occupatus, quod potesta
quocunque occupari I ergo erant serui, potuerunt ab Hispanis occupari.
In cotrarium est, Quis illi erant in pacifica possestione reru&publice & priuatim: ergo omnino nisi contrarium constet habendi sunt pro dominis, neque indicta causa possessione deturbandi .Pro solutione nolo reuoc
re in propositum multa, quae a doctoribus traduntur de dis initione dominii, quae a m ς etiam late adducta sunt in materia de restiti ii ine,4.disis.& secunda secundae, q.M.Illa inquam praetereo, ne occasione illorum omittam magis necessaria. Et ideo his praetermis iis notandum, quod si barbari non haberent dominium,non uidetur quod possit praetendi alia causa, nisi uel quia s uni peccatores, uel quia infideles,uel quia amentes,uel insensati.
F Fuerunt ergo aliqui, qui defendebant, quod x ε titulus
319쪽
titulus dominii est gratia, & per consequens 9 quod peccatores, saltem mortali peccato,nullum habent dominium in quacunque re. Ille . is fuit error pauperum de Lugduno sue Valde ιVμφ 'a sum,&postea Iohannis Vulses f. Cuiui unus error damnatus in cocilio Constantien .suit,Amaebui. NUllus est dominus ciuilis V dii est in peccatombi tali.Eadem suit sententia Armachani libri Io.de quaesti O.Arme. c. .& in dialogo. Desen es. r. seriuin pacis. & probat Armac.quia tale domimi uim reprobatur a Deo. Oleae .8. Ipsi regia uexunt non ex me, principes extiterunt, &non cognoui .Et subi gitur causa, Argeturndi aurum suum secerunt sibi idola ut interia Tent,&c.Er ideo, inquit,tales darent iusto dominiobpud Deum. Certum est autem Omne domini tesse authoritate diuina, cum ipse sit creator omnium,neque aliquis possit habere dominiunt nisi cui ipse dederit . No est autem contentaneum,ut det inobedietibiis,&trani pressoribus praeceptoru su orum: sicut &i priniacipes humani non dant sita bona,ut uill a strit bellibus , & si' dederint aufertinet. Per umana autem debemus iudicare de diuinis. Roni x R6Midrgo ita Delis no concedit dominium .RS ino dientibus Unde in signum huius Deus milies . hiilludndo tales proiicita principatu, it Muta est lem I .R .i .&I6.&de Nabuchodonosor. 8c Gene. i. Balthasa Dani. .& Ite Genes . i. Faciamus . se . hominem
320쪽
hominem ad imaginem & smilitudinem nostram ut praest piscibus maris,&c. Apparet l. dominium sundetur in imagine Dei, sed laaec non est in peccatore, alias esset filius filii autesunt propter imaginem patris, ergo no est dominus.Item talis committit crimen laesae maiestatis, ergo meretur perdere dominium. Item
August. dicit, quod peccator non est dignus μῖ
pane,quo uescitur. Item Dominus dederat primis parentibus dominium paradisi & ratione peccati priuauit eos, Genes r.ergo.Uerum est, uod tam Vulcless, quina Armachanus non
istincte loquuntur,& uidentur potius loqui de dominio superioritatis, quod est princi-
pH.Sed quia argumenta aequaliter procedui de omni dominio, ideo uidetur sentire de omni dominio generaliter. & ita intelligit illorum .sententiam Conradus libro 1. q. .&satis cla '' ' Te dicit Armachus . Qui ergo sequeretur hac sententiam, posiet dicere, quod barbari non erant in peccato mortali. Sed contra hanc sententiam ponitur pro-
, positi O,Peccatum 'mortale non impedit do- minium ciuile,&uerum dominium .Haec pro Alalain. Na peccato mortali,& constitutus in extrema necessitate esset perplexus, quia tenetur cUm ex ue dere
politio licet hi determinata in concilio Constantiae, probatur tame.Primo arguit Almain. q. distin .is. q. a. ex Aliaco, quia tunc existuns