장음표시 사용
351쪽
III id quod est mensura omnium muni agendarum,&humanarum operationum es etiam mensera ipsius amicitiae qua quis seipsum amat,sed virtus,& ipse vir midii sus,& bonus est huiusmodi, cisto virtus &virmidiosus,& bonus est mensura amicitiae qua quispiam seipsum amat.paret ratio ex αυctis philos i Oddelactio,& virtus bc omnino ipse studiosus in,in mensura rerum humanarum. nam in unoquoque Renere id sumendum esse videtur pro mensura quod est perfectum in eo genere, di omnia deinde dici iolent magis, aut minus perfecta prout magis vel minus distat a persectissimo. unde eum homo studiosus per tus esse videatur in specie humana,merito dicitur quod ex eo sumi. tur mensura tanquam in saporibus dijudicandifragustu sano,& incorrupto,& non ra pratio, &aegro accipi induam solet. secunda concluso homine cui primo, & per se compreunt ea quae pertinent ad amicitiam sui, proficiscuntur ea quae ad amicitiam spectant amicorum, is vir studio/1us est huiusmodi ergo re viro studioso proueniunt ea quae ad amicitiam spectant amicorum .patet ratio quia viro bono & studiose competunt primo,& per se omnia illa osticia amicitiae, & munera operationes beneficentis, ni uolentae,& concordie. reliquis vero tantum, quantum se existimat esse nos.studioso autem primo,& per se cum sibi sit consentaneus,& eadem affectet omnibus ubribus animi,quia eadem in eo vult ratio,& appetitus sensitivus, qui & si interdum repugnat rati ni tamen in viro bono obtemperat,& unitur ei,& ideo eadem expetit nulla parte vel potentia animI
go amicitiae namicum,& quasi idaea atque exemplar,& hoc studioso marime videtur competore,quia vult sibi bona per se cum se amat,& gratia sui ipsius; in mentis quae est principale in eo namrappetitum videtur esse animal per rationem & mentem videtur dissem a brutis . aget igitur . na gratia mentis suae,haec autem sunt illa quae pertinent ad bonos mores, &speculationem rerum altissimarum,& quae iunt v net intellectum,scilicet tam activum quam spreulativum. Hurare igitur vult,& potius illa secunda,idae operatione, & operatione ea tuae est mentis atque intello et .vnusquis lue autem exoptat sibi bona,quae sibi sunt bona,& non aliena,hominis autem bona proprie sunt mentis bona, quota si re et factus alius veluti mrimpossibile quaedam bellua vel similis bellue ob prauitatem & vitias inquam factusesset alius non peteret sibi illa bona adesse,quae nune expetit,& ut accedamus per verba philosophi nullus factus alius,scillacta seipso expetit cuncta ha/here destri cuncta habeat illud tale quodlactum est,scilicet aliud a se, idest a mente sua quae vide rur esse praecipua pars vel principale quiddam in eo, veluti factus equus non expeteret bona homi stris sed equi,&factus leo non expeteret bona hominis,sed leonis,&sic de alii Munusquisque enim erapetit sibi accommodata ,& propria bona ut equus equina, homo ea qua sunt rationis& mentis. deus autem cum sit mistassimum,habet in se suum summum bonum, di sibi proprium quod nullato pacto cuiquam alii competit praeter quam ipsi.& addit postea quod videbitur autem id esse quis que quod intelligi non simpliciter quisque homo videtur esse id quod intelligit,idest intellectus &mcns,sta maxime quod adiunxit quia homo non est Blum mens,sed quodam taria entitas quamuis mens sit praecipuum .& principale quid in homine,& forsitan id etiam adiunxit ne videretur omnino sequi opinionem Platonis qui animam nostram appellabat hominem corpus autem quasi vestem hominis.postea dicit philosophus quota vir bonus serii detere vult,&secum vivere,quia gau/det memoria,& conscientia rine factorum,& 'ebona suturorum,& cum habet mentem tranquila iam,& alienam ad perturbationibus contemplatione abundat, & Duder, in qua magna pars felici. tatis humanae contineri videtur. α quibus patet quod cum haec omnia enumerata quae sunt offiscia,& operationes beneficentiae, & beniuolentis, & concordi S competunt primo,& per se viro stividioso utinamicus sui ad seipsum competunt etiam rivi est amicus ad alterum,&raeo tanquamra origine,& sonte proueniunt hae quae ad ipsam amicitiam pemnere diximus, & hoc etiam pat hium is nune inserius. HOC igitur ipso quod unumquodquet inclarauit philosophus stro studioso competere ut agat ea omnia erga se quae ad amicitiam pertinent quo habet statim cociusionem illam probatam quod rem quὀd vir studiosus facit erga se omnia quae pertinent ad amici/tiam amici qui est alter ipse, niectari possumus amicitiam esse aliquisthoni vel omnia q sacit is eraga sequi se vehementer amat,& hi sunt amici dicit philosophus, qui facisit ema suos amicos ea qu*vir studiosus facit erga seipsum,&sic concluditur sententia sua quam intendebat probare quω omcia,& operationes amicitiae,& amicorum originem habent ab amicitia qua vit studiosus seipsum amat. QUAERERE uero utrum ad seipsum.yVidetur hac in partesieracusare piis a deteramnatione huius quaestionis.s utrum sit amicitia ad seipsum Φ vidinatur praesupposuisse superius quare aut aliquis utriun ad stipsum sit amicitia,&dicit quia hoc est omittera tu nunc cu antra tetigeri 2
inseri dicet nonnullata quibus oriri videtur Blutio huius qstionis,quis etia hic tant aliqu* ex
352쪽
quibus coniicere,& probare possumus amicitiam esse ad seipsum.Nam dicit quM illa videtur amicitia aqua proficiscutitur duo vel silura e um quae duamus,scilicet pertinere ad amicitiam, sed ab
amicitia adlapsum profluunt aliqua supra dictorum vel omnia rom illa videbitur esse amicitia, praetcrea alia rationc tum videtur ostendae hoc modo. id indetur esse amicitia rus simili miAlia dicitur exuperatio amiciti ,idest amicitia perfecta quae summa est amicitiarum,& dicitur exiperatio ut antea deciarauimus, sed amicitia sat ad s sum est huiusmodi ut eius similitudine die, cur persecta amicitia, ergo amicitia sibi ad seipsum est amicitia. quamquam dicant nonnulli quM philosophus non vult quia fit amicitia sui ad seipsum per ea verba duo in plura,quia amicitia de hetine inter duos vel plures,de ipse homo non est nisi unus, quorum ego expostionem minime isqvoLNotandum est igitur Quod si amicitia conditob hoc, de ab ea profluunt ossicia ea, quia vir studiosus amat seipsum, &sibi tribuit ea Oia,concedere debemus dispositionem siue beniuolentiam qua se quisque amat esse amicitiam,schabere gradus sicut habenti quae sint amicorum ad ambcas,nam studiosissimus,di pedemisimus se magis amabit quam minus missiosus, &si successure, vesi amicitia ad amicum est magis 5: minus, tuta siquis dixerit non esse hic beniuolentiam mimam,dicendum primo nuta haec amicitia sui ad seipsum est origo, se Quasi ex plaratque i atrii quarum.vnde amicus sumere mensuram,& regulam debet ad exercenaa ossicia erga alterum amicum tauri taliter qualiter midiosus erga seipsum,dcinde duo hic etiam iii amicitia ad lapsum cudere videntur,appetitias diratio , quae quando conueniunt, & vniuntur ita ut appetitus obtempe tetrationi, tunc oriri videtur concordia , bc amiciria quaedam potentia: ad pomatiam sicut de ium/tia dictum est supra, aetatis amicitia ad seipsum cum sit origo,&quasi idaea,aliarum praestantis libina esse videbitur, Λ summam iocunditate coniuncta. AT UERO videntur ea qua dicta sunt.IHaec est rema pars huiuscapituli in qua philosophus ostendit quo pacto supradicta competunt hominibus qui no sunt studioli.dicit igitur φ ista xet itur competere multis, idest multitudini de vi
mant, di sinunt quoquo modo ea officia quorum supra meminit,idcst intantum inquantum se bonos cila existimat. DISSIDENT enim secum de alia. Declarat hac in parte philosophus quodi,&primo lucid non competuntris officia a competunt opera benescentiae, sed praui
Plo inconcinentium qua percipiunt meliora sequuntur tamen deteriora,& voluptuosa quae sibi sunt oua, probat etiam idem alio medio, quia praui omittunt agere ea quae sibi olant optima,omitimant inquam ob mertiam quandam ut faciunt inconcinentes secundum quid ves etiam molles. Q v I vero multas res graues.J Sequitur nunc declarando quod prauis etiam non competunt ope pinra quae pemnent ad beniuolenciam,quia habentibus odio lucem, bo vitam visunt praui non com
Prauis etiam non competunt omiconscientia scelerum,di secum dissident nihil l , mus eam seditione,&uos punire tyrannos, ut illaei poeta inquit.Haud alia ratione veliscit dira cu/pido Mouerit ingenia struenti cincta veneno Virtutem ut videant intabescat4 relicta.notandum quod totus iste ordo ut mihi videtur conespondet lax opposito illi quem tenuit philosophus quan cla mare rem superius quς copetunt bonis osten&ndo qu6d sibi sunt consentanci,& reliqua,qiue ibi successite posuit,hic econtra quae reperiuntur in prauis successime attulit ostendendo quota lecaz I sunt consentanci,& reliqua,quae in luc liue potui nic econtra quae reperiuntur in prauis successive attulit ostendendo quota leca dissident&alia gradatim opposita bonis ut vidimus. Q UOD si ita sese habere.I Concludit phi/ τε lasophus assciendo duas laterias obortas, ima est quod cum summa miseria sicin prauitate constituta,omnibus modis fugienda est prauitas, secunda econtra γω probitas de virtus est compaZranda H late patet in ira
Debeniuolentia.' Cap.V. Eniuolentia autem,amicitis quidem est similis .non tamen est amicitia. Fit enim beniuolentis: & ad ignotos&Iarens .amicitia ues
ro non fit. Haec autem antea diximus. At nec etiam est amatio. Noenim habet extensionem nec appetitionem. amationem autem haec
sequuntur. Et amatio quidem est cum consuetudine. beniuolentia autem fix
353쪽
L IBER NON VS rν Σ& repente: ut sit & erga certantes. Spectantes enis beniuoli fiunt ipsisti re
uolunt bona. nihil autem agerent simul. enim diximus, repente fiunt beniuoli:& leuiter diligunt. Videtur igitur beniuolentia principium amio citiae esse: sicut&adamandi, uoluptas ea quae per aspectum essicitur. Nemo nanque adamat: si non antea delectatus fir erit forma. qui uero gaudet sorma, non continuo Sc adamat: sed cum absentem desiderat, praesentiam que asse ctat. Sic igitur & amicos, impossibile est esse: nisi beniuoli fuerint . beniuo, li uero non continuo 8c amantiuolunt enim duntaxat 'as bona: quibus beniuoli sunt.sed nihil agerent simul: neque pro illis molestiam susciperent ullam. Ouapropter quispiam per translationem principium ipsam amicitiae dixe.rit est .diuturnam autem factam,& ad consuetudinem accedentem : amicitia fieri non eam quidem esse ob utilitatem: neque eam quae ob uoluptatem est. neque enim pro hisce beniuolentia fit. Qui beneficium accarpit: retribuit pro ηs quae accaepit beniuoletiam,siciens iusta.qui uero uult aliqua pro speritatem habere,spe commodi alicuius consequendi per ilIum : non illi, sed sibi potius beniuolus esse uidetur. quemadmodu nec amicus si illi propter aliquem usum obsequium praestat. Omnino autem beniuolentia ob virtutem, ac bonitatem aliquam fit cum cuipiam quispia pulcher,aut sortis,aut aliquid tale uidetur: ut Sc in certantibus diximus.
ratiam eo ordiam, b uolentiam . nunc accipit ista philosophus doc o desingulisea quae sunt Datum lana,Aprimoribmmolantia. dies Maut L ut lias patebunt. in Gigitur parte incipit osten- philosophus quid non sit bini ut iis
ammicti, hanc conclusionem quota ivolistia non est amiciri primo.*mammae lineos qui se mutuo eo nolami, sed i uolentia potest esse a ignotos. It inuritia non est lambeniuolentia latia potest eum cui bona volumus rigo bmi istianonis amicitia quamuis sit Gmilis amicitiae.quia oportet omnes amicos esse briai uolos non ramo est idcin. ΑΤ necetiam citamario. Ostenditulimus philosephusqucid beniuolantia non est amario.motarii matio is
Ni incisionem&appetition , sed beniuolciacia non ber horali redimisi non
amatio.quidam Optain dicit quod amatio est in ab uol mira,&ficii imduo nisi magis,di minus ita ut nivolantiasit remissa amario,& amatio in se reuolenti eo sitio &s tolerari potest, tamen mihi non larissaci quia amatio media esse videtur inici,num intensionem&appetitioneinappetit enim praesentiam amari beniuolencia non ita ,- Δωte pollamus h tappetitionem, idest est extensa appenno. P terra Iba Mamario non
est uuolentiali pacto.amatio est cum consuetudine, ni uoltaria esse potest sitis consuetudine cuia repenta fiat O ergo beniuolentia non est amatio.notandum quo emuoletia duobus modis cotaderati vellami potest, aut vi genus auod praedicatur Mamicitiacit u species quae distinnuitur ex opposito,amicitia tanquam altriatricies ita ut sintdues beniuolendi a&bimi entia sumens nomen generis,quando igitur philosophus repit in dimimetrix beniuolentiam,sumit eam quae est genuei cum Ypitur beniuolentia quae ' sit dispositio quaeda siue operatio sed haec distinctio in anteam quadam dubitatio DE TVR igitur beniuolentia principium.IHaec est secundNars huius plius posteaquam ostendit quid non est beniuolentia,nunc ollandit quid si rendo quod ests T ita,&p obta e modo, sicut se habet voluptas paestinum pulchrituduus ad
354쪽
spectum est principium amoris ergo& omiuo cia erit principium amicitiae. postea it quM pertranstationem aliquis duri beniuoletiam esse principium amicitiae sicut nos dicere solamus eortae fontem sanguinis,nam ut a sontestinirit aqua, sic a corde emanare videtur sanguis, & spiritus per transsationem quandam fe etiam dicere possumus beniuolenna esse principium amicitis quassper transsationem quandam.ipsa tamen beniuolina si ei addatur consuetudo si uens, ut sit inuet rata fit amiciria,&erit tanquam terminus a quo, aliqui tamen tenus habet hie ociosam amicitiam dicit&extera quota si ita se haberet quod mihi non multum Ombatur tunc dicere possumus bimistiolentiam esse quoquo modo amiciriam cilicet ociosam,idcu per transsationem luandam. nam sicut per amicitiam quis vult bona amico,sic per talem beniuolentiam: sed erit ociosa,quia non pa/rier operaciones quas parit ipsa amicitia,patet igitur quia nivolentia de qua loquitur hic philo. sophus per transtationem quandam dicitur esse principium amicitiae. Notandum quola rem ali quam fieri aliquid dicitur vet subiectum veluti homo fit albus, sed α hoc fieri hoc ratione priuari Dis ut ex inmi sco fit musicum,&ra panesit lanmis, di ex semine fit animal, non quda seminis sorama ibi remaneat ,sta remoto priore forma introducitur altoa denuo forma,ut in libro physicorum docti philosophus. sic igitur beniuolentiam esse principium amicitiae Scimus pertranssationem, quia ex beniuolantia inucterara fit amiciria, non quia illa species manens quae instinguiturex op/posito tanquam dispositio ad habitum fiat amicitia, scdest dicendum quoa ex tali dispositione ori/tur amicitia, ut iritur dispositio se habet ad habitum, similiter se beniuolantia ad amicitiam habe revidetur,&4j mini non satisiaciunt qui dicunt beniuolentiam non esse principium materiale non Drmae non finale,se effectivum.mini autem vidctur quod possitisci etiam materiale, quia re ea tanquam dispositione dicitur fieri amicitia,& ita destiuitur illa dispositio, di generatur habitus, sin accipiatur beniuolentia ut operatio tunc dici potest principium instrumentale, &si volumus esse, tuum ves etiam materiale ob subiectum in quo dicit esse intriligendum est autem quota si pone re ordinem vesimus in istis ut sunt ad homines,considerare possumus profluere a voluntate rumiuo. lam operationem, deinde beniuolentiam quae sit ut dispositio quaedam, postea amationem succo dere quae sit operatio praecedens amicitiam, quasi amica operatio. demum amicitia quae est habutus ex qua postea pronciscuntiir officia amicitiae iue sint neficentiae diue beniuolentiae, siue com cordi . beniuollantia autem ut dispositio in operatio praecedens dici principium potest amicitur, principium inqua materiale si consideretur ut ex quo fit,effectivum vero si summi r ut quod facit. NON eam quidem quae ob utilitatem. Haec est tertia pars huius rapituli in qua philosophus sariarat cuius nam amicitiae beniuolentia non dicatur esse principi 5c cuius dicatur,& primo incrudit quod non est proprie principium amicitis quae fit ob utilitatem,aut voluptatem. probatur ibeniuolentia est pro eo,&gratia eius cui bona volumus,profecto beniuolentia no erit principium amicitiae ob utilitatem, aut voluptatem.a rimum est mori saeundum,patet ratio quia in amicitia vcili,aut iocunda b uolentia non vi esse pro illo es pro se, di pro sua utilitateves voluptate, di hoc etiam percipi inde potest, quia interdum euenit ut aliquis accipiat beneficium inuti in bo/na amicitia,& retribuat ire de se merito beniuolantiam post utilitarem, di beneficium acoptum, quod est inclicium beniuolentiam non esse principium amicitiae utilis uti iocundo m retribuatur st, di non ante beneficium ac pium . nam ill gratus 5c memor accisti benesicii reddit sibi ii
a b uoltimam non ob utilitatem sutura quia id serisset antequam susciperet,& esset sibi beni/Nolus non illi,sed profeneficio iam ac pio ra quo patet quod beniuolantia proprie no dicitur in e principium amici quς est ob utilitatem inis quae est obvolupi m. AT UE omnino boni uolentia. Deciarat nunc philosophus quὀd beniuolentia principium proprie videtur esse amici/rix atq; honestς eum afficimur alicui beniuolentiam habentes ob initurem vel aliquod bona illius ut patet in textu,sic igitur habemus cuius amicitis beniuolentia sit propnesse cuius non sit nascut amicitiae quae sunt ob utilitatem in voluptatem non dicundituroprie amicitiae,sic etiam boniuollantia non dicitur proprie in illis.
De concordia. Cap.VI. T qui c5cordia etiam ad amicitiam attinere uidetur. Q uapropter inon est eadem,opinatio.haec enimWiis qui sibi mutuo fiant igno ti: inesse potest. Nec eos qui de re quavis sunt eiusde sententiae concordes dicunt.uesut eos qui de coelestibus eadem sentiuntino enim
ad amicitiam pertinet,de his esse concordes.Sed ciuitatis concordes inquiunt esset Φ
355쪽
LIBER NON US r 3 esse:cum de iis quae conserunt eadem sentiunt eligunt , atque agunt ea quae
publice uita sunt. Circa igitur ea quae in aetionem ueniunt,concordes sunt homines, S horum circa ea quae in magnitudine sunt: possunt utriscp uel ombnibus inesse. Vt ciuitates concordes fiunt: cum omnibus uidetur, magistratus esse deligendos, aut societatem cum Lacedaemoniis ineundam esse,aut magi ' stratum gerere Pitacum: cum uellet 8c ipse. At cum uterque seipsum uult ut quolunt qui in Phoenissi Aunoseditionem habent.Concordes enim esse,no
est idem utrunque intelligere quicquid tandem id sit: sed in eodem idem. ut cum & populus,& boni: rempublica optimates gerere uolui. sic enim fit omo
3 3 nibus quod exoptant.Ciuilis autem amicitia uidetur ipsa concordia esse: sicut 8c dicitur. Nam circa commoda 8c ea quae pertinent ad uitam uersatur.Est autem talis concordia,in bonis. Nam dc secum quis horum est concors,& oes inter se sentconcordes: quippe cum eisdem omnino sint.talium enim uoIuntates manent,& non refluunt ut Euripus molunt semper ea quae iusta sunt,&quae prosunt. haec autem & comuniter assectant. Prauos uero concordes esset
impossibile est,nisi paruo in tempore: quemadmodum Sc amicos esse. In re bus quidem utilibus plus: in subeundis uero laboribus subministratiossius ue
minus habere percupientes. unusquisque autem haec sibi uolens, proximum perscrutatur:& prohibet,perit enim res ipsa communis: cum ab ipsis non cooseruetur. fit igitur ut in seditione uersentur: sese quidem uicissim urgentes, se ipsos uero nolentes facere iusta,
3I A T a VI Geordia etiam ad amicitiam.J Hoc est semunc itulum huius tractatus,m quoi, philosophus posteaquam in ectamci damnanauit de beniuolentia nunc cla concordianuae ad amicitiam pertinctostendit ea quae neccssaria sunt si uiditur aut hoc capitulum inquYtuor partes quae suis locis declarabuntur primo stur ostendit philolophus circa quod,& cuius nodicitur esse concordia afferendo in pnnus hanc lcntentiam quod concordia non est opinatio elusedem m.probatur,opinatio Ausdem rei potest esse inter ignotos,sed cocordia proprie non potest esse inter ignotos:crgo concordia non est opinatio eadem ves eiusdem rei. Iamrea non dicitur m e circa quodcunque.nam serumna eadem circa sinculatam non dicitur proprie conmesia ea preseratim iae ad amicitiam pertinetinam si ita esset tunc inimici qui possunt hoc modo oides 3z rerentur eo pacto amici,quod est absurdum. SED ciuitates concordes dicim IH est secunda pars huius capituli in qua philosophus ostendit circa quae dicitur esse concordia, &drelarat quod
versatur circa ea quae aguntur in agi a nobis possunt. probatur,concordia circa ea versari videtur orea quae ciuitatesvel ciues cuiuis ciuitatis sunt concordes, sed res agends sunt tales ergo'agendae & a bilia sunt ea circa quς versatur concordia dc afferre videtur plures condiciones ad declarandum rarae dicitur esse concordiaeprimo quod concordia est circa res agibiles a nobis, in/de circa res magnas quia minima non videntur tollae concordiam . praetina circa res quae possintvmsque in illis inter quos est concordia veluti magistratus figendos esse di huiusmodi .prae terea non sufficit vires possint esse eaedem circa quae versantur, sed oportet etiam de ipsis idem semtire. Nam Euripides in phoenissis recitat de Polinice, ochatre qui erant bene concordes de regnocuod esset regnum . verum dissentiebant postea de hoc quia quilibet eorum volebat esse rα,oportetat istitur is idem vesint. CI v ILIS autem amicitia videtur.IHaec est tertia pars huius capituli,innua philosophus ostendit quomodo concordia se habet ad amicitiam ciuilem, & dicit quod vi tur Me idem .quod probat ex communi bovilgari modo loquendi.nam omnes dicunt tunc Me amicitiam ciuilem quando ciues sunt inter se concordes. Idem ergo videtur ciuilis amicitia& concor dis sed tamen est distoentia,quia ubicunque est amicitia ciuilis est concordia,sed non mira. nam concordia est pars ciuilis amicitiae,quia potest esse concordia dc aliqua re particulan,& discordia de aliqua alia,quod si accipiatur concordia uniues iter de omnibus rebus , dicemus quod idem quasi
356쪽
amicitia': concordia, ubi mimum, erit dialterum e pacto quo diximus. ATQUE taliseoneordia in viris. Haec in quarta pars huius capituli,in qua philosoplius determinat de subiecto , heoneordic, ius descriptio exdictis philosophi colligi potest,quia eoii Mia est eonsensio de te, 'bus agendis magnisqus Vmb incile possunt&de eo n.o adit autem philosephus nutaeon, eo dia est in bonis viris, quia ij sunt qui sibi; is conisariunt ec stabiles sunt in proposito Ceum se, eum ipsi e ueniant etiam cum aliis sunt concordes, ostendit 'terea quod concordia non est in prauis,quia volunt plus demtibus, & minus de laboribus,vinde discordia de iniustitia oritur ve
Identur autem ii qui bene Ria contulerunt: magis eos amare in quos beneficia sunt collata,quam ii qui accaeperunt, eos qui cono
tulerunt. Atque ut praeter rationem eueniens queritur. Plurimis
igitur uidetur id ex eo fieri: quia hi quidem debent, illis uero deo tur.ut igitur in mutuis debitores quidem uolui suos creditores non esse, hi Dero de salute quoque debitorum diligentiam adbibent: sic S eos inquiunt qui beneficia contulerunt,uelle eos esse erga quos fuere benefici ut gratias acoeaepturos,illis uero non esse curam reddendi. Epicharmus igitur fortam dioxerit haec ipsos dicere,aspicientes ad malum. Videriir aut hoc em humanum: pleri enim immemores sunt,& suscipere potius,quam conferre beneficia appetunt. Videbitur autem causa naturalior esse, Sc non similis es quae de credistoribus dicitur. Non est enim erga debitores amatio: sed uoluntas salutis,recipiendi causa. Sed qui beneficia contulerunt: diligunt atque amant eos qui beneficia accaeperunt.etsi nulla in re sunt utiles,neque in posteriim suturi quod quidem M artificibus accidit. Magis enim unusquisqν proprium amat opus, quam ipse ab opere amaretur si animae particeps esset. Maxime uero forsitan hoc circa poetas accidit. hi nanque sua diligunt poemata supra modu:& peroinde atque filios amant. Tali igitur simile est & id quod faciunt ii qui benesi,
cia contulerunt.quod enim suscepit beneficium: ipsorum est opus. hoc igitur 8c amant magis quam opus eum qui secit. huius autem causa est,quod uniuerssest expetibile,atque amabile esse. sumus autem actu. nam uiuedo sumus aisque agendo. Qui igitur secit:est actu suum quodam modo opus. diligit iram ipsum opus,quia amat eN.hoc autem est naturale. Quod enim est potemtia: id opus ipsum actu declarat. Et insuper ei quidem qui cotulit beneficium 3 shonestum est id quod egit. quare gaudet eo in quo est hoc. at ei qui accaepit,nihil est honesti in eo qui contulit, nisi conferens: quod quidem minus est iucu/dum atque amabile. E st autem praesentis quidem operatio, turi autem spes, facti uero memoria iucunda. sed iucundissimum est quod est actu,&amabis D simili modo.ei igitur qui contulit beneficium permanet ipsum opus .diuturnum est enim ipsum honestum. Sed ei qui caepit,tra iacta est ipsa utilitas .mo
morial honestarum quidem rerum, est periuciinda: utilium autem non niν mium aut minus .expectatio uero,cotra sese habere uidetur.Et amare quidem timile est actioni: amari autem passioni. eos igitur qui circa actum excellunt, Iequitur amare:&ea quae ad amicitiam attinent. Praetereaqus Rcta sunt cum
Iabore: ea magis diligunt omnes: ut 6 pecunicis magis diligunt,qui acquisiue
357쪽
rimi: quam qui ab atris areaeperiandat beneficiuna quidem accipere,sine labo re esse uidetur: beneficium autem conserre dissicile. Propter haec& matres fi lios magis amantageneratio nanque laboriosa est magis:& magis sciunt esse suos. Videbitur autem hoc 3c ijs accomodatu esse,qui beneficia cotulerunt. COMMEN.VID E NT V R autem ii qui beneficia contulerunt. H est ' timum capitulum huius re,ctatus ,in quo philosophus postia quam deterini nauit de beniuolentia,&Conconlia,nila
crede ipsa ben vitia afferendo primo virum notandum quola benefactores videntur magis ana re debitores suos in quos beneficia contulerunt quam amentur econtra. diuiditur autem hoc capitulum in rere partes quae dcclarabuntur.in prima istur pr ittendo suam intentionem dicit philolaphus quord ii qui conserunt beneficia ridentur magis amare sibi obligatos quam amentur ab eis,&quaerit unde causa sit huius rei quae videtur pr errationem. PLURIMIS itam videtur.yriae 3s in secunda pars huius capituli,in qua affert rationem quam adducebant nonnulli ad hoc propos, tum, erat autem talis quo sconsciens beneficia est ut credito recipiens videbitor quidam ut in mutuis dici solet.creditores igit videntur amare dctitores, 1 habere curam eorum,econtra debitores non curant de salute creditorum.post lisc philosophus asscit sentetiam Epicarmi dicentisquω hoe accidit in prauis qui prauitatem sunt immemores beneficiorum,&homines respicictes ad istos γγ tales ingratos dicuntpostea id uersaliter fieri,&non est verum in bonis viris UIDETVR au,tem id ipsum esse. Haecest tertia pars huius capituli in qua primo Bluit rationem allatam illorum priscorum,dcinde affert sententiam suam,& in primis dicit quod Epicarnai sestentia non videtur vera ut hoc eueniat ob prauitatem hominum prauonam, sed vi ictu potius esse res humana comprees homini vel humana: naturς et sit quasi qu dam soluens codicioncm,&s agilitatem ut ita loquar humanam,quia complures hominum malunt accipere quam costire,his dictis soluit philosophus rationem allatam prucorum ostendendo quod similitudo illa dii toris &creditoris non valet, pitenim creditor debitorem vivere ut erigat mutuum vel debitum. Verum benefici amanteos, quibus 38 beneficia contulerunt nullam sperantes et utilitatem,quare assignanda est causa naturalis. Q UOD quidem artificibus. Astrat rationes plures secundum sententiam suam ollcndendo & concedendoquM benefici magis amanteos in quos contulerunt Nireficia, quam amentur, & boni etiam ma/is amant bonos, quia causae sunt naturales.prima ratio.omnis homo naturaliter magis amat sua opus quam ametur ab eo si esset animatum vel animal aptum ad amadum,sed susceptor betae rum vidcturquasi esse quoddam opus benefactoris,cim magis amat benefactor illum inquem honesicium contulit quam ametur econtra.patet ratio discun emio per artes inductiue,deinde affigia re causam huius videtur.hoc enim amfices faciuntamando vehementa oma sua,&pt enim Do sua poemata amant . quia si pomata aciat animata ut possent reddere amorem non versa vice adeo amarent auctores suos 1l Irata in amore parentum,& filiorum.assignat autem causam, quia omnes homines naturaliteraepetuntes e. vidciatur autem homines per operationem vel opus praeflcipue esse,& maxime esse actu.simili modo dicere possumus de ijs qui beneficia contulerunt erga eos seselia re qui susceperiant beneficia.notandum quM poetae videntur magis amare poemata tua Aalij fices suum opus,quia alij videntur habere subiectam mi iteriam,&'circa illam operari impri. mendo formam t. Natum, ex quo opus tale non videtur totum esse illorum,sed poetae visi tur ex in inuenire mareriam,&Omnia denuo fingere unde poetae dicuntur . notandum quω esse duplcidici
terrimum est, iuere primo actu,secundum est operari,ides ceundo actu. Notandum praemea quod opus bifariam sumi potest,uno modo qu6d producitur ut sit simpliciter veluti filius metu
patris,alio modo ut sit aliquid tale veluti dare alicui alimentum dicitur quoquo modo opus illius quasi ut alimentum ut ita loquar, dem modo susceptor beneficiorum dici potest opus' benefacto/ris isto secundo modo ut aliquid tale & opus secundum quid notadum quod homo cum habet primam vitam est in potentia ad secuinam, idest ad operationem,uiuimus autem vita prima vi viu mus secunda,idest ut operemur operationes quae nobis compavia aliter enim vistra videt uree producti.nobis autem expetibile est esse,&viuere non solum vita prima sedetiam,sita iri amilicundo,& ipsa operatione,opus autem ostendit, & repromtat lemn lam vitam quae vinementer a nobis ex tur ergo&opus .est autem operario aliqua qu nunquam separaturi malicui fit in v atiuis ubi veratare nunquam separatur a principio vegetarivo.nam cessatio potentiae vegetati et inquit philosophiis,mora est,itaq; dum vivimus secundus actus,idest ipsum vegetare semPa coniungittar cum primo,intelligendum est tamcn quod penarius in volatiuum,& cita in poes.
358쪽
tia ad vegetandum postea opriam quare perprius est VKetatiuum quam vegetas non ira temapore,quia nunqua separariar opcrario,sed prius ex ordine, re ex parte naria F,& originis,est enim principium rigcratidi,5: omne principium Videturinc mus eo quod in ex principio ea rati 5e qua principiti est,& omnino causa suo vetita loquar, usaro. Veru ut ad propositum redeamus,opus videtur indicare esse illius, qui producit tale opus, bc quid non pol aliquis semper operari idcirco opus rem sentat actu id quod est in pol tia. na m statuarius non opinatur est in potentia ad secundu incit ad operationem,quod si produxerit statua illa semper reprUscutat illum artificem,& indicat in potentia statuarium, e quodamodo actu,unde illa consequentia valere videtur, omnes homines appetunt suum.esse,eigo amant seu opus,quia homo appetit nMuraliter esse lassi primum d secsidi .habet au/tem p mum esse per Drmam suam,di animam rationale,& runc in in potentia ad fim α.i. ad opera tionem,quare anima dicitur actus primus corporis minici potentia vitam habentis.i. habentis πλtentiam vivendi secudo actu, bc operandi,& tale o dicitur sua eriquod cum expetitur iu omni inis, de repromtetur p opus merito opus Jmatur a nobis nixturalita quasi quaeda imago nostri e fit etiam plerun et ut opus vcluti statua magis duret u artis P in Vi ,ex quo vicitur quoui amare tale opus.haec cum ita sint patet cur iactactor naturalita nados amat susceptore beneficii sui u ametur
econtra,cii sit quodamodo suum opus ut dicit plis&πprcsentet , saetore quasi in secundo actu quo unusquis ii expetit potissimum vi ut dictu est supra. LT insuper ei quidem qui. Adducit 3yaliam rationem plis ad idem probandii quod benefactor magis diligit rii cui beneficium contulit diligatur econtra hoc pacto,honestum magis est iocundum at dmabileq utile, sed magis honesta est beneficia conscire u suscipere quod est viaetamo, conscire magis amatur si susinpete' nesactor autem habet honcitum collocatum in suscipiente hoc modo risit benes toti honestum. suscipienti vero sit utilla,quare,saefactor diligitimid honinum,& ipsum in quem contulit magisu a tur econtra,fc notandum quod unum at idcm inuti beneficium dicituresse honestium attrutit ut idem monis dicitur actio bc passio qui quid motus est in eo qui mouetur de patitur diitur autem actio respectu arantis pallio rometu patientis, eo&m modo beneficium eollatum diebtur honestum res u conserentis,utile respectu recipi cris licet sit idem,quare talefactor habet honest uni quod est suum in ipso suscipioite eis oc illum amat, suscipiens econtra non habes honem aliquod Mum in operante ergo non tantopere amat illum, sed si haritaliquid respectii sui illud est utile quod minus est amabile. EST p tem p claris quid . Assat aliam ratione philosophus omne quod est praesens magis est iocundum quam prsieritum aut laturum siue hon sit siue urbie,sed ei qui cotulit beneficium niagis est ri HS sens quam ei qui suscepit,ergo magis est iocundum a re quam suscipi clari tale beneficium.nam in tribus quae deeriit voluptatem ea autem sunt pro statis o ratio uturi spes,Maisti memoria ex nibus inquam illis mcisas est magis io nes quam
illa duo. nam m itum videtur recto indum, quia olimsuiu pra scias, & suturum quia erit .sens ergo multo magis praesens.nam propter quod unumquodque tale,& illud mastis,uinam opus nesaetoris,quia honestium magis permane eic mastis est prasens, quam suscipicitiis utilitas ideo be sectori magis est suum opus iocundum, & addit Philosophus quoid honestarum rerum momoria est iocunti. quia aliquis dicere potuisset, si ille cui collatum est Mncficium abesset inesset mortuus quomodo est sibi iocundum opus illud quod non est praescias ideo dicitquδd memoria collati ben j & rei honins actae est iocunda. cum igitur mases imat honestum quam utile , &magis sit iocundum atque amabile mcnto benefactor uragis diligit illum in quem contulit hono in tale: luam diligatur econtra. ET O M A R si quidem. Ali' est ratio talis.actio tribuenda est excelleianori , passio inferiori sed amare est actio,amari Vero passio,&conserens beneficium coquo conserens est occllcntior suscipietate, emo illi tribuendum est amare, huic amari, sed ille cui potiusmbuitur amare magis amat qua mili cui tribuitur amari ,ergo conserens be Aia,& heiacta, ctor magis amat quam ametur a suscipiente. PRAETER SA quae facta sunt. A taliam mi inrtionem philosophus quae est quinta in ordinc hoc pacto, ea quae facta sunt eum labore magis diliis guntur ab hominibus,sed beneficium cosare laboriosum est,' fit cum labore,suscipitur autem sine labore, ergo contem beneficium magis amatur,& consequenti ille,in quem collocatum est bene beium,ma saniatur a conserente quam ipse suscipiens amet econtra.hane rationem dedarat philosephus cxemplo eorum qui acquisiuenit pccunias,post haec instat unum obortum siue conclarium quod vidctur confirmare rationes suas quod propter haec mater Videtur magis amare filium quam ametur econtra' propter laborem partus, bo repta emitudinem filiorum, sic benefactorm svidetur amare suscipieritem quam ametur ab eo propter laborem,& quia oenior est de beneficio collato quam suscipiens, 5c sic habemus hanc sententiam pere ne probatam a philosopho quia bene actores magia amant eos, in quos beneficia contullarunt quam amentur ab rationes etiam
359쪽
Ubitatur aut 'utrum oporteaGIpsum amare maxime:an aliquem alium. Increpant enim eos qui seipsos maxime amant. & ut turpe,sui amatores appellant. Atque prauus quidem sui gratia age recuncta uideriar:& tanto magis,quanto prauior est.incusant igio tur ipsum quia nihil nisi sibi agit. Probus aut ob honestatem:& tanto magis 4 , ob honestatem,gratia* amici quanto praestabilior est:sua uero negligit. Ab his aut uerbis non sine ratioe ipsa opera discrepant.Nam eum inquiunt oportere summe amare: qui maximeest amicus.is autem maxime est amicus, qui Dulicui uult bona illius gratia: si nullus etiam scierit.ath ipsi ad seipsum marcime competunt. Et caetera omnia quibus definitur amicus.dictum est enim ab ipso ea omnia quae ad amicitiam attinent:& ad caeteros peruenire. Eodem accedunt & prouerbia uniuersa.ut anima una.& amicorum omnia sunt comornunia,& amicitia est aequalitas,& tibiae genu propinquius.haec enim uniuersa ipsi ad seipsum maxime competunt. Maxime nanque amicus est sibi. & se igitur ipsum maxime amare oportet. Dubitatur autem merito, utris oporo tot assentiri:cum utrisque uideatur esse credendum. Fortasse igitur tales sero mones dis tinguendi,determinandi sunt:quousque, & quonam modo sintueri. Si itaque sumpserimus quonam utrique modo sui amatorem dicunt: suerit sorsitan manifestum.Qui igitur hoc reprehendendum esse existimat: eos amatores sui appellant,qui sibi plus tribuunt in pecunhs,& honoribus,& uoluptatibus corporis.haec enim ipsa multitudo aflectat.&ipsis ut optimis omν ni studio incubit.quapropter & in certamen ueniunt. Qui igitur in hisce plus habere pergunt: qcupiditatibus,&omnino asseetibus ei* partianimae quod rationis est expers gratificantur. tales autem sent ipsi multi. iccirco & appeto latio orta est ex multitudine: quae quidem est praua. ergo iuste uituperantur ij:qui ita se amant.Non est autem obscoerum:uulgus eos quisbiipsis talia trishuunt,sui amatores dicere consueuisse. Nam si quis semper mideat agere tuosta maxime omnium,aut temperata, aut quaevis caeterorum quae a uirtutibus proficiscuntur,honestatem omnino sib ipsi semper uedicet,atque usurpete hunc nemo dicet amatorem sui,neque uituperabit. Magis autem uidebitur talis homo sui amator. Nam ea sibi tribuit quae pulcherrima, maxime bona.& gratistratur ei quod se apsius potissimum, in omnibus* illi obtemperat. με Vt autem &ciuitas id esse maxime uidetur,quod est potissimum & alius omonis conuentus: sici& homo.amator igitur is est maxime sui: qui illud amat,ilo Ithar gratificatur.Et continens igitur dicitur & incontinens quia mens uincit. aut non uincit: propterea quod ipsa est hominum quisque. & egisse ipR Scsua sponte ea uidentur quaecum ratione maxime egerunt, non igitur est oboscurum,hoc esse maxime unumquemque:& hoc maxime uirum bonum amao 67 re.Q uapropter maxime sui est amator, diuersia specie ab eo qui reprehendi tur,tantuml differsiquantum uita cum ratione differt a uita cum perturbatio a ne,&appetitio aut honesti ,aut eius quod conserre uidetur. inii si omnes ad
360쪽
' Onsectiundam honestatem Sc ad res agendas pulcherrimas decertarent, at que contenderent: & omnibus Publice ea quae oportet,& unicui priuatim maxima bonorum inessent.siquidem uirtus est tale. Quare bonum quide hominem amatorem esse sui oportet.na & sib apse & caeteris proderit,agedo honesta. Prauum autem non Oportet. dc sibi nanque nocebit 8c propinquis: asse 'ctus prauos sequendo.ea igitur quae uir improbus agit ab iis discrepant, quae
agere oportet. At probus quae oportet:ea re agit. mens enim omnis id expotit: quod est optimum sibi,& probus obtemperat menti. Atqui uerum est sis iud quod de studioso dicitur: complura inquam ipsum agere, amicorum,& patriae gratia,& si opus suerit: mortem obire.& pecunias enim,& honores abiiciet:& ea bona omnino de quibus homines decertant, sibi uendicans honestatem.Expetet enim potius uoluptatem breui tempore uehementem, qua longo levem.&uitam honestam uno anno,quam quavis multis.&unu actu
honestum,magnum n: quam multos & paruos. Atque iis qui pro amicis,qui pro patria mortem obeunt: hoc sorsitan accidit. Magnam igitur sibii psis eliscunt honestate: abiicienti pecunias ut amici capiat plures.hinc enim amicusticultates: ipse consequitur honestatem atque sibi maius tribuit bonum. Eundem & circa honores modu magistratus seruabit. nam haec omnia, amico suo concedet.est enim hoc honestum ipsi,ac laudabile. Merito igitur studio. sus esse uidetur: anteponens omnibus, honestatem. Fit etiam ut & res agens
das concedat amico: sit honestius seipsum fuisse causam ut agat illas ampus, quam si ipsemet agat. In uniuersis igitur laudabilibus: ipse Miosus plus honestatis tribuere sibi)psi uidetur . sic igitur susspsius uti diximus maiorena
esse oportet: ut ipsi autem multi sunt,non oportet.
DUBIT A TU R autem ut hominem oporteat. Hic est stoindustractatus huius libruin quo philosophus post quam declarauit ea quaepemnere videbantur ad conseruatione, ΑΣα aviolutione amicitur,& de beniuolenti beneficentia ali concordia,& huiusmodi amicitiae o ribus re officiis,nunc mouet quasta dubitationes necessarias circa amicitia ex parte ipsius amanti cliuiditur aut hic reactatus in duo capitul in primo mouet quaestione de amante respectu sui ipsius di lotuit in secundo mouet ouaestione de amante respectit alterius,& ena solui primit capitulia diutiscitur in tres partesquiseclarabuntur.in prima istitur parte proponit philosophus dicendo utrum oporteat homine amare seipsum maxime.dictu es .i .antea quod vir bonus maestine seipsum amat. incipit aut e philosophus in hac questione affuere pro altera parte hocsaeto, id quod est non est faciendum,sed amare seipsum maxime existimatur esse turpe,ergo amare seipsum non est faciei cum patet rario ra communi sermone hominum, qui omnes se me vituperant amatores sui usquasi res ipsa sit tumis. ex quo praui videntur hoc facere quaerendo semper commoda sua re nihil astendo extra se,ulast extra appetitum suum & suam utilitatem, boni vero econtra posthabitis.& ne glectis promjs rebus conlulunt patriae&amicis. AT enim ab his rationibus. Allata ratide pro
una parte dubitationis nunc arauit oro altera Darte hil scirihi ieri l. ,- - - . U.
ditationis nunc arguit pro altera Parte philosophus probando quta oportet homi/scipsum amare. in id sacere quisque debet ex quo profluit,&oritur omnis amicitia. cura amore talpsius orirur amicitiari antea Vidimus,ergo amare seipsam maxime quisque probatur id quoque m communibus prouerbiis eoru quae attribuuntur amicitiae vulstariter visune haec.dicunt metis animam duorum amicorum,&quod ea quae sunt amicora sunt communia.&quod amicitia est quaedam aequalitas,&quod amicus se habet ada cum sicut penu ad cruxquae habent tanta propinquitate ut nihil in it mesium.haec igitur& similia quae in pmuerbiis allatis dicuntiir maxime compctunt alicui ad seipsum ut ea quisque sibi maxime tribuat ex quo videbitur
quod ciconsequenti quisque maxime seipsum amare debea post haec dicit philosophium meri dubitatue