장음표시 사용
111쪽
busque tantiit uirtutibus producuntur. Nec istud est, quia coelesti corpori', tantaeque ut ou tabat D. Thomas Jccelestium corporum uirtuti, elementorum materia, aut materiae orossit s moles tam exigua aduersetur sed potius quia ut ipsa coelestis uniuersa plus non potest duum igitur inter illam supremam, ac coelestem uirtutem, hanc materiae subcoelestis molem , adoro ducendos effectus, intermediorum efficientium, de neceSsitate Opera requiratur quae nullas de pe necessitate, sed casu saepissime, temeret ut inserius cap. LII. huius libri tertii declarabi tur nedum contingenter apponitur; consequens est; ut in rebus cunctis, fatalem illam nonso lum Mathematicorum,sed etiam Stoicorum, S ineuitabilem necesseitatem, tum propter coele stium corporum, superiorumque agentium magnitudinem δε efficaciam pium propter patien
iis materiae exiguitatem, atque infirmitatem; tum propter influxum, tum propter causiarum complicationem, opinari, atqueas glacie, argum. ciri sitim bccillitatem, atque rationis infirmitatem non uidere; operamque intermediarum causarum necessariam quidem, sed saepe continoenter
temere appositam, non intelligere, propter hanc rationem, Mintermediarum causarum operis necessitatem lib. uigesimosecundo sectione quarta Euersionis Monamachiae,coelestes omnes in fluxus R. D. Antonius Bernardus Episcopus Casertanus,docte admodum abiecit atque destruxit sed ad hanc rationem hucusque.
Ad secundam rationem pro Fato &pro rerum cunctarum ineuitabili necessitate adductam, responsio aliquatenus dictertur, sub orientes prius duae dubitationes tanguntur. CAΡ I.
Η' , ut hactenus dicta sunt, si ad rationem secundam, quae ex necessaria primi efficientis, ac mouenti Si qui cuncta a se caetera mouet actione,&ex necessaria causarum complicatione procedit; quaena ultum roboriS, apud Stoicos, ac momenti semper habuit, is ultorum antiquorum ingenia plurimum torsit clara iam fatis dissolutio colligi potest propriam tamen ad eandem inserius &peculiarem allaturi sumus resiponsioncm. Nam propter hoc argumentiana, uarii in uarias de Aristotele opiniones inciderunt Ioannes Scotus in primo Theologicarum senten iarum, d distinc. I &distinet ccc x, in secundo earundem distinet. VI, quaest. G, Aristotelem in asserendi temerata tib Meffectis contin en- tib sibi parum constantem suille putauit quod etsi temeritatem uerbis, contingentiam semper affirmare uisitis est quia tamen Deum, qui est, de eiusdem sententia, prima cunctarum rerum causis, non pro arbitrio,&libere contingenter agere Ged non posse nonagere,. de necessitate pro diurnae naturae excellentia, ac maiestate mouere, est opinatus; ad cuius actionem motum, reliquas omneS, suo ordine causaSex necessitate prorsus, de Aristotelis opinione, moueri, mouere , arbitratus est ScoruS; fatum propterea, junctarum causiarum perpetuum nexum rerumque Omiarum ineuitabilem neceSsitatem, praeter opinionem, Arist telem
potuisse, idem est opinatus Petrus etiam Mantuanus in suis commentariis de Fato, libro uuin to, cap. II, idem de Aristotele quod Ioanne Scotu S, sed non eadem ratione ductiis, affirmauit Cicero propter eandem sortassis causam, propter quam Io Scotus in lib. de Fato cum Democritato , Heraclito,' Empedocietatum inquit ille δε necessarium cunctarum rerum euentum aD seren tibus connumerauit Aristotelem. Eadem etiam de Aristoteles Cotta lib. primo de Natura Deorum reserente Antiochi fuit opinio Cum Peripateticis propterea Stoicos, & cum Stoicis Peripateticos resentire uerbis autem tantum inuicem disicrepare putabat Antiochus μA Antiochi, Io. Scoti, Petri Pomponacti,&aliorum error paulo inserius apertissime denraehendetur . ubi uniuersam contingenti: e naturam, Aristotelem defendisse sem er, ostendemus non
autem asseritisse tantum. Mia i Hub, non
V Εκv' enimuero in non dissimulandam difficultatem incidimus. ea autem est Osiri Ciora
Antiochus Democritum imped. , omnia fato fieri inuisse opinatos fateantur, Ari ero contra omnia ex eorundem sententia temere . casu euenire, tum in lib. secundo Phusicarum au-
EF o illa siccurrit non contemnenda dubitatio, Si conti-ntiae natura Meuentus
necessita quaedam est ' illa, quae contingenter euenire putabimus, necessaria esse, me necessitate
112쪽
c se uenire existimandum erit. Omnibu igitur modis, 'uocunque pedem seramus in ne
' es; si in mes C in ineuitabile fatum incidere, necessarium esse uidebitur. Ad kiorem dissicultatem respondetur,4 ad quem modum ex Empedocle,
insuper ex Democrito, leucippo tum necenata in tum temere,
cunctae r Seueniant, declaratur A . o. superiori cap. tetigimus dubitationes quarum posterior curiosa admodum, sed prior ualde dὰficilis est. Ad quam dicimus. Vtrunque inristotelis, Ciceronis de philosophantibias illis iudicium recessisimum esse. Nam temeres ineuitabili rursus quadam necessitate, secundum Emp. , secundum Democritum, MLeucippum eueniunt omnia Secundum Emp. quidem, cuncta de necessitate euenitat; quoniam iis, cimicitias sunt autem nec ad Empedo
lis opinionem, prima summaq rerum cunetarum efficientia principia non ra, irine siciua electione, aut arbitrio,&uoluntate, uel sponte, sed natura,&naturali impetu istam vie ad rerum enerationem, siue ad earum dissolutionem, hanc materiam, atque
elementorum molem, sese ita dixerim protrudunt, seruntque. Qui nanque fatum ex
Emo diti inieres dixerunt, fatum esse necessitatem principiorum, elementorum liuiolentiam, imoetu oro redientem causam. Rursus, eodem auctore, casit omnia fiunt; quod non ordine
eerto corae fixa ab illisi quae dicta sunt efficientibus principiis ratione; sed temere,o tumultuarie & uisors tulerit elementa in rerum compositionem, uel distolutionem perducantur, at Oile trahantur Exemplum est in Aristotele, lib. secundo de rerum naturalium principias ubi botimenea vi uiri rora, uehaec diuersa sint genere monstra, ut quam plurimis Aristotelis expositoribus placuit siue una, altera uoce idem ab Empedocle describatur monstri genus quod minis Ioanni Gram arridet quicquid sit, haec Malia monstra Arist. de Empedoclis opinione,
constituit. Innumera enim de opinione & Emped.4 Epicuri, diuersorum genere animanum frustra, ad alicuius unius animalis generatione ac compositionem 4 farpe valde dilsimilia temere ocurrunt, si s ultra illa,&partes illae, quae ualde dissimiles sunt; ut, uerbi causis, partes hominis, tauri equi multis labietis in elephanti, inuiusmodi, si coeant, in animantis, cuiuspiam productionem, constitutionem ueniant; breui ab inuicem dissoluuntur: ea, quae hisce artibus composita, producta sunt citissime pereunt; quod in quibusdam monstris nonnunquam cernere licet; quae disconuenientibus admodum partibus constare videmus. Durant aut imitantum: quaein consimilibus, mutuo a valde cognatis partib. . ii modo congruenti mutuo compositis constare contigerit. Caeterum tam hae partes, quam illae, cassi, , ut sors tulerit, temere liinuicem connectuntur. animantis compositionem efficiunt Lib. primo propterea de Partibus, cap. item primo, haec de Emp. habet Arist. Quamobrem Emp. pleraque in animalibus propterea ita contineri; quia ita cum orirentur, acciderit. Et lib. secundo Physica- ' rum auscultationum, ad tex, citi ita de ipsiomet Emp. ex interprete scriptum reliquat Arist. Non sumi caerem segregari superius dicit sed ut accidit, dicit enim in Cosmopoeia, saepe aliaS' aliter, sed tunc sic sorte cucurrit, partes animalium a fortuna fieri plurimas ait Haec ibi. Et ' de Empedocle hactenus. Secundum etiam Democriti, sui praeceptori Leucippilententiam, de necessistate omnia eueniunt; quatenus sua ui, naturali quodam impetu, ac proprio suo pondere attam iteruntur, reflectuntur, resultant, concurrunt,&plagam materiae iniiciunt. Est enim ut Pontanus Mahi eruditissimi uiri seripserunt fatum, secundum Democritum. LeucipU Pum, restexio, resultatio , concursus & plaga materiae,omnia rursum uel ipsis inuitis castu iunt; qGalcuus in infinito inanii in quo nec summum, nec infimum, nec medium nec ultimum neci nitium nec extremum siti, irrequietis motibus uolitant, reflectuntur, atque concursitant; sive .: Godm, siue etiam non ad cathetum deserantur illae atomi certum est enim in infinito uacuo uri ista non posse nisi temere,in nulla ratione, uel causa; sed casu tantum Temere igiturpi r Winvici eratione inuicem concursiitant; pro earundemq; corruptione ab inuicem emerudi Pur, diuellunturque ipsae atomi Quamobrem cum inter opinione ea quae satum, 'ς rum 'ctarum ineuitabilem euentum admittunt recensuisset in libro de Fato Plotinus opinio, num c Leucippi illam protinus redarguit, ita ex interprete inquiens In primi e , illa a coinorum commotione, non sequitur necessitate omnia fieri immo nullo modo latum ill δ, Opinio aruit; sed destruit cum nullo ordine, sed, ut contingit, atomi moueantur Subdit 'illit etiam praedictionem, vaticinium oracula,&omnia ex arte praesagia. Quo enim pacto inrς
113쪽
IVLII SIRENII alia multa aduersius istam opinionem, cap. 111 libri de Fato, prosequitur Plotinus; duae breuita
opinio Epicuri aduersus Democritum,&Leucippum de rerum euentu ponitur di ex Plotino, Firmiano, Epicurus reiicitur. CAP. VIII. ' me interea praeterit quod Democrit, inquit Cicero P quasi auxiliaturus
Epicurus , ad quem modum in rerum compositionem, Penerationem atomi uenirent; emonstrare, conatus est; quam rem Democritus: Leucinousimiamae fortasseis declarauerunt. Illa nanque indiuidua corpusicula, de sententia
AVRVippi, tuo pondere,ut opinor, recta deorsum ferri, Epicurus
praui. I illud propterea occurreba uidetur, quomodo uelatomus altera alteram pro rerum eneratione ossit ar
tingere uel cuncta non eueniant ineuitabili necessiitate. Vt ergo rerum tio inst F ineuitabilem necessitatem demoliretur; qui, cum Dei α comusera
rus, necessistatem euertere, Epicurus opinatus fuit. quam declinationem
liciatur, 'ex ea cuncta originem ducant; nulla erit in rebus necestitas cum ea ouae nece ria VεRC Epicuro multa obiecit PlotinuScap. primo libri de Fam R. illio λ
fieri inquit interprete Plotinus aliquid sine causa, nullo modo admihel 'faciente uidelicet aditum, uel inclinationibuς' 4neti A 'rum Otioni; nullo praecedente, dueeque prodeunti; uel iura zzz 'to, nulla uadelicet animam incitante ad aliquid sendum. eo ui uero C ho pso maior anima astringet neeessitas: quod siui ps z:
nuS. Alia item multa ibidem ille pro
d OPinione Democriti ab Epicuro dissentit quoniam ut arbuzr,r i diis . '' xVm, D r minimam is inationem illam atomorum. 'Cogitastet.at Plotinus de atomorum motu, de eiusdem mmocriti Isidi situ . si '' Materprete inquit. Hae igitur movebuntur partim quidem deorsum sium partim ii Croc transiuersio, utcunque contistent. alio uides hὰ ii IZ si βςψς 'Ordine scilicet non e istente. ΠΤ My μὲ ςiiςς aliae nihil utique omnitio;
CulS discipulo Deinocrito; dubitat onem
114쪽
Iterum ad priorem difficultatem , quantum ad illud , quod ad Aristotelem attinet, respondetur; opinio Aristotelis de rerum euentu, quae ultimo capite primi libri ut tacta fuit, cxplicatur, duae subortae dubitationes tol
luntur. C A P. L IIII. R14ro TELEM cum quarundam rerum contingentia , uel etiam temeritate, aliarum fatum, tum euitabilem, tum ineuitabilem necessitatem posuisse, superius consessi fuimus: quod nunc non solum non negabimus sed etiam, in quibus contingentiam, uel temeritatem, in quibus necessitatem, sed euitabilem, sin quibus praeterea necessitatem ineuitabilem posuerit, breuissimis tepctemus, atque explicabimus A coelestibus nempe corporibus omnibus, αb io etsi aeternis stubstantiis, si uec celestes illae lint, siue supercoelestes qua quidem atternae sunt omnem tena eritatem,&casum,atque uniuersam contingentiae, accidentis eius, quod actu inesso, .non inesse potest, naturam, saepissime procul abegit. quippe quod in illis, quicquid euelliat, fatali, idest ineuitabili prorsu S neceSsitate,&naturalitantiim ordines, qui in sub stantiis illis permutari non potest, cum Platone, euenire, semper existimauerit. Nam Plato, DPlatonici fatorum regnum firmum, merum, in celo , esse dixerunt quibus non raro sub serio sit Aristoteles, quia coelestinatura Casium semper procul abegit, atque abiecit penitus. In globo etiam sublunarium , et harurn rerum, quae in perpetua generationis, corruptionisq; , omnifariam transimulationis uicissitudine sunt, non selum respectu eorum effectuum, qui tantum notu numine, si aliqui huiusmodi essent, a coelesti uirtute producerentur, sed illorum e tiam, quorum uasa naturales uel impediri non possunt, uel si poli unt, minime tamen impediuntur . fatum esse, Mea quae inde eueniunt omnia dicet euitabili quaedam, alia ineuitabili necessitate fiant, fato fieri tenuit Aristo. Ea nempe, quotaim naturales causae,&si impediri posiunt, non impediuntur tamen, quoniam naturaliter fiunt, lato quidem, non tamen ineuitabili necesse sitate fieri, tenuit Aristoteles . ea uero, quorum causae naturaleS, nec impediuntur nec possunt impediri, fato, inelii tabili nccessitate idem fieri, diceret quod fatum ut prius uidimus 9 a natura nequaquam ille distinxerit, sed idem utrunque&quidem longe rectius quam Mathematici, mit Stoici, aut cliam Platonici opinati sunt, existimati erit. Natura autem intublunaribus denumero eorum agentium est, quae ex intentione agunt,&qtiae non semper, sed ut plurimum finem suum attingunt,&consequuntur: quoniam impediri potest. In coelestibus4 superioribus substantiis natura si in illis etiam naturae nomine uti liceat pati impedimentum non potest Q i in immo neque etiam in sub coelestibus, ratione illa, qua aeternae sunt; Min sua speciae consideratis. Quamobrem in sublunaribus rebus loquendo, fatalis necessitas in indiuiduis quidem, ac lignatis rebus,d materiatis euitabilis est in sipeciebus uero, Min his quae ad speciem pertinent, quoniam species aeternae sunt, ad Mundiq; integritatem , tersectionem potissimum
saciunt, ineuitabilis est .an aliis uero euentibus quibuscunque, quorum institutio a natura nocit, tum ex materiae notias semper formas appetentis potentia, tum ex eiusdem in agentem re
bellioni ut dicium ibit in liperioribus 4 contumacia tum ex infirmata, sedebilitata efficie-tium uirtute Vnde ipsis agentibus multa praeter,&contra sententiam accidunt impedimenta: tum propter alia de nouo semper emergentia accidentia,&occasiones; contingenta am, sertuna, D meritatein locum habere, semper asseruit, acriter quandoque defendit Aristoteles Sed si obiicias; quoniam tunc ad Aristotele sequi uidebitur, quod omnia fato fiat, nullus profecto aut litam rariSsimus effectus est, quia causa sua, etiamsi denumero eorum fuerit, quae temere fieri licui itur, non naturaliter producatur . Dicendum quod secundum Aristotelis disciplinam eiicctu uaturales sunt in triplici differentia inlidam sunt naturales, cintentia natura disO-rum cali: e impediri non possunt. ut motus coeli, aest iis maris,& huiusimodi; cii fato, Mineuita bili necesibilat bunt. Quidam uero naturales Mnaturaliter intenti ut parentibus hi torum similitudo, decenSin mei libris Platonis dispositio .id genus alii, sed eorum causis impediri posse sunt non quidem in tota specie, sed in indiuiduo; xii fato etiam fieri dicun ruri& ex necessitate, non tamen ineuitabili. Quidam tertio naturales sunt, quoniam a natura agentis, iasis Producuntur; non tam dia sunt a natura intenti, nisi per accidens; di neque fato , neque etiam natura feta dicti sunt ab Aristotele; sed temere ieeco casu. Exemplum, Tegula cadens, Socrari pr*rς
remuli istingit caput Certe ex natura aueo tam agentis, quam pasisi natus est iste effectu ut si
115쪽
in casu tegulae, super caput, caput non fuisset fractum, cunctis quid admirandum uisum suisset 3 Quoniam durum cadens super molle, naturaliter illud uel discindit, uel obtundit; omni uoce, edere facit. At quoniam nec tegula intendebat in capiti cadere; sed tantum ad locum grauium se ferre, nec Socrates intendebat casui tegula se subiicere; sed ad inuisiendum amicu properant incidit tegulat effectus propterea iste,& si naturalis sit quatcnus accidit a natura agetis latietis ut iusq; posita coniunctione productus est θ quia tamen ab eorum natura, inaturali propensione ullo modo sitit intentus, ab Aristotcle propterea temerariuS, non autem naturalis appellatus est longe minus ab eodem, fato productii censebitur; sed potita praeter fatum .Quoniam effectus si naturaliterisiva proxima causa productus est; lim tamen cauta proxima , non fuit a Nativa intenta, sed aliud: quid Natura intendente, ac procurante, illa causa obiter obrepsit.
Duni τά Di rursius hoc loco diligens lector Non ne in tota humana specie, quae e ternae ,
casius, temeritates contingunt Q omodo igitur a nobis dieitim est; quod in aeternis iis serioribus, qua aeternasunt, lato, ineuitabili necestitate adueniant cuncta; temere nihil Cui dicendum est, quod temeritates illis quidem adueniunt, sed non qua aeterna sunt in ipsa speciei uniuersitate Quoniam casius, S eineritates, non sint re vera nisi in signatis inditi id uis: quae, ut patet, generabilia: corruptibilia sunt, non autem in rerum naturis,4 speciebus aeternis, ut de ante diximus,4 paulo post dicturi sumus. Sed ad priorem difficultatem haetenus.
Ad posteriorem dubitationem respondetur:&qudd contingentia ipsa,
contingentia non sit,declaratur. CAP. LV.
PosTERIOREM dubitationem, qua ex contingentiae perpetuitate, iulam esse quandam necessitatis , Mi alti inciritabilis speciem probabatur, Petrus Pomponacius, qui fatum, quantum potest, nescio an dis utando potius, quam asserendo tireatur, uisus est aliquando confugisse, ut uel inde saltem coluingentiam siti Fato contineri sin ea, quae contingenter eueniunt, ineuitabili quadanecessitate euenire, per uaderet. Sed hanc admirabilem huius uiri quamuis apprime docti doctrinam derideamus; dicamus i consi cerari bifariam posse ipsum contingens nec solum contingens, sed illud etiam, quod casuale, temerarium nuncupa Gmus, tum in genere, siue etiam specie, ideli quatenus absiolute, & simpliciter,& solii in contingens, uel etiam temerarium est; tum in tali genere, siue specie, uel magis in indiuiduo, idest quatenus contingens telnerarium tale est ut est, me scribere, Ciceronem orare, Hol Nerum canere,&huius in odi Primo inodo contingens, atat temerarium, nec contingens nec temeraria
est; sed necessarium hoc est, et natura quaedam, quae fatali quadam, Mineuitabili necesisitate consistit Aeternum enim Secundo autem modo id quod contingcias, aut temerarium est, contingens prorsus, S temerarium es , 4 contingenter, temere et lenire, dicitur. Nec de contingente aut temerario primo modo, de quo procedebat ratio Pomponacti, sed de contingente, de temerario secundo modo, nos ira di utatio est Euentus nanque, qui accidunt singulare , t indiuidui sunt, in indiuiduo eueniunt; ideo de iis diabitatio est, an ea, quae indiuidi iis, ingularibus eueniunt, necessario, an contingenter, uel etiam temere uel eueniant, uel possint euenire ii autem, quod nos diximus, quod casualevi contingens in specie, in uniuersitate naturae suae ineuitabilia sint, mecessaria, non autein contingentia, di casualia; sed talia tanti in sint, ut sunt in hoc, vel illo indiuiduo, hoc tantum modo considerata talia dicantur; consimile quicriam in commentariis libri Praedicamentorum, scripsit Simplicitis. Dubitatio erat; quomodo Harqui uoci, cum in nomine. ratione conuenirent omnia; non potita uni voca essent, quam aequivoca. Dicebat dubitationem di sibi uens; Simplicius; aequivoca, quatenu Saequitio casunt, uni uoca esse, quatenus talia, esse aequivoca, ut sunt canis cancer, huiusmodi. Haec enim ita sum Pta, aequivoca proris censenda fiunt. Qti in Alexander cap. v ii primi libri Quae si naturalium asserebat, contraria quatenu contraria sint, non esse contraria, sed quatenus talia ut puta album, nigrum, dulce,amarum. id genus alia. merum quatenus contraria sunt, non qualitates led relationes,4 ad aliquid sunt. Sed de ista dubitatione hucusque.
Ad rationem illam soluendam, quae eX causarum conneXione procedit, propter quam, ut superius dictum est, uarii uaria de euentu rerum, ex Aristotelis opinione senserunt, duo praemittuntur. CAΡ. vi.
116쪽
deamus unde fluxit oratio; atque illam dubitationem exserie, nexu mira seeundarum ad primam, quaesiue liber moueat, siue non ineuita si sitate mouet, exortam, ex qua quidem causarum connexione com at si e necessitate quadam fatali, inevitabili, cuncta euclarre putarunts i illo luamus. Dicimus igitur, quod propter hanc rationem,' pro
nte causerum connexionem, prima praesertim causa ex necesSitate mouente
x bimV in , ' μ' I ita ii, si ij oloribus, qui in uitris senestrarum cernuntur m 'ir' i ς illos, quamuis in se uni xiidem, atque, ita di crim, quod uirtus primae missi, quamuis inter omnes omnium calarum tute , a lue rificacissima ita laten nec Orbem uniuersum diffundatur; quia tamen ad dogmata altem Arist. ec, HUuoi lia Iaii i L 3 U: suo ossiuas oronterea, ab eiusdem Onti. DIC, puto. etiam Stoicorum loquendo, finitae it, periucuςi H P Ui s, , gine. manationes in gradus, continue magis ac magis diminuitur
mus quod diximus, exemplo sumpto a motu quem pruna causa secundum doctrita ,
non sicuti plerique sunt opinati nPremum coeleste corpus, Γod mobile primum nuncupatur Hoc tenS reliqua corpora coelestia quinimmo ipse etiam elemcnta, ignem, aeria 'in aliquo Oceanum circumagitat, in gyrum mouet non mouci tamen omin ,m: gradina sine dubio commolione atque permutatione prorsus uehementi ima ac uelocitam Trimum mobile, id est corpus sibi quam proximum, de quam proprium mouet; sed secum dum Illori, tertium adhuc minori, reliqua quoque sequentia corpora pro ratione distantiae Inota conti nuc, ac minori adeo amatione circummouet; ut aer sicut iis patere potuit, qui cometarum Oxua Obseruauer uix moueri uideatur Oceanum autem in Orbem ferri atque moueri non millonga disietentistimati; periti Simorum nautarum obseruatioue depraehendi tandem uix potetidQpraehenditur tamen, ut Reuerendissimus Card Gaspar Contarenus , mr Primu erum tus, uJ bro secundo de Elementis, fatis fuse declarauit cuius non grauabimur hoc loco ueroa rQterre ' qua inquit, in Oceano mouetur continenti, ac perpetuo lapsu ab Oriente in Occi ci S. O tum hunc nautae, qui Oceanum nauigant, certissime depraehendunt. Nam u soluerint a Nerim N Hispaniae promontorio. uela secerint Britanniam uersus, ad orientem Solam longe armuS procedunt; quam si ex Britannia nauigauerint in Hispaniam, ad occidentem Solem quo aue runt a cidere, ob aquarum cursum, ad occasium Solis Illi quoque, qui ab Hai pania nauigant au insula , t ramq; continentem, quas nostris temporibus Columbu Genuen: is uenit, a in Occidentem Solum; viginti quatuor diebus circiter iter perficiunt. Quod si de reuerti m ii pa- iam uel inta. Ob aquarum nixum in contrariam partem tribus mensibus, quatuor Uz, ut PCrn D ciunt institutum iter. Idem animaduertunt Lusitani, qui circumflectentCSAtricae oram,promonD Oriumq;, cui Bonae si ei nomen indiderunt; tendunt in indiam, ad orientem Solem. Dcu Salaa: ui in ego, cum essem in Hispania; testatione sungerer apud Carolum Quintum Caelarem, nil ic in , dos uentos uehementiu spirantes habeant; uperare se non posse promontorium illud; OH M tra in Indiam tendere; ob mari motum occasum uersus Et post aliquot eundem diurnum
117쪽
ΙVLII SIRENII tum in mari mediterraneo esse deprαhensum, iis uerbis, idem Contarenus declarauit Num disinu hoc nostro Adriatico, si quis legerit oram Dalmatiae, Histriae, Illyridisdit
motum perpetuum esse uersus occidentem Solem ac deinde in intimo hoc recessu b. ti sunt sitae fecti ad meridiem, uersus Flaminiam, indeq; flecti Apuliam uersus ad oriendi
Iem I mari motus, iuxta littora, solertibus nautis ubi ue sese diterraneo quo uideri potest mare hoc ueluti in gyrum moueri Nutarita, ista: π
tem uersus e r ac perpetuo eius cursus tenore circuit univcrsem oram comti: lumna usque Herculeas: inde uero per oras Africae Ae pii. Suriae flectitui ius autem motus nullam aliam esses causam. Eh rum' cuius ut siph r etiam ignis aeriSq; bona par circumducitur. Hac Conia emis se Iu uerba eo libentius oravimus; quo mihi oceanum, ac mediterraneum ζα mst corpore moueri afferenti; si non mea, huius saltem doctisiimi, atquegrauis sim sit aucto te, longissim 'autarum experientia: fides adhiberetur alioui iis li Abran 'nobis Aristo t. cum lib. secundo
Nun xiis ex nexu secundarum causarum tum ad inuicet' um ad primam ineuitabili necessitate mouentem, procedens peripatetice dissoluitur. 44. vir.
AC TENV ea, quae ad tollendam difficultatem,excoplicatione se nn serramuCntem, exortam, opportuna nobis uis afuerunt simiam . 'u'U' ad Peripateticorum Igmata prius distolii 'mi
habet Al Xander, afferemus . Dicebamus desprios mtem poma mouentis, prim cauis, quo lota lusit lisu ii ii
necnon lumini, ripirituali cuidam a mora
niam cum necessitates non sint, aliquo modo trans α
qu miroxima, paucissimis motibus,, cto 'ς nocessitatis hi descendentes compositis substantiit;
rationum uili sunt, neque necessiitatis origini pro,im, RQq; necessitates coeles la corpora, quoniam ua: pro
gunt, nil temere patiuntur; sed illis quid is uehi 'UT' ni tomei nix ita corpora ilia, quibus ab isti 'ςuitabili necessitate
mis, id est omnis generis mutationibus. quam imperi mouentur, paucisSIma e necessitate, multa autem tum temere agunt, patiuntur. Vt sicut in illis coelestibus se ia . 'Dum,' euitabile Physice loquendo I non sit iuuenis 'n UParet ut lumen Lunα, quod adest abest, ita ut ue uri fatis temporibus ineuitabili prorsus necessitate ma
Ist Sindiuiduis, firmum, ac flabile,&ineuitabile inuenire possitan
x D A ristoteles non distensiit, fluxu perpetuo irrequieta mouentus
118쪽
Aisibus efficientibus, uis illaccelestis, quae quamuis per se se uehementi Si marit. quantum ad se HKH. h. tu nihilominus in his caussis inferioribus, inebetatur. Quoniam illa quan
si ui ius in his tam i subcoelestibus non agit, nec potest agere, ius m aliqua
μ' P' ς' - determinata, in aliqua natura inferiore, qua mediantς git,rco P 'μ ς' ' p- him Aonnisii infirmisistin pro rario ite uidelicet naturae copi cutis, tenuit Sly bilites adeo , ut agentis illius Hestis,praestantissimaeque turtuti pemςqVς ςQp' dam eluti illius e, cellentissimae uirtutis tenuisse imum simulachrum; insati0usti sisimam uirtutem illam per sese urgere, M quantum ad se attiri et impellere ui rione nosse dicebamus ita istorum effficientium impotentiam in quibu uis illa coe- ui ius ualde atque in brmatur; sine qua agere illa non potest,contra remitterC, impc- h firmareque cuncta, ac ita dixerim temerare, idest temere,&cceco casu generare conspi-rimo Ouamobrem&sii omnibuS, ab hac postrema, aqua rei uentus immediate producitur,
Hi emam usque, & primam, una compraehensi intermediis collectisque cauistis, imposiSibi-
laesi unumquodque non cffici, quod efficitur; non euenire, quod euenit: quia tamen uirtus, ae in haec caduca, fragilia, & materiata agentia, a supremis illis, coelestibus causis, tam datur in iis inlis caducis fragilibus, materiatis agentibus,recipi non potest; nis modo quodam instabili continoente, si uxibili, irrequieto, debili, iri gili, infirmo. illi denique naturae, quae camreta ibit c5σruoiquae scilicet in immensium Stota,ut dici iblitum est,diametro ab ipso necessitatis Druicinio elon atur, distat haec ipsa propterea inferiora, sublunaria agentia in illa causa rum series complexione; qua a prima, supremaque causa, ad has extremas, a quibus res prodiici dicuntur contenditur; non nisi ut contingentia, saepe etiam ut temeraria temere aliunde ob reo entia principia; it contingentium, tortuitorum effectuum contingentes,' ortu uae lae, oeis temeratae cauis esse possunt, compraehendi. Istud nobis lib. quarto de Generat animaliuri canta sienis cauit Arist.cum inquit. Natura ita sibi uult, ut rerum numeri S,generationes,&cor, ruotiones numeret, sed exquisite id facere nequit, propter materiae ineptitudinem ' quoniam, multa principia incidunt, quae ResierationeS destinataS secundiam naturam, C ediant atque ita causa sint ea tam quae praeter naturam. Vnde in us inferio libu malcmatis, propter praedictas causas, sublunaribus rebuS, rerum euentibus, secundum phaebertim te philosophantium Peripateticorum dogmata, effectus aliquoS, aliquOSque rei eventu , HS CXce-Dtis,qu. Mundum uniuersum, communemque uniuersi totiuSordinem, qui praeterita non potest, resipiciunt,4 ad illius essentiae integritatem, absoluta perfectionem faciunt absolute simpliciter necessarios Mineuitabiles reperire, minime poterimus Nempe quod homo hominem generet equus equum; elephantus, elephantum immo quod ipsi etiam contingenteSenectus, temerarii, in rerum natura sint,& quod reliqua id genus in Orbe uniuerso innumera continuant, Leueniant; iuxta Philosophantium Platoni praesertim, Aristotelis docet ranam , absolute, Impliciter necessarium. ineuitabile est quod ad Mundi, qui aeternu S. necessarrus est, uniuersitatem,&uniuersitati Sintegritatem cuius quippe Orbis uniuersi periectionem prinia Praecipue, suprema causa, libere quidem, sed ex necessitate procurat ista facere uideantur. Sed quod hic homo hunc hominem, hic equus hunc equum, hic elephantus hunc elephantum generet quod haec ficus, haec abies, haec pinus nascatur; quod iste uel ille contingens uel temuranus effectus eueniat; quod reliquae id genus rerum singularium actioneS, uel palSiones an rerum natura aut sint aut ueniant, Min esse constituantur; contingens prorsus, ad peripatetica documenta: saepissime casuale,ri temerarium est quoniam non nisi a contingentibus, atq; in lirm S, ac
debilibus,ri saepe ut dictum eis temerariis proximis uel intermediis causis, Maliud saepe intendentibus, huiuscemodi effectus produci conspicimus quae uim illam ita dixerim fatalem esticaciter quantum ad se attinet Rex necessitate omnia producentem, quam a superioribuS,&necessarii Seffectui citusis demandatam, asseruimus,recipiunt quidem pro ratione . naturae suae singulae; intra se continentio uentque pro uirili sed non nisi remisse admodum ut dictum est illam pro siua infirmitate, & debilissime recipiunt: atque tuentur ut haec eadem uirtus tanta, Ita infirme in iis recepta, uix aliud a se quidpiam saepenumero producere ualeat. Et antequam quid Producat, multa adeo tam ex parte ipsius uirtutis agentis, quam sibi i patientis, prae requi-xundur, quae ad iunt rarissime omnia, ut ab illa sit quasi impossibile, inelii tabili quidquam necessisitate euenire . Poteit nanque uirtus illa quam facillime uel a circumvagantibus cauis impediri uel per se intrinsecu ni arce cere, & deficere pote is d. ipsium subiectum patiens mille modi S. ad ac tionem suscipiendam ineptum reddi, ut raro inter effectum, causiam it habitudo utcuDq necessaria, ineuitabiliS autem nunquam . nisi in illis ut diximus quae ad naturae essentiam ipς cieiuniuersiitatem, Mundi perfectionem bectare uideantur.
119쪽
IVLII IRENII Ad maiorem capite superiori datae solutionis intelligentiam , quae ad euentum
absolute,&ineuitabili necessitate, necessarium requirantur, declaratur. CAP. LVIII. E quam frigide. quam remisse uirtus effectiva coelestis, in his inse
rioribus quae a necessitatis principio longissime absunt recipiatur,4 quam haec ipsa sit,coelestia ad agendum inepta sunt, quilinfacillime in suis actionibus impediri possunt; ut nullus sit effectias certus, signatus, qui absolute ne cessarius dici possit Hoc autem ut accuratius intelligatur; quid ad effectum simpliciter ineuitabiliter necessarium , requiratur, declaraturi nunc simus. Non enimi quod mirum alicui sorte uidebitur si causa remota simpliciter necessaria sit, de necessitate agat mox omnis inde euentus proueniens neccsarius cst, Quem admodum S iri argumentationum collectionibus, non sitis ficit ad conclusionem necessariam colligendam quod maior propositio sit necessaria Et longe minus siequitur, ut ineuitabili necessitate effectus productus, alterius effectus sit causa. Sed, ut id sequatur, requiritur praetere, ut non tantum stuperiorum. coelestium; sed omnium etiam sublunarium, praecedet tium causa Frumenectus cuncki sint aliorum effectuum nevitabili necessitate, causis: Et ii similiter aliorum in inlinitum. Ita ut non remotae duntaxat si periores, sed in seriores etiam, propinquiores causae Omnes, ab Q lute, &simpliciter necessariae sint; Nineuitabili necessitate, quod a tant, agant. At quotus quisque harum praecedentium causarum estectus, effectum alium producit uel quota quaeque causia est, in iis materiatis,4 caducis causis loquendo, quarum nihilominus opera ut superius ostendimus ad rerum euentus est neccsaria; quae uel ineuitabili necessitate id agat quod agit uel etiam nec ellaria ipse sit id de neceSsitate existat certe nulla itide euenit, ut etsi ab effectu ad causam suam semper in naturalibus ualet arcumentum , consequentia. ut et domus igitur fundamentum, igitur architectus praecessiit. itur protea possumus astico-re' aestu, huiusmodi, non tamen ualet a causia super effcctum, nisi raro. Non enim ualet est fundamentum, uel architectus , igitur domus ere, uel suit. Hinc facium cst it Alexander breuibuSab hac argumentatione, qua ex causarum complication procedit, recte se expedierit. inquiens quod ex necessitate causis necessitatem effectus in naturalibus collice ites, modum Ignorant quo misdem arguatur, 'uidpiam concludatur quoniana ex posterioribus priora sequuntur, non ex prioribus posteriora. Sed iam demonstrauimus ad ineuitabilem euenti neces-1itatem, non sivificere, quod prima causa. necessiaria sit. de necessitate a at . Nunc addo,
quod non solum ad effectus necessitatem non sufficit, quod prima causia sit ne aria, Nineui tabili necessitate agat; sed neque quod fortasse magis qui ipsam admirabitur sufficit, quod ultima etiam causa, proxima ineuitabili necessitate illud agat, quod a it. Non enim effectus quispiam dicitur, ad mentem 'ristotelis δε eorum omnium , qui legitime philosophati sun absolute 'neuitabiliter necessarius; quia ab hac proxima, immediata causia quantum ad causiam attinet ineuitabili necessitate productu fuerit. Lignum sane ad incendimo situm ignique ut par est applicatum, non potest ignis nota combinere; ita ut ineuit bili inladam neceSsitate, igni illud comburere uideatur; nec propterea dicemus sim
sum Aristotelem, necessitate absolute, impliciter incultabili, scd bene forsitam relativa sis combustum; quod igni quidem applicatum, non comburi non potuerit; sed applicari contingenter temere potuit. Non igitur de necessitate absolia, di simpliciter in eiulabili bs quuta est ustio . Ad effectum nanque absolute, impliciter, siue quod idem sit lineuitabui ternecessarium producenduini si non blaim Aristotelis , sed Platonis, omnium rectius hilosiophantium doctrinam,' ipfariam rerum genitricem naturam sequamur 9 necessum est ouod etiam sensi,' experientia constare potest ut non tantum primi postrema, sed quotquot ori
i in illa causiarum serie, aqua ellectus prouenit, ad postremam Phr a ui mei tinue sunt positae cauis necessaria sint . necessario in serie causarum sint positae . si moliciter
sopliantur, sententiam aduersus Stoicorum opinionem, de necessitates ineuitabiliter eueni
120쪽
, irisso dant illo se armamento demonstrasse negabimu Sed res contra omnino,&ieni
itius an hoc uidelicet in seriore mundo , quod absolute, simpliciter, siue AE 'μ' in noti sunt nisi in suis si noularibus, aeterna sunt ut illa euenire dici pos-
istam Atilinnulare, quod apud nos eueniat, ineuitabili neceSsitate euenisse, ex Ari- Dux ,Πζqψδ a ferum eunctarii mees perientia; si cuncta, quae ad ineuitabilem Cisei ' heeessaria sunt, diligentius Vpendantur, admitti poterit, ullum Sed ad 'I elusissimis uiris difficillima uisa est difficultatem, nos fatis dixisse uideri posse '' liud etiam in memoriam reuocare uoluerimus, quod non solum aduersus Aristote- - oti t. sed quod nihil pro Stoica, uatali necessitate aliquid faciat, illa ratio, quae ex
o tim , osteriorum cum priorib., ωOmnium simul connexione cum prima causa, de ne-6-:t mouente procedebat ita enim ratio, & captiuncula illa dis luta est, ut contingentiam, temeritatem, Dio Aristotele, solutio tueatur, contra Stoicos ineuitabilem eventuum in iis, subcoelestibus necessitatem Omnem destruat penitus; ac euertat. Veruntamen etsi statis super-ρ ,ead fationem illam dictum est; non erit tamen inutile uidere, quid huicm et Stoicorum rationi Alexat id eripse respondeat, obiiciat. Ad eandem Stoicorum rationem, e causarum complicatione procedentem,
quid Ale&ander respondeat; quid idem eidem obiiciat. quid ad unum obiectum dicat Pomponacius quid ad Pompo
τὰ 1 rationem, ex complicatione, ac prope dixerim cathenatione causarum, tam sequentium cum praecedentibus, quam praecedentium cum subsequentibus, procedentem , quae maximi semper ponderis, apud Stoicos fuit atque momenti, clare, perspicueque nos dis luimus opera tamen precium esse arbitramur, ea etiam omnia breuibus arserre, quae cap. xi iaci libri de Fato,aduersi ς illam, attulit Alexander Superius cap. LX. huius libri tertit,ad quem modum hanc Stoicorum rationem exponat idem Alexander, atque conformet, posuimus Ioitur respondendo, in primi negat ille, quod in mundo sit illa concathenatio, ac connexio rerum, causarum; ita ut cuncta, qua praecedant, sint omnium eorum, quae sequuntur,
ouis. Nempe si res ita se haberet; sicut pater est causa filii; ies, quae praecedit, alicuius rei sequentis; ita filius esset causa nepotis, ac nepos pronepotis, & res quae facta est, rei alterius efficiendae; quod tamen falsum est quod ostenditur. Primo Quoniam filiorum plurimi sine sobolis successione decedunt. Secundo Certamina Isthmica, quae olympica praecedebant, ipsis olympicis quassim quid afferrebant causa: Sed aduersus Alexandrum insurrexit Pomponacius. Et ad id, quod primo loco obiectum est, respondet, quod etsi plerique filii, absque eo quod patri nepotum nerent iii tam obeant; omnes tamen cuiuspiam post sesequentis rei causa sunt, ut saltem cadaueris. Quod ad ueritatem Stoicae pro postionis. celebris illius axiomatis, quod ait, praeceden semper est causa eius, quod sequitur; sufficere uidetur. Co, Pomponacium ex Alexandro nos instare facillime possumus. Primo Quoniam Stoicorum axioma est, ut loco citato apud Alexandrum facillime uideri potest. Ad mundi administrationem qua per causarum nexum expletur, Deum,4 Fatum ea uti agentium Opera quae CX propria cuiusque,4 peculiari natura proficiscitur. Per hanc enim secundum StoicoS,ge manam cuiusque rei operam; uniuersarum rerum connexio, & mundi administratio incolumis conseruatur &ea quae antecedunt sequentium causae fiunt. Si haec igitur ita se habent it Stoici, se habere, arbitrati sunt, Mabsque uerborum inuolucro latissime confitentur, qui fieri poterit; it sitne nepote filius,&item sine pronepote nepos diem ultimum claudat Nunquid cadaueris generatio est peculiaris filii, aut nepotis,4 propria operati, Est ne haec illa, quae ex propria eorum iecidiari natura proficiscitur δε non potius sibi simile aedere, senerare
Ad alteruis obiectum AleYandri in quo, id quod procedit sta semper causam
ciui quod sequitur, negauit; Pomponaci responsio, responsionis confutatio. CAP. . a X.