장음표시 사용
81쪽
. aliud nisi calefac ionem, & diffusionem sui esse; oc factionem
alius numero calori , & rei calidae, sicut ipse est calor. Et ad hunc actum concurrit Deus, quoniam Entitas est, de diffusio entitatis caloria,& hanc entitatem Deus dat; nam absque primo Ente nullum potcst csse ens, irec dare p*psium eisse. Sed ad hanc calefactionem, quae est Entitas caloris, i equitui non est e,& mors frigoris: quia frigus. cani non sit calor, eique oppon tu non po- test cum calore cola istere: at defic t esse, quantum calor crescit in esse. Hanc autem defectionem frigoris Dcus per omnipotentiam, dc entitatem tuam non dat quali esticiendo , ,ed subtrahendo, vel non .conseruando esse frigoris, deficiens. Mors ergo stigoris sequitur per accidens, imbret accidena est volita a calore: qui non intendit frigus occidere per se, sed dilatate proprium esse. & in tuto ponere. sic etiam quando calor i frigore occiditur, concurrit meus aὀsticefactionem. sed non ad perditionem caloris, n: si permissiue;& qui Eem propter melius, ut nimirum fiat stipus ad sumniturae, ab ipse Deo intentum. Deus ergo non fecit Mortem vis Re S: sapienter dicit salomon Sap. i. sed neque malum. sed chasel. tu lib. de li- ex nihilo, unde Deus nos elicuir, ac fecit, quando nihil cramus, consequuta nos suiu ut Aia selmus ex Augustino exponit. Ex quo Nihilo adhuc impotentiam, insipientiam, dc odium pateticipa .nus, sicut ex sit imo Ent: Deo, Potentiam, Sapientram, Ac Amorem
habemus. Premittit ergo Deus, relinquitque ex ni ilo nos contrahere mortem, malum, passonem, in quantum sunt aliorum vita, bonum, & generatio, actio.
VI. Hinc palxm fit, quod etiam in moralibus Malis non est Deus non po est et Iam, si pecmissone Physica . Nam
talis effectiva. morali er VM t in Omm lege. Peccatum enim est defectusentitatis. ordinis; rationisque melioris, Sc fundatur suu et actu opera insper electionem pr uam illius, qui potius eligit Bonum mi nus, α apparens, quam ma us,& verum, Vel in omissone boni debiti. Deus autem causa desectivaese non potest. Quando igitur
. . nos furamur, aut occidimus innocentem . aut adulteramus uxo. Iem alienam, eligimus quidem pecuniam, vel vindictam, atra bona sunt. & voluptatem, quae etiam bona est: non proinde peccamus in quantum bona sunt electar sed peccamus in quantum non est bo. na voluptas cum uxore aliena, quia colura iustitiam. Nec mora innocentis, in quantum innocentia boua est. Sed cum mistum sit malum bono,nos eligimus exiguum bonum cum magno malo& hoc . est peccatu,ad quod,ut sic, homo sedeterminat, ctante Deo. Quod . autem naturaliter idem sic bonum, L malum respective, patuit quoniam ignis blandus nos fouet, de tuncest nobis bonus, vehemens nos destriait, dc tunc dicitur malus. Et ita, vel ita operari
in robus, rationem peccati, & meriti constituit in moralibus, sicut
82쪽
ta, vel iis uti igne; viditatem, vel damnum parit in Physiris. Deus ' 'aergo concurrit ad omnes eiust nodi actus, hoc est ad impellere en- . iem mortiferum: ad pungere: ad perforare: ad coitum generatiuum, sed non ad defectum ordinis, de iustitiae. qui in tali us missi Acelut actibus, , c vocatur praeuaricatio, & dcordinatio, de aregula exorbitatio, o nisi permissiuὶ, quia iste ex tali malo elicere
hauet quid melius, seu notum, seu ignotum nobis. Sicuti petmitti tui Vestiario incidere pannum, quoniam inde sa rus ea vestem: Aratori Veto terram scindere, ut se aii e sume tum : de Iudae tridete Christum . ut redimatur Mundas : de Tarquinio adulterare Lucretiam, ut redimat u Roma. Si hanc Philoso iam initospexisset Caluinus, non dixisset. Deum ellu achinam
causam mali in quantum Malum, sed permissiuam: in quantum Ma- ές . lum, & ctivam in quantum Bonum physicum ordinatum v
VI l. False igitur opinamur, plus ei se Mali quam doni in Mundo fi hinsitiori: quandoquidem Entia omnia bona Ariat per iis, S ippi die iuba potest eli- malum physice est tantummodo respecituum: Moraliter eris est tore milum subra. defeeius maioris boni in ei gendo, vel abusias boni. Sed iste tione mali, sed qua-dςsectu basusque peccanti imputatur, id elae pacti lari causae tenus misiΠm honodelicienti ab ordine uniuersalis quae monet senius ad bonum in iis, i, N' communi, homo vero utitur motione illa ad malum illa Deus 'monet Pharaonem ad desensionem regni si ii ait. S. Thom. ipse vero usus est motione illa vexandum Hebreos. Deas aulcm .vsius deinde vexatione illa ad gloriam is iactis oc Moyss,nec t ' . . , men Deus propter illam ploriam per misit peccatam non in im . . peccatum habet causam sinatem cum sit inordinatio ergo non est ordinatae de se ad bonum uniuersi nec ad gloriam Dei inqui . o. S. Thom. nec effectivam sed dcfectivam in suo seii: non est volix im i Deo nec per se nec per accidens Hed post factum esse uti- 'tur Deus, non ex ratione peccati sed ex sita omnipotenti bonitate in bonum. Sc ideo causa particularis peccat quia i altim petr λςςi dens vult peccatum: uniuersalis autem laudatur, quia utitur illo in bonum, quod nec per se neci traccidens voriit. Ouinimo neque parti lares causae sectantur malum, in quantum malum, nisi qua tenus naistum est alicui bono, aut delectabili. aut utili, aut honorifico: malum enim, quatenus malum, creatura nulla potest eligere, Omne enim Dei Poni summi Emitatis acturae sunt , nec proindo spoliari amore Boni, & Entis pollunt pol sunt tamen non sacere ves desistere ab acta illo cui annexum est maluiu,& idia culpantur, ait
h e . . . . Li Malitia r c t ii Diaboli autem, & facinorosi peccatores Deo inim: G, cum bia d- bt sphemiano phemant Deum, obloquunturque contra eum, putant, lic e soli., cet. peccatori, in benefacere, & ulcisci contra Deum: quem cogitatu apnrehen- non Deo.
dunt tanquam iudicein nullum, crudelem, de intuitum, ut D. Tho.
83쪽
ct alii Doctores admonent. Qita propter non vere laedunt rhysicet Deum in se, sed illud ens. quod sibi fingunt in mente cito Deum 3. eontra Gen . e. malum, α haec falsa persuasi eit illis poena maior, unde Iob. ues. Si
a. s.&p p et Eoa t. peccaueris, qui nocebis ei ps Et Senec iii lib o Hic ego risi, quando in tam sublimem cogitationem ascendi && vera iri, & solui argumenta, quae me dubium tenci, iat,
quomodo Deus tot blasphematores contra se obloqui voat,qui lineipso loqui non possunt. Profecto si Seneca recte dixit: in Γι
Omnis prccan pientem non carit iniuria, quando ei vim quis iniuriam fac iapienti, iniuriam sacere cuipiam tali in ilia cognitione ficto alitereit u rion o o. eui qWi Mi piens cst, ct decipitur, veluti qui percutit umbram putans se putat in 1 sidere visa corpus: dc longe minus potest cica uia iniuriam ficere Ci eat Ouin s mala resul- ri. Illaeque blasphemiae resultant ex hoc in gloriam Creatori, Z ini tam in Oci gloxi niam eas dicunt, & iaciunt Deo. tanquam malo putantque Sciaci cere se vindicando, ergo eas faciunt amido boou, S. omnis bonitatis
etia illius bonitatis apparentis, fonte:. at passone decepti, de crrore capti odio habent semetipsos: qui illa osio liabent illa,quae in cre tore non est, specie malam Creatoris, sed in sua cogitationc fiet prauamque imaginem Quae cum non sit in Creatore sed in ipsi metui dem blaspheinantibu ,& osoribus: Ergo semetipses oderunt, ut David admonet, Qui dili is inii risitatem, odit a in am suam; S: seipses blasphemant; de hoc videtur eis bonum: & mouentur,ranquiria, s. hiis litiu, a bsense ad bonam, donum autem a Creatore dependet, crgo & adreeeatum non aes se Creatoris gloriam resultat odium illud mali, sed per accidens. & u libero arbitrio in sit respectu peccantium. Idc irco non merentur, sed demerentur quantum su opter spontaneum prauum conceptum animi, qui in cisci . de δε-n uta' , ' ζω ' tor iter eos prauos, malosque, de retinentes speciem prauam, a litati, patii eer, & m-l m im gii cui de re bona, propter desectum, quem partici. panta Nihilo, cui magis adbaetere volunt, quam Emi. Ait: cultate igitur, o si alti, de ii uelligetis, quantopere a veritare aberratis,nutantes Deum ellu vilem propret peccata vestra,cum iam videatis omnia restitate in gloriam eius, velint, nolint. v. . VIII. Inonoe: osum argumentum soluendi im remanet, quod,cum
ri 6 contraria sint tum S Terra, calor S stigiis lux teii eblae; non vitiario Deo euello. dentur potui illi nasci ab eodem Deo. si enim effectus cauiae si niti, em eis, & alter insorum similis est Deo, alter vero diis milis, quoniam e uitiarius est illi simili: Ergo Duo Dii. si duo sunt prima contratia. Elmeta; ves quatuor, si quatuor sunt elemeta. Resp6deo, quod vera& omnino dissimilitudo in mundo no eis, nisi inter Eus Non ens . contrarietas autem non est inter dissimiliaied inter sui lia. Calor 5:srigus similia Lint inuiceni: ambo enim activi sint, incorporei, rediit usui sui ipsius, sunt autem magis materiae dissimilcs, quae mers est,& corpor a. Nihilominus cum materia non praeliainui, neque
m l H esque cucaeo, sed ier Rex cum Resa pugnat.
84쪽
non cum plebeo ; & omne simile habet suu simile pro contrario, ut figulus figulum, inquantum ex eo , qu*4 si ii siunx. ' nEu ε,- ; iapetunt eandem rom, & contendunt pro polletnone illius rei communis: quae non cii suificiens amborum appexitui. rrgo in non ad pati. iiiii Deo cortraria non sinat, climst ipse sufficiens bonum omnibus, & permissi &otali Ens Entium: sed contraria sunt in materia, quam Vterque occupare vel ict, propriumque iegnum, &sedem saccre. Sed uterque simul de materia cum conueniant in esse, ab uno primo Ente omnes derivari pollunt. Sed inquies. Quoniam calor, A frigus mutuo se se oppusnant:
si Deus concurrit adactiones eorum contrarias, erit in te ipso con-
trarius, saciens, volensque conrxaria: Quod impossibile est. Ergo melius eii duos ponere Deos. Respondeo; quod ambo contraria id ni volunt, q)ae. itantque. & coi: simili ambo agunt modo, de appetitu a de dissutione propi .ae natura, ergo Deus concurrit ag ic facere,&ac. Ligefacete, quatenus unum, idEmque faciunt, hoc est, diffi lionem sui ipsorum est e: non autem ad calefieri, M . Lige fieri: quoniam alter paratis caloieni, alter frigus, di in utro- quo est. cficientia ipserum esse quatenu patiuntur, non quatenus odium esse amoetagunt, unde non ei se illud non est efiicientiae terminus, nisi per ac- ris umbram etiam .cidens, licet ex virtute maxima essicientiae procreat. Sed ordi. domi enat Deus passionem petopter generationem secundorum entium, de Rplus auxit ipsaellat alteri contrario minus altori, in qu tum λιι' syst Plui. xilium; iacti, praestitique; in quantum minus; permissi. De quo Ignorantiam. de vide metaph. Propterea D. Thomas ait, quod Deus potest velle trir mendacium moti accidui malu phy sicum, quoniacst contra nona particulare.&potest habπeentit . te. edota nati ad maius bonit: sed non potest velle per accidens Malum L is
morale, quia est contra uniuersale bonum, quo nil maius de dam- natio animae non potest recompensari maiori bono. IX. Hie vidi, in Mundo non ex are odium, neque ignorantiam , neque impotentiam essenti allicr, de per se tanquam Entia. Neque enim calor odit frigus, quatenus frigus est, sed quatenus stigiis non est calor, similis sibi; ergo odiunm cst quasi umbra amoris. Nos odimus inimicum, quoniam amamus Hos ipsi,s, proindeque nolumus ab illo destruri qui etiam quaerit nos destruere, noti . proptet odium nostri per se; sed ptopter amorem sui, scilicet viuendi amplius, & tutius. Ignorantia quoque ii est esse, sed non csse. Scire enim est fieri similem iei scitae. Mendacium est non esse, quod dicitur; Veritas est esse, quod dicitur; Duo ergo tan- tum coiitra stant& radices omnis oppostionis sunt in mundo, Ens, de Non ens. Omnis autem res quatoius participat Ens, bo-
na est physice, in quantum Non ens, mala pnγsce. sed necessecst, quod participet Non ens ad mundi d. stinctionem, aliter sol
85쪽
participaret. Sic , c calor esset frigus, & omnis res, omnis res. Sed . hoc tantummodo verum est iu primo fiate. Homo ita est homo. quod non est lapis, nec ligum, nec caelum, nec linea, nec res plu- rimar, infinitaeque. Ergo constituitur finito Ente, circumd tui infinito Nihilo. Idem dico de rebus cunctis. Deus autem E con-
uerso ita est res una; quod seclusis imperfectionibus, & nihilitati . bur est omnes ali tes infinitim infinitus Est enim Deus sque im- pefectione lapis: sed ergo non ita lapis, quin non sic, & Homo, Caelum, Terta, Linea, &tes alia omnis infinite; & talitet est una, quod est omnes. Et eius natura est omnis natura, sed eminenter, dc c ausaliter, & seclusis impersectionibus, quae sunt ex partiacipio Nonentis. & eius nomen est omne nomen, sed infinite. E go ipse non sarticipat non esse, nullamque secum compatitur nihilitatem, ut in Metapius luculenter docemur, quoniam illimitatus est prorsus. Quod vetὸ est,&omnino, infinitum est Ens, nec pa
ticipat Nihilitatem: quod Aliquid est, ct aliquo modo, finitum est, participatque Ens, &Nihilitatem.
Deus ergo Entia creando, largitus est cunctis gradum particia . . pationis propriae ideae, non tamen totam idealem participationem. remaneteque secit alia ab alia distincta Entia propter non esse hoe . . ' . illud. Huiusnodi autem non esse Deus non secit, sed permisit in eis. - remanete ex illo Nihilo, ex quo fecit ea, vsas est Nihilo addi uinctionem Entium. Alioquin cum ipse sit maxime unum, Entia
omnia essent unum. Et re vera sunt unum omnia intra imum Esse,
ut altὸ intellexit Parmenides teste Platone j non autem tib histico Aristoteles. Extra vero Esse sent distincta, & multa ; quia noc nori est illud. At etiam collespondent in Deo distinctae participabilita-
puto in lib. intitu- tes, alia enim est idaealitas hominis, alia asini. Attamen una idaei i- ro nentis, de sola est Dei, in qua omnes relucent ideae: quae 5 est ipse Deus essen i ς i tialiter; sed quatenus representat respectus ad exteriora, dicitums-
habere. Qiu haec scito curu, quantum nobis datur, in
Ieri. & cat. t. is. Metaph. scrutetur.
. qaod Parmen. qui X. sed argumentabamur in principio, cur Deus permittit pe Q pDiuit una, catores, & pulices. 5: serpentes, tot sectas, Achaereses, & mala: principibus humanis permittere, nedum sacere, imputatur ad inii m.&τ α' impietatem, & nequitiam maximam Z Et quare cas creat res, quas igo vatim omnia praenoscit fore malas, & damnandas, praesertim anima interispi potitit inprimo En- niendas' Ite ad Metaph. α hoc agnoscetis. Hie vidisse suisicit,ae xantum, xx Plato quod mala physica non sunt respectu Dei,& totius:&quod malum
E A' z a ' e scotiam non habet, sed respcctum, α quod proles est N Aili, no
cu se a quodam ρ. em Dei suin i rutis; sui utitur his, quae noti sunt, tanquam xra animalia, alia. Da , quae fiunt, ad rerum distinctionem, & melius. Et quδd muscae, que 3ocata mala. vespae, serpentes, aliique huiusmodi sim; ad mouenduin acrem, ad exercendum nos, ut simus vigiles, & sagaces, nec stertamus in x
86쪽
ocio aliosque ob vsis. Profecto palim est, qudd nisi molestiae,
fastidiaque essent in Mundo, semper dormitemus, de ociaremur, o ignorantes seremus: Omnis enim indicentia, ac necessitas, schola virtutis est. Ecce nisi sterilitas, & rames euenirent, non .iscurretent homines per mundum ad quaerendum victum, aliaque neces Iaria, nec proinde agnoscerent Deum in tot mirabilibus effectibus illius: scientiaque esset exilis, modicaque: quae uidem post noui Oi bis inuentionem mirascὶ multiplicata est. Si bella non euenire it, essemus ociosi, stolidi, pigri: morbis in iuncturis, aliisque mei tibiis tumidi: Tyrannides praeualerent: peccatores non puni rentur: Virtus non exerceretur. Si discepationes, &haer ses non essent, nunquam subtiliter Veritas examinata patefeetet. Ergo qumniam pigri sumus ad opera Dei contemplanda, ac Velitates diuinas percipiendas, permittit Deus haereses, ut inquit Apost. cur autens pet haec mala animus humanus ad probitatem evehitur, A non sponte, in Metaph. dicitur: & ejus conditio admonet. Praeterea multis animalia, qua vocamus noxia, & inutilia, seruiunt usibus,l arzim notis , pariim ignotis;& quae non sunt ad hominis usus, uti-ia sunt equo; de asino, aut avibus, aut nido. 5 c. nobis autem ad considerationem conserunt. Videntur autem noxia , dc mala entia multa, quoniam noxia sunt ex parte corporibus, non animis, ex hoe
proficientibus. At si totum contemplere, plus nobis prosunt, quam obsunt: si autem Mundum consideres ; longὸ magis prosunt. Nos autem iniustissemus iuἡices, propteres quod putam omnia iacta
esse ad nostram tantummoto vivitatem ; de quae nostris usibus non palam seruiunt, frustra esse dicimus, de vana: quae autem nocent nobis, appellamus mala prorsus; sed prosectb res nulla nobis alicui non est vivi sed nos modum ignoramus. sicuti nos ignari intrantes in Apothecam Aromatariorum, & Pharmacopularum, res multas videmus, quae n obis videntur nulli esse apta η-: & ibi esse quod in casu sic & aliorum artificum ossicinis; At cum postea artificis vliis,
lla, α pili videntur supelfiuitates: at si spectes usum eorum, obstipesces admirando. Idem dicemus de uniuerse, quod est ossicina Dei: ubi si oscitanter contueris,nillil napis, intelligistic. Sin verophilosephari caeptes, inuenies valde i proposto oo xsius mirificos
esse ea, quae videntur casu feri; sed non omnium rationem redde re poteris. Nam & Ansel j, qui etiam vident Creatoris opera magis rutrinsecus, vi et omnium rationem reddere nolunt. Ergo asti-- mare debemus omnia isthaec mala, physice respectiva, ac malorum moralium permissiones, odii, mendacii, mortis, insidiatum, ma-raos plurim que esse in vitis; Deique statuae, quae Mundus est, e ulte loco umbrarum de interuallorum: aut sicut semitolii, de taphorae Musicis, atque Po e lai qui per se sant vitia. sud ceci
87쪽
animalium; ips xumque poenae. Noeesse est ut ve- aiant scand. .
tis coapri locis sunt ad magnam ven istatem. Poena quoque mendacium & iniquorum,iustitiam mani stam reddit: hortatur gentes
ad bonum, o inspectaculum spiritibus abstractis. Poena vero, dcasilichio bonorum, est causa coronae, & gloriae, sicut militibus
VsisImbionim ac aetumnosum. ' - Quod animae ad praelium, non ad parnam, ae meritorum comparandorum gratia, cossoribus, dum creantur, imittuntur, inserius docebimus. Impij seruiunt piis ad exercitium, de gloriam; dc quae accidere ex peccato antiquo, ω quod bruta participant mala nostra, quoniam nostia sunς instrumenta, & res. Non igitur extam in Mundo mala ex negligentia, aut inertia, aut ignotantia, vel impotentia, vel crudelitate Uei: sed propter fines altissimos, partim nobis cognitos declaratosque in Metaph. sed plurimum ignoratos. Tandem qui satientior eu Deo, & meliora s cete potest, Deum emendare poteri. Audi tu Achitosel, qui neque culicem formare sicis, neoue ad quid sit nolle: sissicere debet Politico viro scire, qubri Deus est; & non aemulari prauos, dc malignantes ; alioquin te facis vas irae Dei, & ieruies pro contumelia , dc excremento, & carnifice, & satellite, dc standalo: necessario, ut dicit Euangelium . ad magnum uniuersitatis opificium; tibi vero eritiali Nequitia, de inertia est Principis, permittere mala, ex quibus
. . nescitur, nec potes elici bonum: unde permittere mortem inta
b centis, peccatum est illi ; non autem mortem vitulae, quoniam hinc u dissimi homi- icipi utrimpiatum hominum. Deo autem, qui scit, ac potest exri Vetb constituit malis bona semper elicere, virtus est ; & quidem Lucretiae iniuria, imustum. dc mors Decii, & persequiio Dauidis, docere possunt, omnes euer tus malos esse occasionem boni ; dc ubi Princeps potest, de scit hoc, itidem facit quando lex, sapientior illo, contrarium non iubet.
Nec te moueat, quod Deus concurrit ad actus peccaminosos,
unde Caluinus Deum blasphemare seipssem, cum homo blasphomat, dicere cogitur. Nam Deus dat physicὸ virtutem agendi, &actionem, &determinationem, citra coactioiaein, adactum pium: Nota non autem determinat ad peccaminosum .' noli enim impellit, ait. Eces. Is . nec tentat, ait S. Iacob. I. idem D. Thom. in a. dist. is
4 q. s. ad 3. dc D. August, in Resp. ad ar. sibi impossi licet postea ordinet peccatum ab bonum. Non enim vult peccatum rer se nee pet accid*ns: neque peccatum fieri, nec cilia. Sed ea quo est iam , ulti . Ut sit occasio boni Ac ad bonum, acceptant sic a Deo non data a creatura piopter bonum. Vide centonem Thomisticum.
88쪽
liorem sole&Steliis G Caelo, ii animata animatae, no. sunt, ut Caeli, nedum virtutes caelorum, biliores sui hominlaudare nomen Domini dicantur, existi- sed homo oninibus mare audeam, ut philosophotum vulgus p aestat caeteris creacredit. Nam ex ratione, dc scripturis ut etiam Caiet. optime concludit, pro comperto habemus, Mundi partes om-
nes tanto praeditas esse sensu, vel in lib. vel assistente, quantus cuiusque sussicit conseruationi. Cospora autem Caelestia etiam intellectiva vivere anima assistente, ac mouente, non informante , quod sussicit ad animam Platonice acceptam , ut doche s. Thomas obseruauit, quae melius sic vivificaro potest corpora illa nobilia, lucida, permanentia, quam nostra opaca, vilia, ac moribunda. Itaque corpora illas xlicia esse: propice animos, qui ibi inhabitant, ut Peripatetici multi cum Aristotele opinantur, de Angelicis intellectibus caelestia se animari, & informari: Origenes, de Philo, & Plato, de D. Hieronymus. aliique multi sortiter asserunt. Et quamquam serviant caelestia homini sicut techum, de signa, de inquatit hicem . de vitam, dc motum inferioribus rebus cuctis, hoc non ostendit, ea esse nobis seruos , sed Dei administratoriorum spirituum organa , & n bis beneficac causas. Quos autem usus nobis
Deo seruiendo praestant , nec nobis inodo , sed cunctis re s, inferioribus itidem seruiunt, insuuntque: Et licet res omnis nostri gratia facta sit , tamen omnium aliaruio statue tat. de infe- . rius. Erproiecto conuenit Solio Dei. domicilioque Angesocunn si e Vivum ci se, non autem mortuum, ve quidam opinantur. Idci co , inquam, Deum illorum Aram habete maximam, ibique es
Imminem animo illaino in ortalique donatum esseque aliam post hanc iuuam conuenire: ideocreepraecipuam illius curam
flare, per ruti mes sensatas, tiam conuincentes, noua que, Politici, iue agnoscendum se Vonem eleuant
89쪽
familiam habitate, insumque seipsum, & gloriam suam manifest
re Intellectibus aburactis in lucidissimis mansionibus non ine E . tu. oedunt cunctae Nationes , ut Arist. i. Caeli testatur,& Psaltes c nit. Deus autem no ter in Calo c. I. II. At vidi inter Creaturas, quae Offer terram, dc aquas, &aerem incolunt, hominem esse nobilissimum ι animoque seie dis
uino, immortalique poliere. Nec Deo vilitatem esse, sed glo-
iam, Sc virtutem, qu bd se inanifestat homini, eiusque peculiarem habet curam, sicuti iaciae histori. x innumerae testantur indu- . bitanter. Et dixi, homo non sit perat viribus potestate que caetera animalia, resinata ibi, a Hlς0, si clephab,& bos, & aper, & canes multi alia- uinitatis holia iis,' δΠ li λ sint eo robustiosa, vicibusque vinceant. Nec sens Apraestantias phr 'ς texioribus, cum Aquila acutius videat, & longius, de vali-uuncta animalia,& quippe quae solem materi potens est: & Lynceus, & Ca- corpQit ires,quam pra. Canis loAgius, de melius oloratur venationem, ditim itque odorem hominis, dc belluae. Lupus & sagacioti, de dii ian- riori praestat auditu, mus , multaque .animalia. De Gallia autem, ac Tactu, concretioribus sensibus, certitudo non extata, Quamquam Aristot. assiimet, hominem tactu caetera animantia - superare: Vidimus enim Araneam mirabili dexte citate, ec fra- . - cillimo tactu contrectate, ac texere retia sua ad captandas muscas. Apes vero mei, de ceram tractare subtilitate multa, distinguentes ea, ac cellas fabricantes mirificE. In gustia vero praepollere illa videntur , quae rerum sapores discernunt non apposito sale,& igne, alterantibus natiuos sapores. Multa autem videntur illis dulcia, nobis vero amara ; de multa nobis suetent, odoratu stupido praeditis, quae canibus, sagacissime odorantibus, olent. Quapropter in obstinatione quis peto stens pro brutis, conuinci non potest, quod nos tactu meliores simus, nec gustu. Tactu praeterea scientiariam sensus non hibetur apud omnes Philos nos: quamuis ipse demonstrauerim, sensum omnem csse quoquo modo tacitam, diuersis actum modis in organis diuersis. Nec tacta molliores, ut dicunt Peripatetici, licet parum sibi constantes, semper videas sapientiores: sed eos, qui cerebri cellas mellius formatas habent, spiritiimque tenuiorem, ac puriorem, s ci emta . pa i , ac moueri omni motione: quae non interrumpatur a fuligi- Τ' nibus interuolantibus, nee a celerrima Spiritus deficientia, elui
ocinia. deme tralatione iubila eucinente continuo, iacui accidit praue reminiscentibus , tenuitanisque homi nibus. Sed E cuncta inuenio. in homine tantam sane Diuinitatem: quod cum nςque pilis, neque et imis, neque squaminis. co per tus sit, pec armatus cornibus, A dentibus, & rostris, Sc vngulis. sicuti bullo; ac nascat r. iiii cillimus, itavi nec moueri
90쪽
possit; nec mammillas prensare: sed. iners, vilis, plorans, nudus nil sibi auxiliari valens, neque moueri, sicut catera animantia: modico tamen post tempore tanta sapientia donatus euadit, quod domat omnia animalia, seipsis potentiora vincit; imperat leonibus, elephantis, auibus, piscibus; omnibusque utitur: de de eis sbi seruit, &m diis ipse seruit: efficit ex illis ovilia, greges, armenta, caconsumit, vescitur, utitur catalibus, fructu, pellibas, cornibus, ossibus, & viribus eorum, de motu. equitando, venando, currus ducendo , pistrinosque. Et quidquid libet facit de illis , deque toto inseriori Mundo; ita, quod eorum quasi Deus apparet. Domazenim metalla, essicit arina ex eis, & instrumenta vincendi lapides, montes, terram, albores; oceros emcit domos, ciuitates, arces, viridiaria, sylvas, de hortos ex alboribus, d herbis; fruitur cunctis xebus adeo mirificὸ, quod aniniat nullum rem minimam ex his
Ars autem hominis sic mirabilis est, quod benὶ ostendit Diuinitatem in nobis. Ambulat homo per mare, sicut per terran do 'mat Oceanum, de Ventos; ambit terram iuuigio: Nautica cartha , ct magnete seipsiam in tenebris egit: nouit sidera, & terras, quorsum radit. Tonat in bello bombardis, de archibugiis . instar Iovis: obedienthini ab equo exigit celebrem ad quemcum- ue actum: Orbem occupat, subiugat, peragrat, bitelligit, vi- Confirmatio pth aci, regit, tanqua: n Deus ipse sit inferioris Mundi. ς PI tectiva , I I. Vertim Ars tractandi ignem; qua domat metalla, totquc parat instriimenta artinio cunctarum, belli. de pacis: se calefacit: dapes coquit: condit sale, de pinguedine serarum, de arborum, tanta profecto industria. Et de nocte iacit diem in suis habitationibus. Res quidem nulli convellientis animanti, excepto ho-m'n .quamula manus Simia , dc Vrs habeant, sed non adeo industres, quia Instat menta sunt animi diuini scientis uti: utique confirmauo e lig0um est , mirificὸ indicans hominis quasi Divinitatem. ςxiptura, I II. Sed scriptura deinde, qua homo fiati iris , dc absenti- . bus, in cartha suas significat cogi. ioncs, dc doctrinas, leges, 'dans linguam doctissimam rebus inanimatis, longe magis osten- dit pius diuinae excellentiae humanae. Et longe magis lingua,quam horologio dat ad distinguet id , de signiacandum, sicuti, dc quae in spi cis efficiuntur caelestibus: ut omittam interea, quod quis dam volatiles fecere columbas ex inani imata materia , ct aquilas, dc statuas mobiles, ut pridem in Germania. Et alii non totum Deo Duce, sed paratis sibi alis artificiosis in aethera volaiunt, ut Dedalus, de nupet imus Calaber, Nec longὶ ablunt ab hὸς δxxς Cotis millo in portentos finambuli. Acionomia. IV. Sed lorige mirabilius est absque alis in caelum sese attollerer . . signare in eo Aequinoctia, de Tropicos, de stellarum ordinem, Ma . . . -