장음표시 사용
101쪽
imperiti putarunt quidam prassicientia, prouidentia diuina, non rerum ordo peruertetur inon cessabunt a suo motu corpora coelestia quae omnia suo loco inserius ostendemus. At illi, quae dicit, fatum est quid intactum relinquit quod non affert incommodum quid non demo lituri sertunam auferto temeritatem, contingenS postibile, uirtutes, litia, poenas ira mia, uituperationes, claudes, reptaehensionem, poenitentiam, constitutiones,4 leges,coniassilium, Melectionem, liberum arbitrium, 'uod in nobis dicitur hominem bestiis parem facit, ne inferiorem dicam , probis uiris non nisi obesse, improbis contra ac sceleratis tantum prodesse potest, quibus impendio patrocinatur furta, homicidia, incestus, stupra , fraudes, proditiones, Luitiuersam uitiorum omnium latrinam Quet, atque tuetur Deos denique ut semel finiam 94 religionem omnem ac Deorum cultum, pietatem, aut de medio tollit, aut saltem in contemptum adducit, sierit autem impietatem Ἀθεότητα, fidem, iustitiam aufert, et cunctum hulnanae uitae ornamentum abiicit, atque prosternit. Vt earum, qua hominibus, hominumque actionibus, affert incommoditatum, ac detrimentorum numerum, qui scire uelit, is Dbici uelit aequoris idem, Discere, quim multae Zepbyro turbentur arenae. Neganda est igitur pars illa, quae dicit fatum esse;&ab hominum mentibus eradicanda penitus, nonge adeo abiicienda ut ne uel leuis quidem eiusdem odor, qui est odor mortis ad mortem, nares nostras aliquando pertingat, eoque longius releganda quod nullam pro se uel probabilem rationein habeat cum interea pro parte altera ualidissimas, firmissimasque demonstrationes multas adduxerimus, plures animi intelligentia conspiciamus, intueamurque. Sedaduersus fatum, hoc est rerum ineuitabilem necessitatem, in uniuersum satis sit dictum.
Improbata relinquitur ab auctore opinio quaedam de Fato 4 ad Nem
sitim lector remittitur. Ap. I X.
v Aegyptios, qui fato fatum addiderunti, fati unius indignationem, per alterius fati uirtutem, uel amoueri, uel saltem placari posse crediderum; esseque nonnulla sidera, quae exculta, tenerata, maleficum alio misti influxum aut abigant, aut nobis pacatum reddant, insipienter existimauerunt; unde ineuitabilem sic dixerim ab illo priore procedentem necessitatem amouerunt; euitabilemque fecerunt; dicturi sumus nihil quod opinio uel prori cime ad catholicam ueritatem, de qua paulo post, accedat; uel longe rudior sit; quain illa Stoicorum mathematicorum ut ei etiam obiicere, contra eam argumentari uelle, turpe sit. Veruntamen sicuti illam opinionem, loco citato, Nemesius recitauit ita eandem acriter impugnauit. ad eum igitur locum lectorem mittimus Eorum autem interea, quae ante obiecta fuerunt, omnium dissblutionem parabimus.
Ad ea, quae pro opinione de Fato, rerum cunctarum ineuitabili necessitate adduicta fuerunt; cli ad confriatationes prius, deinde ad rationes,&primo ad sextam, ultimam confirmationem, quae ex cuiusque rei periodo procedit, respondetur.
A . X L. V m aduersius Stoicorum, Nathematicorum, eorum omnium, qui satum, ierum cunctarum ineuitabilem necessitatem affirmarunt, opinionem, satis strenue, apertissimis admodum, urgentissimisque rationibus ita dimi cauerimus, ut fatum illud suum, illam rerum cunctarum ineuitabilem ab ipsis assertam necessitatem uel hominum peritorum iudicio euerterimus flanditus, atque sustulerimus; nec non in pluri inas praeterea contradictiones
quod maximum est sicribentis uel opinantis uitium' atque pugnantias lapsios
Stoicos demonstrauerimus; stuperest, ut illa, quae prius, idest cap. undecimo, & duodecimo huius tertii libri, pro fato,& rerum omnium necessario, ineuitabilique euentu, adducta suerunt argumenta, ne quorundam imposturi simplicior quispiam, maiorem, quam par sit, fidem adhibeat; lato, deceptus, ineuitabili necessitate inhaereat, dissoluamus. At illa igitur omnia, quainuis emcacia multis, ualidaque uideri potuerint, argumenta re spondeamus. Primuin autem ad confirmationes, deinde ad ipsas rationes dicemus. Liceat enim ut a facilioribus, ad difficiliora, tendamus, quod hic sit ordo tradendae doctrinae in responsionibus ad epicheremata, ordinem permutare. AD
102쪽
o illud quod ultimo loco obiectum est; omnia certa periodo circumscribi, quae aliosum
liae' dicimus . Hanc Stoico uel Mathematico fato Sine uitabili quadam neceSsitate, constare -esiodum multi putauerunt ut cuius uis uitam, uel rei cuiuspiam durationem, per horam aut
es leuissimum temporis spatium ultra istam fatalem periodum producere , sit penitus impos
sibile 'Ouod quidemiatum, non , μὶ ν, irae ilium causarum ordinem , seriem , in os senis tenore procedentem . sed πε προηφόρον, idest praefixum rerum statum, terminum appet lati eruiit eo in sine dubio, errore isti maximo decepti sunt. Non enim adfatum, ad aliquam ineuitabilem causarum complicationem, S necessitatem quae nulla est uel ad pepromenem, Maeli uiti inuiolabiliter durationi cuiusque indiuiduae, & signatae rei terminum; sed ad uiuacitatatem rerum, stro earum diuersa natura; sertioris, uel infirmioris temperamenti ratione non autem id aliquam fatalem necessit lcm nisi, posuerimus fatalem, id est naturalem, quae expositio quam coriani ode, ut sequenti capite .Qmus, defendi potest illa periodus reserenda est, uuae non adeo certa,&praefixa est. iiii in eadem natura,& specie, pro ratione ut diximus diuersitatis eius indiuiduorum cia peramenti, pro cibi, circum ambientis aeris, maliarum id stinus rerum dispositione, in indiuiduis euariari, uideamus sensu, loco in obiectione citato hoc est lib. quarto de Generatione animalium at firmauerit Aristoteles, qui etiam lib. secundo
de Gener. corrupi parte LV PI interprote, inquit Videmia enim quod adueniente Sole, generatio est, re uente autem , diminuti O, iussi quali tempore utrunque Aequale enim tem pii get, rationis,&corruptionis, quae secundum uJturam sed contingit; mul totiens in minotari corrumpi propter mutuam mixtionem inaequali enim existente materia, necesse est inaequales emerationes ei se,&has quidem citiores, has autem tardiores. Haec ibi quibus uerbis re rui, durationem ieriodum nonini Juxui, aut aeternae causarum complexioni, sed temperamen to mixtionis i dispolitio ut materiae asicripsit. Nihil enim fato, ineuitabili Stoicorum uel a thematicorum necessitati istam periodum fauere, conarertum est curia non sit adeo praesertim exacta certa quin it dicium fuit euariari accel ari, uel tardari non lorum per horam, sed per annos plurimos non postit Homerii propterea ultra Fatum, quorundam uitam prodii clam irisse saepe commemorat quod humanae eorum uitae ualetudinis periodum naturalem excessiile, illi uideantur.
Ad penultimam conficinationem , quae exsatalibus ab Aristotele nuncupatis generationibus procedit, respondetur di in rei pontione, quid de Fato senserit Arii toteles, declaratur. CAP. XLI. li vivo quod degenerationibus fatalibus ex Aristotele obiectum est, dica-
mus Et, quid de fato sentiat Atallotela S, paucissimiSaperiamuS Graeci expo-inc res Themistius praesertim, antea hemistium Alexander, post utrunque Simplicius,&alii Graeci Aristo. interprete sere omnes, exponunt ubique fatala S, id est naturales; quod fatum, adsententiam Aristotelis, nihil sit aliud, quam ipsa natura. Quamobrem libro quinto Physicarum auscultationum parte septima supra quinquagesimam, licebat AristoteleS; quod aliquae erat generationes Uiolentae, di non fatales ex quo loco, de sententia Aristotelis, citra dubium euidentissime colli mur; uiolciatis generationibus, fatales aduersari. Scit secundum doctrinam eiusdem, uiolentis ge 'rationibli Sillae etiam sui at oppositae, quae sunt secundum naturam igitur aut idem sint generatio fataliS, generatio secundum naturam; aut non idem, sed duo diuersa. Non duo esse potiunt; alioquin libro primo de Coelo,parte, Y, mentitus suisset ipse Aristoteles, in quo loco se-inet atque iterum dixit Unum tantuni uni esse contrarium. At duo iam eidem essent aduersa. Vnium igitur idem sunt,fatales generationes, Miraturales sed uiolentis fatales opposuit; eisdem ctiam uaturale oppositae sunt. Igitur per fatales ibidem, naturales ille intellexit in quo etiam loco Simplici, Sintaninit Adonidis horti in quo citissime, antequam fere radice emitterent, fata af lorebant. H e enim in huiuscemodi aliae praecoces generationes, sicut non sunt naturalem, quiana uim praeuenire uidentur ita fatales dictae non sunt ab Aristotele sed uiolentae; quod perdivimus latum, secundum doetrinam Aristotelisi quod libro de Fato cap. II, III, do claram: copiosa Aios, idem quod ipsa natura. Et fato illa, secundum Aristotelem,dicuntur eue trire, ueliteri quae ab ipsa nazuraeueniunt, fiunt. In quem modum fatum sumpsit, cum ς Didone lib. quarto loquebatur, Virg. 2 a m quia ecfato merita .r, c morte perib rt.
103쪽
Et lib. primo Georgicorum de avibus. EN Haud equidem credo, quia sit diuinitus illis
in Ingenium aut rerum fato prudentia maior.
Non enim credidit diuinus ille Poeta auibus ingenium aliquod esse diuinitus attributum in Praesensione suturorum eventuum; nec prudentiam maiorem illa, quae conueniret earum naturae; quam satum appellauit. Et Ouidius D si aliquid loquesuo ferroque cadentem a Insolita moriens ponere corpus humo . Et Martialis lib. undecimo epigrammate xx,&ultimo canem Phidiae ab apro dente diremptum, ita loquentem facit, a Non potuitoto nobiliore mori. Et Plato, i, de Legibus in eadem significatione,sati nomen accepit,cum ita eX interprete in quit, Haec cum ita se habeant, rem familiarem atterere minime debemus, quasi arbitremur hanc carnis molem, quae sepelitur, nostrum illum este; cum ille filius,aut stater, aut quiuis alius a no
bis desideratus, quem sepeliri putamus, hinc alio fatis suis exactis prosectus fuerit. Haec Plato: Sed redeo ad Arist qui ut diximus 9 fatum, Naturam idem existimauit. F
Fatum de sententia Aristotelis, idem est quod natura Meuentus, non quidem in uitabiliter necessarii, sed ut in pluribus, esse causam. CAP. XLII.
v M fatum de opinione Aristotelis, idem sit quod natura, ut per eiusdem auctoritatem superiori capite probatum fuit quod mox per rationem ex ipsius-m et disciplinis , atque principiis sumptam demonstrabimus consequen est, ut quemadmodum natura ipsa in quibusdam errare, iunc sto frustrari potest, in quibusdam uero minime; in quibus intentione sua frustratur, id accidat
raro, ut plurimum autem finem , quem intendit, asequatur; quoniam in his subcoelestibiis,&inserioribus rebus natura est denumero eorum, quae ex intentione agunt,&non semper sed ut in pluribus, intentum finem consequuntur ita fatum, sit de numero efiicientium causiarii; quaed ex intctitione efficiunt Min aliquibus fine suo nunquam frustrentur, in aliquibus uero aliquando, sed raro. quoniam ut in pluribus, non autem semper, aut ut dicunt fati assertores necessitate ineuitabili finem suum fatum adipi sicitur. In coelestibus quidem, & sempiternis corporibus , natura, fatum seu strari non potest meque etiam in subcoelestibus, quo ad eorum naturam, iniuersialem speciem consideratis, ita ut quicquid illis in specie, uel numero, istis in specie tantiam sumptis elicia erit, ineuitabili necesisitate de sententia Aristotelis, euenisse est existimandum. At in his inferioribus indiuiduis rebus, nihil est, quod tanta necesse itate eueniat, ut etiam non euenire non possit Vcrum est tame quod ut in pluribus, in istis etiam id fit, quod Fato faciendum crat. Quoniam ut dictum est, natura utili irimum finem intentum assequitur.Quod autem secundum doctrinam Aristotelis, sit idem fatum, quod natura. superiori capite de auctoritate a nobis probatum fuit, probauit loco cita tolloc est, capite ii, libri de Fato perbelle Alexander Est enim sine dubitatione uno eorum omnium consensu, qui ipsum struunt, fatum inter causas asserendum in iis nanque quae iam facta sunt, illi, qui Fato subscribunt, Fato illa euenis edic dint. Sunt autem apud Aristotelem causarum genera tantum quatuor, materia, forma efficiens, finis . Fatum non nisi ut siepe in superioribus dictum svit ad efficientem causam ab ipsisnet fati assertoribus reducitur Ad id, quod efficit, duplex est; quoddam quod nullo praestituto fine efficit ut si pomum attrectauerit qui GIa I L. VnQe equitur, ut CTecta etiam pia dc euenta tritariam a suis ethcientibus causis proficisci
dicantur quaedam temere . caeco casu, nonnulla natura, alia electione. Quae quidem temere fiunt; absque finis intentione,&absque ordine fiunt. Quae uero a natura, certis numeris, certoque, ac determinato quodam ordine, in finem tendunt nisi impediantur. Impediri certe illa aliquando clarisisimum est praeterea intra se habent sui motus ac eius quem diximus ) ordinati progressus principium ut raro naturae ordinem euentu S praeterlabatur. Quae uero ratione, &consilio efficiuntur, est si certo quodam ordine finem,&scopum attingant quia tamen non intrasse, sed extra habent principium sui motiis, irogressia S; multa, propterea de sententia Ait sotelis, obrepere possitiat, quae de agentis intentione non sunt quae fortuita, & casu alia nuncupauit Aristoteles Tunc autem obrepsiste iudicamus, cum finem, quem ratione prosequuntur, non indipiscantur, ut quae consilio, latione fiunt, ineuitabili necessiitate fieri minime dici possint. longe mus, illa, quae nullo fine, sed temere solum effici diximus relinquitur agitur, ut uel
104쪽
uel nulla Fato sant,uel si aliqua, ea potissimum, qua mediis magis certis, determinatis, mastisci mutuo connexis, eueniunt. Haec autem illa sunt, quae ab agente naturali. propter finem
ii, tu rati ter operati nomine cnim lati inquit Alexander, in illis semper utimur , quae alicuiuuseratia fiunt effici, atque intra se sui principium motus, Mordini habere dicantur ut raro ordinem suum praetermittant. Sed quae illo modo fiunt, a natura fieri, declaratum est ab Aristote-le' sutumi tui ex disciplina eiusdem, idem esse, quod natura prorsius&de necessitate consequitur vinon ut differentia inter naturam, fatum, nisi secundum nomen.
Tria ex his quae dicta suerunt, de mente Aristotelis colliguntur. num est, Quod in Fato est, praeter Fatum. Alterum quod supremis ansis aliquando fatum ascribimus Tertium. Qui Fato uiuere, is ori dicantur.& ad Aristotelis opinionem antiquiores modo quodam
v x, ob rem tria, ex iis, quae diximus, pulcherrima, scitu dignissima colligere possumus. Vnum, quod etiam in principiosuperioris capitis posuimus, ct nunc reserimus. Et est quod in iis, quae Fato fiunt, locum habent illa quae praeter fatum fiunt. Non enim natura intentum sinem semper assequitur, sed ut in pluribus Naturam autem non assequi quod intendit praeter fatum est sicut est praeter naturam. Alterum . quod quoniam prima ipsius natura causiae sunt Dii&coelestia corpora agunt enim ista,&influunt in omnes omnium causarum effectus' quae saepe per occulta nobis proximiores, magis proprias causas in haec subcoelestia naturaliter agunt; illis propterea multa quorum proxima cauis nos latent, tanquam quae Fato fiant 'omnes ascribimum. Quae tamen Omnia uel a natura, secundum intentionem, aetentis, uel praeter naturam, iraeter intentionem a latis, fiunt. Tertium. Quod non male uisu est dicere Alexander cap. II O,libri de Fato,a quo sumpsit Simon Portius,uircgregie doctus. quod illi homines ad Aristotelis disciplinam Fato uiuere dicendi sunt; qui tum pro temperamenti ratione, longam aut breuem uitam tum pro ingenii sui natura plus uel minus honeste uiuere dicuntur eosdem itidem Fato mori dicemus; qui illud mortis genus incurrunt, quod eorum uitae, consuetudini,d naturali ita dixerim,inclinationi, quali conssequens esse uideatur, ut is, qui natura gulosus est,riborum cruditate obruatur; qui iracundus, serro tollatur; qui fur est, laqueo strangulante finiatur. Has profecto uitas, Mortes, fatales, penes Aristotelis disciplinam, nuncupare merito possumus; quod effectus & dispositiones naturales uitae istae,& ista mortes consequantur; naturali pronitati consentanea uideantur cui nihilominus pronitati, si uoluissent, obuiam ire potuissent. quod in fatis, rerut sublunarium neces itatem ineuitabilem Arist. statuerit nullam. In hanc Aristotelis sententiam, quae satum, maturam idem esse censet, possunt fortasse, licet quam aegerrime Democritus, Heraclitus, Epicurus pertrahi;qui fatum, Mnecessitatem, idem existimarunt. Est autem it in secundo libro diximus inecestitas a forma; sorma autem ex libro secundo Naturalium auscultationum , maxime natura dicitur . Reserunt quidam Lenonem etiam Citiarum, Stoicorum principem illius misse opinionis, ut fatum, naturain , Deum irouidentiam non differre, sed idem esse existimaret Plato cis lib. quinto p rix vo de Theologia Platonis, retulit Proclus' necessitatis nomine, naturalem efficientiam ap-
pcllauit, quasi idem naturam, necessitatem, siue fatum esse senserit.sed hi longe re uera ab Aristotcle secus sensisse uidentur.
Diuinitur Fatum ad sententiam Aristotelis, dissinitio breuissimis
ponitur CΑΡ. XLIIII. v M Aristoteles. Peripatetici illi sunt, quos superius cap. secundobuiu tertii libri, Deum corpora coelestia, causas secundas non omnes , sed naturale tantum, intra fati rationem , posuisse dicebamus, ut fatum ad Aristoidiis. Peripateticorum doctrinam hoc modo diffinire possimus , Fatum est seri causarum naturalium a prima ad ultimam ex qua polita quod naturali ter euenit, eo modo, quo euenit, non euenire non potest . Dicituri causa rum naturalium series, inuoniam naturales tantum causas intra fatum a Peri
pateticis admittuntur dicitur a prima ad ultimam J quoniam sine ultima, idest proxima causa, sine prima, Iuprema, enici potest nihil. Inter primam autem, ultimam , medias intelligi to dicitur Lex qua θ scilicet causarum serie dicitur sposita quoniam in subcoelestibus . in xς riatis
105쪽
riatis indiuidi iis, ineuitabili necestitate, absolute loquendo, euenit nihil ex conditione autem, antecedentis positione, multa de necessitate consequuntur sicquitur quod naturaliter eue nnit J4 bene naturaliter; quoniam quae praeter naturam eueniunt, non eueniunt Fato dicitur &eo modo quo euenit J quoniam ea, quae naturaliter agunt, quamuiSimpediri possint, di finem suum ineuitabili necessitate minime consequantur, ut tamen agunt naturaliter; nec aliud, nec alio modo quam agant, agere possunt, ideo subditur non euenire non potest. non quidem nece Litate ineuitabili, sed necessitate alit suppositionis, aut relationis. deqitibus libro secundo
abunde a nobis dictum fuit sed de fati diffinitione, te opinione Aristotelis de ipso Fato, praeterea deic sponsione ad penultimam confirmationem, hactenus.
Ad contirmationem quartam respondetur quid de lauris, qua Imperatores pangebant, de Phalangio dicendum
sit, exponitur P. X L .E R quae insuperioribus dicta suerunt; facile patere potest responsio adit
lues quod quarto loco ex siuetonio de lauris, xlauretis obiectum fuerat . Nulli dubium lauris illis lauretis, certam quandam uitae suae , , durationis pro arbustorum in plantaturum earum ratione , temperamento, instare periodum; easdemq; aliquando desecturas, quisquis illas pangeret, ac perituras esse non diabitabat Sub Sole quid cst quod perpetuum sit, aut etiam admodum longaeuum propriam uero laurum tib mortem sui agricolae, &Ιmpera
toris illius, qui eam pridem in triumphis gesta sis et, mox effodisset, atque instituis et , languis .
se; tum multis certis de causis, ii in tiam sine ali lira certa causa euenire poterat, sed temere&casu quid enim prohibet in uno Imperatore casi eucnisse ut sub eius mortem elanguerit ab eo instituta laurus;&a multis vcliit quidpiam admirandum Obseruatum suu se Succes bres uero, ad illius prioris aemulationem it tib eoru similitcrisoricin aliquid quod stupendum uideretur , accideret aliquam ab eisdem lauruna institutam, cxcultam , per occulta ministrorum opera, clanguidam prius reddi, cinde opportune prorsus exiccari iussi se . Quid etiam uetat Imperatoribus minus ista procurantibus, eorum familiares aliquos, ne dicam adulatores, quibus principium aulae plenae sunt, ad suoruin dominorum honorem ita illi orian existimabant S gloriam, per seipibs, nullo iubente, rem tam stupendam occultissime suis temporibus, Mam bitiosissime procura si es Damonis etiam haec potuit sui se opera , vanitati Romani Imperii, Deo ita permittente, illuc entis. Hoc unum certum est; non communi aliquo fato, non communi aliqua, illis litantum duobus latori, sato propria coelesti uirtute, este istud factum. Non statim qiua ut prius fuit lcmonstratii m)settim, necessitansq; in ipso coelesti corpore, aut ab eodem illa atque uniuersia diffiniens uirtus non est:&quia secun in m multos multa cum ratione philosophantes influxus aliqui quales sibi Mathematici uinxerunt, ut prius etiam a nobis fuse demonstratum fuit 9 non sunt: Sed etiam quoniam si fatum, uel influxus essent, nulla est et ratio;
propter quam homini ilantae, Imperatori, clauro, hoc est adulto iam uiro, nuper fatae lauro quispiam , qui utrique communis es et influxus huiusmodi, uel etiam ipsi cogitatione pos set ascribi. Vt aliquod esset fatum , quod duobus iis specie, natura, temperamento, propriis qualitatibus, aliis mille modis differentibus commune esse diceretur. Nonnulli de Laureto Neronei sub cuius mortem lauretum penitus exaruisse sertur dixerunt; quod quia descendentium ab Aenea imperatorum ultimus Nero suetit propterea ad Neronis mortem exaruis is Sylvam illam. Quasi uel sensum habuerit lauretum illud sensieritq; Aeneae propaginem defecissse;& succedentium Imperatorum, quod ab Aenea illi originem non ducerent, tepora , sit idem dedignatum . Vel quasi tribuere libeamus plantis, quod brutis S cunetis bestiis terrae Pythagoricii ut lib. tertio de Abstinentia ab esu carnium tradidit princeps illorii Pythagoras kStrato Physicus, Epicurei uniuersi tribuerunt rationem scilicet, Mintelligentiam deesse autein il-Ii S sermonem&manuum usti m Qtiin etiam orationem eisdem tribuerunt Mela pus, &TiresiaSante Pythagoram post illos Apollonius Thyanaeu S; qui etiam cum esset in amicorum cce tu , aviculam se audiuisse tiae unum tritico onustum propter urbem cecidisse nunciaret, asseruit dementiam singularem , o indoctam doctrinam Quid auiculae cum asino , alit tritico Qtii laureto cum Nerones Quid sylvae cum Aeneades Quid plantae cum Impera itore Sed dices ea illis temporibus euenerunt. Eia, age, ii id si uenerint' Non ne uel case ut diximus caco temeritates, uel hominis quadam ambitione, Dadulatione is et callidi serpenti occulto dolo euenire illa potueruntὸ Nulla in Imperatoribus, nulla in lauri S, nulla in lauretis, nulla in fato, niilla in uirtute stellarum, nulla in seriebus causarum ineuitabilibris uel fingi potest suisse huius in illius simul 1nortis causa . Sed si aliquam huius stupendi enectus cau-
106쪽
in hi cre imaginari cuipiat libeat si hominum adulantium ministeria ab euentu si sumi abi. ne piat, Daemonibus idem hunc effectum astribat quibus multa , quae alioqui eluito nobis accidere dicuntur in in Augustinus Platonici ut inserius a nobis ube eius dicetur DRomanorum historiae saepenumero scripserunt. De phalangi quid aliud dicen
cum nutas quam quod occulta nimanti proprietate, adde&Occulta quadam inter homine oliatun tium sympathia, illud euenire quae occulta proprietas, sympathia, per motum cor oris celestis, lumen, ad uitam phalangit in eo qui laesuSest, conseruatur. Dices hoc certe mirum es . Quot, quaeso, etiam atque etiam admiranda natura nobis produceret si agentibus dari eiu Laps dicare sciremii Z ut non absque ratione & ab Aristotele daemonica. ab antiquioribu,nominatura dicta ruerit.
Ad conflamationem respondetur e lib. I Meteoron sactam, quia Mundus iste superiori continuus est, ut inde omni uirtus eius gubernetur,& cur plantae aliquae
ad Solis motum uertantur, declaratur. CAP. XL v I.
DoLLvD, quod aduersarii, ex lib. Meteoron adduxerunt, dicimus, locum illum nihil amplius probare, quam omnia, quae in Orbe uniuers,uel sunt, uelliunt, aliquid a coelo recipere ab eodeinq; aliquo modo omnem sublunarem uirtutem dependere quod ipsa testante experientia, nos ultro libentissime admittimus Nechelyotropium duntaxat, sed lupinum, maluam, cicorium,&alias id genus plant innumeras, quarum , trunculi alicuius cauitatis sunt, a Sole plus uel minus rapi, experti nos fuimus. Huiu Sq; raptus, non uis aliqua coelestiari corporum, quae latum dicatur, ad has plantas demandata aut ex siderum asipectu influxus quili iam ad easdem demissus, est, ut multi falso existimarunt, causa inter quos quidaetiam ridicule admodum asseruerunt; quod in illa helyotropii ad Solem circum uersione, pulsatio quaedam ab helyotropio in aere fiat, quaeibnum aetat suavem adeo, ut si a nobis audiri posset harmoniam, concentum admirabilem, planeque suavem perciperemus auribus. Sed ualeant nugae istae SpirituS, qui intra illas plantarum concauitate. uacuum enim undique pellit natura , conciusus est; ill hac uersus qua Sol mouetur,alteratur, calefit, rarescitq;,4 altera tu S, ac rarefactus per corticis meatulos, a Sole ita dixerina)rapitur, atque trahitur; non influxiIuel fato, sed naturali lumine radiorum. Lumen certe illius naturae est, ut si reflectatur, calorem generet truncum illum propterea, in quo iidem spiritus continetur, ἰ quo tenuissimi propter calorem expirant ad eam Orbis partem, ad quam sertur Sol secum ita affecti illi, expirantes inclinant. Rationi nempe congruum est; ut ea parte inclinetur surculus, qua iam inclusus spiritus caliduS&tenuiS factus, expirat,&evanescit. Ide putamus dicendum de toto Aegyptia: Spiritus enim intra cauum illius plantae existentes, accedente Sole, incalescunt, rarefiunt rari, leues effecti ascendunt, flores quod ill hac sursum tollantur iidem rarefacti, quasi aperiunt: contra eodem rccedente frigescunt Spiritus illi,sicondensantur, grauescunt: densati autem, graue effecti, descendunt:a in hac ratione flores illic trahuntur,4 spirituum frigiditate de santur,clauduntur,4 constipantur; idcirco sub aquas destendunt,recta quanti possunt, ill hac plantae summitatem, quae pars tenuistima est,in flectunt,eanaq; demergunt. Caeterum truncuS Ca, qua diximus,ratione,a Sole uel magis aspirituum in eo contentorum,&a Sole affectorum rarefactione, uel dznfatione, ita mouetur, trahitur ut Sole ipsis decedente, occidente, i ut Poetae
aiunῖ in Oceanum se mergente ipse etiam loti summitas itus flores sub aquis mergatur, Mab D condantur;&eo magis quo aquae, in quibus est lotus, tenuiores fuerint: quod uel Solis actionibu , uel loto decedenti, id est, sum mitati ipsius loti, iam spirituum densatione, grauescenti, sic sub qua mergenti, minus resistant, Daduersentur. Quamobrem nonnulli asseruerunt,toti illiu , quae in Euphrate lascitur, flores magis, ac magis ad mediam noctem usque, continue ita demergi, ut nec piscatorum manibus attingi possint: qui deinde recedente ab angulo noctis, ab Oceano exoriente Sole, successive ad aquariun superliciem reuertuntur . extra aquas continuc ad in radi musque, magis ac ma diis emergunt, seque extollunt. Consimilis ratio illius esse
Potest, quod inqui dicunt de olea. de populo alba 4 de salice; quod in ipso die solstitii lia arborCSas Vcircum agant Plinius lib. secundo cap. xii olea inquit, populus alba, calices soli aD solstitio circumagunt, Et Varro de re rustica lib. primo cap. xi vi. de olea, populo,&calice edis serens, inqlli quod horum solia cum conuerterunt se solstitium dicitur fuisse. Eius etiam quod lib. quarto cap l . cribit Dio eorides defloribus tripolii, quod mane colorem habent i buni meridie Purpurcum, uesiperi puniceum, haec ipse, quae dicta fuit, est ratio maior enim, u lminor piritu S intra truncum clausi copia a Sole, pro ratione situs & dispolitionis, plus, uvi minus agitati,diareiacti, uel condensati, istorum, taliorum huius generis effectuum omnium
107쪽
est causa. Plinius propterea loco citato lib. secundo,cap., O postquam de olea,&populo alba salice dixerat,quod solstitio circumagerent solia; de pulegio haec subdit Flore ipi brumali die, suspensa in tectis arentis herba pulegii; rumpuntur intentae spiritu membranae. Haec ille. ubi spiritumi ut patet intra herbae membranas inclusum, moxque erumpentem,causam esse, ouod illa efflorescat asseruit. Quo plantae Vergilia dicta cum ortu, occasu stellarum illius nominis oriantur,4 occi dant; nihil ad Mathematicum fatum. Negandum enim non est; ad diuersum solis situm d ad diuersum eiusdem motum. in signis Septentrionalibus, uel Meridianis, in tropicis,sive solstitiis, aequinoctiis, tum alias,&alias oriri nobis,&nostro hemisiphaerio stellas, occiderei tum ut quotannis experimur .liamo aliam aeris dispositionem in primis qualitatibus caliditate, frigiditate, humiditate. siccitate Min rebus mistis earum commistione, & temperamento, fieri fato fieri, hoc est naturali disipositione, pro cuius alia, Malia dispositionis ratione, tum alia,&alia nobis. caeteris animantibus. rebus eueniunt: cum aliae Maliae plantae in terris fato exoriantur occidant Fato, inquam, Peripatetico, non Stoico, uel Mathematico: idest natura, non influxu, uel perpetua aliqua,&ineuitabili quarumlibet causarum serie, complicatione.
Ad confirmationem ex quorundam lapidum dispositione proce
dentem respondetur CAP. XLVII.
ILL v D, quod exhelythe, selynethe,&magnete obiicitur, una est resiponsior quod non ex Fato, idest non ex coelesti aliquo peculiari influxuriit Mathematici sunt opinati. cum Mathematicis Proclus in libello de Sacrificio, &magia, falso existimauit sed ex interna istiuscemodi lapidum, Mnaturali uirtute, a pisunus trahit ferrum, ut magnes, alter paleam,ut succinum, alter oculum confortat,&alius aliud operatur: pro diuersa similiter in eis elementorum commistione, praesertim aeris&aquae,cum fumo terrestri diuersis coloribus edim turlapides. Et ex aliquo intra eos conclusio, sed non plene digesto,humore, hoc totum profici citur, quod in coloris transimulatione in quibusdam apparet, qua uirtus. cuius humoris aifectio, quia nobis occulta est. eius causam ignoramus proximam icoelo propterea, influxui, tanquam cuipiam diuinitati, uel uerius tanquam rerum uniuersarum communi, Muniuersiali Orisini; affectus illi imputantur,&asicribuntur. Quum enim coelestia corpora,causi sint omnis motus,&transimulationis, causa sunt eorum omnium, quae in his inferioribus,& subcoelestibushunt tallis propterea, non usique adeo prieter rationem, ea ascribuntur omnia, quorum propriae
proxima cauis nobis occultae sunt. Vt hinc forta Ais infixus coelestis,4 fati primitus exorta fuerat opinio sed absque caula proxima ut paulo post exacte demonstrabimus in his sublunaribuS, corpora Illa coelestia,&eorum motus, Iuni en, aglant nihil. Quae, quoniam nulla ut pridem ex Aristotcle ostensum suit ineuitabili necessitate operatur idcirco huiusimodi, quae certis lapidibus adueniunt, nulla absoluta necessitate aduenisse, putemus. Et ad confirmationes omnes praeterquam ad primam, hactenus Ad primam autem, ad calcem huius tertii libri dicemus.
Ad rationes pro Fati, ineuitabilis rerum cunctarum necessitatis opinione deductas, respondetur. Et primum ad rationem postremam D.Tho
rnae responsio ponitur, responsio reprobatur.
A P. V . c ' ad obiectas confirmationes λμ πρψτερον diximus nunc ad sin m las rationes ordine similiter praepostero respondeamus. Ad rationem ioitur tertiam pro adireris opinione, pro his, qui fatum ut potissimum Mathematici faciunt &impermutabilem rerum cunctarum necessitatem, ex coelestium corporum adtione,&influxu tueri conantur, deductam dicendum a nobis iuptam is est . illa autem erat huiusmodi niuersia haec elementorum 4ublunarium rerum moles, est patientissimum subiectum actioni, Mefficacia corporum, uirtutum coelestium igitur cum nulla in hac sublunari materia uniuersia, aduersus coel stem uim istam possitis e resistentia: cuncta pro actione, Mefficacia istius uirtutis eueniunt agit autem uirtus illa naturaliter, idest necessario: ita ut nonagere non possit illud ipsum, quod agit aut alio modo igitur cuncta evitabili necessitate ita eveniunt, ut, non uenire, uel secus
quam eueniant, euenire non possint. Ad hanc rationem D. Thomas art. v I. Quaest CX V. primae
partis, argumentum non sequi, respondet. Quoniam coelestis inquit, corporis uirtus infinita
108쪽
I IB. III. DE FATO. arhon est . ius signum, quod ad uarios in hac elementorum machina, effectus produccndos, ita pia solis uel on inquitas,uci approximati requiratur. Pro situ propterea bolis diuersitate, in orbe uniuerso, uarii admodum producuntii ei lectu S. In Dacia non est idem caloris est eius. oui in thionia. Nec Solis tantum diffataliaestectum tum uariat, tum impedit, sex materiae stro sities hactenus ille Multifaria nanque. in materia dispositione impedimeto est possitnt. Quo minus sequantur,in hac utem Cntorum nole, et tectus omnes quos alioqui producere possis Patalis stadixerim uis illaccelestis, ut cuncta ineuitabili necestitate eueniant.
resistonso, meo iudicio, si excellentissimi Philolbphi, praestantissimi, capientis si
mi h-olo γisit, dubitatione tamen non uacat . primo, Quoniam ad subiiciendam sibi omne h-ii' bblinaris materiae, elementorumq; Omnium molem, uis in coelesti corpore, uel in substa- hiis coelestia illa corpora uoluentibus, regentibuS, infinita minime rcquitatur probatur, A Muria naturalia cuncta simul sumpta, Omaem hanc rerum sublunarium generationibus, alteratio ilibusq; uanis obnoxiam, sibi ita Pi lac subjiciuiit materiam ut ad illam prorsiis aut plenius subiiciendam lusuirtutis requiratur nihil quorum tamen omnium unita uis,4 complexa, tam ad mentem multorum rite Philosophantium , ut Aristotes iS, Peripateticorum omnium: quam ntentiam sapietitis bimorum Theologorum, infinita non solum non est sed nec e
civi ,1 Quo &est contra eandem B. Thomae responsionem dubitatio altera quum D. Thomas ita otiatio Physicarum auscultationum, lectione x x i, de Aristotelis opinione,primum mouentem insin ita uirtute praeditum asseruerit eundemque lib. duodecimo Diuina Philosophiae, quamuis libere, de necessitate tamen, agere, sine dubitatione sit Arist. Opinatus; vereor, ne Ariit. hoc a imento, pro Fato&ineuitabili rerunt clinctarum necessi itate , ex Thoma, contra Tho inani, conuinci quispiam propemodum lateatur Cum enim ex Arist, sententia, per B Thomam,
primus mouens uirtutis sit infinitae suam itionem impedire potestnihi L cum uero per ipsum Ari l. de necessitate ille agat, quicquid agit agit autem ex prima propolitione libri de Causis, cui M. Thom asin expolitione eiusdem propositionis, Arist. in plerisqtie Philosiophia locis abunde subscripsere omnia. Sequitur igitur contra utrumque D. Thomam , Arist. ut quaecunque si uiri Deueniunt, ineuitabili nece Litate fiant,& eueniant. TERTIO. Negare totam hanc elementorum molem,i iamque rerum caducarum materiam uniueisam tot tantorumque coelestium corporum uirtuti tor, tantarumque coelestium uirtutum es aciae plene,in sufficientis subiici fortasse non admodum iure, ne dicam docte, factum cste vidcbitur. Ad principium etenim magnae ConstructioniS, quam Almagestum uocant, rerram adfirmamentum relatam, ueluti punctum se habere locupleti sisime Ptolemaenis probauit. Sed sit cum aqua plus quid; cum aere, igne adhuc aliquanto amplioris quantitatis rationem habeat non efficiet tamen B. I homas, qui uniuersa haec elementorum quantitas, i aliquanta sit, si ad orbem solarem referatur; si tamen ad firmamentum comparetur, nulla sere sit; sed e habeat uelut punctum, uel ut quid puncto paulo maius: quae si ad totum coelestium simul cor-POrum globum relata illa fuerit: rursum ne puncti quidem rationem subibit. Qtio modo igitur eam exiguum, tamque ita dixerim9 nullum patiens, tanto agenti, tantaeque actam immensis,&ram efficaci uirtuti, qualis es illa coelestium simul corporum omnium, Muirtutum illa mouen- viilm, non erit quam patientissime subiectum, ac humile Quomodo ex eo, quicquid uirtus illa uoluerit, siue uoluntate, si1ue natura neces lario agat, non educet ξ non perficiet Z quid nam hoc
loco erit impedimenti quid obstabit Z
Ad eandem dubitationem responsio propria in qua declaratur; qudd, sitiam
nulla uirtuti coelesti, sit resistentia 2 parte passi non tamen ab illa ineuit bili necessitate, ea omnia eueniunt. quae in his inserioribus eueniunt. Et motu, lumina coeli qualitates omnes per se generari declarantur CAIF. XLIX.
VAMo quM responsione B Thomae, Philosophi alioquin, ac Theologi quam pientissimi reiecta nos ad dubitationem eandem, rectiu fortas e dicemus. Omnem hanc sublunarem materiam, atque totam istam generationi, coiruptioni obnoxiam molem, coelesti quam plenisi, inae, quamq; patienti simu subiectam esse uirtuti, ultro, libenter concedimus nec e nec iis propterea, qui adcin, in hac ipsa materia, Minferiori machina, procucinatur , fatali, hoc est
ineuitabili necessitate .coelestis cuiuspiam quamuis potentissimae uirtutis insturione, ineuitabiliter produci, confitebimur. Huius autem rei causa est quoniam, ivstia
109쪽
corpora , diuinae substantia corpora illa mouentes, non omni genere actionis, in subiectam hanc sibi materiam, elementorum molem agunt; uel agere possimi; quo haec ipse materia haec subcaelesttis moles uniuersa agi,alterari,&permutari poteti. Sed secundum Opinionem illo rum, qui candidius Philosiophati sunt, motu tantum, numine,& modis lumini blum,4 mo tui congruentibus, in eandem agere, illa dicuntur. Et si hoc loco,obiter a nobis inquirat qui sola primo,Qui fieri potest, ut tantum motu&lumine agant in haec subcaelestia, corpora illa sit perio ra, cum per illa instrumenta calidum tantum produci posisit; sunt autem multa corpora fricida. multa humida, multa sicca, in ipsis quatuor elementis sunt praeter caliditatem, treS aliae quali tates haec autem non esse possunt a coelo,si motu agat tantum,& lumine. Dixerunt ad hanc difficultatem multi multis modis. Ioa Picus lib. tertio aduersus Astrologos,cap. Ioa dixit, coelum per se quidem calore tantium generare, per acciden itero caeteras qualitates; sicuti videmus caiorem per accidens stigefacere at si coelum non per se sumatur, Mut coelum est, sed ut est uniuersialis causa,& prima, annexa tamen cum secundaritS causis,agere illum per se tam trigiditatem, siccit tem humiditatem, quam caliditatem. Sed responsio, pace tanti uiri, tolerari non potest quoniam caelum per se agit nihil, nihil adeo, ut ne calorem quidem aut etiam illuminatione non enim lumen calefacit, aut illuminat, nisi reflcistatur: reflecti non potest, nisi ab extrinseco cor pore. Pixerunt alii nonnulli, nuper R. D. Antonius Bernardus piseopus Canerianus uir egregie doctus,lib. XLII. sectione a. Euersonis Monomachiae, posse illas elementorum uicalitates ad duplicem causam referri, ad efficientem, ut ad coelum,4 ad lumen; sic tres accidentaria sunt ad finem, cuius gratia, sic omnes per se in uniuersio sunt, a coelo intentae Haec responsio si diligentius consideretur, uerbis tantum differrea priore uidebitur, Quod ego ostenderem misi a proposito nimium digrederer. Idcirco ut illa prior ita haec postersor, est reiicienda
Dicerem ego motum&lumen esse instrumenta coeli, per quae ea, quae sub coelo sunt, ex illimi potissimum ac permanent: hoc est, sunt instrumenta, quibus coelum substantiam & existentiam in primi S communicat elementiS, mixtis: quoniam autem nonnulla percaliditatem, alia perfrigiditatem, alia per humiditatem, uel per siccitatem potissimi in existunt, ideo in moti lumine sunt per se, ut in instrumentis coeli, qualitates omnes nullam tamen harum qualitatum per se coelum generare potest quoniam generationes causarum particula tum int: coelim autem est
causa uniuersialis: causiae autem, quae uniuersaleS sunt, nisi perparticii lares determinentur producere quicquam non possunt. Sunt enim in motu,&lumine omnes qualitates, sicut sunt f rmae omneSin forma coeli. corpora omnia in corpore coelesti, motus omnes in motu circularii
fructus omnes semine, uel etiam radice tumeri omnes in unitate per quandam ita dixerim i muirtute emanationem ab eis .alioquin si motus, lumen essent tantum instrumeta caloris motus in aliquo corpore rigiditatem generare non posset. quod esse falsum maxime in aquis ex nerimur quae quo magiS, ac magis mouentur, eo fragidiore evadunt. Nec potest quis dicere,hoc esse per accidens; quod uapores a calore Solis geniti' agis ascendant,& aquas, potissimum egrediantur; quia motus uelocitas impedit potius uaporum egresus, quam excitet quis non uidit in frigidi lSimi tetraporibus a pueri uas carbonibu S, ac cineribu Silenum, circunduci tanta uelocitate, ut nec carboneS nec cineres uas egredi. descendere queant; quae certe destenderent si minori uelocitate uasiculum circunduceretur. Sed locus non est, ut de his fiasius distaramus cum ora sertim altera si borta sit nobis dubitatio, lectori, puto, quam haec fuerat, gratior non quidem ita necessaria ut absque ea progredi nequiret disputatio nostra sed certe digna, ut non pr termittatur. de ea igitur capite sequenti dicendum est. V
Dubitatio soluitur. Coelum ne lumine, an motu magis, in haec subccet Ilia, inseriora, agere dicendum sit. CAP. L.
Os Tu vΑM diximus motum,&lumen instrumenta esse corporum coelestium. pulsatus est mirum in modum animus meus dubitatione illa utro in inseriora ista, corpus coeleste uehementiu Sagat, motu ne, an lumine & quamuis in hac ditficultate, multi multa, sibi non nunquam pugnantia dixerint Nilerique omnes lumine fateantur: ego tamen motu dicerem, ratione quidem non contemnenda. Ea autem est, Quoniam motus ipsius formae mouenti magis, quam corporis moti essentiam; lumen uero contra ipsius corporis, materiae mota magis, quam forma mouentis naturam consequitur uim propterea coelestis corporis
quanquam plurimosi quidem peritissimos uiros secus sensisse certo sciam Iuehementius,atque intimi u Shaec corpulenta, atque materiata contangere; in eadem ciue magis motus, quam lumini ratione agere, ac penetrare, putamus. Hanc rem, quo multorum irror et sorte apro posito aliquantisper digredimur qui secus, quam sit a nobis expositum, opinati sunt; facilius
110쪽
u alii orbibus firmamentum arissime largissimeque
motus astronomicam obseruataoncm consipicimuS. an uero lumen etiam cisdem o
tum impartiatur; non adeo elarum est. Quinimmo contra, stellas firmamen- non Astroloni solii in omnes, sed ex Philosoplia etiam multi sint opina dii Macrobius, Cleomedes, aliquot alii excellentissimi uiri, errore, letineri ,rectis au ut eum firmamcntum sit solari corpore natura sua longe rastantius; de quoli- thaphysicae dicebat Aristotcles quod erat των φανομένων θειοτατον. hoc est om aient , 5 quae mortalium Oculis consipiciuntur , diuinisiimum . praestantiorem hi bilantiam. naturam, accidentia. proprietates praestantiores conssequantur. Quamobrem laut motu uelocitate, atque Potcntia, ita luminis magnitudine, atque splendore orbibus caeteris firmamentum prxstare ei d mque quemadmodum motum, ita Iumen abunde eommunicare, ac impartiri, eXistimandum est Verum est tamen, quod tanti, atque tam fui
. sitissimi quod stellarum firmamenti cst luminis, tum propter carum maximam a nobis lon nouitatem, tum propter eiusdem luminis distinctionem, diffusionemque, acu cluti in singulas stellas diuisionem excellentia, non fati a nobi ; quemadmodum lumen Solis, quod satis oro inquum in unitum est; percipi commod possit Firmamenti igitur stellarum lumen, ef
eaciorem , quam Solis, praestantioremque, in rerum generationibus, esse causam, atque maiorem haberem eisdem producendis uirtutem non sine ratione ut semper arbitrati ipsisuimus' ita nunc arbitramur. Nec nobis illa obstant; quae uela Mathematicis dictitantur quod Sol sit pater luminis Mundi oculuS, dator uitae Malia id genus multa; uel aliouando in horum sublu- innum permutationibus generationibus, corruptionibu Sque, Domnifariis alterationibus o lari lumini ascripta ui erunt ab Arist. Vt in lib. secundo de Generat. corrupi. quod pro ratione accessus per obliquum circulum in recesus SoliS, generationes fiant, corruptiones; quas ad harum rerum omnium transimulationes, Muicissitudines, uel solus, uel maxime Sol operari uideatur. Ita enim propter antedicta causas, hoc est, tum propter propinquitatem, tum propter luminis solaris unitatem, sensibus nostris apparet Rem tamen contra, non solum qua dicta, sed etiam qua nunc dicenda est perspicax ratio, se habere indicabit. Est enim apud philosos hances constantissima regula quod causae differentimii specierum,ad eundem effeetum pro 'cendum concurrentes, quanto magiSab effectu remotioreSsuerint; suprema que causae proximio te, tanto magis; quanto uero contra, effectui producendo proximiores, a suprcina uero
causa distantiores tanto minus in effectum operentur. Alioquin prima propositio libri de causis quam in primo etiam libro citauimus;&aliquot ex Aristotele citatis auctoritatibus, confimmauimus ab omnibus recepta, sine dubitatione falsa et quae primam causam magis quam secundas causas in quemlibet cffectum agere affirmat. confirmat istud idem Ioannes Scotus in libro Quarto Theologicarum sententiarum, distinct. x LI. quaest. III, ubi habet; quod agens secundum Entitatem praestantius, secundum etiam uirtutem simpliciter persectius est. Non est autem dubium: quod quo agens superius sit; coetiam sit in Entitate, in sua natura praestantiuS . . t Arist. lib. primo Politicorum, cap. 111, elaboratum aiebat, a melioribus, est opus meliuS. ObiicieS nobis fortassii quoniam non sibi Sol, prima causa, sed homo hominem sibi similem faciat. Ad hanc dubitationem, docte admodum dixerunt nonnulli, quod&sitam propc procediit rei cuiuilibet effectus a Deo, sicut a causa propria, non tamen ita proprie. Nam etsi tam propinqua sit uirtus Solis uuae, sicut est uitis; non tamen uuae est ita propria causa Sol, sicut uitii ideo effectus propria causa ,& proximae. particulati, non autem communi similatur.
Eil altera praeter hanc, si non doctior, certe magis in promptu, magis uulgata responsio; quod non sui, incipio effecti, sed agentis proximi similitudinem Sol, et prima causa intendat; ad quam quid in similitudinem esticiendam producendamque plus longe, quam homo, Sol , citradu
bium, Operatur Indicauimus sane iis uerbis rationem illam quad motu, numine firmamentum Ona ct cacius, quam reliqui consueuerint orbes, Sole etiam non excepto; tenetratius a crepertu λsum habemus. Nulli nanque dubium esse potest, quin firmamentum, si causa primae, ac suprem AE caulaei Te proximior, quam Sol &natura Sole longe praestantior, atque an gustior erunt ad rem , a vie addubitationem soluendam, sermonem nunc demum uertam S.
Dicimus ero Physico loqv ndo; quod quaecunque uel uolo motu, uel solo lumine coelisti, uel z-tiam utroque simul ex hac materia &uniuersia mole clementorum produci possunt; illa nec 'sitate prorsus ineuitabilii quam necessitatem , siue Fatum, siue naturam appelles,nihil moror coelestibus corporibu pro lucuntur at illa, quae praeter has duas causas, alias, ad sui generatio nem, Productionem, determinatiore requirunt sicut sunt omnia seres sed quid dicos: θ' nania prorsus, qua per orbem uniuersum fiunt nulla impermutabili necesseitate a celo, Glς ii M is usque