장음표시 사용
201쪽
tsi etiam inlinia est . quare quippiam eritquidcininiustum, non dum inituriarquado vero agit
inuiciis,aut per vim,aut pa ignorantiam dicetur Mere iniustum per accidens, de philosophus supra eodem loco inquit. abzn.ea quibus accidit ut lunt iura aut iniusta. nam siquis compulsus ma/nu alterius alique percutiat in ignoraueritose patrem per accidens ,ridetur enite initissum. eodem pacto siquis inuitus d olitum reddat per accidens egit id quod est iustium similis ratio erit de patiete.' scin.patietur,& per accidens iniustu patietur eo modo quo diximus. quare non est idem pati iniustum,&pati iniuriam vesparilestiam,&pani . nam Ius 5 iniuria pencia ab alio agente.inii,stiam vero videtur quod aliquis sibi j i sacere possit per accidens ut diximus: ut siquis seipsum lcitat
inuitus.at iniuriam lacerem sua .nte indere,&scientem quem 5: tera. notandum pro devir,
Me omnium quae dictasunt hucus in hoc tuis, tu hic adi sunt isti duo termini.l. agere
Ae pati,deinde isti quatuor.siniuri iuxiniustu,iuslium,quom quilibet coniunctus eum altero duo tum illoriam facit unam opposi iaciunde quatuor oriunt oppositiones ciniuriam agereriniuria
pati ius ame,lus pati. iniussu rerit,iniustium pati. iustum agm,tumi pati quaeritigiturphs deprima oppositione hoc modo.virum quis sponte patiatur iniuriam,&concludit quod non,sed a conmtrario fir eodem modo de pati iniuriam vide ere iniuriam.nam ut agere iniuriam Θnperfit spontenta pati iniuriam semper videtur fieri inuite . deinde quaerit de secunda oppositionciversi senimius pati fit sponte,utius agere semper fit sponte, 6 concludit quod no est similiter de istis oppositis, sed ius agere semper fit sponte. sed ius pari quando fit sponte quandom inuite ves a quodam sponte a quodam inuite Hostendimus.post haec quaerit de altera oppositioncstertia, utrum sit ide imastum pati,& iniuriam pati, & eoncludit quord eodem modo fit ae pati iniusta sicut de agere iniusta, sed non idem est pati iniustum,& pati iniuriam, videriarauimus.postremo declarat quanam oppositione ostendes quod sicut aliud miniustu pati,& iniuriam pari ves agere similito aliud est iustuma a pari, di ius paci ves agere. Q V o D si simpliciter. Corroborat quaestione iam antea allatam asscredo primo descriptione agendi iniuriam.squod agere iniuria est si te sua laedere erencscendo sim gula circa quae versatur talis actio.postea probat quod potest aliquis sua sponte iniuria pati, & prismo ostendit hoc exemplo incontinentis qui videtur sibi jpsi iniuria sacer ergo ipsemet parietur.dra inde ostendit idem alia ratione fieri.n.potest ut aliquis puta inconcincns patiatur sponte sita spoli,n ab amica.quare videtur ut aliquis sponte volens sua iniuri .am pariatur quavis hoc non sit verum. A N definitio.ySoluit dubitationem plis accipitardo illam descriptionem sponte agendi iniuriam& . addendo ei unam pari rex euius additione soluiturdubitario. m.n.dicit inium sacere est φωre sua Ieser sciendo quem & quori singilla alia adde si est prster voluntate illius cui afferturiiniuria: quo patet quω nemo volens patitur iniuriam:laeditur autem sua s te, di patitur id quia es
'S inii ista: non tamen volans paritur iniuriam.nam si incontinens de quo m is videtur, non vultiruuriam pati, multo minus caeteri quM autem incontinens nolit exto percipitur,quia aduersatur
rationi,&ei parti quae est pars rationalis sequendo appetitum scia sitiuum, quM aut nolit id quod agit pate quia nemo vult nisi bonum,& tamen ille agit quod non putatine agendum,smiae rore Petitum sensitiuum,& asscit exemplum Glauci,queni Homerus inducit recognouisse in bri Diomedem hosipitem paternum noluim ij secum pugnare & ita uice arma pemutasse,Glaucii desisse arma aurea,& accepisses ea,& per hoc videtur soluere secundum argumentum,quiadat sua sponte. ergo non patitur iniuria oportu.n.vr sit qui agat iniuriam. sua aut donans non patitur iniuriam, quia in potestate eius est sua donare,sed iniuriam pati non est in potestate eius qui patitur.concitati . tur ergo quMnemo volans iniuriam patitur. IN S V PER ex iis quae proposuimus.ISecit, est pars capituli lex supradictisduo dcterminanda restaban sum iniuriam faciatis qui distribuit
an qui accipit ultra dignitate.na ex eo quod de Glauco diximus quod qui sua. donat ira patitur in iuria illa quaestio oriri videtur in distribuendo vim faciat iniuria an qui plus inbui tranqui plusa cipit. secunda quaestio est utrum sibiipsi quis iniuriam iaciat quam mouit superius' infitie huius his eam latius soluet. ET enim si sit id. Arguit nunem secunda quaestione augerulo ipsam, &dicendo quia qui sibi minus tribuit q dignitas postulet, victetur sibi iniuriam facere,& hoc videtur pendere a prima dubitatione.nam siquis,stribuat sibi,& alteri &sibi tribuat minus si sua dignitas exigat, tunc videtur mire ut aliquis sibijm laciat iniuriam, & ranam modesti homines hoeobseeuare videntur. 'omodo ergo seres habebit Nam hac ratio videtur confirmare dubitatione nostra san quis sibi pii iniuria afferat. Prius est dictum.sdubitando non tamcn soluendo. Α N nem Me' η simplex. Afim philosophusduas solutiones, prima est quia illi mimissibi tribuunt pecuniarum in i moi bonorum quς di euntur fortune, plus tamen sibi inbuit glorie & honestatis. quare non illud inrclligendii simpliciterquω sibi minus tribuant uia de aliquibus minusvi aliquibus plus. Aliam soli itione afferetperdimnitionE agendi uriuriam,quia agere iniuria ins te sua sicere alicuimur intultiun praeter voluntatem eius cui affertur.soluitur igitur ea dubitatio, via eum sponte sua
202쪽
sibi minus tribuata, aut quod non facit sibi iniuriam,quia non patitur ipse iniuriam es non sit pter cius voluiitate.notandum quod illi qui plus tribuunt aliis q tibi,faciunt propter honestatem ne videantur causa sui esse ua magistratibus constituti:tamen sibi jpsis non faciunt iniuriam duabusiarionibus: primo quia faciunt id propia honestatem & gloriare libus adaequatur illud minus quod sibi tribuuntis dario cum sponte sibi sumat illud minus inquaedam laesio,& quoddam detrimotum voluntanum,non autem iniuria,quia fit spontesta. luare non sibi jpsi faciet iiiiuriam ut apparebit insequentibus latius. PATET autem. Solvit primam dubitationem psis uter faciat imM M.
riam an qui plus distribuit an qui plus habet pister diseitatem N: concludit tribus ratioibus quo dnon semper qui plus habet, sed qui dimibuit facit iniuriam,&-dicit non semper, quia aliquando fieri pol in accipiens habens pluviniuriam laciat ut siquis distribuat sibi, & caeteris vel limoi. prima autem ratio philosophi talis est.is qui sua sponte lacit iniustium facit iniuria sed qui di ειυDuit plus q dignitas patiatur facit sua sponte iniust ergo iniuriam,& non ille scino qui plus sustipit plum habet: nam principium agriadi esse 'dctur in dimibuentemotandum quod seml eritori videtur H qui distribuit plus agat iniuriam . sit etiam quando p ut qui praeter dignitatem habet plus a distribu ,iniuria a . vesti siquis distribuat sibi,& alteri,& sibi praeter dignitatem plus mouat,& hoc fit cum euenit in idem sit distribuens,& accipiens. vel main si accipiens ipse distribunitem corrumpat simpliciter ergo distribuens plus u squum sit facit iniuriam. accipiens vero quan/dmi non autem semperiacere Idetur iniuriam δε eo pacto quo duamus. PRAETEREA si sectit te. Haec est secunda ratio talis ad idem probandum quod dilhibues plus est ille qui iacit iniuriam, non autem sempo ille qui accipit,& upponit quot modis sumitur sacere. triplicito innucreddetur salix non propriesua spontrives sua lponte: vel sua sponte,& cum clem&.nam dicimus inanimatum aliquod occidere t lapidem,&huiusmodi,& item animatum ut seruumvirum videturce instrumcntulis causa,sed alia inanimata alia animata quae faciutiniusta. usa autem principalis in illa in qua est principium agendi,& mouendi,instrumentalis animata vet seruus: inanimata et lapis: parte igitur agentis, di dilhibuentis plus qdeceterit iniuriam sacere non aurem semperta piae hiscntis. IN s v p E R si iudicauit. Tertia ratio qua idem probat afferendo distinctionem quan/ = sdam quam etiam supra attulimus,& huic Ioco potius accommodata esse videriarq illi . nam dis bis huens potest tripliciter considerari ut faciat,aut inuitus,aut sponte,aut lectione. primum seri potignoratione.sed ignoratio est duplex,aut iusti naturalis,aut iusti legitimi tunc si i rus limambo agit non agit iniuriam.s r se,siti vero altarum ignorauerit tunc aliquo modo illa res in iniuria,ali quo modo non est.qudd si ,etrunm iustium cognoscens egerit distributionem iniquam, tunc manifene facit iniuriam. NEC est iniustum. s.secunduin leges. ALIVD primum. ci ci m naturale. P LUs habet. Namsi non habet plus cius rei qdantame habet cius quod appetits.vdgrans in
vin- & eodia modo plus habet,&est iniustus ac si haberet patrem eius m quam dat puta m
aliquid aliud pro parte ipsius et argentum. A T qui putant homines. Haec in tertia pars hu/ γ' ius capreuli in qua philosophus adducit tres opiniones quae tunc florebant apud vulgus, di casaediit prima erat quod laci laeti Me iustii,& hoc quia facile est esse iniustu cum in nobis sit positum saccle iniuriam cum volumus, & item cum in nobis sit collocatum sacere iusta , ergo utrumq; erit sat chanc opinione reprobat philosophus,quod licet in nostra potestate sit sacere iniuriat tame dotaminato quodam modo,& sic se habentes non est facile,aut quia non habent habitu,aut quia dcificit materia iniuriandiuido no semper insitum in nobis. Es T facile. i.saciliusquam esse iusta 3ι COLLOCAT v R in ipsis non tamen semper. NotandumquM in nobis est simpliciter collocatum esse iustos in iniustos,&omnino esse fluviolas in vitiosos. sed si cons emus condiciones drequiruntur ad utravi opera, di ad merationem vitia ves virtutis non videtur sacile nec stinper rite in nobis ut agamus naudimus.multa. Lsunt quae prohibere possunt nostras operationes siue bonas siue malas,1 'Opus est tempore in acquirendo viniq; habitu licci facilius sit vitiosum euadere quam studiolani,& ideo non repugnat tibi,& ci quo antea dixit v irtutes,& ritia eisse in nostra po/tritate,&operationes Ibidiosas vel vitiosas: nam simpliciter loquendo ita est,sed loquendosum hae addidone quandocu* volumus,patet qudd non semper fit et quaiado,"ies inimias agamus 4 cum lacilitate non enim facilem habitum acquirere presertim habitu virtutis. SIMILI quoipmodo. Secunda opinio eorum qui dicebant quod facile est cognostare res iustas,&iniustas,& α hoc armebant fac esse iustas'omationes exercereuioc pacto. Id quod Dolepercipitur tacite miseri,sed res iuste saeila percipiuntur ergo facile possiunt fita, di rationem probabant ex eo quM iusta docentura legibus,& iuris periris quorum dieta percipere no est difficile nec magna sapientia,& ex consequenti non esse rem magnam nec difficilem iustas operariones producere. hoc aut refellit philosophus dicetido,quod lieci stae sit perci me iusta,quia facile percipiti ur leges,& pScepta iuriscos torum: tamen illa quae dicuntur in illis locis sunt iusta non se se, saei m a dcias: nonai. iustu inscripto
203쪽
setheo per se iustum: sed quod picit voluntaton,& principium sponta agendi. quare-sacile
sit percipere iustiam ut scriptum tamen,non estiacile id ag 5 eo modo sicut fieri debent iusti. i. se, eundum illas conditiones quae requiruntur ad iusto opamones,sed est difficilius,quam scitem qiunt sana in medicina.accomodat enim hanc dubitationem ad medicinam in qua non est difficile scire ea quae sunt sana: sed uti ipsis re oportet ad faciendam sanitatem: tanta est difficulta . quanta est medicum euadere.facile est enim scire ludd helleborum purgat talem humoremname . illo re oportet di quado oportet ad sanitatem laciem est valde difficite: sacile est ergo cognosta res iustastoo materialiter.semeti illis ut oportet,&quado dc quomodo difficile. CERTO modo. speresectio/ioi nem deseruaris ii dicionibusqrequirutur ad irrutam,&quas praescribit recta ratio. AT a UEob id ipsum. Affert tertiam sententiam quorundam dicentiu non minus iusto q iniusto facile esse iniuriam sacere alij,nec minus ad eum ponere. nam dicunt Me in nostia potestate esse iustum in. iniustum. m istitur ista sint posita in nostia potassare,inquitat facilia factu sunt ergo 14detur quod iustias eum vult sacere potest iniusta: quia ipse scit iusta,& iniusta, in scientias inranorum hoe pactoenon autem eo ut iniustus inat ii ista,re ratio est,quia per rectum cognoscimus obliquunmion autem econtra,quia rectum est iudex sui Λ: obliqui,non autem econtra,ergo iustius sciet iussii Niniusta. quae cum ita sint,patet quia iustius potest saccre res iniustas mesius quam inuistiis,quia me lius illa cognosci &ptisant hoc exemplis ut retiando uxorem alienam vel pulsando se similibus etpatet in textu hoc res Ilit philosophus, re dicit quod Iustus non potest aetere res iniustas,& quia hoc est impossibile quia iniuste vel timide a re: non est haec lacae nisi Haterialiter K. acti. dens, sed iniuste vel timidea sic se habentum,idin sic Shoc pacto dispositum Rha item m. iustitiam vel timiditatem admod requirites et habet inctionem. iustiis vero non habrevicti nem iniuste agendi: emo non amet iniuste nisi per accidens,&quasi materialiter: sicut dare potio/ncm non est mederi nisi materialiter: sic ergo. itiare Uxorem cuiuspiam est iniustiam materialiter. quod si fiat ab habente iniustitiam erit etiam inii tria: scilicet si agatur ab habente talem dispositis Dem vis su nimis non habet talem dispositionem, e iniustitiam,rigo non aget ista ut iniuriam ut si habeat rem cum uxore vicini per ignorantiam existimans esse suam. id ipsum, scilicre quia putant facile esse scire iusta, di iniusta,&ideo facile esse ad iustis,ci iniustos eum volumus.1o2 SIC SE habentem.y Vel sponte arantem x et cum lectione 6c habitu Hic igitur loqui videturios philosophus demium quae fit cum Hecti&. IUSTA A v τεμ in ijs. ,Haec est quatia pars huius rapituli,in qua osiclidit in vitibus bonis diei dicat iste iusta de quibus laquutus est e. ad quospem at imi iustiti tam distributiva,quam commutatiua,re dicit quM hae sta sunt in his qui urit pamcipes bonorum simpliciter, &quia simplicitre bona murifariam di tantur: iri a G&explanat de quibus bonis loquutis.Nam propriesimpliciter bona sunt bona animi ut virtutes: db intiς vero dicuntur simplicitere bona, limalunt semper bona apud pisum hominem, re sane men/tis,& idco dicunt bona simpli ter , ciuia vir nus se per utitur recte diuinis , Rhonoribus,& , has generis eius m. verum d arat de quibus tariis io uatur cum dicit hae tautem exuperatimnem & desectionem. bona vero animi non sumpiunt excellam iaced semim, quia vinus consistit in mesio indivisibili.quare ista interna bona non austri riir ab cxterno nec distissiliunnir xet exteram,ideo bene adiunxit de illis quae suscipiunt occi in occiscetum. postlixe ostendit philosophus quibus personis competunt ista iusta.nam si iustum com rit his qui habent de vcrsantur circal, Mna extenta.non competet sorsan diis, idest substantiis haratis,& ad re videtur fortasse propter Platoncm qui in illis dixit esse initures, quod philosopho non udai placere', quia virtus 14 Gesse sedatio m inariolum,quare 'hilion est primitatio non ponetur virtutiat fidia aliuida ponere in substantiis separatis affectus,& mimationes. quare tales Virtutes, de iusta non compotent eas. vcrum adducere rationem Tatonis,& ostendcrede quibus vi mitibus loquinatur, requq/modo, non videtur esse aestatis temporis.Cum innir hominibus talialutatomperant dicit pnilosophus non tamen omnibus,quia prauis se insanabit alvis non sunt talia bona dimibuenda, einiquo quicquam dari din quia cillat sibi instrumentum ad vitia restant crpo t studiosis,& para.ris re operati&s studiosas talia competent iusta,quom alter est magas ves minus studiosiis de talibus ista Noena tenda fodistribuenda compactus et ad aliquem terminii.nam sis sunt medii inter substanti aes separatas quibus non communi humana bona:& inter iniquos & im bos hoib. di insanabiles quibus nulla talia sunt tribuenda γ pcruorerent & abuteretur. QNIB U s/
D A M vero. JHoeremtur ad substantias paratas ad quas non esset minus talium nom.1.non possemus medere in tribuendo Fm conditionem earum.deficeremus. n omnia nostra bonamit ab merito,& dignitate earum.quia lonoe plura,sc mdiora bona Uanuenirentris quam sint ea
ad nobis mbui possint, iussuis ista nullo modo competantris.quibusdam. homini aliquo modo studiosis,hoeest humanum,scilicet iustum,
204쪽
Einceps autem dicendum est de aequitate & bonitate, atque aequo dc bono:quonam modo sese habet aequitas quidem 5c bonitas ad iustitiam, aequum autem & bonum ad iustum.Nam consideranti bus neque simpliciter ide,necp genere diuersem esse uidetur.atque interdii laudamus aequum & bonu: uirum p talem. Quare & alia laudantes transferimus pro bono:Ipsum aequius, declarates melius esse. Interdu ratione sequentibus absurdum uidetur:si aequum & bonum si sit quid praeter iusto Iaudabile sit. nam aut iustum non est studiosum,aut aequum & bonu, si aliud sit a iusto,aut ide sunt,si utrum est studiosum.Haec igitur dubitatio ob ea sere quae dicta sunt:emergit deipis squo &bono.Recte autem aliquo modo sese habent omnia:& nihil prorsus ipsius aduersatur.Nam aequum & bonum, itactu es re est aliquo iusto melius:&'no ut aliquod aliud genus,melitis est ipso iusto. Ide est ergo iustum,at aequum&bonum.Et utrum quide est stui cisum:praestabilius autem est ipsum aequum&bonum.Fit aute haec dubitatis quia squum & bonum:iustum quidem est,non autem lege,sed emendatio logicimi iusti. Causa autem est: quia Iex quidem omnis,uniuersalis est. fieri autenon potest:uide quibusdam uniuersialiter recte dicatur.In quibus igitur unis versiu ter quidem dicere necesse est fieri aut non potest ut recte dicatur: in iis Iex id accipit:quod fit plerum haud ignoras peccatum.Et est nihilominus re=ω.Peccatum enim non est in Iege,nec in legisIatore:sed in ipsa rei natura, Cotinuo nam rerum earum quae sub actionem cadunt: materia talis emtam igitur lex quidenUniuersaliter Ioquitur, in iis autem praeter uniuersale quippia accidit:tum recte sese habet,ut ea parte qua Iegislator omisit,aim peccauit a DIute locutus,emendetur desectus, quod Sc ipse legislator si ades hoc modo dirisset:&si sciuisset,iubentem legem tulisset.Quapropter iustum quideest praestabilius aliquo iusto non tamen simpliciter iusto: sed eo quod peccat, propterea V simpliciter dictum est, At p haec est natura ipsius aequi & bo i iin emendatio legis ea ex parte qua deficit ob uniuersale.haec enim es causa,&ut non omnia sint Iege: quia de quibusdam impossibile est ponere lege.Qua re decreto est opus.indefiniis nanque rei: indefinita& regula est,sicut &aedificationis Lesbiae plumbea norma. Ad lapidis enim gguram mutatur, & nomanet.& decretum ad res ipsas simili modo.patet igitur quid est aequii & bo i unum,&esse iustum:&quo iusto praestabilius est Ex quo etia emergit: quibnam sit homo bonus&aequus.Est enim is qui talia eligit at agit:& quino exacte iustum in deteriorem exequitur partem:sed imminuit tameta lege ad/iutricem ad illud habet & habitus hic aequitas & bonitas est. quae quidem im i listitia quaedam,& non alius quisqua habitus est. COMMEN.DEINCEPS aut dimidiun videtur. Hic est totius tractatus&secunda pars principulis huius libri in quaphilosophus docetes nitate,&aequitate,&quinam pacto ruinaci aequum sthain ad iustum,videtur enim esse iustium quoddantiquine ad eundem pemnet coissi, cerare
205쪽
de are de Maequo ad quem pertinet considerare de iustoecontinet autem hietractatus unum
capitulum secundum nonnulloxquidam vero,& forsitan minus dicunt continereduo rapitula, flesuui)ciunt ei secundum capitulum,quoel illi alii dicunt esse tractatum. quare isti faciunt, num tructatimi continentem duo capitularilli duos tractatus,& Vnumque i unumcapitulum icontinem rem.quicquid sit,quia non multum refert.primum capitulia diuiditur in duas partes.in prima in
ponit inquirendo, di dubitando quid sit bonum & aequum.in secunda soluit dubitationes,& ouen/dit quid sit bonum & aequum. dicit igitur in primis proponendo, suam intentionem quod conside randum est drin s de bonitate,&aequitate quomodo se habet ad iustitiam,nam videtur nunc reidem cum iustitis in genere,nunc vero diuersa.i.non esse simpliciter idem,quare dubitatur & incipit philosophus arguere pro 'aet parte. primum quod aequum, di bonum non vidctur esse ii quod iustium duabus rationibus: ma. illud quod magis laudari solet, quam iustum indevir essit aliudi iusto , sed bonum ti aequum est huiusinodi, ergo est aliud a iiso: cunda. cum accipimus ali quidprobono, ksienificans idem cum bono vi ursumere aliud a iusto.at aequum,&bona est huiusmodi,ergo vicinitur esse idem inter se,& aliud a iusto.drinde arguit pro opposita parte oste do quod aequum,' bonum idem esse vidctur lio Misai aequum de bona non esset idecu iusto M.terum eorum non est studiosum &dignum laude: nisluens stillam, ergo & antecedens.nain absurdum esset dicere quod iustum non sit studiosum,di: dignum laude,& siema de aequo & bono.quam utram erunt studiosa,&digna laude&id . LAVD ori V S. s. quum&bonii magisn iustum hominem. RECTE autem aliquo modo. : Haec que secunda pars huius rapituli in qua soluit dubitationem-affert causam cladem: dicit ergo quod ista quae opposito modo dicuntur de bono,&xquo Ne iusto ie,se habent,&non sibi ad antur ut apparent. m-bonum,' muum sit e
iusdam iusti eo mitum arii ex eo melius quodam iustomon tame ob hoe est genere diuersum ad iiisti .multa enim sunt quorum alacrum est memus altero, di tame idem sunt genere. t equus &homo idem sunt in genere animalis,utrun* enim est animal,&ramen homo est loge perfectius,quam equus . affert deinde rationem dubitationis,quae ra m Vicitur emergeterquia bonu & aequum est iustium quoddam,non id quod emanat a lage ea ab emendatione lams,de iuris linitimi , ideo aliquomodo est iustum quod subordinari vidauria itatural Caliquo modo non estiuirum,quia non est Iemtimum,scis emendativum eius,quare cu utraq; sint studiosa: praestabilivsest bonum & aequii no/hatur.omne emendatiuum,di mordatio est melior eo quod emendatur,& convitur. at bonum &xquum est huiusmodi respectu iusti lammi,ergo est Mius iusto legitimo non tamen est milius es iusto ut infra patebit, ideo dicit. A LI Q v O iusto.ydi caeteraesunt idem non tame impliciter, sed aliquo modo. notandum quod praeter iustitiam est bonitas, quitas,quidam habitus etiam periectium animi nostri,&cum non transimillimites iustutamen est persectior aliquo iusto ut inscrius la/tius apparebit. C A V S A autem est.IAssignat causam cur nil,&xquusiremendatio s quia lex uniuersaliterscitur,ino euenit intcidum aliquid quod non seir dictum a statore ob natura rem agendarum, quae non est permanens, sed variatur. quare ubi lex de t&omittit,indiget emenda/tione & si inplemento. unde fit ut oriatur bonum 5e aequum.ea igitur quae non possunt alito se habere uniuerialiter, prosem possunt eu sint firma at' stabilia.ea autem quς aliter possunt rem aliterohahere,non possunt eo pacto uniuersaliter prosari .lex ergo profert uniuersaliter res agendas,quae cum sint mutabiles opus est ementarione,quae nihil aliud est,quam aequitas&bonitas de tunc mi pro .hari quM iustum legitimum indiget interdum emenda- hoc pacto.illud iustum quod descit nee sempo est utile is seruetur indidit interda emendatione,sed iustu lagitimu est huiusmodi emo iusta legitimum indiget interdum emendatione. paret ratio quia iustum debetesseob commune bonum Dei claris ciuilis,& eorum qui simul viuere dcbentiscd iustii legitimum de aliquando nec omni bus casibus prouidet nee semper est tile vr structur . veluti sista inma capitis ponat siquis peregri /nus muros ciuitatis ascederit.venerunt hostes ad oppugnanda urbe,ascendit peregrinus,& tutatus est ciuitatem:lex illa Ne si non sit mala tamen in eo mu cui non prouidit,quia est uni u liter prolutamon Uctures se seruata: quia videretur aduolari iusto naturali quod iubet ut te laciis gratia habeaturiquare oportet viali in legitimulum emendaurina si adesset legislatori de diceret. quddialis non est puni M. A LI Q U O iusto. seo quod emendaturinotandum q, ea quae sunt mul/ti iam eonsiderari possunt,sed ad hoc propositum,'uaedam sunt perpetua nec mensurantur ullo tempore, nec prias habent at posterius,sed aetema tune ut deus,& ea que sunt in mentediuina vero sunt producta ab eo,& haec si accipiantur in uniuersali fim suam rationem formale videtur esse perpetua vi sunt qui ditates reni quae non possunt aliter se habere,fe talia vidia firma,& sequi nutura produclaris, non tamen eatim persecum qua dcus corum auctoriquare diminute videntur ha/here tuam perpetuitatem,quia dependent a causa sua. veni si accipiantur in sin lari:tue singula
206쪽
m-r,ut in libro de mesochme videriai. verum perpetuitas coeli magnopere differt adtulim. qui
diuina una atque eadem innui nec est ibi aliqua mensiud aut motus. Hum vero tempore mensumtur cum moueatur in loco.est enim tempus mensii motus secundum prius atque postreius et ait philosophus in libro physicorum,ex quo vidcxur secundum motum habere imposcetionem na notus est actus imposcetus.vcrum ea singularia quae sunt a Grauo Iunae ad centrum terrae de Γhma,
sumanturuin vero secundum communem Ordinem producendi plerun*sunt eodem modo nam ut plurimum homo nascitur cum quinque digitis sed dicimus saepe permutari,quia quotidie quodam generantur,quaedam corrumpunturi de mundus iste inserior generabilis,& corruptibilis ampellati soletiverum ea quae aguntur a nobis maiorem etiam suscipiunt varietatem,& ideo cum H Riit uniuertairer mouitae non potest in his quae alita atque aliter se habent, adeo ut id quia iust mvno tempore videtur& eshalio tempore esset iniustum. lis est conditio rerum agibilia,quae αργre nostri intellectus d endent,6c hic orta esse videtur bonitas,& aequitas legis correctiva quare die re noster Cicero incidunt saepe tempora cum ea uae rame videntur Agna iusto hortam quem virum bonum dicimus: mmutantvrfiunis contraria ri non riete depositum,mam msarioso facere piomissum quaesti pertinent ad veritatem,& ad fidem non seruare sit iustiam.nse v
tio tollendo eam, legemo: mutando quod pertinet ad conditorem l alia est emendatio legis. non tollitur lex,sed emeratur, quia loquitur uniuersalita de quibuHam, de quibus necessano in fieri emendationem non adherendo scripto legis, sed de intentioni leg tatoris, prima emendano lagis non est multas,& bonitas,sed pertinα ad legislatorem,secunda vem pertinoe ad bonii & equuqur comvre debet,& supplere ei in particulari,quod ira i iniuersali non tetigit: sed omisit iii eoddescci non quia ita non suerit recta.ac pit enim id quod plaunq; fieri solet, quia non potuit acci/pere id quod semprefieri ista ob naturam,& conditionem rerum quae aguntur a nobis quae variantur & mutantur,& ideo oportet ut bonitas,& aequatas suppleat re quo si quo iusto praecianoraeclatur cuius est co stiva. ATQ UE haec est natum Hac in parte philosophus describit ipsum -- . I. III In illa regione sunt lapi Vt aemcnter duriata ut non facile attinari Alluit nee mcidendo accommodari ad aliquam determinatam mensuram.visiquis vellat reduceremultos I, 'pulo pro aliquo aedificio construendo,non potest constatuae firmam regulam, ad quam possit eos lapides reducere tanqua ad commune M mensu .quaret Vrebantur regula plumbea: quae posita super illos lapides flecteretur minaequalia illorum lapidum,&sic designate poterant aliquam menseram cum qua iungi pollet lapis,& quaeri alius eiuslem formae quo ad fieri poterat ut igitur quot
cularium,8o ideo non manet i a decretum ad plura particularia , sed quodlibet decretum accom/modatur suo particulari pro almitrio,&deliberatione,quae procedit a iii re vel a iusto natiirali quod est in mente ni & mui viri qui prost tali iudicio,& hoc est bonum,& cquum,& iustum. IN F υNITIE rei. idest indetermina oti incorae. Q VO iusto. scilica lacitimo quod deficit obcsidi I lettionet magibilui. EX QUO paret, Declarat escludendo remediistis quota bonus & aequus vir qui talia eligit ari agit,&non exacte iustum in priorem ciequitur partem&caetera.reliqm ripatet intram,unde Cicero tanteria sive iniuri Scalunt aquis,&nimis calida &malitiola trum uit teratioco quo illud summii ius summa iniuria factu est iam tritum sermone prouerbium. NABIT Vs rei ais. Hicatam pol quaeda&scriptio multatis hoc pacto:=Mcquit δε tiru in ' est iustitia queda,& habitus in animo ra electione emendativus eorum quae o ni di in nubdeficiunt leges quia sunt uniuersaliter lats. rate Vm habitu in se habens vir bonus di equus apreari f. tanta quod quatum ad hoc propositum spectat sicut fit in speculatiuis sie in rumii
sed in I latiuis scientijs ita fit quod una luser scientia habet terminos suos, ultra quos inrechulim,& habet principia sua quae non debent probari ab artifice scientio illius, bantur avia ab aratrice superioris sciencipeodem modo fit in virtutibus,& presertini in ipsi iustitia de qua lonuimur. nam iustitia legitima procedit re principijs suis,& videtur ea praesupponere tanqua nota re or Nixea aut sunt q uae naturali continentur, in quibus sui antur lages,& instituta, quia sunt m ut Cognitis
207쪽
.124 cogntas eorum diminis,&quid ipsa significent sine probatione unus ivis. sane mentis sacci assentiretur.quare legumlatores p supponunt illa principia iusti naturae s. dcinde Gunt tanqua eoruciusionesta principisis institura lis suas corrndentes illis. in veto acculit aliquis desinus reconditione rerum quae fiunt, di mutantur, quem non comprestenditis uniuersaliter lata tunc cum is gitator non adsit,a edit Vir bonus,&aequus,5 quasi subit prisonam legislatoris,ci: lup α deciet tis ves alio modo,&est quasi iustium quod ua naturale animatum emendans ra in quibus deficit iuves decretis in alio modo.
De facere iniuriam. Cap. XI. Atet autem ex his quae diximus: si fieri possit ut sibii psi quispia instiuriam ficiat necne. Iustorum enim quaedam ex omni uirtute a lepge fiant ordinata.ut lex non iubet quemu seipsum occidere: quae uero non iubet,uetat. Praeterea cum quispiam contra legem Iaedit no
Iacessitus: tum is iniuriam sponte facit. sponte autem is iniuriam facit: qui scit& eum cui iacit,& modum quo facit. At qui seipsum ob iram occidit: sponte id quod lex non permittit,cotra legem emcit rectam,iniuriam ergo facit. Sed cuinam quaeso An ciuitati: non sib ipsi Nam sua patitur sponte.. nemo uero spote iniuriam patitur. Q uapropter Sc ciuitas multat.& instituta est ignominia quaedam aduersus eum qui sibi mortem consciuit, ut ciuitati iniuria facientem. Praeterea fieri non potest ut sib ipsi quisqua iniuriam faciat ea ratio e qua iniustuς est: qui solum iniuriam facit,& no omnino est uitiosus. Hic enim diis fert ab illo.homonaque iniustus est quod1 modo sic prauus , ut ipse timidus: non ut totam habes prauitatem. Quare nec hac iniustitia sibiipsi quisqua iniuriam facit.nam idem simul ablatum ab aliquo ac eidem additum esset: quod fieri nequit. Sed semper inter plures, iustum, atque iniustum esse necesse est. Praeteto qui iniuriam facit: sponte agit,& electione,&priori vi nano lae' su s,idem uicissim iacit: iniuriam facere non indetur.ipse autem simul eade pistitur, sibi* facit. Praeterea sua sponte quispiam iniuria pateretur. Insuperii ne
singulis iniurias: iniuriam facit nemorat nemo adulterium sua cum uxore committit. nemo parietem confodit suum. nemo res suas suratur. Omnino aut hoc
sibi inu iniuriam facere soluitur definitione iniuriam patiendi: sua nanque, ponte patitur iniuriam nemo. At uero constat utrunque prauum esse: facere in qua iniuriam atque pati. Alterum .n.est plus,alterum minus habere medio.
quod quidem perinde sese habet atque in medicina quidem quod ad sanitate:
in exercitandi autem arte,quod ad habitudinem corporis bonam coducit. Peius tamen est iniuriam facere. Haec enim cum uitio est: at uituperatur.Et ui'tio uel persecto & simpliciter,uel prope.non enim omne quod sponte fit,cum iniustitia est. Sed pati iniuriam, sine uitio,& insultitia est.Pati igitur iniuriam per se quidem minus est malum: per accidens autem nihil prohibet maius esse malum. At non curae est arti.sed dolorem lateris maiorem morbum quam pedis offensionem esse dicit.quamquam fieri potest nonnunquam contra per accides, si evenerit ut quispiam ostenso pede caperetur ab hoste & trucidaretur. Atqui per translationem atque similitudinem est iustum no sibi ad seipsum: sed suorum quibusdam. No omne autem iustum: sed herile uel rei familiaris, His enim rationibus distat ea pars animae quae ratione habet,ab ea parte quM
208쪽
ETHICORVM rationis est expers. Ad quas inspicientibus, ad seipsum iniustitia esse uideret
propterea q, in his est pati aliquid cotra suas' appetitiones. ut igitur est quod iustum magistratum gerenti,& quibus ipse praeest: sic & his etiam esse uide, tur. Sed de iustitia quidem esteris* moru uirtutibus hoc sit mo determinatu. CO MMEN.DATET autem α ijs quae diximus. Hic inquamis tractatias,&tertia pars principalis hui ita ius libri sicundum nonnulloxat secundum alios est secundum capitulum huius tertii tractatus,sed quicquid sit philosophus docet in eo de iustitia metaphorice dictaenam iustitia.'imiustitia inicuntura proprie ut quae sunt interdiueribs homines,aut improprie ut quae sunt inius hominis ad sapiam di has induxit ob Platonem qui dunt iustitiam,& iniustitiam δέ nosolum ad alium,sed etiam ad seipsum.vnde dicere solebat Plato quo d nemo patitur iniuriam: sed omnis es, mosint iniuriam,quia quis p sibi facit mi unam oc autem Vidinatur esse clitia philosophum diu die iustitiam esse ad alium, di per hoc etiam diffini ab Mijs Virtutibus.Itaque congruum fuit aede tali materia considerare,&eriam declarare dubitationem ad hoc repositum, scilicet utrum filii quis iniuriam faciatidiuiditur hoc capitulum in tres partes,in prima d rat quia nemo sibi inhuriam laci xquo emanat solutio dubitationis momin secunda ostendit quomodo se habmi adio uicem mi unam sacere & iniuriam pati .in tertia quod per translationem non proprie potest qui,shij iniuriam sacere in prima i turparte philosophus affert ipsam dubitatione.&arguit αprobando duabus rationibus quod potest quis sibi ipsi iniuriam fame.prima. qui me id hia lavetat iniuriam sint,sed qui scipsum interficit,sacit id quod ira vetat ergo iniuria facitisa nulli alii
quam sibi cum ipse sit agens, atlans,ergo fieri potestur quis sibi iniuriam faciat: secunda ratio. qui praeter lege nocet sua si te is quide iniuriam facit,sed seipsum interficiens est huiusnodi inminiuriam lacu,& nemini Mij nisi sibi ,ergo aliquis sibi jpsi iniuriam iaci notandii quila non vide verum in omnibus quod si lex no iubet aliquid illud vere sed vini in his quae sunt mala quia silis non iubet aliquod malum: certe vetatillud fieri.ut lax non iubet filium vesterare panem vetat illud fieri. msunt quaeda adeo manifesta mala,&aducisa naturae viride illis non loquatur. AN iis ciuitati. Soluit dubitatione philosophus ostendendo qui d nemo sibi iniuriam fa, de aequendo contra rationes predictas hoc pacto. is qui sua sponte patitur no facit sibi iniuriam,oqui seipsum inuitus.Item is qui punitura ciuitate facit iniuriam ciuitatusta qui seipnim int in pum, arci
uitat ergo videtur facere iniuriam ciuitat . notandum quod serunt antiquitus flammim suili logibus ut qui scipsum interitaret insepultus iaceret, & hoc quia vidinatur offendisse rem piis. quia auferendo unum talem videtur auscire quoddam membrum m piab.& eam ob hanc causam laedore.Plato si adesset alia ratione dixisset hunc debere affici ignominia di inhumatum l. icere scilicet cra contra praecepta divina,&offendit deum opificem mi uris, ius proprium est eduine animad corporibus:sicut etiam ctus est introducere easdent,& cum statuerit talem animam tanto tempore in corpore permanere,qui ante constitutum tempuSeam educit, idetur dot voluntatem diuina,vcluci siquis fugiat Emicere, educat aliqum ante tempus impositu a ciuitat i Sc res nivluit in de care non aetiytur anima deduci de coFore antea quam visum fuerit auctorilao.quod tanteriam Cicero in Catone maior Verat pythagoras inquit sine iussu imperatoris io
est dei de praesidio di statione inis decetire. philosophus vero hic publicii tant latit iniuriam quia
quis sibi iniuria faciat est impossibilis qua hoc sequitur.qui so um in rivi ause id ra
dum iustitia particularem non omnino vitiosus,scilicet secundum iniustitiam totam quae tota diis
unus,&ide simul m&parietur&non enus Uct,&postea parietur,sed hoc est impossibile emonemo sibi iniuria facit sic igitur nonnulli iam rationem inducunt,& dicunt ea non valete: quia si est impossibile
209쪽
aluis a seipso,consequens impossibile,ergo & antecedesis.quola a d i qui, sie .L:
a I ipsi batunquia si agetsibi iniuriam Planet V 5: patietur sponte de clectione 5e prior sed niuria fit a voiste in nolent gomum,&idem vellet,&noli &essct ciconinuenti alius a seipso. or quod sit principium a di. PRAETSRE A se rucimn Alia ratio ciuis sibi ipsi imIuriam famer,tunc aliquis sponte sua iniuriam pateretur, sed hia est impossibila cisto & anti patet ratio,quia non possumus dicere quod unus,& idem inpinu inius,& eius n iniurie spolire agat,& inuituspatiatur eandem iniuriam, noe etiam sponte patiatur redistinitione pati edi iniuria. IN sv PER sine singulis. Alia ratio ad idem probandunt.quando aliquis iniuriam facit alicui aut verberat eum,aut iuratures,aut vitiat Uxorem vel filiam cius,& sic discurrendo po sitastula seeodum aliquam speciem iniustitiae iniuriam laci & eum aliquo istorum vitiorum delinquit in alium vocatur nomine talis vicit &iniusticita uti si sumpit aliena vocatur fur, quia furatus est sed si acciperet sua non voearetur sur. Item si haberet rem cum sita Hore non appellaretur adulter. quaresi sim gulasqremus iniurias non inuenientus aliquaqua ibi j maliquis dicatur inferre. OMNINO alitem. Quinta ratio qua asserepta ex damnitione pariendi iniuriam concludendo quo nemo sibi iniuriam tacitiqui a sequererer quod pateretur spolite,& volens ipsam iniuriam,& esset contra diffi/nitione superius allata qua soluitur haec quaestio: m ex illa dicatur quota pati iniuriam non fit mo
re ut lupra patuit. DIFFINITIONE iniuriariam At alia ou , in
di locus proprie ubi philos us videtur comparare ad inuicem agere,& pati ext is inarum virturum.dicit aut in primis quod sacere,& paci iniuriam sunt mala & mmiti a probatur hoc pacto. illa quς discedo a medio sunt mala,& vitiosasses facere & pati iniuria sunt huiusmodiosto sunt mala&vitiosa,maior paret: illor qum osteditur,qui alacere iniuriam est plus habere u oporret pati mo est habere minusmicinum aut est aequu quod nec plus habet nec minus E oporretierobatur ii exemplo meditans,& artis gymnastice,in quibus plus 5e minus est mitiosum:media vero effectivum,& costruatiuum,tum sanitatis,tum bonchabitudinis mitraris & ipsa Ianitas,& bona habitudo in mediocritate quadam consistunt. PEIUS tamen. Cum declarauerit in quibus minimiunt. qudd ambo sunt malamum ostendit differentiam eorum, probando et,lon prius est sacere q pati intima hoc pacto.illud quod fit cum prauitate,& merito vituperatur: nexus est eo quod nolam prauitate nec moilo VItuperatur,sed sacere iniuria est eum prauitate,& ri luperatur, o est peius simiuria pati. VEL persone&simpliciter. i.qua talis prauitas,&iniuria committiti sponte,&cum cognicione,5 electione praecedenti. UEL prope. scilicet cum tulis ivtuna fit sponte,&cum c one non tamen cum electione,quia inneterior cum est cum clost' 'tamen quomodo inpiit ipsa iniuria sponte lacta semperest iuncta cum aliqua praua di 2 1Σ3s
e inlceare a m O.nam pari iniuriam cit quoddam inmuri &ille qui patitur non ima eum non patiatur sponte,& agendi principium sit in agente.vnde Cicero: pati stat iniuriam scisti turpariens remotus potest esse a vitio,&arptauitate. PATI videtur esse in culi
igitur per se quidem. lacer persectimus sit sacere iniuriam quam pati: tamen per accidens eu ni repotest visit magis peritiosum pati H exemplo probatinam medicina comparat inter se dolo/rem lateris,' pedis offensionem,&deteriorem dicet absolutetae dolorem lateris , enim tamen per accidens potest nexostrissione pedis maior milles sequatur,ut siquis ex offensioe pedis em t& rapiatur ab hostibus non tamen ob hoc est asserendum ita esse simpliciter,quia hoeaccidit de iis r quae accidunt neq; ars n scientia curam habe nec de ijs quae competunt alicui rei per aeci. densurum infinita penea dere posse videantur,de quibus non datur scietia ne ars. AT qui pertranssatione. Haec est tertia pars huius capitul on qua philosophus declarat iustitia illam que translationem,&similitudinem dicitur.hanc autem in medium affert propter opinionem Plianis qui fuit iustitia, ocimum sui adis &quod aliquis potest sibi j ji iniuria saceres ipse vero superius multis ratioibusprobauitq-- l is ἐώ,& iniustu est ad alium,& inter plures ,& in nemo sibi imum sint,ideo haecinest plis quasi dicendo, si est iustum sui ad seipsum Me non est Eud de quo principaliter locuti sumus. i.ciuile iustu,sed veluti quoddam iustum partis ad partem po similitudies quada,& similaci quod est heri ad seruum, viri ad uxore, vel etia patris ad filiv.na est iter pares animς rationalem quae M ordinem naturq imperare debet,& irrationale quae debet obteperare ta/noi sicut fraus dila: uxor quoquo mJ viro,&filius pant,ri et in fineptimi libri vidimus notata .
210쪽
nato posuit Iultitiam & inlustitiam sui ad lapsum . vidit enim quod anima noma habreduas prutentias, tuarum una est rationalis de se,& natura sua:altera irration partu s tamen aliquo do rationis inquantum,scilicet obedit Acobtemperat rationi mon tamen ut fiat raci allis peresseii, tiam.issaprima est potentia qua piaecipue homo videtur diutare a beluis secuduni estantiam & om rationes.secunda Vero conuenire videtur cum cistari,scilicet in appetitu sensitivo. videtur tamm iari posse ut eodem quo ii differar, scilicet cum ratio eum tibi obsequentis limum reddi quodid si ecina fiat,scilicet ut appetitus dominetur rationi,tunc homo idetur quociamodo euadere turpior ita peruolenda ordinem naturae, quia beluq non habent rationem,nec ex sequenti appetitu que possit obedire rationi.quare cum utinatur appetitu suo no videntur aberrare a terminis naturae siti cis ginu istarum partium vel potentiarum. cum enim partes animi dico potetias intelligo altera sit producta ri domina,altera ut ancilla.Plato oriri iustitiam dicebat cum ratio dominaretur,& qua Mens in puppi elatium tenoenappetitus vero obtemperaret,quia xetraui pars habore quord suum esset.deus enim ita creauit vel produxit rationem:vt praeciperet appetitui sensitivo.quodsii cdueniter fiat tune oritur iustitia illa platonis uduti concordia qua dam poterariae M p e iram, is imonis ad persectionem.quod si secus Q scilicet ut appetitustationem trahat deorsum asi serui, rem,& ad concauam Mona:runcoritur iniustitia illa quam diximus,&inaequalitas potentiae ad potentiam,quia domina ratio captiua trahitundi id quod obtemperare debebat imperat contra ordonem quem deus humans natus imposui hanc iniustitiam apphctauit Plato, illam vero iustitiamo quo dicebat non modo fieri polle ut sibi quis iniuriam sacere sed etiam qu3d nullo fiebant instorie nisi a seipso.habemus nos quoq; Chi os lami sacram dialis: qudd nemo laeditur misi a seipsi.
Pilato autem dicere solebat. no iniuriam paritur:omnes iniuriam agundii. cum fit aliquid intuli ab aliouo:tunc ille cui inscitur non patitur iniuriam: dille inserens agit iniuriam sibi j .nam si ii mi auseruntur fortuns non pariturille iniuriam,quia sua non erant nec bona animi sua quoni ablatio est proprie iactura,& iniuria quae non potest fieri nisi asipso. no innir iniuriam patitur De pacto:omnes tamen iniuriam agere possunt, scilicetsibi jpsis ut diximus di intelli Listi iniu/ria animi qua ausanir rationi quod suum erat, idest imperium,& tribuitur appetitui quod non est suum:praeterea aufertur appetitui posectio quam consequutus esset obtemperando rationi saetis et lacnun parti s rationis eo pacto quo dictum est si paruisset secundum ordinem, ergo Botecti Iniurium omnes faciunt cum operantur aliquod tu iranemo autem patitur iniuriam, scilicet ab ab rem.ouare si inspicianaus nobilitatem animae humans,& ordinem potentiariun citis . 5 cuominis alia est nobilior alia,videbitur inter illas esse iustitia quaedam. siccitam iniuria sis ad scipsimi eo pacto quo diximus: phisosophus autem multa dixit antea,& disputauit circa volavi imium caetera quae in antiu procedae contra Platonem.locutus est autem de ciuili iustitia 5
'clara,& egregia idetur esse Platonis opinio, hic autem philosophus videtur se exculareas livismodi speculatione,dimidoquω siqua iniustitia praeter illam quam diximus, scilica ciuilem, est illa per transsationem,lica licet quam Platonici posucrunt. N o N sibi ad scipsum. idest totius it
ad totum. s E D suorum quibusdam.yidest panis ad partem,&potentis ad potentiam. NON tamen omne iustum. Quia non erit ciuil ed herile,idest veluti heri adseritum,&um ad uxorem iridi patris ad filium. Hi S raciotiabus. scilicet quibus virdistat ab uxoremerus a sermo.&Dater ailio. IN SP ICIENTIBUS.Iscilicet Platonicis. M Qtit dominari,& vellet trahoe apricitumxippetitus eratio non spontanei mon quid A totius ad totum,sed partis ad partem.ita ut iam lecundum par
Nnseeundum p. tem pariatur,&sibi 3psi quis iniuriam insertiquia sponte iaciendo aliquod iniustum,& tu ,seipsum laesiit circa bona animi quae nemo auferre potest nisi i et sua sponte. quod concessissiet philosophus:dixissct tamen hanc non in iustitiam vel iniustitiam ciuilam issi