장음표시 사용
151쪽
me potest. Qui enim terrania est odit, lapides, ct calcem parat, ligna pro ratione incidit, quae o MInnia materies uni domum fabricare, es autem domu, serma, se ab aestu, trigore protei e re quod harum omnium operationum,in ipsius denique domus sinis est, intendit. At finis iste uel etiam domus ipsa, quam nuper formam appellauimus formam autem cum fine incidere ia irmant Plato, Arist. Muniuersia Academicorum schola priusquam incisa sint ligna; erecti parietateS; S superimpositum sit tectum propter quam parantur haec omnia:&quae haec cuncta mota do quodam mouere, disponere, iecessitare, uidetur; ubi est, quaeso Alicubi nempe ut sit necessarium est. Qilodenim nullo modo est, ne mouet, quidem ciuitur calcem,&ligna, latapules finis iste ut dictum sui t)&domus ipsa praecedit. Sed ipsa domus nulli bi profecto est, nisim artifice . in ipsi do: Diis abricatore, Marchitecto. Simili modo si quaeras, ubi nam sit finis iliale de quo praecedente capite fatis disseruimus, in quem res natura constantes destinantur ' nunc autem naturae nomine tu siti utimur ut contra figmenta,&entia rationis distinguitur non enim existimandum est, nullo eas fine praestituto a natura constitutas fuisse uel temere& nullo dirioente re ad generationen moueri in lucem produci cum tanto tamque admirabili ordine, si noui uel ad generationem disponantur, moueantur; uel locum certum in Mundo, gradum tueantur. Natura enim ut libro seciindo Physicarum ausicultationum copiose declaratur ab A vilio tele ei denumero eorum agentium, quae agunt propter finem ubi est igitur naturalium, rum nais, qui res ipsisS, antequam etiam ei rectae intelligantur, ut praecedat, quemadmodum dictum tuit, ii ecesium est Ubi inquam rerum naturalium tenerabilium finis antequam naturale res prodii etae, in lucem editae, genitae sunt i& in finem suum peruenerunt ζ dum lcilicet a generationem, ad finem suum mouentur; habet isse, permanentiam 3 Non Cium , ut patet , in in materias cum sit materia ex se sine forma aliqua ' sine aliquo actu linis ueros formam actus sit. Non in ipsi sorma non enim rem antecederet , sed contra rationem finis, flet simul cum ipsa re Forma nanque, ut forma est simul est cum re, non antecedit rem, non postrem permanet, sed simul cum illa re est, cuiuSest forma. Nec, praeceptore Aristotele lib. duodecimo, Primae Philosophiae parte vo uocandum est nunc in cubium; an res ita proritas se habeat, in humana forma uel an potius illa remaneat diseio ut composito Satis sit ad doctrinam Platonis , in omnibus saltem aliis naturalibus br mina S, CaratIol equa formis 'iOrma' rem non antecedere, ueritatem habere . At praecedit semper finis rem illam, cuius est fani S. in illi rimu Sigitur ubi, uel in quo habeat finis esse; dum rem antecedit. non in re ipsa. nondum etiam res est; non informa, non in materia, non tat per se. Ergo est in agente iatque in CO, qui materiam ad formam mouet in eo nanque qui certam materiam mouet; certumquidam sinis est lia Co uero, qui omnium materiam mouet Cest autem materia communiSomnium, materia prima e iret cuiusque finis,&forma; nor secus quam finis, forma domus est in illius mente qui calcem, lapides, ligna, iniuersiam breuiter domus materiam praeparat ad formam. Mnem autem praeponere iis, quae nondum sunt in ea, cum uel ad generationem, uel ad persectionem mouentur; ad finem dirigere, ordinemque ad destinatum, rebus singulis, finem usque seruare perpe tuum, prouidenti S non cuiusque, sed eius, qui rerum omnium curam, prouidentiam labeat, hoc est De Opt. Max munus est proprium. Erit igitur prouidentia diuina, rati summa rerum in primo motore, qui primae materiae nunc motor et dictu S, qui Deus est constituta. DIXlmuSm tertio libro, quod modo ratione ostendimus, materiam primam non nisi a Deo optimo, ex Platone moueri posse; a quo Stoici non dumentiunt. At ne uel in uerbis error tibi contingere possiit notabis, materiam moueri, duobus modis secundum Platonicos intelli Hgi posse, uidelicet uel adesse, uel ad bene esse Adesse ut in Parmenide copiose probatum uita Platone, a Deo solo potest moueri. Ab anima uero ad bene es e, moueri potes f. non habet tunc rationem materiae,sed subiecti potius. Nec ampliu dicitur est e naateria prima Haec nempe tantum adeste mouetur. Ab hoc ergo primo materiae motore, peripsitammet primae materiae
motorem qui cuncta sin aeternis legibus9 administrat, per in riorum Deorum,
num ministeria, qui ad diuinas illaSprimimo tota S legeS,®ulas, semper collim an tan uuam
Per paedagogorum operam ad fines uos singula, Mad unum genique cuncta ita et tibi di A quo quidem ordine, non uolum
non discedit res ulla; sed nec potest disicedere. quod si quando res aliqua ab illo recedere ut lea
P ς0ii stru tricum, offoctricemque uniuersi cuius diffinitionis ex his 'ςrunt, iam sici sius manifestus est. Sed de diuina prouidentia an sit,
ct quid sit ad Platoius&Platonicorum decreta. HactenuS.
152쪽
DE DIVINA PROVID. si diuina prouidentia, ad mentem Stoicorum, ponitur. de diui fouidentia, Synelii opinio breuissimis tangitur. impro-
1io,1 DENT AM diuinam non adeundem modum Stoici omnes distini erunt. Zeno ut si perius diximuS . diuinam prouidentiam Mundi naturam artificem,onsultricem prouidam utilitatum, opportunitatum omnium eXillim uit eamque ipsam, Mundi meiatem,&prouidentiam appellauit, ut illam, e Zenone, ita destini re possimus. Prouidentia diuinae est ipsi Mundi natura, oua est artifex, consulis iX, Nprouida utilitatum omnium. Nonnulli ex ipso a non e Cilixo, ut Picta ille Io Franciscus doctiss. qui librum de Diuina edi falli eam ita diffinierunt. Prouid . diuina est materiae motrix potentia. de qua
dit prout ς'Π- ore, suse satis a nobis dictum filii Chrysippus dixiω η qui .em ' ouidentia est ad id, dest utile imum quodquidi '' de Fato, ab illis, tradita berunt; huiusicemodi de diuina Proui
'' desse ii, tio Diuina Prouidentia est aeterira rerum uel omnium, uel magnarum fal-' sities . a Diis praeordinatio quae per seriem Mordinem causarum, ineuitabili nece -
hi ruri perficitur. Erat enim fatum ex Chrysippi sententia, motio perpetua,
Nili Ontinua cordinata. Ab Epicuro propterea ab StoiclSposita diuina prouidentia, dlaebatur anus tali dici anus propter aeternitatem, fatidica propter ineuitabilem necessitatem. tus diui iam prouidentiam rationem putauit cise per uniuersum cuntem quae definitio, e aeteris braeuior, ita ob curior est,in paulo addito, tam ad Lenonis, quam ad Platonis sensen
,, iam conuerti, atque exponi potest Ficinus in Parmenidem cap. X J II. Stoici 1nquit diui- nitatem eminentia sinceritateque priuauerunt prouidere enim illam, agere, putauerunt, per Mundum usquequaque diffusam,&instar piritus igneidasHirrctatem. Sed quia de Prouidentia ad Stoicorum opinionem, nihil sere legimus, quod ad tractatum etiam de Fato, non pertinere uideatur inni autem iam de Fato, ad eorum dogmata, fatis dii his dixerimus; superuacancum sine dubitatione nunc est; in opinione Stoicorum, de diuina Prouidentia. in inquisitione quid eadem sit, ad eorum sententiam diutius immorari. De Prouidentia igitur ad Academicorum,&,toicor uiri dogmata, quae dicta sunt sufficiant. Velle pluribuS has ditfinitiones& has opiniones ira obare; ut perfluum prosecto cuncti Suideri potuisset; quoniam de his a nociis non elisit scepta ratio, nisi ut disputationi&inquisitioni nostrae, quare ineuitabili ne necessitate,an non
eueniant, nouirimus, sat est perea autem quae praecedente libro multis iis firmitsimis rationibus demonstrauimus, hae Quoque de diu in Prouidentia opinioneS, Mifhnitiones, qua in rebus temeritatem,&continoentiam tollunt; reiectae sunt. Vt pluribus aduersus easdem agere, tau ari esset potius, quam disserere . Ex industria praetermisimus eorum opinionem ; qui Ueorum Prouidentiam , per temporum interualla, statuerunt. Vt non nisi cum in maximo periculo res mortalium sunt; aut etiam cum flanditus corruerunt; tunc demum, inquiunt isti, curam Dii suscipiant in pristinam uel etiam persectiorem conditionem omnia reuocatu . ruit huiuSopinionis Synesius maximus alioqui Philosophus in libro de Prouidentia; qui prouidentiam non instar matris, quα modo in lucem ediderit infantem in abigendis scilicet quibuscunque aduolantibus Occupandae cum a se nuper natus, omni praesidio, careat; sed ad similitudinem potius mari tris illius se habere, est arbitratus; quae&uires iam soboli, arma suppeditaverit; quibu uti, ea filio praecipiat ut per se ipse sibi nocitura propulset. Haec nempe opinio inter alia ablurda mutationem maximam, quod absurdissimum est, in Deorum natura ponere uidetur cum eos non
semper prouidere demonstret, sed aliquando. At tempus iam est ut quid de diuina prouidentia
Peripatetici sentiant uideamus.
Diuina prouidentia an sit ad mentem Aristot inquiritur simultorum eiusdem inter-
pr tum opini Blaes recitantur: primo eorum, qui rerum tantum aeternarum curam ct prouidζntiam Deum habere putarunt;&illorum opinio reiicitur. CAP. XXII. O rQVAM Platonis 4 Stoicorum de diuina prouidentia opinionem, iam Lopiose satis explicauimus stuperest ut missis nunc aliorum Philosophantium opinionibus, paululum circa Aristotelis tantium opinionem immoremur: quae de prouidentia diuina fuerit eiusdem, summi alioquin, ut neque Plato nem repugnante Cicerone excipiamus , ac prestantissimi Philosophi, philo O-Pl Orumque omnium principis, coryphaei intentia breuissimis inuestige-
153쪽
nus dissicillimum fuit, quod fieri poterit sincerius, ac candidiuS, demonstremuS. Verum ut in hac tam graui&tam ardua difficultate mature,&ordine certo procedatur: aliorum prius ri stotelis interpretum, non omnium quidem, sed magis in Peripatetica familia nobilium, Poro Datorum opiniones recitabimus deinde quid de eadem, nos sentiamus,paucissimis pericinus de diuina igitur prouidentia ad mentem AristoteliSuarii uaria senserunt. C, A Lue super Timaeo Platoni quod lib. secundo de Fato capite primo, aduertit etiam Pomponacius yopinatus est essententia Aristotelis, aeternarum duntaxat rerum, non autem harum caducarum curam' prouidentiam Deum habere. Ide de Aristotele sensit Theodoretus uir doctissimus, in libello, cui titulus, Divinorum dogmatum epitome, cap. de Prouidentia. Eadem fuit de Aristotele Tatiani Syrii, Iustini Martyris discipuli, in omni literarum enere doctissimi aliorum multorum Aristotelis interpretum sententia Persuadetur alicuot raticinibus opinio. Primo. quia, fragilia haec,&ssuxibilia ex lib. duodecimo. Diuinae Aristotelis phulosioolua parte prima stupra quinquagesimam, non cognoscit Deus non' igitur iisidem protiidet eo uelaeo constare uidetur, quod prouidentia rei, cui prouidetur, in prouisore cognitionem de necessitate requirere uideatur, aeque nanque procedere dixerunt diuinam cognitionem, Morouidentiam Assumptum probatur. VPrimo. quia harum rerum cognitio instabilis est cum esse omnino infirmum , multinlicibusqtie transiuiitationibus obnoxium,&instabile cuneta res sublunares obtinean coonitio m T illicinus es in rare, ac respondere teneatur. ab illa ergo rerum harum notitia abigenda est penitus cognitione, quae non nisi stabili si ima, constantissimaque esse potest: ad quem modum diuina, sine dubitatione, ita se habet, ut aliter se habere non possiti. 'μ' 'VN
Secundo . non idem illam esse cum diuino intellectu. Tertio quod aliquo modo diuinus intelliatis pateretur.
de Conuolat philosophica, prosi i ii, prius lib. quarto pro vi dicebat Hu ht Ii
ratem di ne repugnare prouidentis, uisum semper sum e n
sius de druinatione . de Deorum natura, uisiis est abstuliue Ε dis gnare uidetur: ubi sapientis est inquit lordinare dura hoc loco notandum eis: quo
aliqua di hoc est secundum quid.ad quem modum lib. sexto Ethicorum in . rasapientem sculptorem,' Polycletum sapientem statuarium appellaui oi Tasib hemabsolutein simpliciter, ad quem modum capientem Metaphysicum loco fato rutiniabat: cum sapientis dicebat esse ordinare, quasi diceret, cuncta or are , c&im reSuniuersias dirigere, eius, qui simpliciter sapiens essed V munities
154쪽
DE DIVINA PROVID AD PHIL. PIN.
.d bini isto per Deum custodita . cui dubium,
lium,&corruptib sed quid aliud g I δ' p ri eae principium quoddam . Non ne indiuidua generabilia Ndetur omnibus DςVm 'δ ' 'm ii, ii sunt: itium esprooemio Metaph. actionς synx
h. V Deus hincipium sed quomodo . si ab eis diuinam prouidentiam
indiuiduorum horun 'U' hdo physicarum auscultationum declaratur, Naxur m
abstulςrim μ' t ' μ' iri hos, ieere, intimius propositionem consideranti
agςrς py p ς IVM sit, aut a Deo in finem silium dirigatur Natura autem , Uxnuellat. quum δ hi uersitas quaedam actiones, ut lapius dictum sti
ης , i ure istis tum Aristotelis, tum eiuSinterpretum
rivi gubernari, non autem aeterna tantum.
Ponitur opinio eorum qui ex Aristotele rerum quidem omnium prouidentiam Dosuerunt in Deo lorios, sed rerum sublunarium in uniuersali tan-
ttim in illa reiicitur. v AMOBREM fuerunt aliorum nonnulli, qui rerum omnium tam sissilunarium, quam coelestium, tam caducarum, quam aeternarum iri ' , UT stotelis sententiam, & curam Deum habere asseruerunt, sed od diuersi Harum enim caducarum Mnragilium rerum, in uniuersiali tantum' secim mi eciem illarum uero coelestium, corruptibilium corporum, atque aeternarum illarum mentium, quae corpora illa sempiterna, sine cessarione sensimulant,4 cient, etiam in particulari, prouidentiam Deum habere existimauerunt. Videtii copimo Auer. , T mi Huius in diuina providentia diuersitatis,duae rationes iiii esse uidentur. v na quod prouidci a contingentiam,&temeritatem tollere; ineuitabilem necessitatem inducere videatur in ΠSaurem generabilibus, corruptibilibus rebus, ineuitabilis necessitas tantum est, quoad ea, quae ad suam speci cm,&ad suam uniuersitatem attinent; quae earum naturam' tormας Dy inquuntur. in illis uero sempiternis rebus, nulli temeritati, nulli corrumpent alterata Ombau transmutationi obnoxiis, non ea solum , quae assipeciem pertinent, earum essentiam ' uer sitatem sed quae etiam ad singula spectant indiuidua i&aeterna, omnia prorita ex nec maim L, .necessitate impermutabili eueniunt. Quamobrem in plerisque philolophiae locis, catum Fortunam negauit in celo Aristoteles. Nam lib. secundo de Coelo, parte tertia supra triget imam. In aeterni inquia, non est fortuna aut casus. Et lib. secundo, de Principias, tex XJ VJ UUM repraehendit, qui in celo casum asserebant. In iis similiter, quae ad alicum naturae uniue litatem pertinent, casum abstulit Aristoteles Nam lib. secundo de Coelo, commento . U inpossibile est e, at eoat Averro es, ut casus sit in uniuerso alicuius specita, In cum genere casus, nedum in specie, in qua est impossibilis scd de priori ratione hactenus. ALTER A posterior ratio est quod cum intellectus noster non nisi per accidens, quo u litiς sui coniunctus, si1ngularia haec singillatim materiata intelligat si tamen, ut Ioanni Grammati U,
aliis quibusdam placuit, ea intelligit; sequitur, ut ista minime singillatim cognosc xl xx QUI Gle, qui a sensibus, Ma materia ororsus seiunctus fuerit 'ualis est diuinus Sicut PLUV
155쪽
gillatim non cognoscere Deum crediderunt Ita nec eisidem in sinculari insum nroui cellentissimi alioqui Deo procedere existimauerunt. PyQuiuςntia pari passu iu
: ob lici potest tum quod dubium pro concessi, sibi opinio sumat o stili tintellectum haec materiata, ingularia non intellistere nee falso Pw'''μφ'
git VH enim intestiaentinaturae, qua intellistens est repuIi detras ' 'S' uel non si primum, neque perie, neque e accidens e deum poterit . in
telligere quod enim alicur repugnat; nulla eidem ratione conuenire poterit freti 'xur quod eadem diuinus etiam tellectus intellistbphi, ,hc Vςμ' um,sequi
ullium agit Esse autem, intelligere in Deo, phopter summum . h
sunt oportet igitur, ut operetur intellisteri iri pli tatem, idem
erit Libro enim dis inb , Uς ibu cunctis prouidere censendum
cedere digitur est quid rebuςomae LVllentia omnem istitur mih Vm ς ζζdit,pe sectione scilicet, Me
ς'ς xv primae. Omnibus istitue otii ii, hi vi f*ςμη δ ς-Vis, it etiam sine dubio Deum piovidere dicendui,
156쪽
ns DIVINA PROVID. AD PHIL. PIN. mi
is i .rimina, ubi fisturiana dixit corpus, quod aeternum est,&immortale. Vtitur Rincor ibus omni hii sic intelligentiam Deum, naturam nam C VOsu his fetido. iii eo loeo libri secundi Averr. ait Sed creator optimc iecit, eonuenientem saluti eorum, quae sunt hi atea, quae sunt hic; quorum
do an Q '' eo fh oi e continetentes difficultates, ut, cum caetera corpora unico, cur
H '' destibus firmamentum insignitum sit Θ cur coelestium corporum quoddam multu sit fibuς diuersis motibus moueatur Malias id genu S, plurima in r
deste necessitate niateriae, non autem ex diminutione agent; s. Ergo si non m-Wς' μ in particulari ei reniunt, multas altem,&quasi omnia ab diuina pro ui
ii dum uerfoem proficisci dicemus quod pronomen fistud J singulare demonstra-
ut in scholis dicitur signatum indicet. Quid de illa Aristotelis auctoritate primi Rhet. M odio 4 dicemus Zin quo loco, inter multa dissim tiones ipsius boni hanc attulit. Bonum est, a uod unicui due dat intellectus supplea tu diuinus Nec enim locus ille aliter intelligi pol est. 9 d hane dici noteli, quod non Philosophum ibi, sed Rethorci agat Aristoteles. Auerr m lib. D Destrue disi utat c dubio primo, sic inquit Et ideo ait Princeps philosophorum, uidelicet Arirs, quod fatis patet quod intellectus nativi , qui omnium dominatur, nisi diuinus':
ab singulis prouidendo, Spro ratione, fingLthicorum sit hominibus quicquam consertur a D HS rationi contonum est, lice licitalcm illas diuinitus cons rri eamque maxime, quae humanorum bonorii inest optimum. non de hominibus
in uniuersiali intelligi locus iste potest; cum non omnes, sed aliqui tantum,foelicitatem conse otiantur. Lib. item decimo Ethicorum. Nam si qua Dii rerum humanarum cura,st, 'uemas' modum uidet ui &consonum utique est, gaudere illos optimo, sibique maxime cognato ubi' verr. Et siquidem si cura Deo de hominibus ut creditur &ut debitum est, gaudet de eo;
qui est melior,&quiei nititur assimilari.&paucis interpositis. Est ergo ut bene iaciat eis; quis amant ipsiuri plus, ut honorificet eos: visitet ipsos; sicut est dispositio amici cum amico suo. Nunquid etiam hoc loco de humana natura in uniuersum, non autem de hominibus in singulari, Averro em. Aristotelem interpretabimur averr. lib. quarto Metaphysicor i m. ad calcem libri Elenchorum dicit, se uelle aliquot de an inutibus, ilenchis rationibus, fusius perscrutari; si Deus uoluerit; si creator sibi uitam prorogauerit interpretemur si libet, uerba Averrois , non de Averroe, sed de humana natura in uniuersum . Quid, quod librum duodecimum Diuinae suae Philosophiae illa Homeri sententia Arist. terminauit, Οὐκύπου-ωρ in δι α ρανει λωλωσι . quae multorum Mundi dominatum irincipatum damnauit unum uero Orbis uniuersei se principem lanciuit; quod ea, qttiae sunt, nolint praue gubernari quo quid quaeso aliud nobis signiricari uoluit Arist. quam Deum unum re uniuersas gubernare; atque eisdem prospicere ut dux& princeps toti exercitui: Haec quaeso quomodo uera esse poterunt; si singularium re im curam&prouidentiam a Deo Opt. Max. negauerimus Adde, quod libello de irtutibus, iuxta Theodori agae interpretationem inter iniustici genera, impietatem numerat; quam errorem esse ait in Deum in genios, aut etiam uita sunctoS,aut parer te S, aut patriam; at genius certae signataeque rei Deus praeses est quin etiam Deos regnis, Murbibu S, cer- tis regionibus praesides 4 tutelares cum Antisthene Aristoteles si Firmiano lib. de Ira Dei, Isidoro antiquiori, clementi in stromatis, credamus 9 scripsit Laertius etiam in uita Arittotelis tradidit, iussisse illum matris nostrae Cereris imaginem Qui pendam esse; locandam, aut in Nemata, aut ubicunque uideretur; qtiae mentem aliquam seminibus praesidem asseruisse depraehenditur alioquin matrem nostram Cererem non appellauisset sed plura quam statueramuS, adduximus intcriu autem suo loco rationes pro aduersa opinione deductas dissolvemus.
Ponitur opinio illorum; qui rerum cunctarum, etiam caducarum in particulari prouidentiam ponunt in Deo sed modus dicendi eorum improbatur;&Obiter, monstra, casuales effectus ut etiam ad Deum reseru tur, is effectus casuales, monstra asseritur.
157쪽
v AMOBREM Simplicius,&ante Simplicium, Ioannes Gram. lib. secundoph usicarum auscultationum ante utrunque, Ammonius de Philosiophiae dissi nitione, in commentarii super Porphyrium edisserens; omnium harum cadu carum rerum non in uniuersum tantum, sed in particulari etiam de sententia Arist. apud Deum, scientiam esse. prouidentiam putauerunt quod etiam lib. secundo de coelo ex. repetit Simpl. ubi monstra, inquit,4 si relata ad aliquam proximiorem causam casu praeter intentionem, fiant; nequaqua tamen casse, aut praeter intentionem fieri dicuntur: si ad primam supremamq; causam referan tur Ex quibus uerbis, colligitur euidentissime; quod non demonstris tantum in uniuersali, sed in particulari etiam loquatur, immo in particulari maxime cum monstra in uniuersum, ni onstra non sint; sed magis species quaedam quam rem in superioribus accuratius declarauimus. Adde quod illa, quae ad aliquam proximam causam referuntur; non uniuersalia, sed particularia &singulariasiunt; quae ad Deum relata, non temeraria; sed praeuisse ueluti praeordinata ab iis doctissimis uiris existimantur. VERC quamuis hanc opinionem multis ex Arist. hinc inde collectis auctoritatibus capite
superiori confirmauerimus, Deumq; singularia etiam, S in singulari curare, ostenderimus ei tamen illud obstare uidetur; quod non fatis Arist. sententiam recte illa explicauerit immo contradictionibus repugnantus ipsum Aristotelem magis inuoluerit. Nam lib. secundo de Interpretatione probare nititur Arist. in his, qua sutura contingenter sunt; nullam, apud querncunque Intellectum etiam Diuinum, esse determinatam, certam ueritatem; sed quilibet, in huIulcemodi contradictionis pars uera uel falsa indifferenter esse potest; in determinataq; perstat. At in contingentibus, quomodo litae libet pars indifferenter uera, uel falsa esse poterit; si iam Intellectus diuinus alterius partis ueritatem certe: definite cognosceret cognosceret nanque, si rebuSomnibus tam in uniuersali, quam in singulari prouideret aeternis ac generabilibus speciebus,' indiuiduis determinate prosipiceret tolleretur enim statim, ut supe ius arguebatur, ex principiis suis ortuna, temeritas, Momnis breuiter continuentiae natura quam inplerisque suae philosophia locis, multis laticia ibus. experientiis confirmare semper conatus Ille tuit. Vbi nanque locum in Mundo habebit temeritas, si cuncta sunt apud Deum prospecta Spra cognita,&pra ordinata λ. GSEC UNDo non multum tuta est cautela Simplicii, Ioannis Gram. multorum Arist. interpretum, ut dicamus; quod temeritates, iasius sint in effectis, ad secundas causas, non autem ad primam, ad Deum, comparatis Monstrum enim , ut monstrum est, ad quamuis causam relatum tuerit siue proximam, siue remotam, monstrum est. Error nanque pictorie ad quamcunque causam illum referas, semper est error, Scasi S.
Si obiicias, quod casum&fortunam diffinierit Arist. , per relationes non ad primam, sed ad secundas causas,ut fortuna id sit, quod praeter uoluntatem agenti cuni ratione, sus uero iis,quod
agenti sine ratione, praeternaturae intentionem contigerit, agentia nanque ista, sunt agentia proxima, singularia, obiectionem facillime dictbluemus; quoniam necesisitatem similiter ad finem I in secundo Physicarum ausicultationum; contingentiam etiam & possibilitatem, tam in lib. de Interpretatione, quam in primo libro Priorum, definiuit per habitudinem ad secundas causas. Et ratio cur haec omnia ita diffinierit est; qtioniam illae quae in diffinitione ponuntur causis, pro-Nima iunt; longe magis quam prima causa notiores, quibus constare debet uuaelibet diffinitio nec tamen propterea dubitandum est, ad doctrinam Arist. ea, quae ad secundas causas relata ne cellaria sunt, uel contingentia, uel temeraria, quin ad primam etiam causam relata sint similiter, necestaria, uel contingensia uel temeraria aeque igitur ea, quae ratione causarum secundarum sortuita,' casualia sint ad primam etiam causam relata, Fortuita, iasivalia erunt. Claudus enim, monoculuS, trunanus . huiusnodi omnes, praeter naturam, dispositi, monstra quaedam
ut sic tortuita quaedam, siue casualia sunt ad dogmata Arist.sii etia ad mille Deos illos retuleris.
Probatur monstra, ut monstra sunt, ad Deum etiam physice loquendo & priniam causam relata, monstra esse, ad quem modum aliorum Aristotelis interpretum opinionem de diuina prouidentia improbet
158쪽
DE DIVINA PROVID AD PHIL. γ' N. o
o Mus si periori capite, monstra ea ratione, qua monstra sunt, ad Deum e-
ti, relata, monstra esses huius rei, quae multi admirationi plena uidetur, ausam physicam, itane facilem nunc reddituri sumus, ne sine ratione loquari ei ubescamus. causa igitur est quoniam Deus In haec subcoelestia, uel nullo alio instrumento agit, quam coelcsti corpore; uel si alio quopiam, illud est agentium sublunarium uniuersa multitudo; in qua unum per aliud agit, ut per hunc
u in thimiginem,&per hunc hominem illum hominem generat. Diximus' uniuersalem causam sine particulari non posse in his sublunaribus genera- enim in bi Deriser V odueere. Sed coelestia eorpora nihil agunt, nisi naturalitcri venii pi s,m Leon seruationem Orbis uniuersiri eiu periectioncm agunt
i: -- id est pro cuiusque naturae ratione persecte operantium iaciunt ma i
es est monstra, aut non faciunt, ad uniuersi Olbis 1 tic Vς abii 4, bd si obstinate asseras quod per sie faciant respondebo, VO sunt, quae citan hoc
mi is et ubium intenduntur: Deo aut sit per se intenduntur, non sal tem ut monstra
AH , --, i, i fur aut si intendi dixeris per accidens tantum intenditur, terror est, quo
Atare iusti quod si per se etiam a pictore errorem intentum suisse clamaueris tam non 2:z Ibi, im effauit, si illud depinxit quod intendebat depingere. De errore autem
d Titi; oquimur ut sunt monstra,&errores. quia nanque errores sunt, per se intentos ste
est in doctrina Aristotelis, si homo ex suo scin me inten- hominem generare quod coelum, uel superior uirtus, intestigentia, EXCO- ut serpentem , uel quid aliud huiusimodi monitrum tametsi huiuscemodi monstra , quandoque generari contingat, quod non cognitione, orbitrio , usi nitura rautum in lixes ab coelellia coelum,&coelel LeSnreliteSagala quicquid agunt: aut si ira n te coonitiones intelligentia agere dixerimus, rectanitione Scadem semperd sic non Arist. lib. duodecimo Metaph. secundum Platonem in Epino mi de agere dicemus, ut ex eodem humano semine modo hominem modo capram uelle eas generare sit impossibile nil aliud autem coelum intendat, quit quain Deus ipse, cuius coelum instrumentum est; & particulareturae intendunt; quα similiter Dei instrumenta dici possunt ut quod ab his caulis particu Luibus non intenditur, nec coelesti corpore, nec adeo ipso, in hac inferiore machina, Intenditur. At hae nihil lus intendunt quam qu sua cuiusque indiuidua naturaliter agere intendunt quae ni hil intendunt aliud; quam et D tium suum pei sectissime, quantum natura sua patitur, edere, quicquid igitur contra uel praeter naturam agentis particulariS, eiu intentionem, quatenus agens naturalis est, euenerit; illud idem contra uel prietcr diuinam Intentionem ueniit putandum erit; ita ut siue ad hanc particularem causam, siue ad Deum illud reseras; casu eventile Nistimandum it Verum elltamen quod multa ut benedixerunt Platonici, quod PC patetici astirmant in effectibus a primo lon e distantibus eueniunt, ex uirtute, actione, atque antcntio nes periorum ad quα mediarum quarundam causarum intentio non extenditur.' alia Cum D ueniunt, Pr te intentionem inserarum quarundam,ausarum fiunt prorius: non ita VPeDO-rum Haec nimirum ad inferiores causas relata fortuita ac prodigiosa dicuntur, tanquam pra ter naturam harum particularium causarum Lintentionem, Mordinem contingentia cum terea superiorum ordinem, modo aliquo propositumq; sequantur. Nempe unu quispiam uectus ut uerbi Cauca canis, ex humano semine ortus, qui ad hanc inferiorem particularem , sertam causim relatu non potest esse, nisi casualis aut si intentus, intentus tantum per acciden S; ad causa superiore L praecipue ad Deum comparatus potest esses casualis, idest non intentus Dis per acciden i non casualis, sed intentus; intentus inquam non per accidens, sed etiam pC i Qtiam rem amice lect or ut intelligas, aduerte. Iste enectus reserri potest, tum ad hominem, quo semen decuba est, tum ad seminis uitium canis certe ex humano semine generata non O tuit nisi uitiato, corrupto, quod semen corruptum, ut erat ad hominem generandum in QP mi ita ad canis generationem aptum fuit. si ad hominem, unde decidit semen, canem rei Crab, 'Vi tum est dubium, quin monstrum sit&casuale si uero ad uitium seminis retulcris cani P ς' genitus est; quoniam a causa illa particulari seminis quiui naturaliter nisi canem a ςre, x '
159쪽
citra iter nisi canem intendere, non poterat quum autem omnis particularis causi a causa uni puersali&coelesti in sua actione dependeat:&agat illa coelestiSid Omne, quod certa insularis agere dicitur, Sequitur ut iste effectus siue ut est ab homine, siue ut est a semine uitiato hestectus coeli laus, uniuersalis quia autem non est a coelo nisi causia particulari & certa med ante, ideo ad coeliam tanquam ad causiam referri iure non potest, nisi mediante causa particulari&m diuidua Si igitur mediante homine effectum ad coelum reseras,casualis est, monstrum est si mediante uitio seminis, intentus per se est, speciei cuiuspiam individuum est: ut omnino id uerum ut, quod se perius diximus, eadem rationem habere effectus adccestim, quam ad suas particulare causas habent: monstra, ut monstra sunt, monstra esse si ad mille coelos, ad mille deos retuleris. Hoc ipsium quo meliu Sintelligatur, altero exemplo declarare non rauabimur. Lupo sit uerbi causi ovis prarda, praeda haec sicut per se, intentia lupo est, ab ove autem non; sed illi inoni natus&horribilis casus est. ita a Deo haec eadem praeda&per se intenditur,&non intenditur erse, sed per accidens , ita ut siti etiam si ad Deum fiat relatio9 quadam ratione hoc accidisset posisit, intenditur quidem praeda illa a Deo per se; quia lupum intendit Deus esse in natura, Min lupo lupinaespecie conseruationeian quae non seruatur nisi per indiuiduorum suorum conseruatio nem at non eruantur indiuidua, nisi cum per alia, tum per cibum sibi congruum est autem in Fle alia ou: cibus congruus lupo a praeda eadem rursius non per se adeo intenditur. quia intendit et an Deus o uermessem natura. in ue ouilis naturae tutelam,&conseruationem; non autem a po euasdem direptionem. Iste igitur raptus sicut praeter intentionem sed casu oui contigit quae suam salutem ruitam uatendebat; Ita si effectum ad ovem reseramus, iue mediante ad Deum, praeter Dei intentionem praeda euenit; quia uinae speciei tutelam, incolumitatemper se in ove apse intendebat; cuius rei illud maximum indiciun est; quod haec propria salutis ntentio quae sue praeerat, ipsi ovi a Deo ab ipsa natura indita si at Si quid contra
ram rizjRς0ςm; 00tra etiam diuinam intentionem, ut euenisse putandum V
At si effectus adlumam, aut mediante lupo ad Deum rei eratur, praeda non casiue uenit sed perse ex intentione De caeteris monstris simile fiat iudicium, mutant nanque casuales uentus,imonstra ipsa naturam speciem si ad aliasi alias causias particulares S proxima e Pr
humano emine capra nascatur: si effectus hominem referatur, casualis est;&ut sic,apud Desi
'ς-μ sem V m proximam reseratur non erit casualis, nec monstri
rationem habebit, sed indiuidui alterius speciei, a natura suae cauis intenti. Qitonia tem utraque particularis causia, ut uerbi causa, lupus tuis, aut homo , causa, quae ex humano si odor si Ictum hominem,& ut dictum suis mediante homine ad Deum refbras effectus causualis est si uero effectum ad seminis uitium tanquam ad causiam proximam LadDesiplicii, aliorum multorum Aristotelis interpretum opinio ortum deduxit putantium mon mitra ad Deum relata, non esse monstra quod ad suam naturalem causiam quae Deo Pori Psubordinata, relata monstra non sint; sed si sumantur,ut monstra sunt Mut ad causem: id efriam referuntur etiam si, ut sic, ad mille Deos reseras, monstra sempererunt. Quoidam au accidentari , ut accidentaria est, non est subordinataprimae cauis, nec cadit in re causami 'ordinem nisi per accidens Sinaiaque inter causas per numeranda esset: non es et per ac ens
quod si illorum doctissimorum Aristotelis interpretum sententiae, qui Deum, aut pero uarum rerum untaxat, aus si etiam harum, singularium in uniuersiali tantum pro data heredixerunt; illi modo dicendi quo alii Deum rerum etiam singularium Iideiu an abe Te putauertit,non subscripserimus non negamus tame absolute, 'simpliciter, immo p obamus H1ltcunq; horum omnium sententiam hodum autem tantum eorum opinionis 1m bamu Aquem igitur modum rerum uniuersiarum, tam in sino utari quam iii imi 'e 'Vorum sit ad aliorum Aristotelis interpretum sententiam,siveusque 'VRV- δ' /ς De diuina prouidentia ad mentem Aristotelis, quantum attinet ad quaestiones illas in sit. quorum sit, quid sentiendum uideatur propria opinio. CAP. 4 x v.
160쪽
D DIUINA PROVID AD PHIL. PIN. i
i V Qitur aliorum interpretum reiectis, uel melius non plene receptis &a probatis expositionibus, de sententia Aristotelis, ad quaestiones illas, An sit diuina prouidentia, rivoru sit, nobis dicendum uideatur; cum alii multi eius
dem interpretes aut minus recte attigisse, aut non accurate fatis tanti Philoso
oh opinionem declarauisse uisi fuerint pauci sisimis aperiemus Deum ista sinculariari materiata aut ullo modo aut tantum in uniuersali cognoscere conce- 'ii dii ita putamuS: quod horum alterum, posterius praesertim, Aris Iotelis dog-
oiς onsionum esse uideatur& proposito nostro, idest diuinae de rebus omnibus et
c. st di-atur ratione se ipsium cose noscit . ita enim lib. duodecimo Metaphvscae commen- β' dieeb, Anerr. Deus sicit omnia cecundum quod scit seipsium. In eius nanque essentia non ς' , siter sed ut superius dicebamus modo eminenti, res omnes continentur modo quam in mentici dest modo, quo,uerbi causa,Obolum in scutato, Si gelativum in intellectivo, tri um in tetra ono contineri dicimus. Nec tamen interea me fugit, quosdam ad sententiam eis fotelis Deum putasse, per essentiam suam alia cuncta ea ratione intelligere, qua aliarum restim innium Deus est causa Seipsum nanque exacte intelligendo, rerum cunctarum exacte causum intelliates exacta autem caui co nitio, sine effectus cognitione haberi non potest ex quo seo litur ut res cunctas intellizat etiam uniuersae nanque res eius effectus sine dubitatione sint. seeundae similiter intelligentiae per essentiam suam se exactissime intelligunt; quod ipsae sint uiae euentiae intelli uini superiora quod superiorum effectus sint intelligunt interiora, quod interiorum sint caulae . Caeteriim quia apud noS scientia rei particularis, dicitur scientia in actu, uia uerti is uero scientia in potentia ideo in Destruc dis v v I diab. iii scientiam Dei asstimilata ma- is Qientiae particulari, quam uniuersali, Auerr recte est arbitratus. Sed quo quo modo esse habeat, Iutevlectum diminum nihil extra seipsum tanquam obiectum mouens intelligere, opinatus est Aristoteles. Non enim diuinam intelligentiam mouere aliud potest quam diuina essentia sed haec si hoc modo extra se intelligat nihil, istud tamen nihil obstare fatemur quominuS&res omnes aliquo eorum quo prius diximus in precipue priore modo,hoc est per eminentiam coanoilait: & rebus omnibus tam aeternis, quam caducis, tam uniuersialibus quam singularibus, talia in uniuersali, quam in singulari prouideat. Si obiicias, cognitio ut semel atque iterum dictum filii xprouidentia in Deo,aeque procedunt cognoscit autem it diximus haec singularia per eminentiam tantium, eisdem igitur in singulari prospicere non poterit obiectionem facillime diluemus quoniam eminet Deus rebus cunctis quo quo modo siue in uniuersiali, siue singulari illae suniantur eisdem ergo tam in singulari,quam in uniuersali prouidet Adde quod Aristoteles coonitionemri prouidentiam in diuinis aeque procedere nunquam asseruit. Nec ista de
rebus cunctis apud Deum prouidentia, contingentiae temeritatis naturam tollit Nec certam, de futuris contingenter euentibus , apud diuinum intellectum, cognitionem decernit. Nec monstras non ei se monstra)etiam ut ad Deum relata sunt, facit quae omnia quomodo ueritatem habeant, longius declarabimus, eo interea animaduersio, quod haec prouidentia uoluntaria est, clibera ueruntamen etsi uoluntaria sit,4 libera necessaria tamen est. Non enim liber tali diuinae uoluntatis, secundum etiam Theologos nostros doctissimos, repugnat necesis itas.
Nam Spirirus nanctus, cuius productavum princi una est diuina uoluntas, liberes necessario a Patre,&arilio, a catholicis Theologis, produci dicitur. Sed mittamus nunc quaeso Theomlogo nostros in Timaeo Plato, in compendio super Timaeum Ficinus cap. IIII idem asse seruerunt& ad quem modum libertati necessitas cohaereat, declararunt. Nos quoque cum librualia duo declinum Diuinae Arist. philosiophiae es poneremus ostendimus motum coeli, de Aristoteli sententia, libere quidem a diuina uoluntate procedere, necessario ramen quod nunc breuitatis studio Ostendere praetermittimus Plato in Epinomi de inquit, id quod intellectui non erranti uidetur, maxime ellei iecessarium, ut hanc necessitatem nulla necessitas superare postit sed redeo unde discesseram:&hanc noltram de Aristotele, idest de diuina prouidentia ad Aristotclisssententiam e Politionem, ne uel temere tanto PhiloQpho aliquid imposui se, uel sine causa ab aliorum ciusdem interpretum expositione recessisse uideamur ex ipso mel Aristotelc, tum a
tionibus probare, tu mi auctoritatibus confirmare, non erit superuacaneum. Ratio grauissima certe&multum euidens illa est. Quoniam Deus est rerum omni uni causa, nec utcunque, M si x
sed a causa prii na, hoc est quae in quemlibet effectum magis agit, quam posteriore caus* V causae caeterae ex Cisciplina tam Aristotelis, quam Platonis proprietatem habent se quam RVs sint quarundata,&res eas, quarum sunt causae pro ratione natura suae singulae tu ΠxVr