장음표시 사용
71쪽
moralis virtus,& diuidunt ipsum in tres partes. In prima ostendunt quod virtus riganircirca vo/luptates, de dolores ex parte operationum. hi solida os adunt idem ex parte habituum,idest virtutis. In tertia o idunt idem exparte hominis, ratis est eorum ordo uidam alii dicunt quod in hoc cinicillo a G ib signit, quo percipiatur quando acquisitus est si itus virtutis ves vitii, di postici circa q versatiar virtus.nam cum habitus cognoscatur, aut ra voluptate,aut dolore co-γ. mirante operationes, redeturquord virtus,aut etiam incium Laersetur circa voluptates,& dolores.&-ndum haec duo: diuidunt capitulum in duas partes:&in prima ostendunt quω signum a quisiti ves non acquisiti habitus sumitur ex voluptate,aut dolore comitante operationes. In secuncia o dunt in virtus moralis versatur circa voluptates & dolores.&sic volunt illa duo ostendi a s producuntur cum sicilitate: tunc sequinar voluptas tales actiones:& est simu acquisitibitus in nobiscinam vero producuntur cum dissicultate,tunc soluitur dolor,de est signum habitus nondu acquisiti.& dicunt in philosophus ponit pro minori syllogismi illam partem.cm virtus moralis Wrsatur circa dolores,de voluptates quam minorem postea philosophus 'bat multis ratio/nibus.Harum opinionum. Io.Arpy. posthabet primam. secunda:n magis probantertiam dicit cum is accomm . aram o mentem philosophi iudicio suo.sequendo igitur hanc vltimam expo/sitionem:dicemus te tendo altius, et ostendatur ordo philosophi, quid in principio huius secum 'di libri,& primo capitulo cu esset tractaturus de virtute ostendit,quila virtus ex multis,& sequen/tibus operationibus. i. a consumidine operandi causatur quapropter sequitur ostendere , in secumdo capitulo quales operationes generent virtute.& idem potvi intestim de vicio. i. quod doceat de trisu .sta cum plures, sequites requirantur operationes viditamus:videbatiar congruu ostea υdere quot actiones sint producendς quousq; habitum ac iramus.sed cum numenis a tali non possit determinatus constitui. et tot actiones laciant habitu virtutis,quia variae lunt dispositi s14 quo percipiatur Hiii habitus sit acquisitus aut non acquisitus in nobis.quapropter in hoc 'itio adire tale simum. quM ex voluptate comitante o tiones depreheditur habitu iam esse ac quasitu,&qu3d tales operationes profluunt ab habitu. ex molestia vero,& dolore comitante inimnes,& ipsa difficultate ostenditur nondu acquisitum esse habitum,de ιν tales actiones non profluui . ab habitu,&sie ostendit philosophus inquanimnides quando pitur,di ex quo habitu esse Me - Ἀ- . . . iquisitum O non acquisitu. ratio aut talis in xjdctu probans eam condisonem. Ille habitus quira
versatur circa voluptates,&dolores,lia,t sitim,scilicrevirum sit acquisitus Ves non acquisitus Anobis Voluptatem,aut dolorem sequentem operationes. virtus moralis est habitus,qui Versatur Circa voluptates&dolores,ergo habet signum suae vel non sua acquisitionis voluptatem,aut dolo rim sequentem operationes maior est nota 5e exemplis ostendi ruinam siquis ab voluptatibus coru- - pons sibi oblatis abstina cum iocunaitate, se facilitate remperans est r&illud insigim quod iam . . se . nabethd tum remoriantiae N eod pacto de Minuis virtutibus.minorem Probat philosophus - ' octa rationiblis,quarum, quatuor primae sumuntur ex parte ipsus vultuus,quatuor Vltimc ex par re hominis.sed ante quam istς rationes asseranturdicenduin quod habitus acquisici a nobis , ita V tame se habere vidciitur ad suas operationes, ut potentie naturales ad tuas etiam operariones. p rentiae enim naturalcs statim exeunt in actu,&sine aliqua difficultate,&impcdi nacto naturali excrcent suas operationes,ut oculus sua potentia visiva sacillime videt quod iam obieehi visibile sihi oblatum. dem modo cum est habitus iam acquisitus operationes ex tali habitu producuntur in facilitate, et patet in artibus quas acquirimus.primo enim aiirm acquiratur habitus artis opino/nes fiunt m difficultamdeinde cum sumus adis dispositionem aliquam cum minori difficultate. cum vero habitu piaci, consecuti sumus facile operamur tanqsi ille habitus esset quaedam nativiralis potentia,ex quo emergit sententia philosophi in voluptas, alit dolor est signum virtutis acauisitae. aut non aequisitae.&cum n5 possit determinate assignari quot operationes te lilirantur ad habitum consequendum,ideo hoc pacto huius termini. signum bene est et diximus a philosephodo iciaratiam.dubiraturi quia non 4citur verum quota omnes operationes virtutis sequaciiq& comto, tetur voluptasta bire enim morte pro salute patriς x es pro fide more nostro,in opus sortitudinis, quod opus m3n sequitiir voluptas. dicendum quod si in hoc non gauda: sufficit ut saltem non do/lear.vel criam dicendii in si in cunctas operarionibus procedentibus a tali habitu non gaudeatifuseficit Q in pluribus gaudeati vel no doleat aio & si dalcat corpore Let paret. OB voluptate enim. , Diximus i Plis probabat illa minore,scilicet quod virtus moralis versatur circa voluptates 5 dolores, probabat inquam octo rationibus: quarum quatuor crant a parte virtutis,quatuor in par
72쪽
te holi. pilassi habitus satur circa illa ex Pubus rarii &corrumpituristaviniis est huiusino, di,&ω voluptates,&dolores generatur, ecco pitur.ergo Virtus Matur circa voluptates dido, lores.Nam propter voluptatem improba facimus smumdo corportas voluptates:per dolore post habemus honelia. Ita quota per voluptates,& dolores acquirimus,& amittimus etia virtutes. pinpterea laudat Platoricin qui aixit quod oportet hominem a prima aetate assuescereri gaudeat qui Dus gaudendum est, o similiter doleat. PRAETERE A si virtutes. Omnis actus,&affectus
versatur circa voluptates 5: dolor ait virtus Versatur circa actus in affectus: ergo x uetus moralis versatur circa voluptates,&dolores.maior nata,minor quo paret. Nam aliquς virtutes versantur circa actus ut liberalitas,magnificetia.aliqu* circa affectus Vt temperantia circa concupiscibilem affectum,sortitudo circa irascibilem. Indicant id. tertia ratio circa illa versatur,virtus ex quibus fit medicitia aduersus vit .at ea sunt pcmae,& dolores,ergo circa dolares versabitur virtus. hoe pitet quia contraria contrarijs sanantur,re minorprobatur raperieraria ipsa.nam quando aliqui sunt
mali puniuntur poenis & doloribus,qui sunt contrari, Voluptatibus quas sequuntur in adipisci dis vitiis. PR ETEREA omnis habitus animi. omnis habitus animi circa ea versatur exsua natura: a quibus fit aut deterior,aut mestorista per Voluptates,&dolares fiunt habitus praui equoido ves fugiendo ut non oportet,6 fiunt boni se luendo, in fugiendo ut oporter. Igitur virtus quae est habitus animi versat circa voluptates re dolor .na virtus vult moderari,quia voluptas di dolor penuinar, di ideo stoici dissimcnit Urtutes esse tranquillitates quasdam,& quicres quia se dant perturbationes animi,&bene dirassent si cum aliqua moderatione dixit verum non recte in hoc dixisse videntur, quia simpliciter,1 absolute attulerunt virtutes esse tranquillitates sine aliis qua additione nona do ut oportet,&cum aliqua moderatione,quia virtutes sunt mediori tates quaedam,& ponuntur in modi eritate perturbationum,&passonussi quHunt circa appeti, tum, N: ipsa virtus moderatur,& regulat appetitum in motibus suis is oportet,& quando opore di secundum alias cireunstantias,& non mait sedat appetitum H nihil sentiatis volunt stoici Sae est opinio Aristotelis de virtute morali,qua V dctur potinere ad ciuilam hominem. Stoicori vero ad remorum 6e postmorem,quapropter ob haec dicta Anstotelis non est post habeda Stole,rum opinio. Ex his omnibus concludit quod virtus moralis versatur circa voluptates 5: dolores 5edicit.subiiciaturismyrima argumentatione cuius nune probamus nainorem. Iram subi tur liceran a suppositio quaedam.propositiones enim samo' quae sumuntur in qualibet scientia solent a philosophis appestari sup tiones.notandum quod pro declaratione illius diffinitidis, quam de virtutibus ponebant Stoici dumtes esse tranquillitates,& quieres non nulla diei, eis identur
habebant illi multas rationes ad probandam sententiam suam,sed afferantur.Prima ratio.quam to virtus est pessinior tanto magis affectum,& appetitum superat.ergo persectissima,& in summo madu virtus rasumabit ut nulla modo sentiatura tali habente eam 14rtutem in summo stiau. inda ratio contrariorum ea natura est Ut cum Irum in subiecto ade altarum Dest sed virtus de appctitus in potius affectus secundum illos sunt contraria,emo cum xvum.i.virtus adest persectissima:alterum.1.adictus absit necesse est.non enim in eod subiecto simul consscit Tema intio:sicut se habre sanitas ad Frpus,ita virtus ad animum.sed cum sanitas aderit co ri aberit ossmorbus ne operatio impediatur.ita & In animo cuin ortus adest, abiat omnis passio ne impedi. tur operatio secundum virtutem ab appetitu vel assc . Affectus enim videntur esse tanq impedisementa in animo. uarta ratio.dictit in Micitatem esse operationem secundum virtutem persecta. sed virtus persecta est sedatio .fo purgatio anim: quo se luetur quod animus relatus virtutibus: di habens virtutem periectam erit in tranquillitate,α qui summa. Ad haec resipon et possum usprimum loquedo de vi mitibus quae sunt circa affectus.Nam iustitia:liberalitas & huiusmodi quae sunt circa actus non habent sedare affectus vllos,& pcnitus extinguere vel suffocare.sed lotiuimur de illis quae sunt circa affectus& ad rationes. Ad primam cum vntutes sint moderariires affictilii non ridentur posse separari ab eis,sed bene redigae ad mcdiocritarem,non aurem extinguere,& susso re omnino. Ad secundam dicendum quod virtus, &appcritus siue affectus regulatus possulit esse simul in eodem subiecto quia non dicuntur esse contraria eo pacto.sed irregulatus est ille qui victor opponi,& aduersari virtuti,non autem modotus qui vid rposse stare simul:& bene mi, ueniunt eum officili' opus virtutis sit eum temperare. Ad ternam dicendum quod illa conclusio non est veras. tuM appetitus,& passio abcrit ab animo sano cum virtus aderit,quia hoc in ligis turde appetitu & affectu non regulato ar ratione.sed regulatus manere potest ut diximus.Ad quar. tam dicendum quod si virtus est purgario animi,non est eo pacto ut peiuriis suffoceriir appetitus, de ininus.Concluditur studiosum siuesdicem quem ponit Aristoteles no esse eiusmodi vi non moueatur affectibus, sed modcrari eos dcbet ut diximus.Verumtamcli si volumus tueri sentcntia Stoi/eorum,diare possumus quod sau post habitum acquisitum vvlims euadere potest ad totam pisectionem
73쪽
sectionem ut non mouentur affectibus. nam veluti frequeiati operatione sibi ilitutem comparatarsicoperando post continuo secundum talem habitum addetvlo, di augendo gradum virtutis euadere posse videtur ad tantam occlientiam, i sedatis perturbationibus in ii sentiat ametus. nam ubi est dare pessimiim,est dare optimii.sed mim siedare appetitum, ita a ratione alienum vel ei domina tem repenitus impinum reareat,& inuat tau bellua quaedam quod est pessimum: sie etiam videtur inueniri posse appetitum ita subiectu rationi,atet ita suffocatum ab eadem is ratio durarat opere tu quod est quoddam optimum. bi hoc reperitur,dilatio in imo hoc esset, videretur e sine asse in quirere,& tranquillitate ' omni perturbatione remota.huc speculatiuu appellauimus rei dicem spi latiua scilicitate. enim quas per speculationem 6 contemplationeni separari Videtur animus ab omni V tu vel affectu,& hoc pacto dicere possumus bene sensisse Stoicos.Permateticorium quo popinisse, habes it in selicitate activa atm ciuili quae ridentur esse media. cum non siprogressus ab extruitio adeat risi sine aliquo medio inter illa duo , scilicet appetitum effrenatum' mitus sedatii crit danda media via,& lipe erit appetitus regulatus. E A D E M ma, ι dilucidiora.yHaec est quinta ratio adprobanda eandem sententiam, scilicremordininis ersatur circa voluptates,&dolores, A est prima ratio illarum quatuor quae sumuntur ex parte hominis,in
luperiores probauerinteandem sententiam ex parte virtutis.Asscit intur talon ratione.Ulmis
ratis vci satur circa id quod est commune omni bono humanosed, oluptas est communis onan i qa expetitur ut bonum humanu ,ergo circa voluptatem versatur initus spere sequens
res.maior pareriminor dcelaratur.Nam tria sunt quae expetuntur ut na humana. bonum utile,
honest Mundi δε tria contraria,& opposita circa hax omnia bene agit vir studiosus: tiosus autem in iis omnibus aberrat,& prcse oluptatem propter duas rati 5es quas assi gnat philosophus.Prima inqui a voluptas est maxime res communis,quae competit omnibus ani malibus.Secunda est quia reperitur in omnibus actionibus quae proces tab Hestione, 6c reperi tur voluptas in honesto N inlimon autem in voluptate semper est honinum.sed quandoq; oppinsitum. quo sciendum est quod si aliquando concurrant,ut idem sit honestu,&xtile,& iocundit, tamen dies nisecitdum suam rationem tarmale,Ac sinit res diuosae.honestum de natura sua scin per est bonum. Hilevem 5e iocundum, quod dicitur 5c appestari solet,scilicet utile,& iocundum non senim est bonum,nec inperest honestum. PR AETERE A cunctis.ysexta ratio.Oirca id versatur virtus moralis, quod comitatur hominEa primis inclinabuli sed voluptas in huiusmo di, ergo circa ipsam veriatur viniis,& ex cola sequenti circa dolorem cuin eadem sit potentia com/riorum quM autem voluptas sitii clia nobis patet quia sequitur omnem aetatem hominis. peritus enim inintimusomni animali, N: homo statim l primordiis vim appetit nutrimetum, o resis
pilassequiturhominem sena per 5 dici philosophus quod prepterea in dissicile ciicere talcin
i a poturbationem. IVDIC A Mus etiam PSeptima ratio.Circaea quibus maxime diiudicamus resas orati versitur virtus moralis.at volupti 5: dolore maxime dijudicamus nostras opario nemrgo circa Voluptam,& dolorem vos inr m is otiis maior patet: minor quoque. Ambo enim tam vitios: et studios id sarisit sed diuerso modo. midiosus enim sunt obscoenas voliaptates, Mubit doloressi opusinobi mi honestiumminiosus eclara. DIFFICILI Us est.' Omita&vltima ratio ad pisandam dictam condusionem Mententiam. quta virtus moralis versatur clara voluptates &dosores. citenim ex sententia Heracliti quod difficiliusest voluptati repugira
rimam ire. virtus atm ars versati ire a difficilioraaergo istus versaturcirca voluptatem . name in hoc scili magminima st difficilius melius est qagere in eo quod est facilius.Nam si vir rus versatur circa iras, A mitigat talem motum, 5 facilius insciitina bisacliti repugnare ire, qui voluptati 5 vimis versaturcirca diffitiliora' multo ma et versabitur circa ubluptat . Nomidii 4d dicitur virtutem&artan versari eum difficilior idest ultimum di persectissimum illius araris vcl xiitum,in quo consequoido in lipsius abstiniis a levibus voluptatibus corporisbia est, sed aut facile aut non multum dissicis c.' a multis & maἡmis voluptatibus abstincte hoe est disticillimum,&inaxime circa ex Malumnus, heimah ne difficillimam actionem bene ope in muta indius,& magis μου univirratis,4 in illa famae circa leucin voti tat . Si uoliter in ambus Hiamin quavis tarda, & lacti pulsatione consistit vis arris,M in yelocissima diap tissim , ii dea Micillinium in tali arte, sic Myliis mbus. massu ii praetcrea quM sentcntia Heracliti non est in omni partevtim lina est inti tintinc inimpetus linquam voluptatis. Quapropteradhanc d tionem uti epistendum quia is&voluptatin resisti umhostibus A cuiliba hosti qui iures partes habet idoneas ad linia alia difficillus resisti LParte autem possunt Metaloin eo. osti Nasut sitcautum et habeat in areain m one inina ad Itim semper ps Din. a stat.illicior iiii plur hanim partium habebit difficile 'resistetur, sea est potentiora taehementiosiquata voluptas de secunda suos incinentioris motu difficilius ob/
74쪽
siditur usiquam voluptati .at mi qua tria sunt in voluptate magis,st in ira.nam voluptas eum Haiore cautione,& magis latenter nos ii vadit,u ira pollicetur enim semper bonum,& sub specie bini nos impidhabet etiam maramam occasionem inuadendi:quia est maxime insta naturae volimaxassistit etiam semper,& Omnes pene Remones animi incorporis comitari videtur. Ita p secadum has panes Heraclici sentcntia cilcivera eo modo quo diuinius.quapropter circa voluptates,&dolores versanir totum negocium Vimitis, re ciuilis viri.Nam qui bine operatur cura voluptates,&dolores abstinendo a voluptatibus ut oportur,& in subeundo dolores, &labores ut oportet pro aequi a honestare is erit bonus. Post h*c epilogat physophus omnia quae dixit in hoc capitulo,& in praecedenti, inlicet Quod iam satis di enim est,quod virtus versatur circa voluptates 5e do/lores:& quoid re quibus fit ab eisdem aliter 's corrumpitur virtus.Dubitatio oritur ex eo quod dixit philosophusi hoc capitula,scilicet quora virtus moralis versaturetica voluptates,&doloreuhoe non videtur verum de qua nu virtute,&probatur. Illud circa quod versatur una virtus non in materia omnium virtutum.sed circa voluptate versatur sola virtus temperanti rgo voluptas non est materia omnium virtutum Item non omnis Virtus versatur circa affectus,nec ex conlaue ii circa voluptatem .is est liberalitas,mdgnificentia,& huiusmodi quae uersantur circa amis.Te, perantia vero sola vititur uersari circd uoluptatem,em non omnis virtus morali sucisatur citra uoluptatem, disimiliter dicitur de dolore.Oppositum ancit sententia philosophi ut pluribus ratio/mia, ostri dit.dicendum ad hanc difficultatem quod est uoluptas quaedam in genere: quae pra catur de duabus voluptatibus,scilicet animi re corporis,& est etiam sciendum quMbisanam dici,
tur uessari circa uoluptatem. Vim modo ueluti rixa propriam materiam ut sortitudo circa terestilia:liberalitas circa pecunias:& hoc modo non intriligit philosophus hic uirtutes uersari circa uo/luptates di dolores. nam propria materia virtutis in genere,ut ipse dicit, est ud sunt actus, se affectus. o modo dicitur uolari si lex quodam coi sequenti ut nucdicit uersis uirtutem citra usιuptates,& dolores.Nam uoluptas aut dolor comitatur, ciconsequitur omnem actum uri affecta orca quae ut dictum est uersatur uirtus tanquam circa propriam materiam. Itan ex consequenti initus moralis insatur cum uoluetate di dolo λ& eum duplex sit uoluptas ut diximus,non uersatur omnis uirtus moralis circa eaqua est coni S:circa quam uosatur temperantia tantum Deuti circa propriam materiam suam. sed bene satur omnis virtus moralis cura uoluptatem in penemquae cosequitur omnean actum uri allacium siue illa sit animi siue corporis.His animadiminsis facillime soluuntur omnes argumentationes in contrarium saetat .nam eum dicebatur ludd uoluptas est materia tantum tam rantiae,& non reliquarum uirtutum:conceditur si sumatur uolseptas Orporea. Verum philosophus linquoedtur de uoluptatem genere, livitatuitur omnem a uri affectum,&circa talem luptatem intelligit uirtut moratori limantae sequenti,& pro quanto talis uoluptas comitatur ipsos actu affectu di non ut circa promam materiam sum ut dictum est di ut pater.
Discrimen Inter iusta agere,8 Iuste agere. Cap. IIII. Vbitauerit autem quispiam: quonam modo dicimus iusta agentest iustos,& temperata temperatos fieri oportere Nam si iusta, temol perata P agunt: iam iusti sunt Sc temperates, perinde atque si gramylmatica,musica' uesaciunt: grammatici sunt atque musici. An nec in
artibus res ita se habet c Fieri nanque potest : ut grammaticum aliquid quis
piam faciat:& sortuna & alio admonente . at tunc erit grammaticus: cum Scgrammaticum quippiam,& grammatice faciet.id est secundum eam quae est in ipse grammaticam artem.Praeterea nec similei' artibus,5 in uirtutibus est.nam ea quae ab artibus fiunt: bonum ipsiam in seipsis habet.suisicit igitur: si ipsa aliquo modo sese habentia' fiat. at ea quae a uirtutibus fiunt: non ius aut temperate aguntur, si sint iusta aut temperata, sed si SI agens sic se habes agat primo quidem si stiens,deinde si eIigens propter ipsa,tertio si firmo mismo ae immutabili agat.Haec autem ad habitus quide caeteros habendos non requiruntur praeter ipsum scire. ad uirtutes autem stire quidem parum aut ni
hil potest: caetera uero non parum,sed totum possunt. D equidem &ex eo
75쪽
quia persaepe res, iustae,teperate* aguntur: prouenuint. Res igitur iustae,temperatae dicuntur: cum sunt tales quales uir iustus ageret aut temperatus. Iussius autem ac teperatus est: non is qui has agit,sed qui sic etia agit ut iusti temperati agunt. recte igitur dicitur iustum fieri agetem iusta: Sc temperatum etiam temperata. qui uero haec non agit,nuna euasurus est bonus. Verum plerim haec quidem non agunt. Ad sermones autem confugientes sese philoso phari putant & studio los hoc fore modo.atin perinde ut aegroti faciunt: qui medicos quidem diligenter audiunt,nihil autem eorum agunt quς praecipiuo tur ab illis. ut igitur illis corpus non bene sese habebit si ita curantur: sic nec his animus plane, si ita philosophantur.
DUB IT A UER IT aute quispiam. Hoc est quartum capitulum huius primi tractariis: in quo soluit quandam dubitationem: luae oritur ex eius dietis in primo capimio: imbus P habat virtutem fieri a consuetudine,& operationibus notas. Dicebat enim quod sicut in ricando fabri,& citharam pulsae do citharoedusic iusta Vendo iusti,& sortia sortes efficiuntur.& in se lumtibus etiam hanc eandem sententiam videtur ostendere. potest igitur diibitari quomodo hoc fiat,&quomon dictum sit quoid iusta agendo efficiatur aliquis iustiis: nam si iusta agitiam videturcisse iustus: quod si iam est iustiis,non est opus et fimhaec videtur esse implicatio, quae indiget d claratione.diuiditur autem hoc pretitum in tres partes. in pruna proponit dictam dubitationem. in secunda ponit opinionem suam, quomodo iusta aranao fiat aliquis iustus: in tertia remouctopinioncm ci cntium , litord scite virtutem satis sit ad eam consequendam.in prima igitur par
re dicit philosophus qu id quispiam dubitabit quM iusta agendo qui fiat iustiis,& sic in alijs virtutibus,quomodo enuia iusta ab possunt nisi a iusto viro Ergo non videbitur veni quod diximus
quia ex iustis erationibus fiunt iusti,sed bene econtra videtur verum quod oportet esse lusium postea operans t enim fit in artibus: ita in virtutibus, sed in artibus ita fit ut prius sint artes po stea o rationesnta dc tiari in virtutibus.nam oportet is prius aliquis habeat grammatica in muscam, postea producat actus musicos vel strammaticos . sic vadaureuenire mineturibus. AN nec in ambus. Soluit 'no modo dubitationem,& vidctur cocinere similitudinem .scilicet quod scutfit in ambus ita in virtutibus.sed iacvt alsumpti im.s tuta ita fiat in ambus sicut in virtuti bus ut prius sint artes postea operationes,& nullς operationcs pravedant anc ec valet consequetia quia aliquis dixit aut scripsit aliquid grammaticum,ut habeat habitum, & artem mammati cs: quia potest pinerte aliquid grammaticum a casu et alio admonente,& tamen non sequitutat mammaticus sit.scd tunc est grammaticus cum agit secundiim habitum gramatice qui in eo est. quare non sequitur produxit actiam artificiosum, ergo haesi an mec etia sequitur priuinxit actuitudiosum fer habit virilitem: r in hoc conueniunt virtutes,de artes&sunt simit. S. D uREA nec simile. Affert aliam solutionem dubitationis negando aliqua ex parte sinater operationis artis Ac virtutis stiperitis concesserat eas esse miles ob unam rationen iniebant:hic iacgat ob aliam rationem qua diffaunt,nam opera amum habent in se num re non 'requirunt multas conditiones ad os a dum quω sint laeta ab homine ii bente habitum artis: quas conditiones requirunt operationes vimitis ad hoc ut procedant a virtute,& i viro imidioso. hae sunt tres primo a sciente 5e non casu aut ignoratione:deinde ab elistente, se non aliquo unpc ruinaturali,aut alito inconsilite ligente inquam propter se: idest propter illa talia ut iustarn op rationem propto ipsam,&non ob alium res rimam veluti suo commodo,aut vindlina aut limu/latione,& similiter. tertio ut immobili iudicio statar,fc non ab agente nunc mete nunc non rectent in artibus harum trium conditionum nulla requiritur praeter primam, ilicet ipsum scite, & hoc parum est in virtutibus: in ambus vora rotum est ipsium scire.sed et breuiter colligatum M philolophi ab initio paucis repeto. dubitaret quis in philosephus quomodo possint fieri iustici ope 'rationibus iustis is antea dicebamiis.nam si producunt operandes iustas,& modestas,& hianistriodl,lam adaurella iusti veluti nambus, siquis producit operati 5es musicas, ergo es mi issicus. iacti et plis quod non in ita in artibus quod liquis producaroperationes muscas: emo sit micus nec eode mo in virtutibus,& in hoc sunt similes,quia non sestur quo dsiς operati s amficiosas auis hidiosas producit statim hiabeat alto aut virtutem, & in hoc conueniunt artes acipvi l .
76쪽
dumina.at in vi te non sussicit ut operatio studiosa sita sciere producta qa requiri Aelaetiore finiui iudicui.q.Sphs no vale Hidiosa est opacio:ergo habet vi mammosum est opus reo est ab incised si cocederetur hoc in me,sa opus periectu anis videtur esse ab aniω sciet & scietia sufficit in aete:m no cocederetur de actibus vi tis, sta ut actus studiosi sint a virtute requiris prer sese tia lectio,& iudiciu firmum. Notandu ιν illς tres condiciones quas phs attribuitoperatioibus ad hoc ut ueniant a vinule,respiciunt tria.s intellectum,.mpetitum& habitum. scite peninet ad intellectu: eligere ad appetitum cuimperio rationis,& titubatione ripatebit in temo raram im mobili iudicio pertinet ad habitu virtuti est.n.habitus de difficili mobilis ut ait philosophus in pScaniciatis. igitur arto sint in intellectu is in subiccto,satis est ad ipsas ines habendas ipsum lcire Cum vero virtus moralis sit habitus in appetitu non satis est ipsum scire, vel patu est ut insit philosophus: sed requiriturescctio,&firmii lucicium ad hoc , t operationes dicantur proumire sui te. RES igitur tu Hsces secunda pars huius quant itali,in qua soluta dubitatione proposita is perutus eam tollat,nunc ostendit,& amrmat sententiam suam fuisse v m. quod iustis operationibus fiunt iusti,& non sequiturquord agendo iusta ia sint iusti. quia no iustus & m destus est statim qui agit res iustas di modestas: scd qui ita eas agit in iustus modestus agit Adest secundu habitum qui est meo. Iraet operatio est a iusto si iuste tur&secudum habitum qui est in eo. iusta operatio potin produci ab homine nondum habente iustitiam, sed se exercente in actionibus iusti xt tal in 'abitum cosequamnquare bene dictum est quod iusta agendo iustusoc modesta modestus M.quod si quispiam hF non agat nec curet,non it operam xet vir bonus euadat. V ER U M plerit. Haec est tertia pars in qua remouietopinionem,&ei rem quorunda qui non agendo studiosas actiones coniugiunt ad doctrinam de , inure,fc credunt huiusmodi co/gnitione se posse euadere studiosos. sed faciunt t fgroti,qui bene precipiunt priccepta medicorsidi tamen ea postea non seruant. Itaq; sicut illi hoc modo non possunt fis sani die noe isti studiosi.
est enim vinus 2 persectio in animo sicut sanitas in corpore.
De affectu, potentia,habitu:& st habitus genus uirtutis. Cap.V,
Ost haec autem quidnam sit ipsa uirtus consideremus oportet.Cuigitur tria sint quae fiunt in anima,amedius, potentiae habitus, hostrum aliquid ipsam uirtutem esse necesse est. atque affectus quidem
uoco: cupiditatem,iram,metum, fiduciam,inuidia, gaudium, amitacitiam,odium,desiderium,aemulationem,misericordiam, & ea omnino quae
Voluptas sequitur aut dolor. potentias autem eas quibus ad hos affectus suscipiendos idonei dicimur esse.ut quibus dolere possumus,uel irasci uel miserestri.at habitus eos: abus bene uel male nos ad assectus ipsos habemus ut ad irascendum si uehementer aut remis Ie simus dispositi: male habemus. si mediocriter: bene,& ad caeteros affectus simili modo. Uirtutes igitur uitia* non sunt *7. affectus. Nam alia stibus quidem studiosi uel uitiosi non dicimur: uirtutibus
autem dc uitiis dicimur. Et ob assectus neque laudamur neque uituperamur, non enim qui metuit aut irascitur laudaturi neque qui simpliciter: sed qui mostdo quodam irascitur, uituperatur. at ob virtutes, uitia* laudamur aut ii iistuperamur. Praeterea irascimur quidem & timemus sine electione. uirtutes autem electiones sunt quaedam: aut non sunt sine electione. In seper affectiobus quidem moueri dicimur: uirtutibus autem aut uitiis non moueri, sed aliis quo modo disponi. Propter haec eadem neque potentiae sunt. nam neque bo ni uel mali dicimur: neque laudamur aut uituperamur,quia possumus irasci, 'uel timere simpliciter. Et insuper potentes quidem sumus natura: boni uero non efficimur,aut mali natura,quemadmodum antea diximus. Quod si uirtu E
tesne' assectus sunt,neque potentiae: restat ipsas habitus esse. quid igitur sit '
77쪽
aes D os τ hxeasit qui a sit. Hi erit secundus tractatus in*roplis assignat dissitassione virtudi lixquae indieat non solii silentia inmitis:sed etiam ipsius felicitatisaeum in cius diffinitioeponatur inmixdmi ir in duo capitula.m primo inuestiis genus vi tis. in secundo differoυrias eiusde ut completa habeatur diffinitio.l.ex genere se differentia. Primu capitulit diuiditur in duas partes.m prima proponit intentioncm suam.in secunda exequitur incipiendo inuestigare renus ipsius virtutis dicit igitur in primis quod post determinarione eorum quae diximus,uidenniit quid sit vimis.Notandii quod egregius est ordo philosophi prius. n.ostenditquω vim non inest in nobis a natura, sed acquiritur per operationes,& per quas operandes:deinde quo pacto inipimiis nos habere uutures,lk in virtus ersaturcirca voluptates &dolores,nunc aut vult assignare diffiiticione inmitis.oportebat. n.illa supponere vel ostendere: quia aliqui dicebat virtutes in esse nobis ab ipsa natura, quod si illa inia non suisset reprobata,&declarata ea q sunmiffinitio philosophi quo d vinus sit habitus escisti uus, visa esset vana,& non verae ne igitur antea illa misit,fleas nunc accedit ad diffinitione virtutis. CV igitur tria. Hssest secunda parvin qua incipit linuestigare genus xlrtutis.& primo ostedit quod virtus est aliquid eoru trita quae enumerandeinde pro/hat quod vi reus est habitus dicit igitur in primis,&ostendit quid possit esse genus virtutis. In ultimo mi libri dcclarauit virtutem esse in animo,, hoc iam prabam est. ergo. itus sit aliquid tu quae sunt in animo,& illa sint tria quanta spectat ad hoc propositu.saffinus istentia: habi/tus: Minquitur ut vimis sit aliquid hominu ,6c probatur hoc pacto.eotii quae fiunt,&sunt in ala aut est auctus, aut potentia aut habitus sed virtus fit Ac est in animo, ergo aut est affectus aut porentia aut habitus. Notandii quod ista diuisophi non videtur esse sufficiens. praeter illa tria id tur & alia esse in anima, et conqptus:&spccies ressi intelligibilisi,& operationes Ac hmoi trulla,q non sunt affcctus:nec potetia ncc habitus re ait s. Dicendii oephs accrepit in hae diuisiste Principia necessariara quibus profluunto rariones humanς.Nam hic non laquitur de omnibus crationibus siue principi; seam,sed tantiade nostris actionibus praeticis,&earia principiis:νς vidciatur esse illatriaem alio amore vel alio affectu prosequimur aliquid: timore fugimus.potetiavero videtur stibiae rationE appetitus.habitus hic accipi utur ij qui sunt principia noli ager darum non aut habitus speculativa.bene igitur e tria posuit plis a quibus profluunt res agen Notandum quoinctus capitur hic propria passio cuiusu qnon separatur ab his rebus, quarum est passio et risibilitas hominis, ut in tria looehabet tres angulos squales duobus rectis, ut par 6e impar in numero.& similes passiones: quidus habetur sententia per causam sua. sic.n.cognosci rur natura tersi quae nihil aliud est qua essentia res in sua potentia. Veni hie rapitur affectus ut est motio appetitus sensitivi ad prosequendii,aut fugiendu aliquid i nobis agendu.collocatur autem
affectus talis in antina. Na inanimatia non prasequuntur,aut sugilat,nec omnino 'prie appetur. Praeterea talis is cetiis non ponitur in anima vegetatiua,quia non habet vim suscΠγnua vi in pi .habet.n.vim nutricii audidi,&peneiadi sibi simile in specie.hemit vires actius ditatui flectus aut recipissitur in ala per potentia suscsptiuaaerit igitur ininus iii sa cognoscere,& tunc cruaeritii eo sit in anima tali vitii sit in potentia cognitiva,& videtur insit in potentia no cognitiva. ream enim potentia qua percipit nonsatur.Eius nain ossiciti est et percipiat non et seram quare erit inpotentia appetiti ua.sed ea est duplex:alia rationalis ut volutas: alia sensitiva.non sunt aut collocati, affectus in appetitu rationis, nam ex talibus affectibus oritur alteratio in corpore. mouetur.n.cor& spus, ab extra ad interiores partes ut in timor aut e stra ut in ruborerergo debent esse asscitus in appetitu, qui sit in instrumento corporeo: voluntas aut non est in instrumcnto corporeo nec ulli la potentia de sua natura rationalis. lumem sint in potentia appetitiua,& non sint in potentia r
rionali de natura sua.i .in voluntate: relinquitur ut affectus sint in appetitu senstitio . ita quid sint affectus&quales inrelligat philosophus similitoqsint potentiae,&habitus patet intextu. UIM*7 T V T E s igitur. Hac in parte philosophus ostendat quidna sit virtus illom trium hoc pacto. viratus est, aut effectus ,aut potencia,aut habitus.1 est aut affectus aut potentia, ergo est tus. fleprimo ostendit quod non sit affectus quatuor rationibus.secundum affectus non dicimur boni in mali: at saeunta virtutesdicimur boni vel mali: ergo affinus no sunt virtutes vel virtutes ta sunt
affectus.Item affectibus non laudamur vel vituperamur: at virtutibus laudamur,& vituperamuri ergo virtutes non sunt affectus. Ite affinus sine electione fiunt: virtutes aut non sunt sine ea tam be tera Item incctibusdicimur moueritvirtutibus vero non dicimur moueri.Minus aut est mo/tis quam a vi supra diximusalubitatur quia non videtur verum quodd laudemur, aut vituperemur
affectibus.Nam verecundia est affectus &laudamur ob ipsam ut inserius dicet philosophus. cendum M Albe quodd no eodem modo laudatur virtus diam xvirtus enim laudatur ut caestit
78쪽
in medio indivisibili per abnegationem extremorum,nec dicitur intendi,aur remitti.verecundia vero & indignatio contra vitia,& similes affcctias laudantur ut intenduntur de non ut sunt medio /critates quaedam constituis in medio indivisibili,de quibus lolluitur philos'phus,accipiendo eas laudes quibus boni viri laudari solent.Propin haec eade. nunc ostedit quod non sit potentia dua et Thus randibus.Pila. potata no dicimur boni Vci mali neque laudamur aut vituperamur.sed virtutibus aut vitiis dicimur boni vel mali,& laudamur vcl vituperamur ut supra etiam diur,ergo virtus non est potentia. Dprarma potentes: cunda ratio.potentiae insent nobis a natura, virtutes non insunt nobis a naturatargo virtutes no sunt poteric,maior pater M tales pokntiae sunt in secunda specie qualitatis snaturalis potata vel impomari minor est antra probata sq, virtutes acquiruntur non aurem insunt nobis ab ipsa natura: ergo irtutes non sunt potentiis.Notandum Φ omnes vis rationes quibus ostenditur ludd virtutes non sunt incerus iam potentie,sundantur in hac p/m itione quod ea non sunt e mi quibus non competunt eadem, sis assci us & potentii de virtutibus non competunt eade' ergo di Hiera. Q U o D si vi mites.IAffert illatione suam cit lassicie et sti diuisone in virtutes non sunt aflectus necP potentae ut probatu est, Minquitur et sint habitus,&sic nus virili riserit habitus. dubitatur quia non Vicisur verum qi virtus sit habitus. nam oe modium est in eodem cie in quo sunt eius extrema.at virtus est na tum asse tuum: ergo erit in eo dem rancre in quo sunt astutus. ar affectus non sunt in genere habitus,dicendum ad hoc quod αγtrema vii lucis sunt vitia, lux sunt citam habitus licet vitiosi,& virtus in media inter illa duo extrema, di inter extremos habitus , iciosos.Versatur autem circa affcctus tanil materiam suam, de respicit mediocritatem illorum:vitia vcro tacessum &daemim.
De duplici mediocritate dc uirtutis substantia. Cap. VI.
Portet autem non solum ita dicere uirtutem habitum esse: sed etiaqualis nam habitus sit. Dicendum est igitur omnem uirtute:& id 3o ipsum cuius est uirtus bene sese habere facere,& opus ipsius reddere bene. Oculinan uirtus :S oculu,& opus ipsius studiosum sa=cit,quippe cum uideamus uirtute oculi bene.uirtus itidem equi: studiosum e soficit equum,& bonum ad currendum, portandum equitem & expectanduetiam hostem. si id ipsum ita sese habet in uniuersis: Sc uirtus ipsius etiam hominis habitus is erit, a quo bonus essicitur homo,& quo bene suum opus ipse reddet,effciet . intomodo autem id erit: & antea quidem diximus Mnunc etiam magis patebit: si cotemplabimur qualis nam si ipsius uirtutis ria' tura. In omni itaque re continua,divis bilicii: aliud plus, aliud minus, aliud a raequale. Uel ex parte ipsius rei: uel respectu nostri accipi potest. Aequale austrem: medium est quoddam inter exuperationem atq; descetum. Atqi rei quidem ipsius medium id esse dico: quod aeque ab extremor uutrom distat. id pest apud omnes unum & ide. Respectu aut nostri: quod ne* exuperat neque deficit.id p non est apud oes unum Sc idem. ut si decem sint multa, duo pauca: sex ipsius rei media capit intur. sque nanque excedunt&exceduntur.atque
hoc in arithmetica comparatione rationum medium esse constat. at id quod est nostra ex parte medium: non eodem sumendum est modo. Non enim si . cui decem quidem minas comedere nimium e duas autem parum: sex ei mi, nas ludi magister praecipiet. est enim& hoc sortasse multum ei qui accoepturus est aut parum. Miloni nanque parum: incipienti uero sese exercere nismium est. Simili modo res sese habet in cursu,ac in palaestra.hoc igitur modo quivis artifex exuperationem quidem sugit atque desectaim, medium autem
quaerit expetit,non quidem res: sed quod ad nos medium dicitur. Quδd Romnis scientia suum hoc modo bene conficit opus, ad medium ipsum respio ' Π
79쪽
eiens, & In hoc sua redigens opera, unde & dici solet in iis quae bene sese ha.
bent operibus nec auferri quicquam nec addi posse, propterea quod exupestatio quidem&desecti onum ipsum corrumpunt, mediocritas uero conos at,atque boni artifices ad hoc respicientes ut diximus operantur:uirtus autem omni arte exactior est 5 praestantioriquemadmodum & natura:Ipsa, profecti ovirtus med a ipsius est coniectatrix.Loquor autem de morum virtute.haec enim circa assi: s,actus uersatur:in quibus est exuperatio,& deseo eius,& medium.sat enim ut magis S minus quispiam metuat-confidat:& cupiat 8c abhorreato irascatur & misereatur & omnino delectetur ac doleat,& utrom modo non bene,Bc etiam quando oportet,& pro quibus,& ad. qsios,& cuius gratia,& ut oportet hoc autem medium est& optimum quod est ipsius uirtutis.similiter circa aetas exuperatio est,& desectus,& medium. Dirtus autem circa asseetias,aetias uersatur,in quibus exii peratio quide pre catum est:& defeetias uituperatur,medium autem Iaudatur &recte coficitur, quorum utrum uirtutis ipsius est.uirtus igitur mediocritas est quaedam cu sit
ipsius med a coniectatrix.Praeterea peccare quidem multis modis contingit.
Malum enim est infinit ut Pythagorici putant onum uero finiti. at recte agere,unice.quapropter 5 alterum facile,alterum dissicile est.Facile quidem non attingere signum:di Scile autem illud attingere.Et ob hoc igitur exuperatio quidem atm desectio uitii est.mediocritas uero uirtutis. Uno nan* mos o do bonus est,multis. nelandus. Est igitur uirtutis habitus electivus: in meo diocritate consistens, ea quae est ad nos deflaita ratione :&ut definierit ipse ιν prudes. Mediocritas autem duorum est uitiorum: unius per exuperationem. aIterius per desectum.S ex eo etiam :quia illa quide partim deficiunt,partim exuperant id quod oportet,& in assectibus,& in actibus.uirtus autem mediu ,s ipsum&inuenitdc expetit. Quapropter ipsi uirtus,substantia quidem 5cratione quid est dicente: mediocritas est.at optimi resipectu & bene sese habeno, , eis extremitas.Non autem Omnis actus nec omnis assiemis suscipit mediocristatem. Sunt enim assectus nonnulli: quicontinuo nomine suo fiant eum praestate con nexi.ut malevolentia inpudenti inuidensia,SI actus identidem. ut adulterium. rtum.homicidium haecenim uniuersia,S talia ita diculur: quia
ipsa sunt praua,sed non exuperationes ipsorum atin desectiones. elaea Im turtalia: nullum est tempus recte agendi: sed semper delinquitur . neo fit ut uinhene uel male talium quies agat: qui cum oportet,& quando, AI ut oportet adulterium committendo.sed simpliciter quicquid istomessiciatur delinquis . tur.Simile igitur est & circa iniustitiam,timiditatem & luxuriam:mediocri tatem ac exuperationem Sc desectionem esse censere.h enim pacto,exuperationis 5 desectiois erit utim mediocritas:& exuperariola exuperatio:& de . , sectionis item desectio.sed ut temperantiae,sortitudiness uenon est exuperatio atque desectio: quia medium ipsum est modo quodam extremum :lle nee si, lorum est mediocritas nee exuperatio Sc desectio.sed utcunm agatur semper delinquitur.omnino nanque nec exuperationis &desectiois est mediocritas: nec mediocritatis exuperatio & desectio. 1 EdiLac F iis
80쪽
OPORTET autem non solum.I Poma quam philosophus anumit genus viminis nunc et
quaerit differentias eiusAmri habeatitudiffinitio diuidiciar autem hoc capitalum in au tuor partes. In prima proponit intentionem suam, scilicet quod cum virtus it habitus , 'de uiri est qualis sit habitus,de affert quandam eius conditionem pertinentem ad officium eius. In secum da ostendit quod virtus est habitus consistens in inedio. In tertia concludit diffinitionem inmitis. In quarta ostendit non omnem actum,nec affectum suscipere medium.dicit igitur in primis cum inuencrimus quia virtus est habitus: investigandum est, qualis est habitus ut cognoscamus eam distincte. nis enim bona diffinitio constat ex genere,&differentia: genus ostendit rem confuse: di tia vero distincte. genus habet rationem materiae,differentia formae. Vnumquod F autem
dicitur esse,&differre ab alijs perlarmam suam: differentia est quae constituit ouacsim rem in suo esse. Inuento igitur genere virtutis hoc non sustici rad cognoscet dam eam olida sit hahit .nadi vina sunt etiam habitus.quaerantur iram differmae quibus distinguatur ab aliis, N: distinctae co/gnoscantur. DIC E N D V M est. Affert illam coditionem ves officium xirtutis:quo incipiamus 3 o cognoscere qualis sit iste habitus.Illud autem est a d virtus moralis perficit hominem: probatur. si omnis virtus perficit id cuius dicitur esse 'artus, di opus cius bene reddit,& posectum facinhoc profecto faciet in homine virtus hominis.At primum est ergo & secundum. luod autem primum sit probat philosophus induisti ucinam virtus oculi perficit oculum 5ocius opus bonum tisit,cte similiter virtus equi,& in exteris aliis,& cum liri in omnibus fiat:profecto in homine virtus idem D t. Ante scilicetquando declarauimus quord α operationibus,& α quibus oritur ipsa virtus. IN OMNI iram. Haec est secunda pars cibi nilim qua affert diffcientiam ponendam in dimina. stitione xirtutis,scilicet quod est mediocii ras quadam inter excessum,& desectum,' quo d est mcdiocritas non rei,s Hres minostri,& affert quaeda ex quibus elicitur talis sententia.dicit enim quJd sicut in omni re continua ac diuisibili plus,&minus,& ale accipi potest in pambus suis sic iri actibus,& affinibus circa mae versantur vi mites,& vitia,potest homo operari magis,& minus,' etiam mediocriter.sed cum medium capi possit dupliciter Meclarat quae sint illa,&quomodo,dicendo qu6d quiddam est medium res,quiadam medium rationis,idest quo ad nos,&respectu nostri. medium o parte rei est id quod inualiter distat ab utris extremo quod est ide apud omnes &hoc medium dicitiir secundum proportionem in rationem arithmeticam,& ponit exemplum.Nume rus senarius sistit in medio inter duo,&dcce ,quia sicut sex medunt duo inquatuoi c deficiuntu decem in quatuor ut patenmedium rationis,& respectu nostri non ita se his nec est idem apis
omnes,& consistit in proportione geometrica hoc M .sicut se habet sex ad quatuor ita μ noue.
non enim est medium inter quatuor, fatovem, et squaliter medat quatuo dc excedatur a nouem sed habet aequalitatem secundum proportioncm geometricam,& similitudinem raticis,quia sicut sex continet totum quatuor cum climidio: sic continetur a noue totum cum dimidio,& hoc modo est medium into plus, di minus secundum similitudinem rationis,& excessus, bo descistiis ita se hemavi racedant, & deficiant proportione quada,scilicet sexqui altera' simili nidine rationis fliosophus autem ponit exemplum accomodatum huic medio ouod dicitur respectu nostridi comedere duos panes est parum omnibus:decem vera nimium . medium non erit ueniens Dique is panes comedae qui sunt medium interlauo, N: decem, meaium inquam medium sumetur id quod erit conueniens cuiui secundum qi d requiret eius complexio.quibusdam enIm erit conue/niem comesae tres:quibusdam quinet,& tale erit medium respectu nostri,ita utran res sta nos 'mus termini ipsius metri ad quos respicere oporret ad intrementa medium tale secundum proportionem geometricam,quae sic fiat γ' sicut se habet urincipientis se excreere,fc tyronis ad robur milanis iam veterani ic se habered cibus tyronis : ad cita veterani milonis. sed mbur tyronis exceditur in duplo,ita cibus debre racesi Not um quord medium est duplex relinquedo modium musicum,de quo in quinto dicemus unum arithmeticum.alterum geometricum.Arithme/ocum superat.' superatur qualiter, do solum attenditur ut sit inua distantia secundum quantitiare veluti is est medium inter duo,& derem,quias aliter distat ab utroq3 extremo,& ita fieri vis detur in numem,oc in re etiam continua oc diuisibili. Geometri eum vem misum oritur ex similitudine rationis, N: laic attenditur alitas non rationequantitatis:sed pmportionis, sicut is dicitur medium inter quatuor, te nouemnon ratione quantitatis,medit enim in labus de exceditur iri tribus:ergo non sunt alas excessus,& damus secutita luantitatem,sed pryrtione. quia iri Vm p est proportio sesquialicia. nam is sicut continet quatuor et dimidium,eotinetur ,&' ipsum tum et dimidium ab ipso noue.Medium igitur primo modo sumptum secundum quantitatem di arithmeticam proportioncin non est obiectum vittatis, sed secundo modo,idest secundum ' portio m