장음표시 사용
91쪽
Eos, qui Fatum, ineuitabilem rerum cunctarum euentum introducunt ut A ciunt Stoici consultationem tollere; quam male praeterea illam Stoici ipsi defendant. CAP. XXVII.
quam fortuna in caeci casias, item contingentis, io sisibilis naturam Stoici inepte defendant quam similiter consultationis rationem Uectionis illi praepostere tueantur, nunc demonstrandum est. Dixinans in superioribus,Stoicorum: opinionem, consultationen abstulisse; Siquidem iureta, ad eorum placita, ineuitabili necessitate, eueniant. Nempe ut libris tertio,in sexto Moralium recte nobis tradidit Aristoteles, sicuti non est consilium de imposia sibilibus, ita non est de neces artis nec de his, quae non euenire non possunt. oenim consultamus an per saxa nauigandum sit, uel equis alatis uti debeamus,nec de Solis ortu, aut de aestu maris consilium capimus.Sed de iis tantum, quae cum in nobis esse dicantur, knobis utilitatis aliquid afferant; ut est ita non esse aeque possunt. Sed haec int&a Stoicis,&ab illis omnibus iam ablata qui sortunae, aut casus, contingentis, aut possibilis naturam abstulerunt, cunctorum eventuum impermutabilem necessitatem asseruerunt 'Ab eisdem igitur, simul Mipsa consultatio prorsus ablata est. Quisquis certe id aufert circa quod ars aliqua uersari dicitur,artem abstulisse uidetur. REsΡONDET pro Stoicis Pomponacius, quod consultatio, ratiocinium est quoddam, di cursus, ad quamlibet partem contradictionis qui certe discursus non aufertur, etiam sivi ipse discursus, qui consultatio dicitur, de conclusio, Meleetio,&caetera denique omnia, quae ex consultatione procedunt, ineuitabili necessitate fiant, iueniant. Verum in apte satis ad opinionem, consequenter, dicat Pomponacius Cnon enim aliter Pomponacius ipse. ipsi Stoici dicere possunt pessiime tamen, ita dicendo, Mi pse,4 Stoici consultationem tuentur. Primo nanque, Si hoc quod icunt consiliatio est discursus ad utramlibet partem contradictionisJ est completa ut illos dicere uidere uideor persecta consultationis diffinitio non magis erit confilium de possibilibus, quam de impossibilibus, uel necessariis,&quae si cus, quam sint, esse non pos sunt. Nec item deii Smagis, quae nostra sunt, quam alienorum,&per infinitum prope dixerim9 interstitium a nobi distantium, quorum ne cognitio quidem aut memoria apud nos extet. De iis nanque omnibuS, ac de quocunquc proposito problemate, ad utramuis partem discurrere,&diuersos mutuoque contrarios syllogismo faceret ut notum esse facillime poterimus. Sed hoc&dimnitioni consultatiora is , quae ab aliis ponitur , ipsi consuetudini, experientiae euidentissime repugnat. Quis nanque de impossibilibus,&quae esse non possunt, unquam consuluit, aut de necessariis. quae non esse non possitiat, aut de illis, quae ad se nullo modo pertinere iudicauit λ
E quoniam quam consilii partem malueris, quis eligat, Fato inquient Stoici Mineuitabili necessitate illam elegit. Si igitur ipsa electio fatalis, cineuitabilis sit sequitur, ut ipsa electio, electio non sit, ut ex consultationes, nihil boni nobis indipiscamur, ad quod tanaen tendit tota consultationis ratio. Idem nanque post consistationem, cligimus, Mami- musa quod sine consultatione elegissemus, igii semus. Ex quibus consequens st Naturam frustra dedisse consulendi facultatem hominibu , Ss ad hoc obiectum respondet pro Stoicis Pomponacius, consilium esse ueluti medium;per quod ineuitabile fatum expleatur. Ea nanque, quae consilio aguntur, ita inquit ille Fato per consilium aguntur ut ab que consilio, ea fieri it imposSibile unde sequitur, ut neque elis amus, aut agamus, quae sine consultatione elegissemus, uel egissemuS; neque frustra consulendi potentia, hominibus, a natura tributa suerit. Sed ex annalibus error Pomponaci facillime depraehenditur multos enim, non solum hominum sed eorum etiam consiliis, se obiecisi electimus Plutarchias, Crassum omnia Deorum uaticinia, consilia contempsisse asseruit Papyrius cursor inquit Cicero cum a pullario admoneretur, ne cum Samnitibu Sproelio decerneret contem
piis auspiciis, eliciter dimicauit. Quid, quaeso, ad ea efficienda, quae Crassus, Malii, hominum,
Deorum consilia contemnentes effecerunt, profuit conuultatio si erunt, ex consultatione
nihil' quo modo non absque praecedente consultatione, eadem iisient effecta' si non per conlilium facta suerunt Gisi brte tot absurdis illud absurdissimum addere uoluerint, ideo consilium
profuisse, quia de agendis consuluerunt, ut non pro consilio sied contra consiliit m agerent ut etiani quae contra consilium facta sunt, effecta non fuissent, nisi consilium praecelisisset. Sed delirent illi, ut libet. I quoniam fatalem electionem faciunt, tollunt a nobis optionem agendorum;
qua sublata aufertur id, quod dicitur in nobis,4 ipsa arbitrii libertas quae si auferatur; uniuersa
92쪽
se hominis natura δε essentia erit ablata. Non enim ut recte Alexander admonitit naturam humanam libertas accidens, quamuis proprium insequitur; sed ipsam potius humanae naturiduid istatem vi essentiam illa depromit, is anuestat. Vt quod homini intimius, atque essen ualius sit, quam ipsa libertas, sit nihil Sed de consultatione hactenus .de libertate autem aequoia capite fusiu S.
Qui fatum sine uitabilem rerum cunctarum necessitatem introducunt uti cium Ioici humanam libertatem tollunt quam nihilominus inepte
Stoici tueri conantur. CAP. XXVIII. et sis a absurda, quae ad uanam quoruncunque de fato, hoc est de rerum
cunctarum ineuitabili euentu necessiitate, opinionem, sequuntur, plurima, uiuim est maximum, maximeque praecipuum Humani liberi arbitrii euersio. Qua uersione, inquit Alexander, Miactura nulla homini maior,ac deploratior fieri, aut etiam excogitari potest. Quod autem arbitrium auferatur, ita Alexander demonstrauit. Si, ex opinione, perit consultatio ut superiori capite demonstratum fuit perit etiam electio. Electio nanque, finis est consultationis fi
si V Hertim cum recta ratione fiat. Vt in libro de Humano libero arbitrio, a nobis sese declara' si spoxns Pomponacius,&declarat primum, ad quem modum in nobis, ex Stoicorum decretis liberum arbitrium permaneat; deinde in Aristotelem. Peripateticos, eos omnes, qui secus de humano arbitrio sentiunt, Alexandri argumentum retorquet. D a primo Permanet, inquit, in nobis liberum arbitrium 'uoniam in nobis remanent semper uelle, tolle. Nam si, quod uolumus; aut quod nolumus, incultabiti neceseitate, uolumus aut nolumuS, uolumus nihilominu S, uel nolumus. In uelle autem molle, nullo praei
rea addito uniuersa secundum Stoicos consistit humani arbitrii libertas. vi id obiiciatur, quod sentiunt Peripatetici, uidelicet quod non in uelle duntaxat, nolle, nostra conlistat libertas. Non enim quia uolumus, aut nolumus liberi arbitrii sumus; sed quia cum
ratione, Reiectione uolumus, aut nolumus. Et quoniam uolumus, aut nolumuS cum ratione,
ideo quod,&quando uolumus, aut nolumus ut discurrentibus,ac ratiocinantibus nobis oportunius uisum fuerit telle, aut non uelle possumuS.I ΕΡLICAT aduersius hanc obiectionem Pomponacius, inuasi argumentum retorquet; ita, ut non solum ad Stoicorum, sed etian ad Peripateticorum decreta, demonstrare conetur;
quod id, quod uolumus, aut nolumus, quando uolumus, nolumus, ineuitabili necessitate uelimuS,aut nolimuS. Si nanque ait uoluntas, eo tempore, quo quidpiam uult, potest non uelle; quaero, in luit Pomponacius, de modo, quo id fieri potest. Voluntate ne, eodem ad quamlibet Contradictionis partem, modo se habente; an aliori alio quopiam scilicet uoluntatem ad alteram Oppolitionis, contradictionis partem trahente, determinante Non est dicendum, quod code in modo te habente Aristotelis nanque libro posteriore,cui titulus de Generat. corrupi
parte LVI. Idem, inquit, manens idem, non est natum iacere nisi idem. Et eiusdem commentator Averro e S libro secundo de celo, commentatione xc 1 I. contraria dicebat imposisibile Qst, ut attribuantur eidem agenti,4 eodem modo. Alio igitur,4 eam aliquo, ad alteram par rQm ducente ac determinalite Tunc quaeritur de ipso determinante, naturale ne sit, an uoluntarium. Si uoluntarium dixeris; ex quo uoluntarium est: ad utranque contradictioni partem inditi rons erit igitur alio egebit determinantes de quo similiter inquiretur, an uoluntarium sit, uel naturale o uel in ii finitum in determinantibus abibimus; uel ad naturale quodpiam tandem, a quo uoluntaS determinetur, perueniemus. Id autem, quod naturale est, naturaliter, hoc est, uno tantum modo, non ad utranque contradictionis partem indifferenter se habendo, sed determinat unam, impermutabiliter agit consequens igitur est; ut eo tempore, quo uolun ta determinatur, unum tantum 4 uno duntaYat modovi uelle, Moperari possit uoluntas non potest non Velle id, quod uult 4 quando uult. Sed si uult, impermutabili necestitate uult, aut si non iniit, impermutabili similiter necessitate ncnuult. hoc non paruam difficultatem petit; quae est, a culo ipsa humana volun ta ad actionem,&ad modum actionis, determinetur de quare libro, octavo, lenultimo ali' quanto exactiuS disseremus. Nunc autem raptim dicimus; quod recta obiectum fuerat Pomponaci . Quoniam non in uelle, solum aut nolle, sed in uelle, uel nolle cum ratione, Miscursu,& cita
93쪽
ita dixerim cum consilio,&electione consistit humana libertas. Cum replicas, quod uoluntas ineuitabiliterii ulti, quod,&quando uult ut nihil ad libertatem ratio faciat,& iudicium: quoniam uel fato ineuitabili, uel aliquo naturaliter determinante; uolunta uult, id quod uult, eo tempore quo uult. Dicendum quod nullo extrinseco determinante uoluntario, uel natu rati, sed siesie, Volo praecedente cum ratione consilio; ad quam maluerit partem, determinat. quae determinatio aliud est nihil, quam ipsa uel untatis electio; quae electio aliud nihil est, quum practici syllogismi conclusio. Est enim ita sui iuris, ut& si ab extrinseco permaderi, alliciali quo modo queat nullo tamen modo a re extrinseca, ita impelli potest; quin semper, quam maluerit contradictionis partem, eligere possit. Ideo eodem tempore, quo unum agere uoluerit hoc omitere, cillud uelle, agere poterit. huic responsioni bifariam obiicit Pomponacius sequetur inquit quod uoluntas aut non mouebitur, aut simul ad duo opposita cum enim seipsam determinat, & nullo pacto ab extrinseca re determinetur; nulla erit maior ratio; cur ad unam partem contradictionis se determinet, moueatur, quam ad alteram Ratio praeterea principio libri octaui Physicarum ausculi tionum, ad motuSaeternitatem demonstrandam, ab Aristotele posita, statim corruet Argueba Ftur, Si motus aeternus non est, sed inccepit esse quandoque; mouentis primi ante motum suisset uoluntas mutata; Mita motu fuisset, antequam sisti motus, immo dicam inquit ille quod nulla facta mutatione , uoluntate eodem modo se prorsius habente; in coepit ita mouere priamus mouenSputante motum primum, nulla praecesserit mutatio.
Vis tu i enim uero haec obiecta facillii ne tolluntur. Primum quidem,Quoniam ratio illa non urget,de mouente libero; sed tantum de naturali, Quod autem se determinet magis ad una,
quam ad alteram partem uoluntas, moueatur; tota causa est; non quia ab extrinseca re qua piam moueatur; urgeatur, aut determinetur; sed quia ita sibi ratione, consilio,&iudicio mouendum uideatur. Nec huius est alia perquirenda caua; quam ipsa propria libertatis,4 uoluntatis natura. Alterum uero, quoniam supposivit in ratione sua Aristoteles, ut parte v I I. eiusdem libri uideri potest. Primum motum,quietem praecesisisse; ita ut si motum incoeperit motor ante motum quieuerit; tiles autem, ut ibidem dicebatur, est priuatio motus; uitur, tum
quia est motus priuatio quies ipsa, tum quia a priuatione ad habitum non fit transitus, ne aliqua
inter priuationem, labitum media mutatione colligebat propterea Arist. mutationem praecessisse, suisse motum,atque in primo mouente mutationem ante motum; si motus esse coepisset. Hoc praemissis, manifestum est, quam minime ualeat argumentum Pomponacti Voluntas sese determinat, ergo potest incipere motum sine aliqua praecedente mutatione unde ruat Aristotelis ratio. Nam uoluntas nostira ex imperfectione ut libro de Humana libertate a nobis fuse declaratum fuit est liberalibertate contingentiae, &contradictionis; hoc est quae ualeat ad opposita. 'luntas primi ex persectione est libera, libertate necessiitatis quae tantum in unum ualet quoniam non ut nostra, fluctuat inter opposita ut disicursu,&ratione egeat ad alteram partem eligendam. Ideo uoluntas nostra modo ad unam, modo ad alteram partem contradictionis se mouet quidem, quod non facit uoluntas diuina, sed non sine aliqua omnino praecedente mutatione; sicut neque diuina secundum Aristotelem si nunc moueret, prius autem non, hoc face resine aliqua mutatione posset, sed bene sine aliqua a re extrinseca proueniente mutatione,& nostra, diuina motu incipere potest. Nam si uoluntas primi mouentis fluctuaret, ut nostra inter opposita, modo moueret, modo non cui dubium, quod permutaretur, licet non ab extrinsecare λ&ante motum esset mutatio Esto nanque quod etiam uoluntas prima sese determina rei ad motum δε non ab extrinseca aliqua re determinaretur; non posset tamen Physice loquendo, motum incipere,aut se admotum determinare,non praecedente, ut diximuS, aliqua mutatione; qua de priuationes quiete, ad motum incipiendum se transmutaret. Nam si uoluntas nostra, eodem modo se habens, id est a nullo extrinseco, d nullis extrinsiecis causis impulsa, seipsam, ad agendum, determinet; non tamen aut opus quod agere determinauit, aggreditur aut se ad aetionem determinauit quin in ea ante mutatio illa praecesserit; qua uel a cessatione,ad actionem, uel a principiis ad conclusionem, electionem transinutatur. Ratio igitur Aristotelis Physice loquendo, in suo robore permaneti si uoluntas nostra se ipse ut diximus , non aliunde determinetur. Quamobrem optime a nobis superius dictum fuit; libertatem nostram, non ita uelle solum, aut nolle, consistere; sed requiri praeterea rationem Non enim ut capite I x. libride Fato recte aduertit Alexan bidem sunt uoluntarium,&liberum arbitrium; sive, Quod idem est, id quod dicitur in nobis,&nostra libertas. Voluntarium enim est, quidquid ex non coacto
assensu fit, at quod in nobis, illud esse dicitur; quod ratione, &iudicio, absque ulla assensus coa
ctione eligitur. Vnde&si omne quod in nobis est, uoluntarium sit; non tamen contra recur rit oratio; ut omne, quod uoluntarium sit; etiam quod in nobis esse dicatur, per liberum arbitrium.
94쪽
B. III. E O. at Quod id , quod in nobis esse dicitur non magis , secundum tot cOS, mereatur dici, quod in nobis, quam quod in ipsis P. XXIX.
RAETEREA aduersius liberum Stoicorum arbit im,&id, quod illi in nobi qesse asserunt,4 quod in nobis appellant egregie argumentatus est Alexander. quoniam ex suis decretis, id, quod in nobis dicitur, non magis quod in nobis, quam quod in ipsi appellandum est. S i quidem non magis in nobis, quam in caeteris quibuslibet animantibus, illud constituerint Stoici; quod Alexander ex multis ostendit.
--PRQ, Quoniam cuncta inquiunt Stoici animalia secundum naturam, imbuisum astensum, uiuunt. Vt nanque securidum naturam animalia agant, impulsu statu no&assensius reuiii ritur. Nisi enim animanti naturae impulsus prius, mox aliensius accedant; non Ouid iam onerabitur animal. Sed haec eadem Omnia, &riihil praeterea, per uos, in homine ada oendum acquiruntur. Non magis igitur, quam in caeteris animanti b. quibuscunque, est in homine
illud quod dicitur in nobis. Vt quid ergo appellant illud Stoici quod in nobis magis quam quod ii is ist Omnia certe animalia quod commune est homini cum ceteris ab occurrentibus ima inationibus. simulachris,Mextrinseci causis iuuari, Mimpelli, iisdem si operari debeatit,asisensum, uel dissensum, qui tamen dissensus specie quaedam assensus est, praebere Stoi
Dccis, Di Qtioniam tanquam proloquium, inquit Alexander, axioma celebre, apud Stoicos est quod ex iisdem sipecie occurrentibu externis causis, hominum quempiam, aut coeterorum animalium aliquod, uel aliud quodlibet agens, modo agere, modo non agere aut Odo sic, modo aliter a rere motum sine causa introducere sit.ad cuius rei introductionem , innumera dicunt illi, sequuntur absurda,de quibuSalias. Ex quo axiomate, sequitur; ut aliud quam id, quod agit; aut alio modo quam sicuti agit, agere, agentium qui piam nequeat. Consequens
est igitii euidenti stimum quod non magis sit in nobis id, quod in nobis dicitur quam in caeteris quibus cunque animantibus; immo inquit Alexander quam in caeteris quibuscunque plantis, uel etiam rebus uianimatis. Cum cilla, ab eisdein causis, impulsia, non modo agunt, modo non agunt; aut nunc uno nunc altero modo agunt. Vt illud quod in nobis dicitur, non ma-
ais mereatur dici quod in nobis, quam quod in ipsis, immo potius quam quod in omnibus. Vnde tandem sequitur, ut id quod in nobis dicitur, nullum sita Quorum tamen omnium absurditatem, nec non proloquii illius falsitatem, ab eo quod uere est, xproprie dicitur, quod in nobis; quod alio nomine a Graecis iam Obbιον appellatur, quod quilibet in seipso experitur, quiuis depraehendere facillime potest. Sed de re illa, plura in libro nostro de Humano libero arbitrio Tima Lo Quoniam dicere poterant Stoici, id hod in nobis dicitur, si in homine tantum non etiam in caeteris animantibus, iebus, quod solus homo consultatione utatur. Ideo hanc euasionem egregie sic Alexander euertit. Nam etsi solus homo consultatione utatur mouetur tam , ut ipsi aiunt, per impulsum, Mastensium. Inquiunt enim, quod illle etiam, qui consulit,apparentibus assentit; quod imaginationem, phantasiam consulens ipse sequatur. Vt idem omnino, quod prius, sit colligendum uidelicet, id quod in nobis dicitur, non magis esse in nobis, quam in caeteris quibusci laque animantibus diebus. Vnde propter euasionem istam bisari in peccant Stoici, Tum quoniam, ut dictum fuit, quod in nobis, non magis quam quod in ps requialia quod in omnibus est appellandum; Turn quoniam inter imaginationem, siue intery, per phantaliam, id, quod per consultationem apparet consulenti, nullam distantiam CD stituerunt cum tamen bis, quod dicitur, per omnia haec inuicem differant. Nam phantasia .Pp ntia iniplex est; sine discursu.& quae ab extrinsecisi ut in brutis latissime patet Occurrς0xibu , producatur uisioni persimilis,lauditioni. simplici breuiter per exterioreS sensus D i. stra axioni. Id auem, quod apparet consulenti; non extrinseca quapiam simplici Occursionesti sed Omplaxi One,4 discursu, internaque quadam plurium iugatione, latione. iudicio. Quod i ur lioer uni arbitrium, Mid quod in nobis dicitur, tollant Stoici: eo magi , quo magis tueri illud conantur, hactenus.
QV Fatum, in rebus cunetis ineuitabilem necessitatem introducunt ut Stoici faciunt uirtutes,4 uitia: per sequelam poenas, praemia laudes,
u tu perationes poenitentiam, increpationem Malia multa humanae uitae ornamenta de medio auferunt quae Stoici tueri frustri conantur. CAP. XXX.
95쪽
I a Mora pridem ex Stoicorum, Meorum, qui ineuitabilem in rebus cun Ectis necessitatem affirmant, omnium opinione, uirtuteS, uitia auferri; ex quo coia sequela Sest, ut poenae,&praemia, laudes, uituperationes, poenitentiae, increpationes, Malia multa humanae uitae ornamenta simul tollantur . quod poenae, uituperatione uitiis, uirtutibuS contra praemia& laudes debeantur.
Certe si ablatum est ut superiore capite sese satis uisium fuit Jab illis liberum arbitrium , Mid quod in nobis dicitur iam uirtutes, litia ablata sunt;
quum haud natura,sed ex facta per liberum arbitrium, a nobis electione, &actione nobis in sint. quamuis interea turpium operationum, quocunque eas nomine appellare uolueris, ac facinorum, atque impietatum semina opinio iaciat,& sierat Puoniam nanque uirtutes multa disti cultate acquirunturis Fato, ineuitabili necessitate eueniunt omnia ad eas adipiscendas conabitur nullus sed contra per uitiorum abrupta unusquisque seretur. Pomponacius retorquet argu- naenium. Si ab omnibus, tanquam quoddam excellens bonum , uirtutes mirifice laudantur; uitia contra, ut ingens malum, repra henduntur, ac uituperantur; cur est, quod rari sint uirtutum
appetitores, cum praesertim uoluntas non nisi in bonum feratur; improbi uero, ac uitiosi innumeri Alia profecto inquit Pompoliacius as ignari causa non potest, quam Fatum, cineui utabilis quaedam necessitas, quae nos illhuc se peiertrahat; unde pridem longe abesse uoluissemus. Sed decipitur Pomponacius, totaq; ut fertur, diametro, a rei ueritate distentit. Quod enim non est, effectus cuius iam causa esse non potest. Causa certe cur rari sint uirtute praediti, plurimi uero uitiis scedati non est ut falso cum Stoicis putauit Pomponactus' Fatum non soluin quia non est; sed etiam quia nulli uitia darentur uitio Cur enim cuiqua id a criberemus; quod caueri ab co non potuit cur inccndiarios, aut sacrilegos eae punirent si legibus parere minime quiuissent. Sed tota causa est id, quod est in nobis, atque ipsa arbitrii, Muoluntatis libertas de quare alias uberius a nobis dicti in fuit Quum enim triplex sit actus liberae Voluntatis, uelle, nolle, alterutruni susipendere Vult illa quidem bonum semper, non uult aute aliquando malum.Sed bonum duplex est, uerum. apparens. quod neque re, neque similitudine ullum in se retinet bonum; id expeti nullo modo pote it Suspendit autem ita alterutrum ut duobus bonis propositiS, quorum unum sit bonum maluialtero, aut unum reuera sit bonum, alterum uero apparen tantum, suspendere potest intellectu cola siderationem a uero, uel a maiore bono; uel minus bonuin, uel bonum tantuni appares eligere atque hoc modo per prauam uidelicet electione, quopiam uitio deturpari. Vt, quod relictis saepenumero honestatis semitis, ad uitia prolabamur omnes, non in Fatum, sed in insitain. propriam, & connatam cuique homini libertatem, qua id concupiscimus, quod uitare tenebamur, reserendunt sit. Sed de euasione Pomponacti hactenus. Ad quem modum autem quibusdam textis ambagibus conati fuerint ipsi Stoici, dein onstrare se seruare uirilites, Ruitia, poenas, prarinia superius,cap. xio huius tertii libri uidimus; quam praepostere ista tueantur ibidem ex Alexandro demonstrauimus. Si nanque Fato Mineuitabili necessitate eueniant omnia uirtute Cut diximus' quae non nisi maxima difficultate a quiruntur, pernerent omnes uoluptates contra, quae ad se homines facillime alliciunt, prosequerentur artes tam liberales, quam mechaniciae, quae tanto studio, tamque improbo a nobis labore acquiruntur, exercenturq; spretae iacerent negociationeSitem, quibus tam multa, exportantur, importantur. quarum ergo non raro mare transinittimur, horrendarum tempestatu,
ac pyratarum crudelium arbitrio; quis exerceret His autem neglectis, quot, quaeso uita hominum incommoditatibus urgeretur Adde, quod sicut opinio de Fato, cunctarum rerum im- permutabili necessitate, uirtutes tollit; ita mundum uitiis complet. Nempe latum huiusimodi, quale Stoici, uel Mathematici profitentur, Messendunt maximum est prauorum, sceleratoruque hominum patrocinium. Cum enim ii, qui moribus, disciplinis, breuiter uirtute sibi praediti esse uidentur non Fato, sed studio suo, labore, diligentia illa sibi acquisiuisse se putent; &bonus quilibet suarum se actionum rectarum dominum esse arbitretur harum enim causam habere boni a se iudicant neque occursura fuisse, quae se obtulerunt nisi ipsi potius haec, quam illa elegissent, iecissent cum possent etiam ab his abstinere; relinquitur, ut prauis tantum, criminosisq; , ac facinorosis hominibus, ad poena emeritas deuitandas, huiuscemodi Fatum patrocinetur ut negent improbi uoluntatem, qua peccant confingant uero necessitatem, qua peccata defendant. Quemadmoduni Lenonis seruus sine causa uapulare se aiebat: quod non propria uoluntate, sed fato compulsus, surtum fecisset. Et Lucianus ille Samosetania Deorum irrisser, χεο , Sostratem nefarium praedonem, in dialogis mortuorum, Muirum pesti naum, Pinna demerita, cui iam per Minoem erat adiudicatus, absiolui ab ipsiona et iudice effinxit; ea scilicet de causa; quotliam ea, quae inuit pessiime gesserat; fati necessitate impulsu patra se et . Et alibi. Quaedam sunt, inquit Lucianus, quae inuitis nobis a nobis ipsis geruntur Et
nescio est quis Deus nos ducit, quocunque ipsi placet, atque impossibile est illi repugnare.
96쪽
per haec omnia, latum intelligis, sordis cclcratorum tantum hominum facinoribus patrocina
Oui Fatum, ineuitabilem cunctarum rerum euentum introducunt, tollunt oracula. CAP. XXXI.
. , Fatum Stoici simul, diuinationem affirment pugnent autem ita se in uiecin ista; ut necesse sit, si unum ponimus, alterum auferamus; quod alias de Anaxaetor Aristoteles dixit, nos de Stoicis recte dicere possumus suam ipBrum uocem, quid tandem dicant Stoicos ignorare. Oracula inquit Alexander Luaticinia, aut ilicosilia, aut ut decreta Deorum ab hominibus siti scipi tu . Sed quocunque modo suscipiantur incassum certe si Fato cuncta eueniant exhibentur hominibus. Si nata litan qua quaedam a Diis decreta, frustra
sirit ouod stratam mala, quam bona, praenuncientur. Bona nempe praenunciata cum ueniunt,
minus admodum grata ueniunt.Nec modicum certe damnum est, si beneficio gratiae multum adiisti tu Maliti, tu non possunt,Obsentisa in c. In uesaniam nanque, desiperationem homine trudunt.Si uero non ut decreta, sed tanqua Consilia Diis exhibentur, uanis ima sunt, si quicquid futurum est ineuitabili necessiitate futurum sit Consilium nempe de iis esse dicitur, quae uel euenire uel non euenire, euitari, uel non euitari possunt; quorum uentus consilio uel pessi, uel iuuari potest. Dicere ad hoc argumentum uidentur Stoici ut lib. de Fato retulit Alexander quod
ne ue ut consilia, neq; ut decreta Deorum sumendassent oracula; sed potius ut media quaedam; non quibus admoniti uel mala evitemus, uel bona procuremus; sed quibus fata ipsa, ipsa decreta Deorum,&uoluntateSexpleantur. Non enim aiunt ideo Pythias Laio consuluit: ut Laius se ab itineret a sobole, aut ne tota eius domu sanguine redundaret; sed magis, quoniam nisi ita fit 1set, exhibitum oraculum , nihil eorum euenisset; quae euenerunt. Et quae pridem infatis erant. Profecto genitum Laiu Sion exposuisset non expositum bubulco non succepisset; nosusceptum Polybo Corinthio non fuisset traditus; in filium non traditus adoptatus ille non suis set nec tandem patri obviam factus, illum interfecisset, per ignorantiam aut matrem in uxorem duxis et Quae nihilominus omnia Fato,d certo tiodam Deorum decreto, per Pythiae responsum, tanquam per fatale medium, perfecta, completa fuerunt. 4 Ru Menimuero libro de Fato cap. xv I aduersis hanc resiponsionem, docte ad inoduin
insurrexit Alexander Primo Quoniam resiponsio ista multis modis indigna est oraculo, atque ipsis diis Indignum certe est, quod mala Dii praestituanti decernant;indignius, quod ea praenuncient indignissimum,4 abominandum, quod eademilli perpetrent, causasq; praeordinent, decernantiquibus mala proueniant praecipue tam nefanda, ut filius patrem interimat; matrem ducat in uxorem;& ab ea filium, iratrem simul si scipiat.
SECvNDo. Quoniam axioma aptid Stoicos indubitatum, Scelebre est; Deum,&Fatum uti opera, agentium otianium, pro ordine,&fallite uniuersi. Sed ad quem , quaesio , ordinem,
uel ad quor iam alutem, nece Lati patris, Oedipi parricidio, incestu, impio nuptiarum sacrilegio Dii tili filerunt Orbi uniuerso quid liinc ordinis firmaturi quam salutem adipiscituri quid
utilitatis affertur o. Si impium est, patrem a filio interimi, matris abiri filium inquinari, facinora huiusmodi est Stoici sui sitim est a fatis,&Deorum prouidentia decreta sunt quam amabo Profanam, quam impiam, quamque improuidam Deorum prouidentiam Stoici nobis exhibueraut Proiecto si tam absirda, tam impia dicant Stoici, de diuina prouidentia, a circunstantibus cautis impulsi, Nacti; parcendum illis est. At si facultas nobis est ut est sine dubitatione Meliora scribendi, docendi; quali, ac quanto essent illi plectendi supplicio cum non solum cuncta nobi uitae nostra praeclara auserant ornamenta, leges poenas, praemia, uirtuteS, studium, diligentia' , consilium, electionem, libertatem sed tam impia etiam &detestanda de diuina Pro licci tia fiunt commentati; ut longe sit tolerabilior Epicurus, qui prouidentiam abstulit, negauit, quam Stoici, qui illam tam foedam, tam turpem, tamque impiarn, contumeliosam lacere. alio de illa, tam facrilege instruere, suerunt ausi.
Eos, qui Fatum, ineuitabilem rerum cunctarum euentum introducunt ii ixem. Deorum cultum, penuus auferre. CAP. X XXII. Absurdis
97쪽
3svRDIs, atque incommodi Somnibus, quae ad Stoicorum opinionem de Fa to,& cunctarum rerum ineuitabili euentus quuntur; qua innumera ut uidimus maxima sunt, ipsi rerum euentui, illi, quam de rerum generatione, silccessione, tuentu habemus existimationi, experientiae, sci ἀπ-ῶν, fioe est, bis per omnia, aduersantibus, tepugnantibus, colophonem imponere uidemur cum dicimus quod admisso huiusmodi fato, quale Stoici,aut etiam Mathematici profitentur, ineuitabili in cuncti rebuS,4 euentis necessitate, cultus erga Deos,4 pietas omnis statim euertitur funditus, atque tollitur. Quorsum enim sacrifitacia facere supplicationes, Duota Offerre; templa Deorum tot latisq; laborum, iecuniarum expensis extruere; si prodesse, auxiliari,&suppetias nobis Dii ferre non possunt Si bona, qua nobis contingunt, non Deorum munere; si mala, non nostra improbitate; sed cuncta, quae nobis accidunt, fati necessiitate ineuitabili contingerent frustra diuinas aures precibus pulsaremus immo ex lib. sexto Ren cum Virgilio dicere possemus. Desine fata Deum secti 'erare precando. Gregorius Nyllenus libro de Prouidentia diuina , 'cap. primo, exinterprete dicebat, Si Deus Enon prouidet; neque prauo punit; neque bene agentibus praemia largitur, neque patientium laesiones inhibet; quis amplius Deum adorabit, in nullo nobis quicquam conserentem' Idem α& sub eisiem ferme uerbis, libro de Hominis natura habet Nemesius; ut susipicari facillime posse sit librariorum incuria errorem iiWidisse;&pro Nysseno Nemesium legendum esse. Quae in Deo ia dicebat Firmianus lib.de Ira Dei aduersus Epicurum potest esse beatitudo; si semperquietuS, ES immobilis torpet λ si praecantibus surdusὸ si colentibus coccus Et paulo post aduersus Epicu- Eros simul,&Stoicos intulit. Neque honos ullus dcberi potest Deo; si nihil praestat colenti; nec Eullus metus si non irascitur non colenti. Et post aliquot Si Deus nihil unquam boni tribuit; si . colentis obsequio nullam gratiam refert; ti id tam vanum, tam stultum , quani templa aedifica Ere sacrificia facere; dona conserre; rem familiarem minuere; ut nihil assequamur Quis honos . deberi potest nihil curanti,4 ingrato Si Deus talis est inquit Cicero qui nulla gratia, nullatio Eminum charitate teneatur, ualeat. Quid contemptius inquit Lactantius dici potuit in Deum, . quam dicere, valeat. Valeat, inquit, id est abeat,in recedat; quando prodeste nulli potest. Haec . autem est illa impiorum blasphemia, de qua Malach. cap. m. Dixistis, inquit, uanus est, quiser Euit Deo;&quod emolumentum, quia custodiuimus praecepta eius &quia ambulauimus tristes coram domino exercituum G
Aduersus eos denuo quoscunque, qui Fatum inuitabilem in rebus
cunctis necessitatem defendere conantur, arguit auctor,
quoniam ipsi sibi aduersaretur, si esset.
A P. XXXm. Ts tot, tanti Sque, atque tam rarmiS, urgentibus rationibus actum sita nobis hactenus aduersius eos, qui Fatum, cineuitabilem, an euentibus cunctis, necessitatem opinati fuerunt ut hanc opinionem ab eorum mentibus euellisse, Tatum ipsum ilia litus euertisse facile ipsie crediderim Mis nihilominus multis rationibus, Memonstrationibus, quas ex aliorum ditissimis penuariis produximus, aliquoi ex nostro, quamuiS tenui, armariolo depromptas, ad Fatum, Mineuitabilem in euenis necessitatem undique fugandam, tanquam au H1iliarias superaddemus. Aduersus igitur hanc de Fato impiam opinionem. PRIMv', arguo, Quoniam fatum lato pugnare, induersari non potest idemcnim sibiipsi
aduersari, seipsumq; des lavere, atque interimere impossibile est at nos quidem fato iamdiu aduersati fuimus ipsiumq; acriter adeo impugnauimuS; ut nullam iam de ipsi supersiore, apud eos, qui sine inuidia haec nostra legerint, opinionem, modo mentis, lationis compotes fuerint; mihi facile sim persuasurus. Non igitur potest esse, ut hoc ipsi ato egerimus quod si fato istud non egimus; non omnia igitur fato fieri, necessarium est quin etiam sequitur quod nullum sit tale satum, quod euentus cuncto urgeat, ac neces Sitet.
Aduersus fatum secundo arguit auctor, ex his, quae lib. secundo tanquam proloquia posita fuerunt. CAP. X X X LLI I.
98쪽
LIB. III. DE FATO. os e. ui, O Fatum ii Saduertatur,quae libro secundo tanquam proloquia stupposuimus, ubi dicebamus, contingentiam a materia, temeritatem ab agentis inefficacia, Mnecessitatem asorma ortum habere. Non enim a materia contine ulla esset; aut temerito laesicacia agentis;s nulla contingentia, uel te meritas esset. Non a sorma necessitas, sed ab efficiente, si a Fato ortum neces sitas omnis haberet. At causa efficiens secundum omnium rite philosophantiu disciplinam, extrinseca causa est. libro nanque septimo Prioris philosophiae, adita nonum supra quinquagesimum Cissicien est causia rei inferi. Quod si aliquando, ut a Platone in Pli idone, ab Arist. lib. secundo Physicarum auscultationum, dicatur, causam efficientem is fitiani esse, intelligendum est, non de torma eius, quod efficitur; sed deforma eius, quod effiei quae in mente uerbi causa, architecti iam residet. Si igitur causa efficiens, rei, quae effieitur causa extrinseca est; iuncta necςsisitate fati quod efficiens causa est eueniant, duo sequuturabitu da Vnum, quod Omnia necesibaria sunt; pol Sibilla autem aut contingentia, aut temeratia sortuita nulla Alterum, quod omni necessitas, quae in rebus reperta fuerit, ab extrin stea causa, utpote abes cietite, erit. Coueniunt enim Omnes fati assertores in eo, quod inter efficietes nilas illud esse connumerandum existimant nulla autem ab intrinseca,&ab ipsa forma ei;
quo admissb. non stolum sequitur falsuin es, e quod supposuimus,& ex Philosophorum coryphaeo
Aristotele latissime demoni rauimus; necessitate uidelicet originem ducere a causa rei intrinseca, Masofina sed illud etiam omnino aduersus Stoico qui nullain ex fato uiolentiam, coactionem rebus euenire existi inauerunt consequetur omnino cuncta uidelicet uel in uiolenta, uel in praeternaturali saltem dispositione perpetui temporibus esse constituta. Quoniam quicquid
in rebus est, necessarium eis omnis aute necessitaS ut dictum fuit ab extrinseca euenit causa. Necessitatem nempe,quae ab extrinseca caula est, coactio comitatur; coactionem uero uiolentia,&praeter naturam dispositio quod tamen asserere, non tantum ad ueritatem, sed etiam ad Stoicorum opinione est inter absurda absurdissimum. Si dixeris non est Fatum penes Stoicos extrinseca cauis. Respondebo, quod paulo ante, id est cap. v. ostendimuS, necessum esse, ut fatum extrinseca causa sit. Si est series causarum longe magi Sisi influxus est siderum dicere autem cuncta per coactionem &uiolentiam fieri, certe mirum in modum stultum est. Nam si Arist. lib. Ethic. tertio cap. primo sententiam probamus violentum id est, quod&ab extrinseco est,&ad illud uim aliqua ira non confert id quod uim patitur Experimur autem uim ad spontaneas operationes nostras quascunque nos ipsi conserre non igitur per uiolentiam illae sunt ergo non ab extrinseca causa sint. igitur non a Fato cum fatum si uelit siderum,&coelestis corporis uis aliqua siue sit series causarum, siue quodvis aliud praeter sormam,di materiam eius, quod patitur; ut extrinseca causa sit, sit penitus necessarium.
Aduersus Fatum tertio arguit auctor, quo iam si fatum est, maximo erro
re fere omnes detinemur AΡ. XXXV. Ei τ' o. Si fato, Mineuitabili necessitate cunctae res adueniant; quum quam plurima in nostra esse posita potestate pyerique omnes existimemus, illud ce
I maximum sequetur incommodum, quod maximo quodam errore seducti, I incredibili quadam tenebrarum caligine, tot saeculis detenti a natura pene omnes fuissemus Tantum autem incommodum abiicere non possumuS, non
abiecta prius in sella, Manili superstitione fati, Mineuitabilis rerum cunctarum
Adversus fatum, ineuitabilem rerum cunctarum necessitatem, quartam auctor, quae ex diuina bonitate sumpta est, rationem adducit.
CAΡ. XXXVI. opinio de fato, Lineuitabili rerum cunctarum necelsitate, tot ac tanta secum trahat incommoda ut numerari, ac recenseri illa sitim possibile ' pauciora aduersius illam in serri possint ualidissima argumenta statuendus pit dinen epicherematum modus ne plurium, quam in re non multum obscui 3 pu erat, rationum argumentorumque, demonstrationum multitudineta Q ioris .ilatinum uel molestius obrii inaus, uel ad reliqtica properante diutius immor mur Tres propterea adhuc tantum aduersus Stoicorum, reorum in Dium, qui latum,&ineuitabile in culicti euentis necessi itatem tuentur opinionem, e nostr admodum Paupere armariolo producturi sumus, firmissimas rationes,& quae rem ma imς Vr
99쪽
geant, ac probent. Postquam autem has produxerimus, diluemus argumenta omnia, quae pro istorum metopinione, principio tutius tertii libri adducta sunt. Harum igitur postremarum nostrarum rationum, prima sit illa quam non ex Theologorum nostrorum tantum, quoS Stoici, &alii, qui Stoicos sequuntur,irridere potuin ent; sed ex antiquoru etiam Philosophorum, Ethnicorum Theologorum, ut Platonis, Hesiodi, Orphei, Maliorum multorum, quibus illi plurimum tribuerunt, monumentis, disiciplini collegimus. Qtioniam Deus, si natura ii bonus sit, Mnecessarius adeo, ut etiam ab ipsiS Stoicis, ipsa necesseitas dicatur,& existat non tamen qua necessarius, sed qua bonus mundum secisse, uniuersa, quae in mundo sunt, bona condidisse; ab Stoicis,4 Ceteris mundi lapientibuS, creasse, dicitur. Quinimmo haec omnia, quae recerat, cuuidisset ualde bona reperiisse; non in sacris tantum, iisdemque ueristisimis libris sed in profanis etiam Hesiodi, Platonis, Hermetis, Orphei Maliorum codicibus legimus. In rebus autem istis, quas cunctas, quatenus bonus est, Deus, bonas creauit malitias,&prauitate multas, quas in hac Munana uita, experimur; qua quidem prauitates,4 ipsi Deo, quatenus creator bonus in &ipiis rebus conditis, quatenus bonae conditae sunt, non solummodo aliquo, sed quasic regione. ex diametro adueriari, N pugnare uidentur Deus Opi sustinet, ac permittit sua nempe prouidentia etiam secundum Stoicos, singula disiponuntur, Sic niunt contingentiam, P. uel etiam temeritatem, quae nec ipsius conditoris bonitati, nec rerum conditarum ulli conditioni aliquo modo aduersatur pugnat cuius contrarium, idest necessitatem, neque de singulis seorsum, neque de cunctis simul collectis rebus, aliquando, neque in Lacris nostris codicib. neque in Philosophorum scripturis,4 gentilium libris, nisi penes speciem fortasse, quandam tantum uniuersitatem , aut penes eos tantum,qui uanam sibi de ineuitabili fato opinionem fabricauerullegimus , Idem Deus Opt. Max sua prouidentia non sustinebit meandem in rebuS non permittet Sed ab Orbe uniuerso illam nullo merito penitus abdicabit λ&procul abiiciet ZAduersus Fatum quintam rationem ponit auctor quae e oppositione, quae inter necessitatem in contingentiam existit, erigitur CAP. XXXVII.
Ee Nn ratio illa est, Necessitas est per istos, qui fatum, impermittabilem necessitatem mordicus tueri conantur; in natura eamque isti non sistum admittunt; sed, quantum etiam possunt, aduersus necessitatis propugnatores defendunt. Ergo contingentiam ess e in natura,& in orbe uniuersis ad initten Gdum ab ipsi sim et Stoicis est, defendendum Sequela probari posset ex auctoritate Aristotelis lib. secundo de Coelo, tex. xv II. si tamen illam ex Arillo telis auctoritate potius, quam x notisseima rerum experientia,atque tandem ab ipse natura desiumptam fuisse crediderimus ibi namque ait interpres nMurae Arist. Si unum con intrariorum est in natura,&alterum esse necesse eest idcirco libro primo de Coelo, libro se cundo degeneratione, corruptione, tex. XLIII. idem Arist.arguebat. Est motus uiolentus, crgo est etiam motus naturalis. tex. et v I x eiusdem libri secundi de Generatione, sic arguebat Inmisto, quod est circa terram, est terra&aqua; erV ignis,&aer. sequelam deducebat, quo raniam ista sunt illis contraria elementa. In libro rursumsecundo de Coelo, ex. Ex vici, Si in coelo, dicebat, intensio fuerit, &remissio in eodem erit. Sed quoniam Aristotelis tanti uiri nihil illos urget auctoritas, ex ipsa in rebuSomnibus compertissima, constantissimaque experientia, quam renuere, qui sit compos mentiS, poterit nemo cui omne illae Aristotelis auctoritates,4 rationes, tanquam solidissimo principio iundamento innixa sunt quam facillime, quam con stanti sit me ratio, sequela nostra, probari poterit Naturam nanque in rebus ipsis contrarietatem adamare, aduersusque omnem e Xuperantiam per contrarium semper moliri, excestusque per desectus, contra desectus per excesstus quOSdam corrigere videmus. Non calidum solum, non frigidum, aut siccum solum,non albedinem tantum non dulcedinem duntaxat illa genuit,&cstecit sed sua singulis contraria molita est caliditati nanque,srigiditatem,ssiccitat humiditatem albedini nigrorem, dulcedini amarorem opposuit. Hoc si quod apud Heraclitum, Scotinum ab obscuritate cognominatum, legi, exinterprete in libro de Mundo asseruit Aristoteles, siue, quisquis libri illius auctor suerit, Crispa& minime crispa una uinxeris, consentiens,& disieno .
tiens, conlisnans, dissonans, unum etiam ex omnibus, Omniaque ex uno quippe siccum liu temido, calidum frigido, graui leue natura opposuit hactenus ille Hoc est, quod Ouidius
M Frigida purnabant calidis, humentia siccis, ν, Mollia cum duris,me pondere habentia pondus. A DA R I existimandum est, necessitatem minime solam Deum,&Naturam essecisse, ac produxisse
100쪽
risbe uniuerso solam, sine suo aduersario stare permisisse; sed id, quod si fod isse, uel in 'b 'm' bu, si Natura adiici uoluisse. Hoc autem est ip-
rati du*xi. in ta est i a Neeessarium nanque est, ut horum trium, unum sit neces
aut impostibilitas, aut 00 ' contrariatur, non est ip
si tali mimum Ν '' Theeessariunn est esse, sit etiam pos- b esse possibile esse, quomodo esset necessarium esse λ Non est etiam P
sibile esse; alioquin Πα- modo necessitatem, contra, mssem mpQ '; b: ibilitatem, manifestum est. Nam illud impossibile esse dicimus, quod QR p illud ursus esse necessarium dicimus; quod non esse est impos ibit
uitu es' quod contingentia sit illa, quae necessitati proprie 4ormaliter ad- entiam dari, Meam in rebus reperiri, si in eisdem reperitur neces s unius sitate ueriis, erit omnino lenitus necessarium. Quid enim in tota haci ri ni hina reo eri renuis poterit, quod contrario careat Θ ut omnino illud Euripidis e
ante Themistium ut cap. iii albuni Metaphysi patet 'heophrastum praec' arissimum Philosophum, ita sicribentem, pertra erat M pG- ουτ εχωαπιριιιν, μη o n. -- , ies, idest Praeterea illud quoque dubitationem, nisi curiosa quaerendi Ilioettia sit, habere uidetur. Cinnam ipsa natura, totaque uniuersi substantia, in contrariis consiliat idque quod deterius est, aequales serme cum optimo partes habeate immo uero etiam lonoe numerosius fit. Et paucis interpositis δὲ - τὸ δο-- τερον ως χειον - αν-- ν;- ω dest. Est etiam Lillud, quod praeter opinionem,&magis paradoxum est, uidetur; cur fieri non potest, ut id quod est,absque contrariis existat. Non ergo potest este in natura nece sitas sine aduersante sibis contraria contingentia. Immo ex iis, quae ex Theophrallo dicta lunt
ouod rerum usu notissimum eli cum contingens ac necessarium relatum, rationem habeat contrarii imperiectioris; sequitur, ut longe plura sint illa, quae contingentia sunt, contingenter euhniunt i quam ea quae necessaria sunt,4 ex necessitate euenire dicuntur. Quamobrem' Auerroes libro secundo Physicorum,com. XLVIO. scripsit probe, quod sermo dicens Omnia elSe necessaria, nullus est. Et Enomaus contra Chrysippum, homines consilio uiuere: Diogenianus Philosophus contra eundem, non omnia ineuitabili illa serie causiarum effici, rectis Sime probauerunt sed alia propria quadamis singulari natura,sia uero fortuna,alia consilio nostro,alia uoluntate Deorum fieri, isti Philosophi rectius putauerunt. Ultimo loco ex comparatione mutua duarum propositionum, Fatum est,Fatum non est Fatum ipsum euertitur CAP. XXX v III. ERTIA omnium postrema ratio, quam in libro de Fato innuisse uisus est Alexander, est, Quoniam si duo proponerentur, quae ita se haberent; ut unum non esset altero notius sed retulcianque aeque dubium. Et de utroque dubitaretur, an esset. Vnum autem illorum si illud esse admitteretur maxima esset hominibus allaturum incommoda; alterum uero quam pauca, minima, aut sorte nullum. Tollendum dubio procul statim est ei; quod maximum de- trimentum allaturum foret.&illud admittendum quando alterum admitte' re esset necessariunt quod nullum, uel quam minimum incommodum ueheret secum , tra heret Sint igitur ista, Fatum esse, Fatum non es ei de eo loquimur fato, quod euenti rerum ne cessitatem ineuitabilem inducit aeque dubia;&unum altero minime sit notiuS. nec stent pro una parte domonstrationes ualidiores, firmiores, urgentioresque, quam pro altera; sed utrinque sint apparentes duntaxat,i probabiles rationes quum ad unum illorum, quod est, fatum esse Iincommodorum cumulum ingentissimum,4 quasi pelagus infinitum sequatur di satum se opinari, uitae holninum multa,& maxima inserat detrimenta; ad alterum quod est fatum non esse, ne minimum quidem absurdi sequatur. ω fatum negare damnum asterat proris nullum,