장음표시 사용
281쪽
dit in quinto pluribus in locis. nam siquis inquit lucrandi causa minittit adulinium atque aedij pit,qui lana erogat damnum. patitur ob libidin ,hic quidem intemperans magis auam pluri rille iniustiis sed non intemperans magis esse videbitur,significat enim habitus cum aliquis per electionem agit,&propter illud tale quod persequitur ut si luis perelaetione si iratur ut furetur,&perso- situr voluptates propter voluptates ut ipsis potiatur,sed tax antea ut diximus declaravit. INCU, R A BILI S . Non simpliciter non enim putandum est hominem vitiosum omnino sanan no pors sed respectu incontinentis qui facilius sanari potest cum habeat rationem in nuptam fecit doq= linquit poeniteat secis larem turpe. CUILIBLT enim deterior esse videbitur.IPosteaquam attulit disserentias inter hos habitus,nunc comparat Inter se,& primo ostendit intemperantem esse detonorem incontinente hoc paem,ille qui non cupiens 'ut parum cupiens agit turpe est deterior illo qidem facitpropter vehementes cupivitates,sed intemperans agit turpe parum cupilans incontinens vero valde,& magis cupiens ergo intemperans erit Gieriar incontinente,& hanc rationem probat so philosophus exemplo irati. AT eorum quos diximus.IHac in parte ostendit continentia esse praestantiorem ipsa eonstantia ' bat hoc pacto,qui Vincit est praestantior eo qui resistit tantum,sed continens non solum obstat sta etiam Vincit: constans Vero tantum resistit eis continens est , stantior constante. nam constans resistit doloribus qui proueniunt a cupiditate absentium volupta tum continens vero non solum resistit cupiditaribus voluptatum, sed etiam superat & ulterius pro,s 3 greditur vincere quim resister quare potior videbitur esse continentia quam constatia ' QVI au/tem ab aduersis. Hae ita parte videtur declarare philolaphus mollitudinem,& ineontinentiam &dicit quod is est mollis qui facile vincituri doloribus quibus multi homures resistere solent,&qui itiis defluit imiliterincontinis eritqui a voluptatibus superatur quas maior pars hominum soperat, & isti sinit deteriores quam illi qui a vehementibus voluptatibus vel doloribus superanture quia non videtur esse omlimo isti qui a vel mentibus superatur molles,& ideo dicit eos esse diῆς venia non qu3dsint simpliciter stini venia,sed res illorum superiorum quia leuioribus volu/.ptatibus in doloribus superatur: litare isti qui hisce aduersarios potantiores videtur dimi maiore venia vlo'Edit pluribus inpiis ut Philoctete inducit rimis poeta Thecdectus morsum . peratis aliquanto tollerant ,victum deinde magniti Eme doloris exclamantem,& succumbentem do/lori re rera Item Cercinus tragicus inducit c ocionem quenda qui non potuit iste dolore pinvenientem sibi resilia violata,ex quo tandem est momus cum tamen aliquadiu substinuisset dolia. Item it Xenophantus quidam qui nitens rencie risum in ciuiuio: ubi aliquantulum sabstinuit tandem sacclijs superatus risum effudit. tales igitur qui m nos dolores non submiami quoquo modo habent aliqua ex parteo ilionem vente,&magis ignoscendum est ijsu illis qui siccumbunt d laribus quibus multitudo resistere potes,succumbunt inquam non morbo aut debili quadam nutu aut regibus scytharum euenit qui sunt natura molles, scd obdclinas,& mollitudinem quadam si pes eondoluit rem ivit Cicero si dens, sed fac totum dolare corpus sane non possumus opinio est uaedam inominata cic leuis,nec dolore magis quam i eadem in voluptate,quacum liquescimus fuimus molliria Apis aculeum sine clamore seriet non possumus.& caetera. Et notandum quod phi/k, phus attulit exemplum de sacelijs in Guiuio ire aliquis crederet illum esse quoquo modo verita umqui superatur a voluptatibus cm a gustum tactum, sed dixit de voluptatibus mouctibis risum ut vidimus supra,praeterea ne aliquis putaret eum essesntemperantem qui ad iocum est mi. pensor addit huneesse potius mollam appellandum, qui tacessit in nimia relaxatione, re ludo ob sopicndum laborem & molestiam ct Quis agendis, quaer Setiam lia,& ludos interdum pueriles,
de non est eomis nec scurra,sed molestiam fugiens ex rebus agendis,& sequens nimium iocos, de tu s ae dos moles inde graecedicitur παιδιώδ- A T qui incontinentic Haec est secunda pars huius o. pituli in qua philos us diuidit incontinentiam in duas specie s. intemerariam inconcinentia ridi infirmam .nam bifariam fieri posse vicietur et incontinentes labantur ad Voluptates, aut prptam te conssultatione,& deliberiatione & tunc appellantur incontinentes uafirmi,aut non praeces rate 'tunc dicuntur temerarij,& celeres sine considcratione,ideo dicit philosophusquod quidam rapiuntur qui non consultant,quidam vero non persistentes ob infirmitatem animi voluptatibus tanta cedunr,5: si antea consultent,sunt autem nonnulli qui perissim quare praemittentes consultatione di delii erationem bisariam considerari possunt,aut posistentes in ea aduentancibus m rbationis bus,aut non posistentes, non pessistentes sunt incontinentes infirmi. periitates ergo eruntillis oppo , ichst continentes firmi, qui sunt simillas illis. lui prius titillati,im plasmati utita loquaran/tea: postea non titillantunquasi non m minoim praemis ne multationem,& se praeparauerint&rationem excitauerint immisistunt.at temerarii & cclares qui sunt acuti,&melancholici maxi/me agunt incontinenter secundum eam incontincrariam quam appellant temeritatem, quia acuti propici velocitat chol e GD agunti livero melan illaic Icriter agunt, quia liccient x ine
282쪽
P rabilitatersem sequenti rapitulo. φ 3μummae imi quaselia iiiDiu Discrimen incontinentis ab intemperato. Cap.VIIIT uero intemperantem quidem non poenitetiui est sis ,- I lmone natam persistitiincontinens autem ' ntiam: quocirca non ita cc L L .. ς t omnis ad poemr dem
Uia,uirtus quid em Principia enim
igitur ibidocendorum principiorum est rati λ:
283쪽
pcrantem esse deuriorem incontinente tribus rationibus,prima Has quem post mn turpem aestam non poeniti est deterior eo quem poenitariat ipsum intempoantem non pinnitet, incontinentem utenergo intemperans est deterior inconcinentcinam intemperans periistit in electione & pro lito, incontinens lacilis est ad poenirentiam, & haec ratio simul differentiam o adit inter hos.&eriam alterum esse altero deteriorem. tandum quod sicut omnis virtus est cum electioneseom evirum esse videtur cum scinione, Λ vitiosus tam ante rem actam,quam postea vid tur habere ris. et aem,ideo non poeniret quia putat id quod antristagendum cum histat. comptam ratione incontinens vero habet rationem incomptam,& appetitum sensi riuum repugnantem ei, quia non est informatus virtute quae appetitum facit rectum,quare cum rationem habeat incorruptam.& dicentem sibi turpe aliquid non esse Mendum,& ω'ine gustandum dulce: vincit tamen appetitus sed cum post rem actam redit ad rationem precipit se fecisse quod saciendum non erat e habet poenitiis A dinem. Q UO citra non ita res sese habet. IA et secundam rationem philosophus,malum conituruum differe& est deterius malo non continuo,sed intemperantia est malum continuum ineo, tinentia non est malum continuumae o inrem ntia differt ab inconcinentia &est dctenor: ma, ior paret de se: nor probatur a philosopho,quia intemperantia est t morbus qui sempera imcontinentia vero ut morbus qui non s madest, 'test morbus epit sic siue comitias intempe,
raratia vcro est smilis morbis aqvs inter cutem & labi, idest mi isi &phthisi qui morbi' eonii
mnhydropisis Οι risDarre i .ab aqua dicitur, fit enim in corpore humor aquosus.pthisis vera in verae seponore multi satiam.incipit spucre sanguinem qua talem patitur morbum , deinde sanielia. nea sinuitur detentio saliuae,& postea tandem ipsa mors.ij igitur morbi quibus intemperantia similis dicitur continui suntiat lima,idcst morbus qui caducus sue comicialis apselari solet cui assimilatur incontur ciuia non est cotinuus,hic incorporibus humidis vim haberetilat,inde in ipsis insantibus qui abundant humiditate maximam vim ostendit, inestinentia igitur assimilatur huiemorbo cuius causa non est continua ncc talis aeginus semper coniunctus cum morbo , di incon mimias quoque non sem'inc statim est ad voluptatem dispositus,sed pugnat ratio cum appetitu fedemum vincitur, intempcrans vem continuo habet paratum appetitum sine ulla pugna ad persoqiundas voluptates, di continue est in hac disposirione sine repugnantia rationis, venam philos mus hoc loco nactus occasionem soluit unum dicium quaestionis allais antea in fine secundi capi/ruli huius tractatus ,ubi duo attulit, Irum quod incontinens dissuasiis intem rans vera Dasus Dor alterum quod incontinens insanabilior videtur pupum quia dissuaderi non poterat. primum soluet insertus,secundum soluet nunc orindit quod incontinens est sanabilior intemperato ubi
in eo loco oppositum attulerat, & ideo dictum est a nobis qu6d philosophus iusserenL non asse,
rendo ibi procedebat . ostendit autem quM incontinens est insanabilior intemperato,quia intemperatus non habet poenitudinem,& habet morbum continuum, re icto est insanabilis,dicit philoUmus,non pro impossibili, sed cum difficultate sanabilis, incontinens vera habre poenitudinem &non morbum concinuum, id est sanabilior. AT avL omnino diuersum est genus.IAffert toriam rationem Gilosophus oua idem pmbat quM intemperantia differt ab incontinentia. k in citerior .illud malum quod latet habentem, differt de est detinus eo malo quod non laret haben, rem,sed intemperantia lare incontinoitia vero non latra habentem , crgo intemperantia differt ab inoontinentia,& est deterionilla ratio deviratur, quia intemperans habet alium, di rationem GDruptam, sicut febricitans habet corruptum Distum,&putat illud esse bonum quod ab eo appetitur incontinentia ς est malum mani saeum habenti, oc quoquo modo cognoscit illud e la malum qim ab eo appetitur,& ideo in eo fit pugna inter rationem,&appetitum . Horum autem ipsorum postea quam bauit intemperantem dirim ab incontinenti, di esse deteriorem illo. nunc com in duas species incontinentiae quas superius attuli scilicet infirmitatem 5 temeritatem Rostenta infirmitatem deteriorem esse temeritate sic,is qui deliberatione facta incontinentre agilla ch oh eo qui non d liberatione facta agit incontinenter, sed infimius agit sacta deli ratione icinerariustum facia deliberatione agit incontinenter, ergo insemus est deterior: paret ratio quia cum utemue habeat rationem incorruptam, infirmus .inte consultat, tamen non piastit in eo quod eonsultate esse agendum,praetcrea infirmi a lcul ore perturbatione vincuntur ,t cram vera a vehementiore sit perantur, quare na duo sint vim randi qui superantur in praelio quorum alter armatus accesso tu alter inerinis,&alter habeat hostem potentior alter non it manifestum est quod armatus A habens debiliorem aduolarium vitia randus m is incideterior: sicut ridetur infirmus reso remamj. IN CONTINENS igitur.Iscilicet infirmus est similis ijsquimodico vinotat ebrii PATET igitur incontinentiam. Facit conclusionem philosophus eorum quae dixit ostendenti
quia incontinentia non visimpliciter vitium, scd aliqua rapane, quo emergit ditam eius
284쪽
asti inteirimantia,nam ineontinentia non est vitium simplicito,sed aliqua cit patre, at intemperati,tia est vitium simplici mergo incontinentia non est intemperantia.quod autem incontinentia non sit vitium simpliciis probat philosophus, quia est pratin electionem, vitium vim est cum et moὸ ut est intemperantia. numiunt tamen in agendo, quia intemperans sc incontinens agunt ea ,ide, vitiosa tamen non eodem modo, quia alineum Hectione attre sine electione, di alter est vinosus linum, idcstineontinens non inprapti e vitiosus, it tamen res vitiosas 5 iniustas,& videtur similis milesiis de quibus inquit ille quod non sunt insipientes, tamen agunt res insipierutes di miliassie ergo conueniunt in agendo radem, illarunt quia intemperans agit cum electione, vitium enim estinabitus elestiuus consistens in excessu aut delectu. praeterea non habre poenitudi, nem,incontinens econtra&sine elcctione agit ,&post delictum poenitudinem ha t. Notandum quod accipit hic iniuriam pro intem ante,& iniuste agae pra intemperanta agere,intemperan tia enim sicut alia vitia est pars quarta iniusticiae totius, luciniustitia tota dicitur vitiositas vin/ 17 mitin quinto. CUM autem alici sit talis ut non ex eo. Haec est secunda pars huius capituli, in qua philosophus affert aliam partem quaestionis, quam supra attulerat in sine secundi capituli iii us tractatus.attulit enim duo, ii l incontinens cum non agat persuasus dissuadcri non micran intemperans vera cum agat poluasus dissuaderi potarat.altarum quod ex eo quM dictum est intemperans erat sanabilior, hanc secundam partem supra reprobauit ostendendo iura incontinens rat anabilior nunc aliam partem sumit,& reprobat vUatefiat rem non ita sese habere in eo loco dubi, itando,dedisserendo dixit,non autem affirmando:ostendit igitur nunc oppositiim, scilica quia i υ continens faciledissuadm potest,i nimi rans vero non facile, is qui errat circa principium imitangendarum non facile dissuaderi reuocari in potest, sed int pcrans in huiusmodi , eis lim eirans non facile dissuadcri potest,&reuocari & sanari: patre ratio quia intemperans a seipso passi usecorat circa principium remm agendarum cum sit vitiosus, vitium enim principium comam tpresertim intemperantia, inrtus Vera construat presenim temperantia: unde in serio. it peram mam eonfiniamtam prudennae appellamus: nseruat enim talem existimation .siquis igitur mrat ei rea principia non potest facile dissuaderi,& sanari a sua opinione: luia pnncipium rerum agm mest ipse nix ius gratia caetera fiunt. Vnde in sexto principia nanque rerum agendarum ea sunt gratia quorum ip ς aguntur,idest tacs: cnam et principia & suppositiones quae fiunt species principiorum se habent in nrathematicis sic finis in rebus a dis, supponitenim ecometra quod d puncto ad punctum licarinam lineam ducere. ponit etiam tale principium qi d purustus cst cuius pars non est,& talia principia,& similia non 8 bantur in mam ancis, quia iis assentiri opor quo dsquis erret circa principia,&alita credat,non potestes aliquid dari in geometria, feralis male sentiens circa principia male,&pcruerse perespire omnia quae sequentur ex illis. eodem pacto in rebus agradis cum principium sit ipse finis,siquis eum recte accipit bene est, sim male non Potarit ei assim ratio qua facile remoueatur ab opinione talis principi j pretiose sibi propositi. 5: di cit philosophus quὀd talis principii non est ratio,sed virtus quae ostmait nobis tale principium virtus inquam quae oritur,aut a natura, aut a consuetudine . nam sciit in speculatiuis principiorum idocendorum non est ratio, nec probatiose etiam in activis.nam in speculatiuis innotescunt nobis, aut inductione ves sensu exquo fit memoria,& ex mutris xet ita loquar memorijs oriri cntia inmar, cipsum demum univcrsale in intellectu quodammodo constituitur,cuius lumine scietis principium pululat in ait philosophus in libro posteriorum.ita ex natura di habitu acquisis principiorum mgnitio fit.id fit in activis.principiorum cognitio quorum non est ratio,ne fiat mcessus in victi tum erimur ad tale principium,quod est rerum agendarum finis,aut pci naturalem habilitate pin9 citat,aut serimur ad extimataclum illum esse bonum finem is est per virtutem acquisitam ciconsuetudine,quare virtus aut habilitate naturς, aut assuetudine Πnerata causa est et recte opinemur circa finem talem,intemperans istitur cum Iron modo virtute careat,sed etiam sit xitiosus errat oraca tale principium quod est ipse finis reriamiagendarum,& inuitur id quod sibi apparet bonum, &quod putat esse bonum cum re vera firmatum,& id quod est donum apparet malum,ut se citanti
cui id quod vero est dulce appara amam ob mistum corruptum.intem rans aut,& omnino itio sus habre eorruptam rationem &iudicium d ao fine. et enim ut in sexto inquit philosophus,qui corruptus est obvoluptatem,aut dolorem, nonvidebitur itinuo principium ipsum nre huius gra tia, id est finis. vitium enim corrumpere suapte natura principium sola,lta virtus conseruat quae est causa recte opinandi circa talcm finem, teuenit tem to intemperato autem econtra,cum ititur intemperans habeat corruptam rationem,& habeat intili: quae sunt causa male opincidi circa finem rerum agendarum,merito dicitur quod non lacile dissuadcri,Memoueri potest a sua opinione.inc, tinens vero cum nondum habeat rationem corruptam facile dissuaderi,& sanari potest rideo dicit
philosi us est zilius quidam.i ipse incontinens quem pinustatio superat adeo ut non agat s da
285쪽
sibi oppositiis qui periistit in ratione recta, . non dimouetur ab ea ob poturbationem,idest ipse continens, in quo ratio supcrat appetitum.
De continentis,& pertinacis couenientia Sc disserentia. Cap. IX. Vserendum est autem, utrum is sit continens qui quavis in ratio ne, electioncue perstat: an is qui in recta periistiGEt utrum is sit in continens qui non permanet inquavis electione rationeue : an is qui persistit in ratione falsa,& electione non recta,quemadmoduantea dubitauimus. An per accidens quidem in quavis, per se autem in ratio ne uera, recta que electione alter peritat, alter non perstat et nam si quispiam hoc expetit, aut sequitur: per se quidem hoc eXperit atque sequitur: per accis dens autem ipsiim prius .at quod est per se, id simpliciter esse dicimus. quare sit,ut aliquo quidem modo quavis in opinione,absolute autem in uera: alters s Persi itiit, alter non persistat. Sunt autem quida in opinione persistentes: quos Pertinaces appellant.hi non nisi cum dissicultate dimoueri a sua sententia possunt. Et simile quidem quid habent cum continente: sicut & prodigus cum ii, herali,dc audax cum confidente. Sunt autem in multis ab illo diuersi: contio
nens enim no mutat sententiam ob perturbationem,atque cupiditatem. nam
cum acciderit facilem sese offeret recta persuadenti. Illi uero non a ratiM muo tantur.nam cupiditates capiunt: atque a uoluptatibus plerique ducuntur. Sut autem h pertinaces,qui suae sunt sentetiae:&qui sunt indocti, ac riistici. atque suae sententiae homines ob uoluptatem atque dolorem sunt pertinaces .gauo dent enim uincentes si non e sua sententia dissuasione ulla dimoueantur.& do Ient,si sua sint irrita, ut decreto. quare potius sunt incontinenti, qu2m contionenti similes. Sunt etiam qui non ob incontinentiam in sententia non persi
stunt. Ut Neoptolemus apud Sophoclem in Philoctete,quaquam ob uolus piatem no perstitit, sed honestum .Erat enim honestu illi uera loqui ab Vlys,
se autem suerat illi persuasum mentiri. Etenim non omnis qui propter uoluoptatem quippiam agit: intemperans est, aut prauus, aut incontinens sed qui .i agit obturpem. Cum autem sit & quidam talis,ut minus quam oporteat cor Poris gaudeat uoluptatibus, non persistens in ratione: inter hunc dc inconti nentem,medius ipse contineris collocatur, Incontinens enim non persistit in ratione: quia magis quam oportet uoluptatibus delectatur. hic uero non peromanet: quia minus quam oportet eisdem gaudet. At continensa erstat,& ob neutrum sententiam mutat. Oportet autem si continentia sit studiosum: habi tus hos utrosque contrarios,improbos esse,quemadmodum 8c uidetur. Sed
quia perpaucis alter hominibus inest,raro admodum: fit ut temperantia Gli contrarium intemperantiae esse uidetur, sic& continentia soIi incontinense. , tiae aduersari putatur. At uero cum ob similitudinem multa dicantur: factum est ut temperans per similitudinem continens dicatur. Continens enim talis est,ut nihil prieter rationem ob uoluptatem corporis δgat.& temperas etiam
286쪽
talis est.sed illa quidem habet prauas cupiditates,liscautim non habet.Et hie
quidem est talis, ut non delectetur praeter rationem: ille uero talis ut delecteo tur quidem,sed non ducatur. similes etiam sunt incontinens 5c intemperans: qui quidem diuersi sunt.uterque em in corporis sequitur uoluptates, sed alter oportere putat: iter non putat.
QVAERENDv M in aurem virum is sit conrincias. Hoc est nonum capitulum huius na/ctatus,in quo philosophus compa aris illis is habitibus inter se qui Mantur circa corporis voluptates arix dolores,nunc soluit dubitationem allatam insecudo capitulo cotra opinionem inleceum qui dicebant continentem esse sicinantem in ratione 5c opinione incontinerem vero ontra.quo auidem dato ostendit ibi philosophus fieri posse et aliquis incontinens inexhonus bc continens malus.nam si continens est inquit perseverans in quavis opinione ut illi dicere videbantur, Ac sit in opinione mala tunc post rariti in ea esset malus, i incontinens econtra si discedaei ab opinione falsa esset bonus. hane difficultatem nunc remouere soluerej videtur philoso Duxtauidinir autem hoc capitulum i nes partes quae patebutim prima igitur dicit philosophus ouord quaerendum est utrum continentis sit stere in quavis opinione:an in recta tantum,postea subdit soluendo istam partem prima dubitationis quoa continens pcisistit semper inrceta ratione in s 5: eo quo continens est.per accidens vero in quavis,& in salsa opinide petiisticinam siquis perte amat vinum dulce per se amatdulce, racci s vero vinum.nam si amaret vinum per se non so/lum amaret dulis, sedatam qualecu*vinum:quare post hoccimtit,scilicet dulce, per accides vero illud primum .i.vinum.continens igitur permanet m se in opinione quam putatesse xeram, id au. rem quod est ' se dicimus simpliciter inciper ac mes autem id quod est per aliud xl ci plo ostodimus. ergo Grinens in opini de vera per se permane er accidens vero in quavis opini M. secunda pars dubitandis simili modo ostenditur quod incontines discedit per se a vcra sentetia,N: opinione, o simplicitcrut ostensum est supra,per accidens v ,5e m aliud Ac secundum quid a quavis opinione. tandum quo d cum dicitur contine, per se manet in vera sentcntia, po accides vcro,& per aliud in lalla: intelligendum est quω connens intendit pertam in vera opinione, eodem modo di caendum est quω inconcinens non pessistit per se in sentcntia vel opinione quς est vera: per accidens Nero in quavis no persistit.notandum praeterea quod cum dicitur quM aecinens per se manet in vera ratione intelligitur de quarto modo per se ubi in subiccto explicatur causa praedicati xt paret in primo posteriorum . nam cum dicitur Glinens Permanerii .inmadit maiam po se in voea opini ne explicat causam persistendi in vera 'inione,& m est causa emetrix pessistendi,5 illius is stetiae. s. ipsa cocinentia, & ista propositio est similis illi quae dicinmedicus per se curat remium, aedilaator per se ausificat. He est de titimna,illud per se explicat causam illius pessistentic quae ponitiir in prae dica .Idem est dicendum de illa propositione quω inescines per se egreditur a vera istina,& opinione,& sic soluitur dubitatio illaenam cum quaeritur utrum cocinens posistat in quavis opinione, an in vera tantum ,respondetur qudd per se ea ratione qua estinens est pessistit in vera,sed per acci dens in quavis.mcontincns per se di t a vera ,reaccides a quavis. 3 V N T aurem quidam hominum. Soluta illa dubitatione, nunc philosophus ostendit quo d praeter cocinentes,& incontinates sunt n5nulli permancntes in senteria, N: opinione sua pertinacis tamen contineres appellari non debent habent tame similitudinem quandam in eo quda ambo videntur perinan .nam qti admodum prodigi Gumire videntur cum liberali in dando: ambo mim datu,& audaces cum sorti in adeundis periculis,disserui tamen plurimum,sic isti cum cotinetibus in eo quod ambo sunt peritia nentes.disserunt me in plurimis.cdtinens enim si quando mutat sententiam resin luEdo aliquam falsam opinionem,nδ perturbatione aut cupiditate persuasus resinquit illam,sed ratide, tua ostenclitur illam opinionem esse filiam quam putabat esse veram .pertinaces vero n5 ratione postasi sta voluptate vel cupiditate sentctiam mutati post hodiuidit philosophus istos potinaces di do quod eorum quidam dicuntur sit capitis 5: quidam uadocti mp rustici. indoeti quia non habet doctrina Ee siquam habet opinionem nolui ab ea dimoucri rustici vero quia n5 habent experientia rerum,ahilli qui sunt sui capitis ob voluptatem,& dolorem sunt tales, quia gaudent no dimoueri a sentcntia, desimi vero etiam si ratione ab eassim dimoueantur,&propinea dicit philosophus quod incontiis ci magis similes quam continenti esse videntur,qudd duplicitar potest exponi,quia sicut inesti ora prosequit magnas voluptates,se isti sequstur summas voluptates quas ex eo captur, quod
stat in sua cntentia. alio modo eapolii potis,quia dunt quod cotinens posistit in sua ratide,& radimouetur
287쪽
dimotietur il potin tione isti ino non at ratione, sed a perturbatione dimouentur,propterea fine
magis similes incontinencidus qui etiam dimouentura lentantia,&trahuntur a perturbarissibus.
o S V N T etiam qui non ob inconcinentiam. Affert nonullos alios philosephus qui non pessistimi in opinione sua, de tamen non sunt dicendi incontinentes,&hoc affert et bene discernatur in quo minie mi istat continens, 5e incontinens. adducit autem re plum Neoptolemi cuilis meminit qui persiaius fuerat ab vlixe ut medacia diceret ilocteti,&cum sic rsuasus esset, post apud Philocinem non perinansit in tali persuasione,& sententia, in qua tuc fuerat,sed ina dixit obmolestiam quam habebat mcnnedi, N: ob voluptate vera dicendi,quare non vim tur si n: per mansit,sed laudatur.ipse vera incontinens vituperatur ut patet,& sie nititur philosophus distinguere omnes ab continente,&incontinente qui habent similitudinem aliquam cum illis ne vice illorci sumerentur,&ri illi distincti ab omnibus alijs clarius discernantur. CUM aut sit & quidam etia. Haec est secunda pars huius noni capituli,in qua ostendit quomodoctrinentia subit rationem me diocritatis,&collocatur inter duo extrema , quae cum non lintritia tamen sunt propiIua i di, econtinentia est pmpinqua virtuti,di si non sit proprie virtus,&mbatur hoc pacis, ubi est excessus&desectus est etiam mediii,at circa voluptates & dolores circa quae versantur continens,& inconti nens est excessus se defectus ergo etia mediocritas: maior patet in videantur essit relativa,minor pro batur a philosopho . dicitin. luddsunt nonnulli non posistentes in ration quia minus gaudentqVrtein talis dici potest quoquo modo insciisibilis G persistens.sunt etiam alia gaudi voluptas magis q oportet non posistentes in ratione & tales sunt incontinetes,itam illi deficiunt ij excedunt inter quos medii sunt tinentes,V m dicit plis quod cum deficientes tam inueniatur fit ut conti tria solii incontinentis & excessui,sicut temperantia intemperantiae videatur esse contra εἶ &non videatur habere defectum, habet tamen viridimus licctram inueniatur. AT um cum ob simili nidinε mi illa. Haec est tertia pars huius capituli,in qua plis ostendit non sine ratione appet lari quaedam etam nomine cum similitudinem habeant hoc assat ut ostedat aliqua ex parte v ram esse opinionem illorum priscorum qui diurunt continentiam esse temperantiam & incontinmtiam intemperantiam,habent.n.similitudinem.in multis cu versentur circa eadem, di contincti emes tas quxdam sicut teperantia,& in tinentia excessus sicut intemperantia sed tamen ex alia parte disserunt in multis,&ideo stati mphsaffert differetias quasdam ut nihil indiscussum Minquaretprimo eontinens habet prauas cupiditates: temperans non habenergo digeriit. aeterea teri
tam non desectatur p ter sententiam rationis cum habeat appetitum obedientem rationi,& leda tas clipiditates continens vera nondum habet appetitum assuefactum, sed pugnantam screm voluptates,& desectaretur in his nisi rano pGhiberet,quam tandem sequitur & si tate quaredificiunt temperans&concinens,similiter intemperans, se in tinens sunt diucis , dias sere inionem quia Mi ambo voluptates sciatiantur,tamen a'tercenset eas esse sequendas,& sequitur Lipse intemperans alter ver .i.in nrinens non aset eas esse sequendas cum habeat rationem ut corruptam,sequitur tamm eo pacto ut vidimus antea.
Quod prudentia,& incontinentia simul in eodem non sint. Cap. X.
T qui neque fieri potest ut idem sit,rudens atm incolinens simul.
Est enim dem ostiatum: prudentem simul more studiosum eun , dem esse: praeterea non solum ex eo quia scit, prudens est. sed ex eo etiam quia idoneus est ad agendum. at incolinens non est idoneus ad agendum .habilem autem nihil prohibet esse incontinentem. Q uapropter Sc interdum nonnulli prudentes esse uidentur,atque incontinentes: quia dis
fert habilitas a prudentia eo modo que supra diximus.& sunt ratione quideo s Propinqua electione uero diuersa. Nec incontinens sese habet,ut is qui scit ae contempIaturi sed ut is qui dormit,aut est uinolentiis,& spote sua quide agit. scit.n.quodam modo oc quid & cuius gratia facit. Malignus tamen ori est.ele. 6 ctio nanque est bona. Quare semimalignus est,& non iniustus. non est enim insidiator. nam ipsorum alter quidem non persistit in as quae statuit consulta do.biliosus autem atra bili: nec ad consultandum omnino est aptus.Et similis
est igitur incontinens quidem ciuitati,quae decernat quidem omnia qus sunt
288쪽
agenda,& Ieges habeat bonas. sed non utatur. ut Anaxandrides sacete di xli.
urbs consultabat leges quae negligit almas. Malignus autem ciuitati,quae Ie gibus quidem utatur: sed prauis. Est autem continentia atque incontinentia. circa id quod multitudinis exuperat habitum. Alter enim magis,alter minus v
persistit: a plurimi possunt. Facilius autem ea curari potest incontinetia, qua hiliosi atra bili incontinenter agunt, u eorum qui deliberant quidem,sed non persistunt. dc ii facilius curari possunt: qui per assuetudine, a ii qui natura ino ε 3
continentes sunt.est enim facilius consuetudinem,quam natura mutare. Ideo
enim Sc consuetudinem mutare dissicile est,quia similis est naturae. quemadν
modum Euenius poeta dixit.Vsus: longus mos est ac meditatio crebra: Hue eandem assero naturam mortalibus esse. Quid uitiir continentia sit,& incon
tinentia,S quid constantia,mollitudo*,6 quomodo inter sese habeant ha, bitus hi:iam diximus.
AT Q v I lucri si potest iidem homo sit prudens. Hoc est doeii num&vltinium inpi
tum huius primi tractatus, in quo postea quipra soluit dubitationes illas,&ostendit cinne, ιν ηtiam ine mediocritate quanda,& qua ratione nonnulli priscorum accipies ant continentia pio temperanua,nunc refellit opinionem priscorum.squ3d incontinens non est pmdcns,quae est quinta inmine in primo capitulo allata,& cu in secundo capitulo et cotra eam disseruitis,& alias iam soluis innunc quoq; hanc qua relinquebatur soluit ut exactissima doctrina decontinentia N: inconcinenria in t nobis. diuiditur aut hoc capitulum in tres partes quae pdtebuntiin pruna igitur affert talent rationem ad probandii quord prudms non est incontinens,nec incontinens prudem, viqitida istorum dicere vides antur. nullus incontinens in studiosus,omnis prudens est studia sus, ergo nulius prudens est incontines, & per conuersione simplice nullus incinit is est prudcias, maior est notam antea viderimus quod incocinentia est vitii rada,&ritio propinqua, minor probata in in sexto 'quod prudens est vir bonus,5c est cit omnibus virtutibus moni, di separari non pol eo quo prudens. 'PR iET E RE A non tu ex eo. PAffert aliam ratione plis omnis prudens in aptus ad agendit,in/ leontinens non est aptus ad cndu, o incontinens non est procns,patet ratio quia prudentia i habitus cit ratione vera activus.itaui prudens non solii scit sc c roscit ea q sunt amata, sed etia est 'idoneus ad agenda illa,cu non solii univcrsalium sit prudentia, ct singularium,habet praemea so limam,si iam, bona consultationem,per quas cst idoneus ad res agendas, in tinctis autem no est 'aptus ad res a das,na 6 si ante perturbationem cognoscat res agendas, inperturbatione accidente dimouetur sentcntia,& non presistit in eo quod putabat agendii,quare non est aptus ad agendii di sic patet quid incontinens non est prudens,lias etiam rationes tetigit ante piis in secundocapitia locum disse ebat contra istam opinionem, di demonstratu est antea liuiuit prudentia homine aptura a dii esse,quippe cum sit quidam qui circa extrema versatur, alip omnes alias virtutes habet his allatis rationibus subdit plis quod licet incontines non sit prudcias ita ut sit aptus ad res Medas: tamen fieri potest ut incontinens habeat aptitudine,& habilitatem prospiciendi ea quae Utasunci quae habilitas est vis naturalis,& potentia quς informari potest contrarijs habitibus non simul,sed Put prudentia, aut malitiain astutia ut inscitis larissime dictum fuit:&propterea antiqui illi dec Pti propinquitate, luam habet prudentia cu tali habilitate quae esse potast in tali incontinente, diis omni midenteesse incontinente,nam illa vis de habilitas prospiciendi videtur esse propinqua uiariae,est tamen diuersa, quia prudentia semporespicit bonum fit rem,&eligit recte qua ducunt ad lialam finem: scd xis illa prospiciendi cum sit comunis tam malitie,&astutis a prudentiae,non se, Per picit bonum finem,nec sempcreligit bona media quae paducant ad illum finem,sed ad inreti tum finem qui est imi malus ut ponitur ab callido 5: astuto homine. NEC inconcinens sese habet aut is. Haec inseeunti pars huius decimi capitulum qua philosophus resumit dubitationem quan sdam.sutrum sciens ipse inconcinens esse dicatur,ecinum agatsciri 'qua in terno capitulo huius tractatus latissime de rauinresumit inqua nunc non solum,quiarius declarario vehementer perti / anere vidctur ad cognoscendam naturam incontinentis,sed etiam ut soluat obiectione quanda o ori/
n 'ista supradi , misi incontinens non inprudcias nectis is Co videbitur et ignorans
289쪽
et quo videbitur umia dignus quod est absurdum eum res vitiosas agat, si vituperarat,quord si n5
est venia dignus ergo est prauus, at non est omnino prauus,dicit cim philosophus quod incorines cum agit incontinen non sese habet ut sciens nec cotemplatur.sed ita est sciens ut ebrius,aut dor mens qui &si habitusi scientiam habeat ea tame non utitur,eode pacto incontinens habet ratione incomptam re snt quid est agendum,tamen veniente perturbati, ineritur,& obfuscatur sicut ille qui vino fit ebrius,& videtur me nescire cum tamen habitu scientiam habeat i ex quo in dici posset contra rem incontinente esse dignum venia cum agat quasi ignoram,statim subdit plis sponte sua quidem agit,& scit cum agat quia modo, bc quid agitinc cuius gratia,&dixit quodam modo,quia non utitur postea scientia illa cum agit,&obfuscatur pinurbatione aqua se 'ittit superari,qua re cum sponte agat di quodamodo sciat, quid & cuius gratia Ut non erit venia digitus, sed tamene videatur α eo quod sponte agi 5 quodam modo scies quod sit prauus.Lvitiosus di s estus simpliciter,ideo additat prauus non est. .vitiosus simpliciter,quia Qualet iste prauam rem iaci ergo est prauus de vitiosus,&assignat rationem praui, itiosi hominis,electio prauaestrat inestinentis electio non est praua,ergo non est prauus 5c vitiosus *atet ratio quia incontinens habet incorruetam rationem,& cognoscit quid sit agendum,di habet electionem bonam amen dimittit eam in i poturbatione occupatur,& non agitis eam. desuperius cum distingueret incontinente ab intemperato dixit quod intemperatus qui habet prauam electionem anteligens,inconcinens sine electi Mvel praeteresectionem.nam si aram cum sectione,& - electionem,cum bonam habeat, ne & re cte ageret,iamen ipse turpiter agit,quia cum habeat electione bonam,eam dimittit&sequitur po εώ turbationem & eupiditatem. Q U ARE semimauus es . Affert unum oborta siue eo ansi philosophus quod emergere videtur ex dictis. nam si incontinens non est prauusin: tamen spine agit ea
quae sunt pratia,qui dergo erit Dicit philosophM quta est semiprauus,quia non in omnino bc simpliciter prauus&vitiosus,di non est iniustus.iantemperans.intemperantia. inest pars iniustitiae to rius ut patuit in quinto vel iniustias.i. prauus. 5 n non est insidiatoni .non habet habitu insidiandi, de hoe dedaratura philosophoansidiator primo consumi de insidiis ageduo deliberat& eligit quae postea exequituriat incontinens non eligit ea quae postea exequiturinam cum inestinentes, bis iniam sint ut antea diuilimus. stemerarii 5: infirmi:infirmi quidem consultant Aedeliberant,sed astveni mate,scvrgente perturbatione non permanent in proposito, e sequuntur suam consultatione, ut insidiatore merarii verone Mutant quidem,sed rapiunt ratemplo a inmination quare cum Me isti nee illi sint insidiatores, di non sint plures species iracontinentis 'prie dicti, in nilanens non erit insdiator.post haec Vt ostendat differennam quae est inter simpliciter prauum,&i Montinentem dicit philosophus quod incontinens est similis ciuitati desiberanti ea quae sunt agendase Mii nas bis tamen non his utentimam incontinens habet rationem incorruptam, Λ: cognitionem,&esectione bonam,de percipit non esse adulterium comittendum amen perturbatione ut gente non utitur illis,sed posthabitis sequitur cupiditatem ducem: prauus aut utrit intemperari, infimilis ciuitati,quae,&malas habril ,6c ipsis utitur,mauis inqtia,&pemitiosis legibus.iis doctis res addit quod continentia,& in tinentia vertitur circa id quod transgreditur at γ mist habitum multitudini sectaraturquia continens magis persistiti Guperandis voluptatibusu elari PG3,inconcinens vera minus,quasi plures hominu inuenirentur qui superaret eas voluptates a qui bus superatur incontinens,& non superarent eas quas superat continens. unde stiperius in septim rapitulost v citra voluptates molestiaque.sgustiis& tactus,ut quis aut supereturis his quas pleti et supcrant,aut superet eas a sus plerim superentur 5c si circa volumi hoc eueniat primus continen secundus incontinens,sin circa dolores, alter est mollis,alacrest costas. inter hosesit plurim
tum limitus collocantur,&si magis ad deterioresinclinet,& caeterae tanta quod inter alias cunerentiam que est inter concinente 5c incontinente est illa,quoa continens superat eas voluptates, a Phus plures superantur,incontinens econtra superatur ad ij'quas multi superarent. F A CILIUS
aut ea curari possunt. H est tertia pars huiusdecimi capituli, in qua plis comparat duas spes in contineti inter se,&primo ostenditquω in cinens temerarius Macholicus est sanabilior quam infirmus: is qui incontinenter agit iid antecedente desi alio ine eos aetatione est satiabilior quam ille qui agit ante desiberans,& inultans no tamen pinistra, sed primus dicitur temerarius melainmlicus,secui us infimus ergo temerarius melancholicus est san illi pater ratio cum agat subito,&sine eonsultatione. ετ ij facilius curari psit. Declarat quoep phs quod in ones nanira est γε nus sanabilis et inestinensessuetudine,quia difficilius quis limouetur a natura qua ad eos aene qua acquisiuitina ut quod acquiritur assuetudine Ppterea dici solet φ difficile remouetur,qa GH tudo videtur verti in natura ciuisa,&fieri similisci, N: hocmbat auctorita cuiusda Euem poeta: ut paret in textu, etitur deinde peroratione plis eorum quae dixi de concinetia, & incontisona ve
patet. tutandum quodsi tot dico ricinobis sic dupri videtur esse appetitus .est enim
290쪽
cognitio intrilectus,& cognitio stas fectiam est aleognitio intrilectus,di cognitio lims scenam est appctitiis qui stiluitur gestionem intestiniis octalis est appetitus rationis,idest ipsa voluntas, qui soluitur comitionem sensus est appetitus sen/stiuus.ia igmir appetitus,idest voluntas 5 appretius sensitiuus iecutulum philosophum dicere pos
sumus quod aut separentur aut male, bou separantur in ipso continente, in suo fit pugna sim ter appetitum senstiuum,&rationem,& voluntas seu racio non cedens es superat& fugat eum,ma lasmarantur in ipso incontinente,in quo voluntas seu ratio fugatur. Item beneconiunguntur aut male. ne in ipso temperato in quo voluntas facile imperans trahit eum ad se tanquam equum habenis,& tunc appetirus sensitiuus fit nobiliorquam erat quia fit racionalis per participationem obsequentiam.male coniunguntur ut in ipso intemperato in quo appetitus sensitiuus imperans mihil dissum voluntatem ad se tanquam redissequam.voluntas est rationalis pocilantiam appem tus sciasitiuus irrationalis per Gentiam,vi aurem rationalis per participationem vidimus, idest per obsequentiam in ipsishominibus,quia in brutis sis non potest cum non his t rationem mi per obsequentiam in insishominibus,quia in brutis,fieri non potest cum non habeat rarionem euiat, petitus sensitiuus obsequi possit,in hominibus vero modo voluntas mo appetitus sumat,inde pnilosophus in tertio de anima, vincit inquit interdum appetitus in hominidus voluphilolophus in tertio de anima, vincit inquit interdum appetitus in hominiora voluntatem interm dum here illum: petitus inquam appetitum ut peracum fit uater ipsos pugna cotentiaue de caeter do haec pro dedaratione praesentia materiae.
Dipsum autem ciuilem philosophum pertinet,de uoluptate conν ς'. templari,atque dolore.Hic enim architectus est finis: ad quem uiodentes,unum quodcv aut malum aut bonum simpliciter dicimus. Insuper&necessarium est de ipsis considerare,&uirtutem enim γο
plis tradere doctrina intendit de voluptate alip dolore :'quia cum nouissime locutiis escide constantia se mollirudine,5 continentia,& incontinentia,& hmoi habitibus qui versantur circa voluptates & dol ,rirca quae versatur teperantia,& intemperantia,& toties desis obiectis mentio/ne feci coseques videbatur ut immediate ostederet quid ipsa sint de qua opinione de illis habuerint
in. nasi alicuius habitus obiectu a muria ignorabis ipsi; p o habitus ignorabitur,
morum 8c uitium circa dolores, uoluptates* posuimus. Et felicitatem plura, mi eum uoluptate asserunt esse. Quibusdam igitur nulla uoluptas aut per se, aut per accidens bonum esse uidetur. Non enim idem bonum esse putant ac uoluptatem. Quibusdam,nonnullae quidem bonae: pleraeque autem prauae esse uidentur. Sunt & qui tertio censent:& si omnes sunt hon summum in men bonum uoluptatem esse non posse. Non bonum igitur omnino esse pu-ὰtatur e quia omnis uoluptas, generatio est sensibilis ad naturam: generatio 'vero nulla : genus idem subit quod fines, nulla enim aedisscatio domus est. Praeterea uir temperans fugit ipsas uoluptates. Praeterea prudens persequi tur vacuitatem doloris non id quod assicit uoluptate. Praeterea uoluptates ν impedimento prudentiae sunt. atque quo magis hisce quispiam gaudet: eo magis impeditur. ut inuenerea sit uoluptate . nemo nanque dum est in illa, mente quicquam perspicere potest. Praeterea, ars nulla est uoluptatis. & taν ν men omne bonum artis est opus . Insuper Sc pueri, & serae: ipsas uoluptates sequuntur. Non esse autem omnes studiosas existimatur:quia sensi& turopes atque infames. Et quia asserunt detrimentum,eorum enim quae uoluptas rem essiciunt: nonnulla pariunt morbos. Ex eo uero uoluptas summum hostnu non esse putatur: quia non est finis,sed generatio.Haec igitur sere sunt quς γde uoluptate dicuntur. ε