Historiae naturalis libri XXXVII

121쪽

HISTOR. LIB. XX. DI

cant, non multum sativa efficacior : cujus memorabiles usus traduntur. Sagittarum venena, & serpentium haemorrhoidum , & presterum restingui :pro cibo sumpta, & plagis imposita, extrahi. Item hyoscyami, pota e passo expresso succo . Cum ipsa non est, semen ejus simili effectu prodest. Resistit& aquarum vitiis, capitis dolori, ulceribusque in vino lusa & imposita. Reliqua ulcera commanducata cum melle sanat . Sic & infantium cerebro roimponitur, umbilicoque prociduo. In epiphoris vero omnium, fronte temporibusque cum polenta . Sed ipsis oculis, e lacte & melle. Eadem, si procidandoculi , soliis tritis cum corticibus fabae . Pustuliscum polenta & sale & aceto . Ulcera oris tumoremque gingivarum commanducata cruda sedat: item dentium dolores. Tonsillarum ulcera, succus decoctae . Quidam adjecere paulum myrrhae . Nam &mobiles dentes stabilit commanducata . Cruditates edat, vocemque firmat, & sitim arcet. Cervicis et dolores, cum galla, & lini semine, & melle, parimen Sura Sedat. Mammarum vitia, cum melle, aut Cimolia creta. Salutaris est suspiriosis, semine cum melle hausto. Stomachum in acetariis Sumpta corroborat. Ardentibus febribus imponitur cum polenta. Et alias manducata refrigerat etiam intestina . Vomitiones sistit. Dysenteriae & vomicis estur ex

122쪽

C. PLINII NATUR.

aceto, vel bibitur cum cumino . Tenesmis autem cocta , & comitialibus cibo vel potu prodest. Purgationibus mulierum, acetabuli mensura in Sapa .

Podagris calidis , cum sale illita , ct sacro igni .

Succus ejus potus renes juvat, ac vesicas. Ventris animalia pellit. Ad vulnerum dolores ex oleo cum polenta imponitur. Nervorum duritias emollit. Me

purgationibus a partu dandam censuit. Venerem in-rohibet, Venerisque somnia. Praetorii viri pater est, Hispaniae princeps, quem scio propter impatibiles uvae morbos , radicem ejus filo suspensam e collo gerere, praeterquam in balineis: ita liberatum incommodo omni . Quin etiam inveni apud auctores,

caput illitum ea distillationem anno toto non Sentire. oculos tamen hebetare putatur. LXXXII. Coriandrum inter silvestria non inve nitur. Praecipuum tamen esse constat AEgyptium. Valet contra serpentium genus unum, quod amphis-2O baenas Vocant, potum impositumque. Sanat & alia vulnera. Epinyclidas, pustulas tritum. Sic & omnes tumores collectionesque cum melle , aut uva passa. Panos vero ex aceto tritum. Seminis grana tria in tertianis devorari jubent aliqui ante accessionem: vel plura illini fronti . Sunt qui ct ante olis ortum cervicalibus subjici essicaciter putent . Vi magna ad refrigerandos ardores viridi. Ulcera

123쪽

HISTOR. LIB. XX. II9

quoque , quae serpunt , Sanat cum melle vel uva passa: item testes, ambusta, carbunculos, aures ecum lacte mulieris epiphoras oculorum : ventris &intestinorum fluxiones Semen ex aqua potum. Bibitur & in choleris cum ruta . Pellit animalia interaneorum , cum mali Punici succo & oleo semen potum. Xenocrates tradit rem miram, si vera est: menstrua contineri uno die, si unum granum biberint feminae: biduo, si duo: & totidem diebus, quot

grana sumpserint. Marcus Varro, coriandro Sub- IOtrito cum aceto , carnem incorruptam aestate Servari putat. LXXXIII. Atriplex & silvestre & sativum est. Pythagoras tamquam faceret hydropicos, morbosque regios, & pallorem, concoqueretur dissicillime: ac ne in hortis quidem juxta id nasci quidquam, nisi languidum, culpavit. Addidere Dionysius & Diocles, plurimos gigni ex eo morbos. Nec nisi mutata Saepe aqua coquendum : stomacho contrarium

es e, lentigines & papulas gignere. Miror, quare dissiculter in Italia id nasci tradiderit Solon Smyrnaeus. Hippocrates vulvarum vitiis id infundit cumbeta. Lycus Neapolitanus contra cantharidas bibendum dedit. Panos, furunculos incipientes, duritias omnes, vel cocto vel crudo utiliter illini putavit. Item ignem sacrum, cum melle, aqeto nitroque: similiter podagras. Ungues scabros detrahere dici-

124쪽

C. PLINII NATUR.

tur sine ulcere. Sunt qui & morbo regio dent semen ejus cum melle, arterias & tonsillas nitro addito perfricent, alvum moveant, cocto vel per Se , vel cum malva aut lenticula, concitantes vomitiones. Silvestri capillos tinguunt, & ad supra scripta

utuntur.

LXXXIV. et 1. E contrario in magnis laudibus malva est utraque, & sativa & silvestris. Duo genera earum amplitudine solii discernuntur . Majo-xo rem Graeci malopen vocant in sativis. Alteram ab emolliendo ventre dictam putant malachen. E silvestribus, cui grande solium & radices albae, althaea vocatur, ab excellentia effectus: a quibusdam pli-

stolocia. Omne solum, in quo serantur, pinguius seciunt. Huic contra omnes aculeatos ictus effcax vis, praecipue Scorpionum, vesparum, similiumque,& muris aranei. Quin & trita cum oleo qualibet earum peruncti ante, vel habentes eas non seriuntur . Folium impositum scorpionibus torporem ad-dio sert. Valent & contra venena. Aculeos omneS e X- trahunt illitae crudae cum nitro : potae vero decoctae cum radice sua , leporis marini venena restinguunt: & ut quidam dicunt, Si vomatur. De eisdem mira & alia traduntur. Sed maxime, si quotidie quis succi ex qualibet earum sorbeat cyathum dimidium, omnibus morbis cariturum. Ulce - manantia in capite sanant in urina putrefactae,

125쪽

HISTOR. LIB. XX.

lichenas & ulcera oris cum melle. Radix decocta, furfures capitis & dentium mobilitates. Ejus, quae unum caulem habet, radice circa dentem, qui doleat, pungunt, donec desinat dolor. Eadem strumas ct parotidas, panosque, addita hominis saliva, purgat citra vulnus. Semen in vino nigro potum a pituita & nauseis liberat. Radix mammarum vitiis occurrit, ad alligata in lana nigra. Tussim in lacte cocta , & sorbitionis modo sumpta , quinis diebus emendat . Stomacho inutiles Sextius Niger dicit . io Olympias Thebana, abortivas esse cum alipe an Se ris: aliqui purgari seminas, soliis earum manus plenae mensura in oleo & vino sumptis. Utique constat parturientes soliis substratis celerius solvi: protinus a partu revocandum, ne vulva sequatur. Dant& succum bibendum parturientibus jejunis, in vino decoctae hemina. Quin & semen ad alligant brachio,

genitale non continentium. Adeoque eae Veneri nascuntur, ut Semen unicaulis adspersum genitali, seminarum aviditates augere ad infinitum Xenocrates a tradat : itemque tres radices juxta ad alligatas: temnesmo & dysentericis utilissime infundi: item sedis vitiis, vel si foveantur. Melancholicis quoque Suc cus datur cyathis ternis tepidus : & insanientibus , quaternis. Decoctae comitialibus heminae succi . His

ct calculosis, & inflatione, dc torminibus, aut opisthotonico laborantibus, tepidus illinitur. Et sacris

126쪽

α PLINII NATUR.

ignibus, & ambustis, decocta in oleum folia imponuntur: & ad vulnerum impetus cruda cum pane. Succus decoctae nervis prodest, & vesicae, & intestinorum rosionibus . Vulvas & cibo & infusione emollit in oleo: succus decoctae permeatus' suaves facit. Althaeae in omnibus supra dictis essicacior radix: praecipue convulsis ruptisque. Cocta in aqua alvum sistit. Ex vino albo strumas, & parotidas, & mam-IO marum inflammationes, & panos in vino folia decocta & illita tollunt. Eadem arida in lacte decocta, quamlibet perniciosae tussi citissime medentur. Hippocrates vulneratis, sitientibusque defectu Sanguinis , radicis decoctae succum bibendum dedit: &ipsam vulneribus cum melle & resina: item contu sis, luxatis, tumentibus, & musculis, nervis, articulis imposuit: & ast limaticis ac dysentericis in vino bibendum dedit. Mirum, aquam radice ea addita addensari sub dio, atque lactescere . Essicacior

et O autem, quo recentior.

LXXXV. Nec lapathum dissimiles effectus habet. Est autem & silvestre, quod alii Oxalidem adpellant, sapore proximum, foliis, acutis, colore betae candidae, radice minima: nostri vero rumicem, alii lapathum cantherinum, ad strumas cum axun

a, pori meatus.

127쪽

HISTOR. LIB. XX.

gla essicacissimum. Est & alterum genus sere, Oxy- lapathon vocant, sativo idem similius, & acutiora habet solia ac rubriora, non nisi in palustribus nascens. Sunt qui hydrolapathon tradunt in aqua natum. Est & aliud hippolapathon majus sativo, candidiusque, ac spissius. Silvestria scorpionum ictibus medentur, & ferire prohibent habentes. Radix aceto decocta, si colluatur ' succus, dentibus auxiliatur: si vero bibatur, morbo regio. Semen stomachi inextricabilia vitia sanat. Hippolapathi radices privatim roungues scabros detrahunt. Dysente ricos semen duabus drachmis in vino potum liberat. oxylapathi semen totum in aqua caelesti, Sanguinem rejicientibus adjecta acacia lentis magnitudine prodest . Praestantissimos pastillos faciunt ex soliis dc radice, addito nitro & thure exiguo. In usu aceto diluunt .

LXXXVI. Sed sativum in epiphoris oculorum illinunt frontibus. Radice lichenas & lepras curant. In vino vero decocta , strumas , & parotidas , dc tocalculos: pota vino & lienes illita, coeliacos aeque,& dysente ricos, & tenesmos. Ad eademque omnia effcacius jus lapathi: dc ructus facit, & urinam ciet, ct caliginem oculorum discutit: item pruritum cor poris, in solia balinearum additum, aut prius ipsum

128쪽

C. PLINII NATUR.

illitum sine oleo . Firmat & commanducata radix dentes. Eadem decocta cum vino, sistit alvum :folia solvunt. Adjecit Solon ne quid omittamus bulapathon, radicis tantum altitudine differens, &erga dysente ricos effectu, potae ex vino. LXXXVII. ar. Sinapi, cujus in sativis tria genera diximus, Pythagoras principatum habere ex his, quorum sublime vis seratur, judicavit, quoniam non aliud magis in nares & cerebrum penetret. Ad Serto pentium ictus & scorpionum tritum cum aceto illinitur. Fungorum venena discutit. Contra pituitam tenetur in ore, donec liquescat, aut gargarizatur cum aqua mulsa . Ad dentium dolorem manditur :ad uvam gargarizatur cum aceto dc melle. Stomacho utilissimum contra omnia vitia, pulmonibusque. Exscreationes faciles facit in cibo sumptum : datur dc suspiriosis. Item comitialibus taediis 3 cum succo

cucumerum. Sensus , atque sternutamentis caput

purgat , alvum mollit , menstrua & urinam ciet .ao Hydropicis imponitur , cum fico & cumino lusum ternis partibus. Comitiali morbo, & vulvarum conversione suffocatos, excitat odore, aceto mixto: item lethargicos . Adjicitur tordylion. Est autem id semen ex Seseli. Et si vehementior somnus lethargi cos premat, cruribus aut etiam capiti illinitur cum

129쪽

HISTOR. LIB. XX.

fico ex aceto. Veteres dolores thoracis, lumborum, coxendicum, humerorum , ct in quacumque parte corporis ex alto vitia extrahenda sunt, illitum caustica vi emendat, pustulas faciendo. At in magna duritia sine fico impositum: vel si vehementior ustio timeatur, per duplices pannos. Utuntur ad alopecias cum rubrica, psoras, lepras, phthiria ses, litanicos R, opisthotonicos . Inungunt quoque scabras genas, aut caligantes oculos cum melle. Succusque tribus modis exprimitur in fictili, calescitque in eo losole modice . Exit & e cauliculo succus lacteus , qui ita cum induruit, dentium dolori medetur. Semen ac radix cum immaduere musto, conteruntur, manusque plenae mensura sorbentur ad firmandas fauces, Stomachum, Oculos, caput, sensusque omnes emulierum etiam lassitudines , saluberrimae genere medicinae . Calculos quoque discutit potum in aceto . Illinitur & livoribus sugillatisque cum melle& adipe anserino, aut cera Cypria. Fit δc oleum

ex eo semine madefacto in oleo expressoque, quo et Outuntur ad nervorum rigores, lumborumque & coxendicum perfrictiones. LXXXVIII. Sinapis naturam effectusque eosdem habere traditur ad arca, inter silvas tacta, in cortice calamorum Sub ipsa coma naScens. α) iisbanicos.

130쪽

C. PLINII NATUR.

LXXXIX. Marrubium plerique inter prImas heria has commendavere, quod Graeci prasion vocant, alii linostrophon, nonnulli philopaeda, aut philochares,

notius quam ut indicandum sit. Hujus folia semen que contrita prosunt contra serpentes, pectorum &lateris dolores, tussim veterem. Et iis, qui sanguinem rejecerint, eximie utile, scopis eius cum panico aqua decoctis, ut asperitas succi mitigetur. Imponitur strum is cum adipe . Sunt , qui viridis sero men quantum duobus digitis capiant, cum farris pugillo decoctum, addito exiguo olei & salis, sorberi jejunis- ad tussim jubeant. Alii nihil comparant in

eadem causa marrubii & feniculi succis ad sextarios ternos expressis, decoctisque ad sextarios duos, tum addito mellis sextario, rursus decocto, ad sextarios duos, si cochlearii mensura in die sorbeatur in aquae cyatho . Et virilium vitiis tu sum cum melle mire prodest. Lichenas purgat ex aceto. Ruptis, convulsis, spasticis nervis salutare. Potum alvum soleto vit cum sale & aceto. Item menstrua & secundas mulierum . Arida farina cum melle ad tussim siccam effcacissima est. Item ad gangraenas, & pterygia. Succus vero auriculis, & naribus, & morbo regio, minuendaeque bili cum melle prodest. Item