Iter per mundum Cartesii.

211쪽

ITER PER MUNDUM

cum meis Principiis conveniret , alioquiis non fuisset , ut de ea cootasset , utpote contrariae qui erat opinioni . Famam si spe; stes, pergit Cartesius , ille horno est felix omnino. Olim plurimis hominibus pro vero adfirma matum est, ipsum composuisse & e proprionis in librum Conicorum s sexdecim annorum : missus ad me fuit ille liber. atque prilis dimidiuris quam legeram, judicavi ipsum. egregi E edoctum a D. Arg sio; qua in sententia statim Ost confirmatus sui coiisellione ab ipsomet mihi exhibita. Quod hic ais, respondeo, paululum me mi rari facit: etenim, in praefatione trachallis de Equi librio Liquorum impresti post mortena .

D. P. . . . . tuum testimonium hac super recitatur, nec plan con nat cum illo, quod mi hi nunc exhibes: non enim ibi sermo est de au- Silio, quod ipli suppeditaverat D. Argestus . Dicitur ibi tantummodo, rem aded incredi

bilem tibi visam, & piodjgiosam , ut illam

nolueris credere. Te tibi persitasisse, D P. . . . . patrem verum Auctorem esse operis Ac ejus - honorem in filium voluisse ipsum conferre. Ne- scio, respondeo, qui 'cogitantem vel dicen

tem me exhibuerint in ista Praefatione : io

autem scio, nihil me hunc tibi dicere, quod isti ipserim propriis terminis ad P, Mer

sentium, simulac opus conspexeram.

Denique, dico, mi Domine, non admo- dum mirarer, si D. P. sine auxilio conscri- psisse librum Conicorum aetate seXdecim an- norum , ac sert rtuna incidisset in easdem cogitatiopes cum CL Argesto; cum vel duodecim annorum aet/te , licEt nulla Gleometrica

212쪽

opera vidisset, sibi confecerit definitiones par-tjculares figurarum, & deinde axiomata, & ebusque suas extenderit cognitiones, ut ubi deprehenderetur in sin is operationibus , jam in iis pervenisset ad trigesimam secundam propositionem prj mi libri Luclidis,quem num-

quain legerat.

Hoccine tu credis a id D. Cartessius 8 sit quid Ai crederem , respondeo. Hoc dicitur,& circumstantiis ornatur in praefatione, de qua tibi loquor, ea latione, quae nullum relinquat dubium. i D. P. Zarer, qui desiderabat, ut tuus alius initio sese adplicaret cognitioni

Linguarum , quas ipsemet eum docebat, .summa cura id egit , ut ipsum celaret vel nomina rerum, de quibus in Mathematicis agitur, i atque sibi temperavit ne etiam cum ami- .cis suis de iis loqueretur, eo piaesente: nihilominus iuxta Auistorem Praefationis ardens

illud idesiderium , quo ferebatur Puex iste er-s is illas scientias iunctum ingenio ejuS praeceptoris vicem ipsi praestitere : clim nequiret, 'b occupationes. ipsi praescriptas nil nisi. horas obtei attonis baec circumstantia n0t . tu satis digna) subcidere, quod poterat, dabat speculationibus : cogebatur, ait, sibi ipsi defit itiones formare : circulum adpellabat ro-t' dum quodpiam, lineam vectem, & ita deis. Post illas definitiones, axiomata sibi

fecit ac sicuti ab uno ad aliud progressus fit initia scientia,eb isque suas investigationes pro-

να , . Vt psti Venerit ad trigesimam secundam Encijdis propositionem.Clim in ea veri abatur, Pater ejus fortE fortuna ingreditur locum ubi

ille erat ,eum me reperit adeo intentum operi,

213쪽

ITER PER MUNDUM

ut diu fuerit antequam ejus adventum anim- adVerteret: vertim pater longa majori admiseratione fuit perculsus, ubi, postquam ipsum rogasset quid faceret , respondit se aliquid . quaerere , quod praecisE erat trigesima secun- .

ca primi Luclidis libri propositio. Deinde ipsum rogavit, quid effecisset ut de hoc cogitasset, responditque in caussa fuisse, quod tale aliud quid invenisset, sic semper retro grediens , & se explicans per nomina vectis S rotundi veniset usque ad definitiones & ad

axiomata, quae sibi formarat. D. P. . . . . aded

obstupuit ad magnitudinem & vim genii filii

sui , ut ipsum linqueret & obmutiret, ac e vestigio se contulit ad D. Pallerium versatissia fium amicum suum in Mathematicis: ubi ad illum venerat, immobilis persiliit, instar lio minis in exstasin abrepti. D. Pallerius hoc vi- so, & conspecto etiam , ipsum lacrymas . fundere, planε horrore percussus fuit , ipsumque obsecravit , ne diutilis celaret caus- .sam sui doloris. Non lacrymor inquit D. P. . . . . prae adflici ione, sed prae gaudio. Nosti curam , quam adhibui, ut filio meo cognitionem Geometriae eriperem , ne ab aliis studiis suis redderetur aversus. Interea en quid fecerit. Atque dehinc ipsi narravit omnia, quae. m0db dixi, & D. P. . . . . ex consilio amici sui, tandem desiit vim adhibere ingenio fili i sui, qui duodecim tantummodo annos habebat , ipsique dedit Euclidem . . Bona fide , dico D. Cartesio , cenises Ee quempiam hominem posse audere consaei emendacium aliquod aded sibi constans , ac

hoc foret ' Anne quidpiam videas magis veso

214쪽

c ARTESII. PARS III. 19rsimile , ae illos circulos, quae rotunda adpellantur , illas lineas, quae vectes 8 Hoccine non sustacit, ut credibilia reddantur axiomata, & ses unda trigesima prj mi Luclidis Z Quid

magis naturale , quam admiratio D. P. . .,

patris, sortean excepto , quod aliquanto lon-.sior fuerit, qui e vestigio pallium suum ad-lumsit, equoi vehiculo adjunXit, repertus que suit adhuc ad Pallerium adveniens in immobilitate, quae esset terrendo Pallerium. Denique pulchra haec sunt omnino & rara,

dolendum esset, si vera non forent. Atque ego ajo, respondet D. Cartesius, magnopere dolendum fore, si haec omnia vera rorent, & crederentur: nam, si semel crederetur , puerum duodecim annorum, qui nullum umquam de Geometria librum legit, coram quo de ea data opera numquam sermo fit, cujus ingenium per totum diem occupa-

tur cognitionibus plariε diversis, qui non tibi liberas habet nisi aliquot horas oblectationis, quas tamen fortEipsi non licuit in solitudine transigere, sibi potuisse formare quandam methodum Geometriae, invenire axiomata, &pervenire dehinc ad secundam trigesimam propositionem Euclidis: si, inquam, semel similia crederentur, fides hominum exponeretur vel maximε Hyperbolicis Panegyiustarum imaginationibus. Iste t udandi modus imb vel injuria adficj t eos, qui laudantur; .tque laus tam parum verae similis, ac haec est, veras suspectas facit, quibus commixta reperitur. D. P homo fuit ingerito praeditus plane singulari at v d nec Angelus, iiec

Daemon, Ad haec diai Cartesio, es me adfulsis

215쪽

non ita diu, consortio cuidam , ubi sermo fer vbatur de isthoc negotio fere similis sententia ipsius, atque ibi repertum quendam-SOci ouam sibi non admodum obstrictam ii

bet D. P. . . . qui chm videret, omnes deridiculo habere illam fabulam, frigidi dixit,

Auctinem Praefationis N amicos ejus pro meritis tantummodo agere cum D. nec adhuc dicere quae sufficerent: atque cum urgeretur . ut mentem suam eXplicaret ea ita re, quam non admodum serib adfirmare satis videbatur , adjunxit, videri sibi adhuc nimis exiguam illam hyperbolem, q tantum in

ens adpareret, si vellent agnoscere Orlicia, quae iis praestitit Epistolis ad Provincialem, in qnibus in eorum gratiam multo plura fecerat, quae has hyperbolicas laudes satis mererentur, es in re majoris momenti. Omnes in eo consentire & agnoscere , non niajores grates potivisse peissolvi pro ossiciis, quae D. P. . . . iis Dominis praestiterat. Interea oportet, ut tO- tum tibi dicam. D. P. non scripiat nisi excide commentariorum , qpar si fuere exhibita, quaeque, quontumvis falsa , vela credidit, cum non cognosceret genium istarum partium , quibus se addixerat. Ac prose id sp edeprehensus inopinb magis est, quam mala, fide egit. De his nihil amplitis porro diximus , S D. Cartesius denub me duxit ad Car te ianismum. Rogavit itaque, quo in statu Carresianis mus versaretur in Universitatibus, & in celeberrimis Collegiis Galliae, & qua existimatione esset ejus doctrina :. aperte ipsi dixi Omnia quae scirena. Nullum me novisse Col- legium i

216쪽

CARTESII. PARS III. ε9s Iesum, in quo aperte ipsius doctrinam pro

fiterentur : in compluribus interdictum esse, ne doceretur: in Universitate Parisiensi summε veri, nequid Professores nimium sumanti bertatis illa in re : Cartesianismum ibi ςonstituisse occupationem plurimarum congregationum : dixisse mihi nonneminem , olim ibi deliberatum ecquid statuto Partamenti interdiceretur: id fuisse propositum D. primo Pi Osidenti Lamognonio piae memoriae , vertim illud consilium in actum non deductant: mniversitatem Cadomensem, post Parisit ensem

forentissimam, saltem Philosophiam si spectes. tandem anno MDC LX XVII. adversas illam doctrinam insurrexisse , quam proscribit veluti contrariam saniori Theologiae, omni erepta spe, quicumque tandem adgrederetur illam propugnare, umquam fore ut admitteretur ad aliquem gradum hic -ἐore Universitatis ; interdicendoque omnius jam ejus membris, ne viva voce, vel scriptis illam docerent, sub poena amissionis privilegiorum & graduum morum: secutam i lamin eo Universitatem Andegavensem, quae ante duos elapsos annos similia consecisset decreta, quae confirmata fuere Statuto Regio .

facto Versaliis Anno MDCLXXV, &

Plurimas ex Universitatibus reliquis eodem modo cum aemulatione se gessisse. . Isthaeo nova Cartesio molesta suerunt. .Qur vero, cum indignatione erumpit , nemone Η'hoc rerum statu me defendendum suscepit, nullumne Corpus, nulla Societas pro mea st tit doctrina Cernere est integros ordines sco

217쪽

re, hos Universalis a parte rei, illo erbo niversalis a parte mentis , nonnumquaim ultra limites laude dignae aemulationis et Philoso' iphia verb adet, solida & curiosa, ac mea est, lrelincultur exposita perverso universitatum iudicio. Largitus sum Hollandis istum agen- di modum quorum non erat eam rationem rhabere peregrini , ut ego eram apud illos: . numquam verb credidissem fore, ut sic in Gallia exciperer, propria mea patria, quam pro- Dctb satis magno honore adfeci. Cur CX Sue cia Parisios transtata sunt ossa mea. si , dum ibi cum pompa terrae mandantur , & funebribus cum elogiis, crudeliter mea Pllicatur memoria per omne Regnum 8 Pauld citius, quam par erat, Mundum reliqui : at verb ubi eum liqui, satis ibi magna in existima- tione versabar. Fida adhibueram auXilia conservandis partibus meis; nec res meae adebinclinatae λrent, modo discipuli mei mea

pressissent vestigia , & meos fines exacto es-

Fatendum enim mihi est , pergebat me non vacasse vitio omnium auctorum Sectae cuiusdam : sentiebam progressum meae, licEt simularem satis indisserentem me esse ea in re, velut in omni alia; ac spes illa, quam conceperam , fore ut aliquando illam . primam conspicerem inter omnes reliquas, mihi calcar addebat ut eb animositis laborarem : ω- .ceram mihi systema aliquod, juxta quod me gererem ad hunc scopum obtinendum. Inse tio cogitationes meas converti verssis Iesu tas; eosque tentavi, an non possem in meas Partes Pςrtrabere , vel saltem eae iis non-

lttt

218쪽

CARTESII. PARS II L

nullos mihi adjungere: magnum hoc meis asdisset negotiis momentum , ac deinde sola processissent : Collegia obtinent illi praeci- Varia E puarum Civitatum Galliae: plurimi inter eos nomines reperiuntur ingenio piaediti, &apti iti 'propugnandis meis dogmatibus, qudd si semel ea receperint . Mea opera ad ipsos mi rebam, rogans ut illa examinarent, iisque dem faciens, me submissurum censurae ipsorum. Favebant mihi satis temporum m menta. Provincialis ipsorum eo tempore ex eadem erat mecum patria, meus amicus 6c

propinquus : Rector Philosophiae meus , qui adhuc in vivis, quemque animadverteram esse pauid magis Plinicum . quam pro temporum istorum ratione, satis propensim in me animum habebat. Denique non desperabam de felici successu: verum admodum miratus sum,

ubi Pater Mersennus Lutetia ad me sci ipsit 'P. Bosrdinum Mathematicum Collegii Jesubtarum Theses publicas fecisse, in quibus doctrinam meam impugnabat. Fuerunt istae pri te quae in Gallia contra me adparuerunt, Hinc ego conjicere, quae foret Societatis se 'tentia, & quam exigua mihi habenda ratio . amicitiae singulorum aliquorum. Pauld post idem ille Mathematicus scriμt ad Mersds meas Meditationes stylo parum serio , atque eas deridendas propinavit, idque me adegit ut ipsi pauid violentilis responderem. Conquestus ii ii de eo apud P. Dinetum epistola quas

dam, quae cum meis meditationibus impressa

est. Brevi , Jesultae & ego in diversa abji-

mus. Rogavi, P. Merseniat 'i, ut ad animules

adverteret, quo modo se gererent erga me a - Ιi isti

219쪽

isti Patres, ac de omnibus certunt me fac ret. Statui etiam eos impugnare, & noi nullos Cursus istorum imprestas refellere , qui maxima fruebantur eXistimationae : --rtim deinde meiaten) mutavi nonnullas ob ram

tiones.

Interea aliud mihi suppetebat telum. Ci ca id tempus in Gallia aliae partes formabantur Jesultis e regione oppositae, compositaeque ex iis, qui se Dis jpulos nuncupabant S. Augustini, quique Sectatores erant Zelosi doctrinae D. Jansenti Episcopi Hyprensis D. A juvenis licEt adhuc Doctor , modo

quodam praeter vul ari se in iis conspiciendum . praebebat. In commercio, quod cum illo iv bam occasione nonnullarum objectionum , quas fecit ad meditationes meas, ad quas r

spondi ingenti cum testificatione existimationis ejus ingenii S captus, eum agnovi pro eo, qui erat , hoc est homine singularitatis& novitatis amatore. & de quo certi possimus esse, ubi semel se addixisset parti cuidam, duplici illa gratia pollenti. Igitur mihi ipsum conc liavi : . ac crediderim, non parsim in caussa fuisse ut is mihi se addiceret, qudd mihi deb malδ a Iesiuitis satis fieri monstrarim. IN Ie id essecit, ut ab illo tempore pauci co

specti fuerint Ianienistae Philosophi, qui Cartesiani non forent. Imb ipsi illi Philosophiam

introduxerunt ad Matronas: millioue Pari sits perscriptum fuit illo tempore, nil vulgatum magis esse in mulierum conventibus, quam parallelismum D. Hyprensis & Molinae, Aristotelis & Cartesii. .

s. elude cogitavi de adjungenda mihi aliqua

220쪽

Societate : etenim recordabar, ejus, quod DF. dicebat defunctus Jan senius : otiusmodi homines, miros seprabere, ubi mel aliquid susceperunt negotii: Iudicabatque, non da nihilo fore , f Augustinu sum auxilia nancisceretur a simiali quadam Socirrato , quoniam, addebat, ubi . semel se rei immiscuerunt , omnes transfilium, limites , pro ut contra. Initio oculos conii ciebam in P P. Minimos ob P. Mersennum , Si intimus meus amicus erat, & magnae apud

irdinem existimationis: verlim advertebam, licet inter illos Patres homines reperirentur

iis idonei, pardm tamen illos foris versari, S publicε docere. Praeterea, P. Mersennus fidem mihi faciebat , si negotium exhiberetur Comitio , partes Aristotelis indubiε superaturas, ob seni'res, qui jam a longo tempore Philosophia erant instructi, nec vellent sumtus in novam comparandam erogare.

- Prudenter te ibi gessisti, qubd id non tentaveris,. interrupit senex noster : etenim ab

illo tempore Pater quidam illorum ordinis dictus P. Maignan homo ingenio & eruditione praeditus, paulultim a via qui deflexer t & viam inierat novam, licEt a tua diversiam, ut mihi relatum fuit, in generali Comitio m les mulcatus est : atque. interdictum fuit, nequis ejus Principiis adhaereret Ac dein C put inter illos Patres, aequE ac inter reliquos Religiosos, Metaphylaca est Sc Theolo- gia. Quod propriE; Phylica adpellatur non admodum apud eos obtinet. Redus ostensi- vum , & defensivum ictuin inter complures Ordines circa praedeterminationem physicam . contra scientiam mediam, primariam nego-