장음표시 사용
251쪽
stitiin sua principali operati&.Lnutritiuar semper. n. nutrit dum vi uitanimal,& estis aeci motu
est, et inquit plis. quaieta autem pam la.i.Quarta pomaria dici potest,quia in homine est humana . ι. . . . anima,quae habet poteraria intestinendi fin locum mouendi, sentiendi,vegetandi: huius potetue vei stetatiuae est nutrire,au reb generare sibi simile in spe,ut alibi ostenditiarapho. DE eo vero. rocidae in parte philosophus declarat quod prudentia est connexa cum omnibus virtutibus moris,&hoc pertinet ad dubitationem,& obiectionem super allata soluenda, in dicebatur quM ad sanit, rem non est opus discere medicina sic non est opus prudentia ad exercendas operati des virtute. . Ieontra hoc igitur arguit plis ostendendo quM prudentia non potest esse sine virtutibus morum, talest omnino coniuncta cum illis si pacto.recta clinio alicuius rei non potest essesine vimite morsii,sed prudentianon potest esse sitieritione recta,rigo prudentia non test esse sine virtute motili , maiorem probat philosophus, qudd quemadmodum iustae operationes interdum fiunt a qui/husdam iui non sunt iusti ut in.quinto patuinquia ab inuitissiunt, in ignoratione, sie fit ut etiamsalis operationes studiose produci possint a viro non studiose eo modo quo diximus, sed ad hoe ut aliquis dicatur iustus,& nabens habitum virtutis,rexquirinar non solum ut agat iusta at p honesta. sed agat eum Electione vecta,& sic patet quod clectio recta semper est eum xjrtute, & ideo virtus est habitus electivus,& caetera minorem quom probare possumus ex dictis philosephi.squo pruden/tia non est sine es 5erina,quia lectionem recta facit virtus moralis, ea inuenire quoris gratia Melectio non est inrturis moralis,scit prudenris,quae,5 inuenit,& praecipit quae sunt mea. piare hoc pacto soluitur id quod superius odiectum in de prudentia Φ ridinatur rise supersua, quia iusta 5 honina,& omnino actus virtutis poterat homines producere sine prudentia, nec magis ob eam erat apti ad operandum sicut non sunt magis apti ad optra sana producenda ob cognitione medul a soluit inqua piis altius repetens ac dicens γω ad operati s quae sint fim vi te ab viro studio saetae prese, 6c non per accidens,imuiritur electio bona qua recta facit moralis virtus di ut illius gratia agatur, sed prucientia est illa quae ncccssario requiritur ut perspiciatq sunt illius Danaaemuota rictio δε virtute morali sit ei iuncta oportet,& requiritur necessiario. Addit ulterius res ad hoe declarandum, auord est in animo quaeda vis, Motentia qua dicere solent aptitudinem quada pe spiciendi re ipsa natura,cuius absentia videriir esse stultitia: haec eum sit naturalis apta est ad astendunudi attinstendum ea quae poducunt ad propositum,' intentum fine ab appetitu siue missioso lue vitioso possumus.i .earii 1 a ti,quare bifaria esse potest,quaeda laudabdis si inretio sit botia , . iii dam econtra si intentio sit mala.verum cum fit potata apta ad suscipiendii,& bonum,& malum tabitum si suscipiet bonum habebit prudentias malum haltabit malitia, quae est eius malus habitus di quasi quaeda permersa pru&ntia,licet nullo modo pruderia appellada sit,sed malina quaeda astutia.non vult autem plis quod una di eadem potentia de se sit bona,& mala sed possitsuscipere hinstri eum bonum ipsam pru tia,N me inlaudabilis es habitum mἁum ipsam malitia vel astutiam,di tunc est vituperabilis,' dicit philosophus quod homines solent aprillare pria astutos, quia sunt apti ad ri spiciendi im,sed improprie,quia confundunt. astutus 5c malitiosus praesupponiesnem prauum intentum ab appctitu prudens vero proupponit bonum finem,& inuenit ira m dia cpiae ducunt ad illum,quare imprivile tales dicuntur prudentes. na prudentia est habitus laudabilis,amitia vcro 6c malicia est vituperanda:& additquod prudentia non est talis vis,na ea praesu
ponit sicut habitus potentia sine qua esse non potest cum sit eius persectio,sta illi potentis pere ratis que est tanq oculus quidam imprimitur ipse habitus, di ipsa virtus prudenta ex iis pater quoa
prudemtia non est sin ectione, et cetio non in sine virtute morali ergo prudentia non erit sine virtute morali.dirigit.Π.priidentia hac Mm ad ea omnia inuenienda bona quς ducunt ad bonu finem. tiocinationes ei im.l.discursories quibus procedit prudentia ad inuenienda mediam rebus Medis
habent principium.sfine sibi propositum,& intentu ab appetitu,&talis est bonus finis,& talis
Iro apparet . emn.natura virtutis xt seratur ad bonum fine: vitia vero ad prauu.comampit. Gadicium ipsa prauitas causa esse videtur ut fiat erior circa principia rerum arandarum.1. circa sermunde antea in capitulo pretic tiae,na principium inquit rerum agendarum,idest ut pater: gratia in ius sunt i pl. finis,ea vero qui coiruptus est ob voluptate,aut dolarem, tinuo non ridebit prin - cipium ipsum nec huius gratia,&extera,&haec ei conespondet. mp hoc non nisi bono viro vula eur atq; apparet. prauitas.imperuertit,& cael .concluditur ex ias omnibus quω Π cntia non potest essesne virtute morali,5: qudd est neccssaria ad virtutes moris,& honestas operariones exercen
das sicundum virtutem re quia operatur ad Eicitatem humana in sequenti vero capitulo osted et etia tu virtus moralis non potest esse sine prudentia. NON ob ipsa. i. non gratia ipsorum honestorum,quia si fecissent ob ipsa essent scissitan diccndi studiosi. IPSARUM gratia. Velutive ro Nat non timore, aut plia ca, ipsarum gratia inuti proprer iusta esse ut ita loquar, re agat honesta 1 o apropia tioncstamn 2 honestatis gratia. Sed per potismedia quibus assequamur finem bonii n5
252쪽
in intuimo Dialterius potenciae vidcciae Malitiosos, improprie dicimus.Huie oculo.i. persecti 'semiclenciae habitus.
abis istute. . morali. Mum enim appetitus rectus,&conuenit cum ipsa prudelia.RMtiocinationes. uibus recedit prudentia ad Inuenienda media. ncipium habe itisfinem ipsum intentum ab appetitu. tunumvel simpliciter vel in genere vel respectu eorum quae aguntur obmo ipsum finemr Hoc sane. Italicet optimum quod contigerit ita tamen ut sit vere bonum . mprincipiamum.rauca fines. Exdaeus paret quod prudentia est utili de necessariata virtutes moristiqucra ipsi operatur multum ad stlicitatem humanam consequoidam.
De natilia uirtute: uirtutum,& prudentiae conexione. Cap.XIII. Onsiderandum autem iterum est & de uirtute.Etenim ut prudeno
tia sese habet ad habilitatem,quae non est ide sed simile:sic & proo
prie uirtus sese habet ad naturale uirtute.Omnibus.n.singuli moν res inesse quodam modo natura uidentur.etenim&iusti natura: fortest, archad temperantiam nati videmur: caetera continuo habemus ex ipso ortu. Sed esse tame quaerimus aliquid aliud,quoa est proprie bonum: Sctalia nobis alio mo inesse. Pueris enim ac belluis naturales habitus insunt. At absque mente nocere uidentur. Atque ut robusto fit in corpore sine oculis se mouente errat enim uehementer ex eo quia non habet uisum c & hic accidit. Si uero metem a sperint,in agendo disteri.atque habitus ille similis,luca ta erit proprie uirtus.. Quare ut in opinatiuo duae sunt species: habilitas, atque prudentia: sic Sc in morali sunt duae,una naturalis uirtus,altera proprie uir tus. Atque harum ea quae eit proprie uirtus: non fit sine prudentia. Quaproo' ' pter inquiunt uirtutes omnes, prudentias esse.& Socrates parum recte qu rebat, P irtim peccabar,peccabat quia uirtutes omnes, prii detias esse putabat:bene dicebat-non esse sine prudentia ipsas aiebat. Hoc autem huius indicium' estatenim nunc omnes cum uirtutem diffiniunt: dicetes ipsam habitum esse.
8c afferentes ea circa quae uersatur,addunt secundum rectam ratione. Viden tur igitur omnes uaticinari quodam modo talem habitum esse uirtute,qui est secundum prudentiam.Oportet autem parumper migrare.est enim is habitus Dirtus: qui non solum est fecundum rationem rectam,sed cum recta etiam rasttione recta autem de talibus ratio ipsa est sane prudentia. Socrates igitur uirtutes ipsas rationes esse arbitrabatur.Omnes enim scietias esse dicebat.at nos
eum ratione esse censemus. P atet igitur ex dictis: fieri non posse ut sine prudelia sit homo proprie bonus,& absque morum uirtute prudes. At enim & ea 3 y ratio qua quispiam disseruerit separari uirtutes: hinc solui potest. non enim idem ad omn re suscipiendas aptissimus est ingenio: quare aliam iam accaepit, I. I 6 aliam nondum accaepit. Hoc enim in naturalibus quidem uirtutibus fieri post . test.at in is quibus absolute dicitur homo bonus: fieri nequit. Etenim cu prus , dentia quς est una, simul inerunt uniuersae Constat autem & prudentia opus' esse etiam si non esset activa,quia partis est uirtus.& sine prudentia,sine* iurtute: electionem rectam non fore. altera nanque finem: altera ea quae sunt ad
, a finem agere facit. At uero neque sapientiaep est: neque praestabilioris est' partis: sicut neque ars medendi praesidet sanitati. Non enim utitur ipse,sed ui
det ut fiat.illius igitur gratia non illiJiubet. Prsterea simile est ac si quispiam
253쪽
sacultatem eluitem principem esse deorum assciat: de omnibus quae aguntur in ciuitate.
CossinER. ANDUM autem.IHoc est secundum pirulum huius nactatus, in quo po/ iris ea quam antea ostendit madentiam esse connexam cum Mutibus moralibus: e vice versa Melarat ipsas vi mites morales sine prudentiarila non posse,&uem omnes virtutes esse simul. suntvni eum prudentia.diuiditiar aurem hoc capitulum in tres partes quae suist is patebunt' inprima igitur parte probat quod virtus moralis non potest essest ne prudena,& ad hoc devitandum mittit duas sententias prima est talis, sicut est in partemiuiae rationali activa: ubi est ipsa mi/aeiaci te estin ea parte ubi sunt in tes morum, sed in illa parte rationali est vis quaedant nati iis,& habilitas quae tum m iciendi,ira erit in ista Virtus Vel porentia naturalis qua anima suscipere potest virtutes morum .duam enim antea de prudentia quod illa praesupponit quandam habilistatem naturalem,quae suscipere potest bonii habitum dc narim: bonum ipsam prudeliam, malum. ipsam astutiam siue malitiam.dico igitur tu sicut se habcrprudentiam habilitatem ill in natirale quae non est prudentia,sed habet similina dinem cum illa cum possit eam suisme in se, eode pacto se habet vimus proprie,idest moralis ad eam virtutem quae non est proprie unius est natumla utitus,& quasi habilitas,& potentia quaedam naturalis,dc hoc probata communi hominu eri/nione qui putant uirtutes quasdam naturales esse in appetitu simiitruo , di in ea p- ubi mare lascipiuntur uirtutes. qui enim senes quidam te erati,quidam iusti ui itur in narim dea primis inuitamentis nostrae generationis. post hanc sententiam declaratam ostendit philosoplius non solum tales naturales uirtutes inest homini,sed alias etiam esse quae proprie dicuntur ut tus Probando hoc pacto, proprium bonum hominis, re uirtus propne dicta non potest laedere homi .ncm,di habentem cis naturales laedoe possunt,ersta tales mitrio non sunt bonum hominis & vir/tutes proprie dicis, quare ponoe alias uirrutas oportet praetcr naturales, ratio patri rami plo pue/rorum 6chinianim. in pueri habent aptitudinem ad fortitudinem, temperantiam, & huiuis di,di denominantur tales ob illas aptitu es naturales. ucrum cum non habrant usum rationis 5ementis uidenturia dere posse si ipsis abutantur . suae uero nonnul forte que mansuetae uel mi. dentes dici solent per quasdam sumtitudines ἰ dicum non habeant rationem &mentem' nocite intadum uidentur tales uires. itaque ut robustum comus animalis bruti siue hominis, cruens M. la,si moueatur: ofundi uehementer errare que vidctur, sic naturalis utitus si sit in aliquo sine iuniine rationis,di uirtutis proprie dictae occasionem prUber his ri ut uehementa laedatur.Ex quo pa, ut cruord uutus natur iis non est proprie uimus nec proprium hominis bonum . quare alias opor/tacite uirtutes,quaesi ni propriae, recum sint cum recta ratione tanquam cum uisu Aoculo ducentemon potiunt offendere neque errare ex ijs quς dicta sunt ulterius affest tertiam sentciitiam ob qua aliae sunt allatc,scilicet quod uirtus niorum non est sine prudentia quam protrat hoc pacto.mciis durecta agendi id in ipsa prudenti'sta uirtus moralis non est sine mcnte,& recta ratione cidi, crovirtus moralis non potes esse sine pru&ntia patet ratio, quia prucimia est habitu* mentis consulitatius di recta agendi ratio ut antea uidimus,uirtus autem morum non in sine recla ratione, nam rates enim uirtutes esse possuntsine ratione recta morales no possunt,&sic ordine habmus has tres semen s*c conelusiones probatas. prima quod sicut uis di habilitas illa naturalis perspiciendi sthabet adprii&ntiam, ita sunt naturales uirtutes, quaest habent ad uirtutes morales, nda quod naturales uutures non sunt proprium hominis bonum, nec sunt uirtutes Woprie dictae.tertia qua concluditurq duinus moralis non potest Ula sine prumana ut laxessi paret. ET EN IN ut iii pru&ncia. Quia sicut prudentia perficit,& dirigit vim iam naturalem,& habilitatem perspiciendi sic uirtus moralis illam naturalem uirtutem. vel perinde ut quoid sicut prudentia non est sine vir/tute morali se moralis uirtus non est sine pruacinia,quodammodo,quia neque natura proprie timsunt,neque praeternaturam ipsς uirtutes,sed sunmiae uirtutes proprie dictae praeter istas naturales quae acquiruntur m istas. ILL L simili Isuirtutibus naturalibus. I N opinativo.yi in mente Oxcolatianua de activa. notanta quod est similitudo quada inta uirtures seu aptitudines naturalis,&uututes urie dictas,qa sunt per inius illaru potentiarii,& ideo apprilantur virtutes proprie,na in specubatiua parte est quaedam est aptitudo ad suscipiendam scientiam similis scientiae,non tame Aidem .quia talis uisime scientia propriam' marx,α talis uis apprilari rit acumen intestinus atque ingenia,simili in in activa in parte alat ilitas, Sapritia do perspicitat similis pru&riae,quae tamenon est prudentia ut ostcndimus,sic est de alia parte animi, id est de appetitu,qui est sedes,& domi, hum virtutum moralium, di sunt potenti naturales,quibus alij ad somtudinem j teper γ
254쪽
Π clamolii ad aliudsciri videntur,&suscipere possunt habitias,divirtutes proprie dictas. talas Ubtur ammidines dicuntii rimare istitiis prelatim ubi non ha-t proprium nomen,vinutes natu. rates non quod sint proprie virtutes,nullae enim proprie dictae insunt nobis natura ut in seclido ethicorum odii idit philosophus, scii dicunmr quodammodo naturales ,quia per tales potentias, & vυ res sumus apti natura ad illas suscipiendas, unde in secundo iam natura inquit,nec praeter nataram in nobis intrates efficiuntur,sed sumus quidem ad ipsas suscipiendas apti natura. α item potentes quidem sumus natura, ni vero non efficimur, aut mali natura.ra quibus patet quoid virtutes ibis quas philosophus appestat naturales esse aptitudines,& vires ad suscipietas, virtutes,non autem virtutes proprie dictas, patet etiam quod virtutes morales, & proprie dictae non possunt esse sine 1I3 oculo prudentis,sed Misario sunt cum ea coniuncta . QV A P R O PTER inquiunt vinules. Ad probandam emtim conclusionem quod virtutes morales non sunt sine prudentia affert anti/quorum sciatentiam: tui dueruntqmnes virtutes esse prudentias ut Socrates & socratici omnesai
guebant enim hoc pacto,omnis habitus qui est recta ratio agendi est pruritiaiomnis virtus est huiusmodi,ergo omnis virtus est prudentia,& dicit philosephus quod illi partim bene dic mant, patitim errabant. errabant enim in hoc quia Accbant omnes virtutes esse prudentias.differt tamen tus moralis a prudema. Nam virtus moralis non est cogniti Prudentia est cognitiva. praeterea virtus moralis est in appetam, prudentia in intellectu,quare non bene dicunt quia virtutes mor, lassint prudentiae,&errabant in hocineo autem boae dicebant, quodd Lirtutes morales non pose sunt esse sine prudentia,& nos idem asserimus:ex quo confirmatsintentiam suam sumius allatam.
notandum quod Plato in libris ciuilis sciciam: inducit Socratam disserentem de rebus ciuilibus, &ibi dicit virtutes esse rationes non quod omnino sint idem sed quod a'recta ratione proficiscantur,& ea indigeant,quod etiam innuit philosophus cumbene sensiste Socratem inquit in eo, quia asse rebat virtutes non esse sin rudentia.quddii Lare inrelligamus sententiam Socratis test intelligen. I 4 da: videbimus illam con recum sententia philosophi. HOC autem huius indicium in. Ad eandem sententiam probandam accommodat philosephus testimonium eorum philosophorum, qui aequales temporibus suis diffiniebant virtutem dicentes esse habitum circa aeriis vel Minus verona praescribit ratio ni Quo percipi potestquod prudentia est annexa cum virtutibus moralibus,dcinde emendat philosophus aliquantulum istam sententiam dicendo quord parumper digredici dum est ab istis. m ipsi videntur vaticinari quod virtutes indigent pru nae&praecepto, & diroetione re rationis Quod desii verum sit,tamen ulterius est etiam addendum. ubi enim dicut quoddvirtus est habitus sese habens ut recta praescribit ratio et dicere etiam oportet quoid in habitus simul
cum recta ratione quia non vallat hic habitus dirigi mr a ma ratione ergo est cum recta ratione. nasemus per habitum obesundi quem habre obedit domino suo priniciati,&recte facit quae ille praecipit,non tamen est virtus in seruo licet sit habitus directus a rosta ratione, quia talis recta ratio non est in tauo. quare dicendum quod virtus f habitus elo uuiis inmodi uate consistens nostra ex parteseminatus recta ratior ita ut simituit cum ea quia non vicitur sequi,determinatur secunda rectam rationem ergo est cum ea.sed neccontra valc his dictis addit viterius ad suum proposita philosophus quod Socrates putabat omnes xirtutes esse rationes,quia dicebat omnis scita est ra tio omnis virtus est scientiaeergo omnis irtus est ratio aram in tertio etiam dicit philosophus Omdetomtudine loquitur,quapropter inquit Maates sonitudinem scunciam esse putauit. 4detur. n. homo procedere per virtutes ad res agriadas ordine quodam,& quavis non sit scientia proprie dicta per similitudine tamen dicitur virtus,erm ratio recta ciit ut ille ait cum sit scientia quaeda. s autem iuir plis non dicimus esse ratione sed cum ratione. recta esse censemus. vltimo concludit quod virtus moralis non pol esse sine m&ntra ut in hoc capitulo declarauit μquod prudentia non potesse sine morali virtute ut in praecedenti capitulo ostcii dicit deo dicit qui a fieri non pol ut sine maestia sit in bonus,& habeat vututes inorato,aut sit privi sine virtutibus,scilicet moralibus.i.quin 11s sit bonus ut antea dixit. AT enim N ea ratio, qua quispiam. IHaec est secunda pars huius capitulit in qua solvit argumentationem,& obitationem nonustorum: qui dicebant , nutes morum no esse
simul,&plis ait tuta ex dictis nostris sequitur φ virtutes motu sint simul,sed ratio misi qui contra. dicunt solui potin hoc modo.afferamus primo ratione eoni quae est talis, is cui habet aptitudines non quam pari in ad suscipiendos diuersos habitus sit et suscipiat unum habitum sine reliquis aut hunc ves illum,& non istum,scit homo est huiusmodi,quia non est aeque omnis homo aptus ad . easdem inrtutes parit sed magis ad hanc u ad illam,& hic magis ad sortitudine ille magis ad teperantiam,&esi sint vanae ih miniones,& obiecta & operationes eant diuosς,β insup aptitudines naturales, utitur es quoauo mo verisimile ut non ora virtutes sint si naui, xc ratio videtur pine delectuasniam philoso video dicit quod talis ratio soluetur isto moquo diximus quM virtutes morales non putesse si prudelia diccocia. HO C enim ipsum in naturalibus.χSolviteolii ratio
255쪽
dini phi Iosephus licendo quod eoni ratio videtur valere quoquo modo in Virtutibus naturalibus: cpita fieri psit ut aliquis sit mansaptus ad unam virtute q ad alia,sed in virtutibus proprie dictis, cinci uiruntur opera nostra hoc fieri non muri ubi si navirtus ibi sint reliqu de hane sentia probat hoe pacto. ubicum est prudentia ibi sunt omnes irtutes,sed ubicui est una virtus ibi est
prudentia: o ubi cuneti est una virtus ibi sunt omnes virtutes. maior probatur quia ubicunque esa prudentia vere ibi est appetitus semper paratus obedire rationi,&ra consequenti ibi in omnis insebitas,&omnis virtus.minor est vira P ubi est una virtus ibi est prudentia eum nulla virtus incit 'possit esseti ne recta ratione,idest prud-ia.notandum quota virtutes dupliciterdicuntur. om do impropris be naturales,ciuς oriuntur ab ipsa natura perdispositiones quae sequuntur compisti,nem corporis humani,& ins mentorum cius, di cum Vnum corpus plerun* non habia aeque a instrumenta bene dispolita nisi sit temperatissimum in omnibus partibus cum inq ita sit pleruet fit ut unus homo habeat aptitudinem ad unam virtutem magis: i ad aliam. Alio modo proprie cliciantur virtutes secundum quas homo simpliciter,& absolute dicitur vir bonus in primas.n. non diciis' tur absolute uir bonus: in secundum quid 5c aliqua ex parte, ut si dicatur bonus ad suscipiendas ta les virtutes vel tales operationes exeremtas.hae distinctione percipitur quδd euenire pol in natur libus potentiis,& virtutibus improprie dictis quod non pariter, re atque sint in uno abitudinci ille sed magis inau alia,sed in virtutibus morum non potest fieri: cum nostris operationibus aequinuitur. verum cum adest ipsa domi prudentia, omnes alis circunsis ut virtutes:&appetitus rectus paratus obtemperari re rationi. secus enim si esset,lunc prudentia desceret ab aliqua operatione virtutis,& ab aliqua re seda re exquo sequeretui'udd non esci vere prudentia nee habitus civera ratione activus,sed posin prudens,&simpliciterpriadens est ille qui simpliciter in omnibus,&circa singula recte se habet,&cum vera ratione. concluditur ergo quod qui habre pruiatiam ha het omnes virtutes morales,& qui habet unam, habet pru&ntiam, ergo omnes virtutes sunt simul cum prudentia, N: simul inter se,distinguuntur tamen ratione,&dimilitione, re auisimul sunt quasi connoc nodo,devinculo prudentiis. CONST AT autem opus esse prudelia. hinc est tertia pars ii rhuius ultimi 'ituti,in qua philosophus breuiter repetit solutiones illas duas factas in primo tulo,& etiam affert tertiam solutionem quam in hunc locum distulerat. repetit igitur breuiter sol mitem factam contra illos qui dicebant sapientiam,& prudentiam non Aenecessarias ad vitam refclicitatem humanam,& hoc magis petat de madentia, quia multa dixit dera eum ostedetersim Iesse cum virtute morali quasi dicatiquod si prudentia noesset principium agendi vivi,& homo,c cederetur, vobis iamcia esset expetenda de se inuita humana cu sit persectiva in lectus activi vi'ai tea diximus.talis. n.potentia intellectiva nodebet Me s lia in nobis,& idem etiade speculativa dici potest,quia et latim conserunt ad stlicitatem humanam ut utra ν operatio fim istas sit Micitas. Calia activa alia specula Rut apparebit in.chuius libri ethicorii. deinde repetit secuncia solutionadicendo quo ex dictis patet quantum pru&ntia faciat adsesscitatem cumuendam,duo.n.sunt qicquirunturia actionem finis,&ea quae ducunt ad finem.finem proponit unus moralis pruria vero media inuenit bona quae ducunt ad talem finem,&diiudicat omnia tecte.& praecipit ea quo sunt agenda,& statuit mediocritatem actuum,&aifcctuum, di ipsarum virtutum adeo ut quali erarum fortuna este redeatur .quta si una Iupp virtus operatur in nobis, ista tamen magis quam aliae quia ostendit obiectum bonum,& percipit illud,&prosequitur inueniendo media bona re iubet ut ea fiant quibus consequi possimus num finem, Licto philosephus ostendit nobilitatem huius virtutis contra oppositioncm illorum declarando quω illud in persectum quod etiam de se sine vi la utilitate,&commodo est operendum.alio modo,illud est expetendum maxintea quo profluit aliquod praeciarum bonum, madentia est huiusmodi cum sit, luasi quaedam forma virtutum morali iuti eum sit causa ut x bicunquesit illa sint etiam omnes virtutes,quod cum antea ostensum sit: coimgruum sui trepetere solutiones praedictas vet renouaret nobilitate huius virtutis,&o ciet quam tum sit necessaria ad vitam humanam:mcidit etiam.in hanc breuem replicationem philos us ut linde commode accideret ad soluendam dubitationem motam in si periori capitulo de nobilitate sapientiae atque prudentiae, Quam nunc soluere intendit. AT vem neque sapientic praeest. I Solute Iphilosophus obiectionem dicta.dubitabanir enim superius, quia Quebatur tuta pruria esset nobilior Lylantia,cum prudentia obtineret locum architecture,& iuberet de alijs facilitatibus, quas vellet rite in ciuitare:& quousque &caetera.ostendit igitur philosophus quod talis ratio non valet.&quta sapientia est nobilior, quam pru&ntia cum sit introbiliore potentia animae,&habeat no biliorem finem ad que vicisur ordinariirudelia, ille habitus si est personio &xnitus nobilioris partis animae est nobilio quam alter ciui est virtus ignobiliorixat sapientia est huiusmodi respectu prudentiae, ergo sapientia est nobilior quam prudenti patet ratio,qa sapientia in m o intellectus
speculati Midcima aestiui,2 uianis svi in q, inita speculatiuus ei activii nobilitate,sed ad solutione
256쪽
here huicialiud iubere de illo:non eris sequitur quodeuia γ iubet simpliciter praestantius em& affert duo in laena medicina iubet,non tamen sanitari,quia esset nobilior sanitate,': tamen G est no/hilior ut ordinarur ad illam,sed bene iubet rana sanitaris.nam ad hoe et aliquis sit nobilior altero ob tu i imperium opor re in iubeat illi sicut arctinius artificibus manufactivis es prudentia est architectura respectu aliarum facultatum a mumi,& si iubet de sapietia vel gratia illius . me Giubet illi .deinde affert aliud exemplum auod sumitur a saeuitate ciuili dicendo , qudd si hoe esset ut ob hune suum iubendi modum esset nobilior equeretur quod esset nobilior deo vel rebus diuinis. ω esset ablardum.quia iubet gratia illius de religi sie,& cultu diuino.disponit sacultas ciuilis de ominus quae sunt in ciuitate,& eorum euram habα,inter quae sunt templa,& sacra Ac omnino cultus diuinus.quare paret quia,&si prudenna iubeat de ienna,&gratia illius non tamen est nobi lioremum non iuueatri.notandum quod prom estpraedarus habitus ob multas tones quas vulimus tame si eo eratur in habitabus sp atiuis Videtur esse inferior.primo intellectus,& icie
tia lant L neosarijs de perpetui prudentia de iis quae fiunt a nobis,& possunt aliter se habete piae
aerea fili habitus sunt Otutes nobilioris imae animae,scilicet intellectus speculatiui,pruderia vom activi,quaresisti na&intcsectus sunt nobiliores ipsa prudentia multo nobiliorerit sapientia, quam ira,verum si disciturae sper singulas raditiones, xperiemus sapientiam mirum in modum emtam ipsam prudentia in nobilitate primo quia est inmobiliore potentia animae ut dicit philoso 'uvdcinde veri uincircanobiliora obiecta des circa perpetua 5c necessaria,& praecipue esui a volatur cincisubstantiasseparatas. habet etiam nobiliorem linem cum speculatio anteponatur actio earumnenim videtur qui cere homo in activa febritate, sed videtur velle vitaius progredi quoad potest Preterea si prudentia ita se habri ad sapientiam ut medicina ad sanitatem ,&medicina videatur iuberegrina sanitatis,fi ob eam operari,sie prudentia videbitur ad sapientiam ordinari,&i praestabilissimum omnium humanorum dirigi & ordinari, sed haecha decimi librum differantur.hic tantum intelligaturqliod sapientia est nobilior prudentia ridiscuphilosophus.veram cum dictum sit, di in pra denti capitulo, di etiam in isto quod r&ntia Monpotest esse sine virtutibus moralibus,deinde quord virtutes morales non possunt essen prudo tutici uni quod virtutes morum omnes sunt simul ei Nahaec,& ob haec cluditatur utrum ut versi id quod dicitur a philosopho.quod data Raa virtute ibi etiam sint relique omnes,&sunt simul hoc mon videtur verum, di probatur his rationibus,quicunq; est magis disspolitus ad unam rem suscipiedam quam aliam non aequead omnes, rid turnum unam nunc aliam,& omnes pariter suscipe eqsta qui hin serme homo vititur respectu virtutum suscipiendarum mais dispositus,& aptus ad
unam suscipiendam quam ad aliam,opo vadaur nunc unam nunc aliam suscipere, se non pariter omnes: Item nullius virtutis operationibus acquiritur alia virtus praeter eam quae inpr pria ope rationis illius, eo operationibus Virturis una tantum acquiritur vimis, o non omnes ut statiminuatur quod ini sit una sint reliquς,patet ratio ista: quia ex similibus operationibussimiles gene/rantur habitus, is inquae philosophus, ic virtutes sunt disti tanae secundum potentias,opcratide ecobrecta ut uidimus: non ergo ex qua uis operatione quS uis uirtus, sed deterini nata acquiritur. Ite fieri non potest ut omnes ommones uimitii,& studiosas producamus,ergo fieri non potest ut om tussimul acquirantur,quaret on erunt simul omnes ita ut una data reliquς etiam intestigantur aline,Dpolitum tamen uicitur sentire philosophus cum dirat& probet: Ρω ubicunque est ipsa uirtus identiae ibi sunt omnes uirtutes, pro Glutione eorum quae dicta sunt ponuntur primo duae opiniones.quarum prima est,quod uirtutes bifariatii dicuntur,quaedam Moessariae ut illas ho/rno euadathonus,quaedam nonsum cellariae quamuis per eas euadat homo bonus . necessariae sunt ills quatuor quas isti appriunt cardinales sciliceu rudentia, ustiria,somtudo, tempcitantia, desne istis meunt fieri non posse virum bonum.praeter has sunt liberalitas,mansuctudo ,' aliae mora te quas dicunt esse utiles,non tamen necessanas ad hoc ut ouis bonus euada dicunt inrea quod bonusniplicito dicitur, primo modo Improprie ob aptitudines naturales , secundo modos an dum qui it bonus ciui araeumratio modo uir bonus simpliciter qui illas quatuor habet uirtum.
Seunt post e quM philosophus quando loquitur de columi uirtutum,intelligit de illis sit, tuor principalibus ita utilis sint quae necessario requirantur ad costituendum uirum simpliciter /num δε illς alis non sunt necessariae quavis conserant,& dicunt quω data una ui te de illis quutuor alie soluuntur,ri omnes alis stres sunt cum Pu tia quod hocminligit plis cum dicit. tibi in tia in ibi sunt omnes uirtutes,idest illς tres.haec sciatentia iudicio meo non uidetur uerat quia res uult ostendae uirum simpliciter num,qui habet omnes uirtutessimpliciter non ex iata has uel illas' distinguendo ut faciunt.st iida opinio est quς uidetur utri similior quM uirtus dicitur pesina duobusmodis. uno ino pesonide sua interna,&propria ut te perantia dicitur .
257쪽
bitus Metilius in medi initate cossislcias respectu nostra determi ita QM.La p dema,quare cum
mcdiociniate mi etiani paratus ad alia iret non citerceamir operationes. unde si prudentia redigit appreatum ad mo ratione irs rediget et ad moderatione cupiditatis,quia prudata est latissima.na in paupcte tolla liberalitas liceti habeat facultates saltera prudentis thabet appetitum mactu,& paratu ad tales operationes exerc&Μ.quord si faculta tur operabitur, si vere sit prudes. hitus stella riuus lectio Hro apriritus sequo dcliberation , propi ea,& rationem vera,& appetitum rectu esse oportet si electio ni studiosa ita vocere possumus quod cum ex proprijs omatioνbus acquiritur aliqua virtus,ubi primum pria a Mest,acquiruntur etiam alis vi uterui.quaedasepia di Atio ad exercendas omnes o rationes Fm qualiba virtutem cum lacultas, se occasio tu lm est. n, prudenti ac uius mensura omnium diocritamm,alitu pri idens Gessciperfecte mu' GHqis dis ab surdu.hlidi stupri praemissis respondere psumus rationibus quas supra posita prus contra hanc sentcntiam.Ad mmam cum dicebatur quod homo non potest suscipere ςque virtutes omnes cum habeat aptitudinem naturalem magis ad unam q ad aliam,& iaci pariter, x coue Momnes. dicendumquMdan potest talis homo aeque dispositus, vel si hoc non sx , quia rarasimest in naturalibus aptitudinibus, tamen ut dicit philosophus,non sequitur, quia virtutes ne dictae quibus absoluta dicitur homo nus Q poissint esse simul, immo neosario sunt ob ipsam pro
lantiam.nam si coadcretur id quodHplurimum fit ut homo, fit naturalitrem sapius ad unam Virtutem quam ad aliam acquirendam: tamen non sequitur,quia habest potentias secundum qu Potest susciri omnes icet cum maiore difficultate unam quam alia, vςrum cum aliquam ex suis proprijs operationibus ac lumr,disponitur appetitus quodammodu etiam ad alias ita et cimi et dentia adest sint reliquc vinum omnes ciuisitae ut diximus. Ad secundam cum dicebatur quod ex operationibus unius ina oritur virtus illud conceditur in pro pio eum orini rhabitus,tamen una cum prudcntia omnes alis oriuntur virtutes ita ut simul findad limam rationem eum dicebatur vhomo non potest simul omnes operationes modum relicendum in respectu amitam quam habre Virtutes inter se, cum ipsa pru*miasi acquirat habitum post unius olimsibi immediate as
Y MN M . - in I igitur secundum sententiam philosophi quod ubicunm
est una virtus,ibi sunt resiquae, per hoc quod ubicunque est prudentia ibi sunt omnes 14rtutes motates. c ubicunque est una virtus ibi est prudentia: ergo ubicunm est una virtus ibi sunt omnes. nam nisi sint simul videretur quoquo modo tali operari eum difficilitate tunc non esis in us pro me in eo, sed potius dispositio quaedam nonaum persecta; philosophus autem non videtur loqunic de virtute quae est in via generationis cum dicit una data omnestimisimul,sedde in in exactusma de persecta,quae cum iungiturpru aliae fit quidam nodus virtutum,& aggrestatum quodda, di appetitus ut ius diximus promptus est,& paratus in quacunque operationς studiusa. rationε se qui .concluditur ergo quia omnes virtutes morales sunt simul connexς inter se,& etiam cum pru denti ita ut non separentur nisi ratione sua formali,& diffinitione.sunt enim hoc pacto distin , suta habent diuersa obiecta circa quae versantur,diuersas etiam potentias quas pemciunt,4 diuera' surariones formales,&tamen in eo ua quo una persecta est,sumetiam reliquSsimul maeum pru
dentia secundum ea quae dictis philosophi colligunturaiancs tantiam sequutus est O ro cainquit,scis nequis sit rami tus cum inter ipses plii Iosophos constet, a js ipsa si s e disputa nsnqui viam haberet omnes habere virtute unc itaque seiungam,quasi possit quisuum qui Gulam prudens sit iustus esse alia est illa cum veritas, ipsa limitatur, di in disputatione subtilitas, aliacia: norat Auae collocantur in appetit alvi ilatellectius,quae coamannii in uitati strutvlum diu
fionem quam infit intrita rum philosophus, sin
258쪽
ETHICORUM AD NICO MACHVM LIBER 'SEPTIMUS.
IOANNE ARGIROPYLO BYZANTIO I N T E R. OLE TCUM DONATI ACCIRI OLI FLORENTIONI COMMENTARII s.
De heroica uirtut continentia.& earum oppositis. Cap. I. ost haec dicendum est alio sumpto prIncipio, tres esse ε' species eorum quae circa mores iunt fugienda: vitium:
incontinentiam,seritatem. Atque contraria quide dii, bus manifestii sunt.aliud enim uirtutem,aliud continentiam appellamus. Ad sti itatem autem & immanitate: maxime uirtute eam conuenit dicere,quae est supra nos, heroicam inqua quandam atque diuinam.ut Homerus
de Hectore propterea eximia bonitate prs stabat:dicentem Priamum introduxit . Nec iam hominis sane mortalis filius ille . Esse uidebatur:sed diuo semine natus. iniare si ex hominibus ob virtutis exuperationem dii fiunt ut aiunt talis quidem is habitus fuerit,qui seritati opponi. tur.Etenim ut serae,neque uitium est neque uirtus: sic neque de sed hoc quide pristabilius est uirtute illud autem diuersum quid est,a uitio genus. Atque ut raro fit uirum esse diuum : ut appellare Lacones consueuere cum ualde alique admirantur dicunt enim uir diuus hic est sic & serus,atque immanis est inster homines raro. Maxime uero snter nationes barbaras est.fiunt autem quis dem tales 8c ob morbos,laesiones principit.& eos etiam homines qui in uitiis exuperant: hac infami consuevimus appellatione notare. Sed de tali quisdem dispositione metio aliqua posterius fiet. De uitio uero prius est diebam. Nune de incontinentia,mollitudine, luxurie:&de continentia,atque constantia est dicendum.Neque enim ut idem quod uirtus Sc uitium neque ut diuer sum genus haec sunt putanda. Atque ut in esteris egimus : asserre ea quae uideo tur oportet,& dubitare primum.Deinde omnia quae probabilia sunt aut salorem plurima,maximo praecipua circa hos effectus ostendere.Nam si soluratur quidem ea quae dinicultatem afferunt,relinquantur autem ea quae probasthilia sunt: satis sane fuerit demonstratum. Videtur itaque continentia quide, Rconstintia ,studiosa esse ac laudabilis. Incontinentia uero Sc mollitudo:prati atque uituperabilis.& idem esse continens,& persistens in rati :& idem Et in cotinens,& rationem egrediens.Et incontinens quidem: improbataes improba esse,agit ob perturbationem:cotinens autem cupiditates mens pra uas esse,non sequitur ob rationei p. Et temperantem quidem cScinentem esse
259쪽
alunt atque eonstantem.Talon autem alii temperantem esse omnem:alij nullum dicunt.Et item intemperantem incontinentem esse,& incontinentem in. Is temperantem: confiise nonnunqdiuersos inquiunt esse. Interduetiam ipsum prudentem incontinentem esse non posse:interdum nonnullos homines qui prudentes,ac habiles sunt:incontinentes esse dicut. Prs terea incontinentes &
irae,& honoris,dc lucri dicuntur ada igitur quae dicuntur,haec sunt. COMMEN,
os T haec dicendum est alio sumpto principio. Cum insuperioribus libris philosophus tradidissαdoctrinam omiuo uirtutibus tam morum v rationis,quaesivitturum iris morales peinuit appetitum,intellectiuς uero ipsum liat ilectum tam derent eo aitu ne laria.san rom ut mites uti uitia,sed habenisimilitudinem cum illis, di sunt ud sugienda uri prosequenda ut uitia,&uirtutes,quare cum circa mores sint ad eundem pemnere uidebatur consid re de his, ad quercetinebat de uiti js 6c uirtutibus. merito igitur post doctrinam uirtutum hanc plis aggreditur inhoe septimo libro docedo de heroica uirtute,de immanitate,&decontinentia,& inestinentia,con stantia & molline,post hac ciuoluptate,de dolore multa Marat cognitu necessaria ut patebitali viditur autem hic libam duos traritus, in primo affert hos habit siuedispositiones quas dixi musδε eas declaravin scruda docet deuoluptare di dolo primus tractatus diuiditur in acim ca/pitula.inprimo asscitriis species eoru, quae circa mores hominum sunt supcda,arer eorum eo Mna,& int ad ea dcclarada,in reliquis uero capitulas quid agat,&quomodo pro at philosophus
suis locis uictbimus primum capitulum diuiditur in duas partes quae pateta in primis igitur dicit philosophus proponendo intentione suam quod dicendum est alio lumpto initio,& alcius tererito,quia huiusmodi habitus uel dispositiones no sunt proprie uirtutes inuitia,& idm non pollonius sequi ordinem,quem struauimus in doctrina uirtutum 5e uitiorum,sed alio sumpto initio discriadumen inquatres essespecies fugiendam circa mores.suitium, incontinentia atq; immanitas siue fortas. conntaria uero quae sunt prostqueda circa mores tria sunt,quom duo sunt manifesta. s. limis & continentia,Nrtium appellat uirtutem heroicam quae uidetur quoquo modo superare ca
ditionem humana,& amri ad hoc suum propositum testimonium Homeri Itaq; hac uirtus heroica diuina diciturinon quia deisit,cum ille hadeat in scomiam persectionem super eminenti modo: quia facit homines similes tuoquo modo deo icut seritas dicitur no quia ut seram, quia belustio habent neci' vitia iam uirtutes,sta quia sint quoquo modo homines magis similes feris ualia uitia uel fugieta. uirtus ivtur heroica immaturati siue stritati opponitur, Ne probari potin hac ra/tione quam innuit philoiophus,summo uitio opponitur summa uirtus,& ocriterissimarsed immitas siue stritas ae summii,&plus a virium.heroica aut uirtus est optima,&plus d uirtusaergo heroica uirtus immanitati siue feritati opponitur.Item Larissimo uitio opponitur rani sima uirtus:at sinatas est uitium rarissimum:heroicaque est utitus ratissimaaergoserinati opponetur hemica utriundi ad hanc sententiam adire tritis lacones,qui uirum aliquem uehementa racestentem solent appelvire tali nomine ut patet in reatu.notandum quord homo collocari solet inter essentias separatas de taluas.nam per intellectum uititur ha re similitudinem cum illis sepMatis: per appetitii sensitiva cum uis. cum isti ur vivit ea vita q humana dicitur,. aut per vitia aut per uirtutes non uideturassi nullaris ne aut illis substanti js separati spo virtutes: aut accestae ad belluas per vitiar ita quod merito dici possit brutum animal.nam beluae non est uirtus nec uitium cum non habeat racionem neque lectionem in non est etiam substantiarum separatam cum omnino careant aflectibus.uim homo uiuat pa uirtutes morales ut Midiosus non tamen uita simili substantiae simara ,similitervi appetitus dominatur rationi,tunc uiuit ut homo uitiosamon tamen adhuc utici uetit in homo ita ui te excissanti summu atringit in unaquaq; uirtute ita utappetitus summissus rationi pene extinguatur runc uitatur assimilan stabitariis separatis,& uiuere uita quadam excedente conditione humanam,cum uero appetitus ita obruit rationem, ut pene extincta uideatur,tunc uulatur homo excedere improbitate,& assimilari beluis di descendcre ad vitam quasi inferiorem humana vita,' si
malam uulseraruid: ecfulmina quidam,sta hac uitamini an dicitHscipue tapcrin apud
260쪽
diubaros quia uti ridentur ratione,sed vinum immanitatis quod licis plusn vitium: non
ex habitu consuetudine fieri videtur,sed etiam ra moribus & issionibus membroti . verum hare: ouae ex morbis est non est vitium & immanitas simpliciter: & proprie ut patebit infra. verum cram immanitate dicendum sit postearde vitio&virtute dictum sit prius.nunc intur ostenil hos affectus.scontinentiain & inconcinentiam, nstantiam,mollitudinem,quae sunt di ponti s qu dam propinquevirijs&virtutibus,&si Gisint proprie,aut vitia,aut virtutes:sed in uia ut posmrando in operationibus evadant postea talia. NVNC de incontinenria.IHaec est secuda pars hu, Elitus capituli in qua aggreditur declarationem harum disposirio ut diximus ,quae nec virtus, aut vitium proprie sunt: quavis non multum absint ab eis.nam in continentia N: constantia eiusmodi sint x t pugnent cum ratione,& non obtemperentes statim non sunt di dat virtutes cum vero tandem ratione sequantur,& si cum difficultat tamen non sunt a 'irtute aliena.de in inia quoet, ec mollitie simili modo dicendum erit quod non sent vitia nec a viiijs aliena, ut infra latius apparehit.nam in ipso ii concinente fit pugna inter appetitu,& rationem,& appetitus superar. in ipso vero continente fit etiam pugna,sc tamen ratio laserariat in Virioso sine ulla pugna statim appetitus dominatur.in madioso vero statim ratio vincit sine difficultate,ex quibus paret Q connes non est pro/one Hidiosus A ineontinens vitiosus,dc continentia non est Virtus proprie nccine nentia vi tui,
licet non multiim absit ar vitio ves virtute.ostendit aurem post haec philo ophus modum proceden di dicendo quod faciemus in ijs sicut in aliis cosumimus locis . afferemus primo opini sanci iii tu de his:postea solvemus aliqua nccessaria cum istos habitus vel dispositiora. VIDET V R ira i s. continentia quaedam.IHac in parte philosophus incipit afferre opiniones priscorum de his clispositionibus & primo quod continentia,ec constantia videntur esse laudabilia,& studiola cum sequa, turtation rincontinentia econtra,ec molli udo est improba quaeda divini m. ET in nens. Meunda fuit opimo eorum qui putarunt quo d idem est. contincias,&constans, & pessistens
in ratione de incontinens,& rationem egressio S,dc haec opinio no vidctur vera 'apparebit,& in continens quid .tertia fuit opinio eorum qui dicebant quod incontimas est is qui sciens imm/ba astit ob cupiditatem contines vcro cotrario modo Vt pater.censent praeterea. quarta fuit opinio nuncontinentia constantia & temperantia essent idem,quau eoruin nonnulli diment haec no esse omnino idem quidam vero penitus idem. Interdiu etiam a seruntiauintasuir opinio de prudelia, de incontinentia quia aliqui putabant prudentem non posse incontinentem esse,quidam xero econtra fim posse censebant et prudentes,&habiles incontinentes essent. P Re T E R E A incontine. x res. Sexta fuit opinio quod continenti avon solum sit circa voluptate , sed etiam circa uam hono
,& lucrum,di hae sunt inquit opiniones quae habentur de ijs.
De continente,& incontinente. Cap.II.
Vbii xitrit autem qui spiam, qui sit,ut reiste quispiam existimans
agat incontinenter Scientem igitur inqui ut quidam impossibile esse. nam absurdum est ut arbitrabatur Socrates scientia insit: aliud quippiam uincere & ipsum perinde atque mancipium trahe
re. Socrates enim omnino cotra rationem ipsam pugnabat,incontinentiam exterminabat. neminem eniim existimantem, praeter id quod est optimu ago
re: sed ob ignorationem dicebat. Haec igitur sententia ijs aduersatur,quae manifeste apparent. Atque quaerere oportet quisnam in ipsa perturbatione si ob
ignorationem agit: ignorationis sit modus constat enim incontinentem non putare illud esse bonum,antequa in perturbatione sit c5stitutus. Sunt autem qui haec partim concedunt,partim non concedunt.etenim scientia quidem mishil esse ualidius confitentur.at huic non assentiu tur neminem agere praeter id quod uisum est melius. inquiunt,incontinentem a uoluptatibus
superari: noscientiam quidem sed opinionem habentem. at uero si sit opinio, non scientia: neque uehemens existimatio quaeresistit, sed remissa ficiit in ambigentibus enia danda est,si non in his persistit aduersus uehementes cupis ditates. at prauitati non est uenia danda: nec aliorum cuia quae uituperabilia