장음표시 사용
161쪽
protegant quotquot inquit Proclus lib.v. de Theolog Plat. cap. XVI ab illis pluribus ene uri tur longe pra clarius singulari illa ex etficientia prodeunt quae occidua aeterne, sitata imi liter, Gudua insectiliter regit merito igitur uim hanc habet Deus potisisimum ut omnia ei ciret, singula quatenus maxime causia est . causa singulorum; quae quidem nisi sin illatim
stodiantur; non custodientur unquam comunia; quae Sconseruantur in singulis, ad Orbis uisiuersi integritatem de neces itate iaciunt.Adde quod sicut scecunditas atq, procliuitas adanedum agentibus omnii, ab agentis primi cecunditate ingenita est; sic diligentia in custodiendis oneribin serta est singulis,a diligentia prima agenti Primi, Omnium tanquam filiorum procuratoris In quo quanto maiori occunditaSCstquam in caeteris,tanto maior diligentia dili sentio oro uicentia in eodem esie uidetur istud, quod hactenus ratione graui admodum ex doctrina Arist enicaci probatum est; cunctis uidelicet rebus tam in uniuersali, quam in particulari Deos orcuidere, rursiis auctoritatibus ab eo, θὰ Cctilo, Firmamentum pluribus stellis , alios orbes unica insigniri, inquit Arist. propter senerationem istorum inferiorum . Non incautem generationes, ex prooemio lib. Mcta illi nisi singularium rerum; prouidentiam ergo ex Arist. de singulis N quibuscunque quamuis caducis ac
quoniam lib. secui do de Generatione QCorruptione, propter horum inseriorum,' singularium rerum generationes successi uas, torruptiones moueri asseruit Solem in Obliquo circulo. Non enim pecies generantur aut corrumpuntur, cum aeterna sint. zz
uiuere, ad Aristotcl1S dogmata, non negabimuS.
'b secundo de Amma,parte quarta supra trinesimam,in lib. secundo de
Gene ratione Animalium cap. primo. Vnumquodque si timuit Aristotele S
φ dmina &est hoc quod dicit Auerr sententia etiam Aristotelis primo lib. Aeconomico cerum cum non potuerit facere ipsum permanere ecundum indiuiduunt, miserta est es dando Indiuiduum Z quid illa unumquodque non ne indiuidua singulac ius cuius illa sint natu die
n malibus quod natura per diuinam sollicitudinem, posuit in eis, aliquas res no ex neccSs ta-xς ς quod nanque intelligit, cum dicit in eis, nisi singulastu OVARTO'. quoniam lib. duodecimo Prima, diuinae Philosiophiae, Mundum Orbis uni
Uersi ordmem, a prima intelligentia, idest a Deo benedicto, ita dipendere ut iis illo Iesi quemadmodum ipse exerci tus, di ipsius exercitus ordo, ab ipso duee Iis i rati Pendet. Qui enim heri potest; ut haec uera sint i si ab ipsis mater atis,&s ita Cttam singulare sunt, diuinam prouidentiam penitus seciusseritu, pi imΣ
confirmandam multa, quae hin cinde ex Averroe, latus Aristotclis
ter illa In Destruet. disipui. xi dub. primo Dicunt inquit Peripatetici loquentes secundum ueritatem quod Entia procedunt a Deo, modo altiori quam sit natura per Emi md uomnia, quae esse dicuntur intelligit in quorum numero nulli dubium quin V et eoi nPra hendantur. Et lib. de Substan Orbis cap. iii imator continuationis motui sy
Cesserit omne agens ageres opter finem, tunc probare non poterit. I I alutati dilacmeorumque sint hic. Alexander in ultimis uerbis il AT: - α π:Cunctarum parentem' conditorem appestauit quae dilata quomodo uta e
m tu syiis interprete se habet. -
ιutem esse posse, quae citra Dei praesidium suae ipsa demum tutela perinis Sed ne per natu ce
162쪽
DE DIVINA PROVID AD PHIL O PI . a
c in tantum in uniuersum, non autem ipse specie indiuidua intelligas, prohi-
hie periesserunt, uerba nimirum haec, Restatuisseminatim de causa diiu ' ς' ' 'mum esum iiii habet tutricem c. Et quae subsequuntur in hunc modum *xRNU Thulli eousque follecti sunt: ut haec omnia dubitarent eorum isse Ple
M Quocirca v x xVJ 'Q' ,Σominibu oeuli Lauribus, reliquisque sensibus bς0rς ' in/ mim tu iacientes, diuinae fortasse potentiae , non item diuinae naturae con ' meum, quae rerum natura complectitur, cum seruato Ust Deu S, tum in ruentis ' Auoquo modo perfiei utitur, eorum omnium dem gelu tor est uero VI VR 'ς ' ' k id deeeniissimum existimandum est, Deum summo in loco ix rq ita minis ut tamen eius uis, per uniuersum mundum pertinen S, tum Solem,Lu', esse collocatu'0,' es eum ali causam pdiebeat, eorum quae in xς Wδ ημς η'' hebi imitati; Et paucis interpositis. Illud autem diuinitati maxime Di
rum omnium citra difficultatem, simplicique motu absoluat non se-
-ς' - uisu, se demittendo, multos' uario effectu S ohe, iaciunt , quos ob id appellant quod imagunc UaS
-h e si is ductitiandis, ementiuntur. Qui cum uniculum ipsi, aut neruum abdu- u ceruicem, is anum quasi animantis simulachri, humerumque itidem Siculum faciunt , interdum etiam omnia membra idque quadam,cum uenustate, atque aequabilitate mo-hus moi tu modo natura diuina ab uno eodemque simplici motu primo uim suam immit-
ui sunt mimo continentia; ab illisque subinde in ea, quae longius atque longiu ab-
disse narrat Germani opificis tabernaculum; in quo diuersorum animalium statuae, ad pilam nam conne .atque libratae pilae ipsius motu, simul diuersis motibus agebantur aliae ad dex-
zzz d si histi . sursum , atque deorsum; aliae sedentes assurgebant aliae stan
linabantur, hae illas coronabant, illae alias uulnerabant. Tubarum quoque, cornuum sonitus,&auium cantus audiebantur, aliaque ill hic similia fiebant quam plurima, uno tantum unius pilae momento. Sed quantum aueritate, a diuina prouidentia exempla deficiant laci- le intellio es; si cum multa alia, tum illud perpenderis; quod perexiguo tempore, id est quo ad tantum uirtus illa, & paruus ille motus, in neruo, siue in corda, uel milia perstiterit .illud praestet, vi in minimis praeterea, paucissimiSque rebus . cum Deus interea perpetuo, in rebia uniuersis, uim suam, prouidentiam effundat Synesius propterealib. de Prouidentia, non durinae, sed humanae prouidentiae Aristotelis exemplum aptauit quod adurinae indicationi expre' sione, miris illud modis, deficeret. Alter locus est, in eodem mei libello, finem uersius. Vbi mules a prius uberrime dicta perstringens inquit, Vt ueto summatim iam quamur quod in naui subernator est quod in curru agitator quod in choro praecentor quod demque lex in ciuitate; , dux in exercitu: hoc in mundo Deus est. Haec ibi. Exiguo nanque ab his motu prius facio,
mox motuimulti,4 maximi consequuntur; non secus quam ex tantilla centri intitatione, ma
xima fit in dircunserentia transmutatio. Deus, qui per esse suum quod simplicis linatim cit eliquoddam ueluti mundi centrum; in mundi circunferentia politum, hoc est non uiliota magis
fimo, sed in excelsitori augustiorique loco collocathim, a quo caetera omnia , quae in mundo sunt, tanquam lineae a centro,&riuialia fonte, radii a luce ducantur, pendeant. Nunc nanque
facillime uibrat, quicquid inde dependet quum igitur gubernator singula, quae In nam' agitator V singula, quae in curru; dux innula, quae in exercitu curet, atque administret quis dubὶ tabit; an singula; quae in Mundo sunt, secundum opinionem Aristotelis, deus procuret Sed dicet hoc loco quispiam; probatum fuisse, curare Deum singula, sed non in singulari quot nanque in naui,incurru, in exercitu sunt, quae ducem, agitatorem, jubernatorem effugiunt. latent i Respondebo, singulare in uniuersali curari non posse; nisi rem aliter quam sit; curari posse,inte ligamus Rebet in quaelibet lingularis, esse habet non in uniuersali sed in sim gulari. Adde quod caldiis curari poti, limum dicuntur quae potissimum sunt; sunt autem potissimum singularia, non uniuerialia quum uniuersalia non nisi insigularibus est habeant. Secundae nempe substantiae inprimisit uir mi abent inagis rationem dicendi quam essendi. Est tamen uerum quod cum dicimus Deum curare singularia in singulari, non est sensius ad Aristotelis placita, quod hoc curet non illud, ut nutriccsquae infanti uno non alteri prospiciunt; quoniam DeuS non est causa simgu laris sed uniuersalis, sed sensus est quod a Deo ea omnia ueniunt quibus res quaelibet ingula' ris, ut uerbi causa Socrates, habet quod sit, quod uiuat, quod moueatur, quod addiscat, Θ, doceat, aut edisserat,i quibus denique quicquid agit, agat. Nec habet a coelo aut a Deo an umquod sit homo, sed etiam quod sit hic homo, aut tantum quod sedeat aut moueatur, C ctiam quod nunc sedeat, aut moueatur,&reliqua id genus, quae ei, ut hic homo, ut Socratς Cit,
163쪽
eireniant . Sed ad diuinam de rebus cunctis, aeternis, non aeternis, sed generabilibus m ori
ruptibilibu uniuersalibus, singularibus non in uniuersalitantiam, sed in gulari prouidentiam, ex his , quae nobis tradidit Aristoteles , ostendendum 'tate, licta' ius ficiant ad quem modum autem cum diuitia bi d.Ires natura stare possit, ex his quae dicta sunt, intelligentiat uisque o
si fluviatibuS nihilominus declarabitur. qui ualeat in
Quid sit diuina prouidentia, ad mentem Aristotelis & quotus lex, aliqua ipsus diis nitionis declaratio. oeci, o. V. 'r'
XXVII. Os T. A de sententia ristotelis, rerum cunctarum, non autemnernetua
rum 'aeternarum tantum sed generabilium etiam, corruptiam Pomnifariam denique transimulationi obnoYiarum, nouis u genere sed in singulari etiam apud Deum e.
administrareque illum si modo, hoc est pro dignitate . naturae zzz pr stantia res uniuersas superest, ut quid tandem, ad eiusdemmet Aristote
Aristotelis ita tamen illam diffiniuit, esse i mi upi mentem motum, Propter aliquid, inducere. Et hoc modo rebus omni ues: i, dim , t/m in singulari, quam in uniuersiali tirimit,ihibi se i ζ' 'ς fini/dVβ,qx in aeter
Pter aliquem finem, in res omnes tali terna uζr ali, pro earum ratione&captu motum uel mutat --ψ-m 'Huni
riam imperseo . nescio quid uiuina prouidentia producit' u elui excitata
si auscultationis ostendit idem Arist. Authi sis, hi pri-
Alio modo diuina inquit Alex prouidentia dita dicitur. P ua, mouere ut eom. sit nonnulla,
ri si nonnulla mouealpraeter ea, quorum se muladii ' μ' gr/tur Hic enim, qui aliorum gratia, alia mouet, ei pho hi his et
bu , caducis, ac fragilibus, sec dum Aristotelem Deum fouid . -- hJμ'- φ lorum opponi,e res ne uidebitur: qui Herniitantum noti 'Deum prouidere putauerunt. quod propterord na ambuS, suo modo mutationem: propter perpetuam eueti iidei manentiam, genCrationem 4 corruptionem; thoi te sui bi 'i' tq; incolumitatem ut fieri potest seruandam:&'proh eius, ta 'β VJ V0rum, usu Sabstracti intellectibus, perpetuoq; motritibus substat, i hyp 0yd n hancinnitiised sitionem uidetur
nis, adusium alterius Declarabimus diffinitioi, ei dum
stractam substantiam; aliquando h-
r significatione posteriori, sese ΘΑ ' priori, ApisSinac ue- Deus diuina prouidentia hi α igitur primo nodo sitimaturtem si prcinati a substantia notriatu
164쪽
ouae uidem corporac estia cuncta ut lib. duodecimo Primae Philosophiae mici ' ini, iue intellectus realiter Meffective mouet,primum quidem supremuArist. decia; au imi corporis motu mediante. Nec PrOPter c Omnisi ψψ py iri etiam neopter ipsas materiae labe penitus abiunctas secundas sub tellia corpor 3λ motriees intelligentias cuncta moueat, neque proptςriunx M, tari mouet, non quidem ut corpora, realiter, sed spiritualltc tantum, hoc eas solunt, ψύς- iam a Deo moueri illas, ad Aristotelis dogmata, existimandum ei desiderim xqμς subetalestibuq sed ipsis etiam coelestibus corporibu S, sanctis
simisquCdς '' P subedelestes naturas tantum , sed in ipsa etiam cceivstia corpo re in motrices diuinas substantias, motum pro ratione sebiectae substantiae, mutata. in Q 'μς nanque cuncta reliqua aeterna corpora firmamentum, qV0dtionemqVςq mmediate intelligentia circumuoluitur, rapit. in ipseSuer PQ iςri Q u prem/,' mutationem quandam, Mappetitionem, laesiderium prim i 0
re si b histoteleta ab eisio te is positoribus uniuersis , separata
iuri, miles ri,pter quandam erga primam in supremam substantiam , inclinariΟ- n m bruta sua perpetua corpora &propter primam cui quantum possunt
iis, posteriores dicuntur. dicebat enim lib. secundo de
fitem 'illum piimum scilicet,consequi. Prima igitur substantia omnibus tam spiritualibus, quam do e ragilibus, quam aeternis , tam in singulari, quam in uniuersali, in genere, ali- impartitur mutationem. Hoc autem est, Deum in priori signification secundum ex-
si Nindri rebus omnibus prouidere. Si uero secundo modo in posteriori signifi-
ea o Deus sumatur diuina prouidenstbstatiarum, abstractarumque mentium. Et eo, quo prius, ditfinietur modo nisi quid sorte sit 'duo inferius9 addendum diffinitioni. ad quem modum libr. primo Quaest. naturalium
Ih seeundo cap. xxi ut paulo ante dictum fuit illam dii timuit Alexandc ut dica
us Diuina prouidentia est motus uel mutationis, ab omnibus separatis substantus, in haec sub at quem finem inductio Ues quod idem est, diuina prouidentia est operatio omniusnaratacum substantiarum ad usum alterius . Dicitur omnium separatarum substantiarumJrali simul omnes Deus, in posteriore significatione, dicantur .dicitur uero ad ultrina terius ouo mam,4 si prouisor qui sipiam singularis, materiatus, de nonnulli prouidere sibi pos-
ζmen prout eiura, qua sibi quispiam prouidet, deo, qui nullo indiget, aptari aliquo mora o non potest. Lib.etenini septimo Moralium ad Eudemum, foeticem dicebat Aristoteles 'on in multum egere amico quod maxime manifestum eratin Deo qui nulla re indigus est. Non igi-
tur sibi Deus prouidet, sed alteri. hoc est, quod in definitione dicitur ad usum alterius.JE ibita de diuina prouidentia definitio uberius declaratur . . CAP. XXVIII.
ERUM ENIMvER ad hanc diuinae prouidentiae, quam ex Alexandro, ad Aristotelis sententiam, exhibuimus, definitionem intelligendam, ex plom et Alexandro,considerandum maxime est, hoc quod in definitione dicitur,l ad usum alterius J Ad usum nanque alterius Deum agere trifariam intelligi potest. Vno modo per se prorsis, cprimaria intentione. ad quem modum seruus, ea ratione qua seruus est; ad usum est domini. Domino nanque obsequi, & eruire, in primis ille tenetur. Ad hunc modum, instrumenta omnia, quatenu Sm strumenta sunt, gratia alterius, per se,&principaliter sunt. ut gladius incisionis graria, malleus per Cusibionis, nauis itineris, Malia id genus aliorum gratia sunt. Ιis nanque non nili aliorum gratia, utimur Alio modo, non per se, sed per accidens tantum ad quem modum, lapis, qui Orte ortuna ceciderit, ad ses ionen accommodate praeparatur aut ille, qui inimicum Occiderat, alus
qui bii dam, oscSi bona mimici parasse uidetur quod enim ad usum sedentium deciden lapisse erit aptus aut illis, de quibus, qui inimicum occidit, ne cogitabat quidem , tot bona compararit; non lapidis delapii, uel inimici occisoris prouidentia aliqua fuit; sed calu, temet eide uenit. Tertio modo ad usum alterius, Deum agere intelligi potest; idest tum per se, tum pQractione idi non autem per se omnino, aut omnino per accidens; ad quem modum, ovibus pastor prouidere dicitur. Duo nanque in cura ovium, diligentia, pastor accurate agit. Vnum , uxo uibus ipsi, bene sit 'iterum, ut ipsi sibi, ex ovibus recte se habentibus bene fit. Ita an tu lacte, lana,&statu, lucruna,in commodum suum auget. Et sicut posterius ex priori hoc cit u
165쪽
crum, ex recta ovium habitudine per pastoris procurationem euenit & quadam quasi essieientiu necestitate consequitur; ta primum exposteriore, hoc est bona ovium habitudo ex lucro duadam quasi finis necessitate dependet. Nempe ut oves, si recte ualent, sunt lucri causa; ita lucrum est pastoris finis in grege curando Deus igitur propterr alias,&a sedistinctas uno uel altero horum trium modorum operatur, illi Sq, prouidet. Non est dicendum primo modo. Nulla est enim actio, suae per se, irincipaliter, ab agente intenditur, quae ad usum rei agente uilioris sit aut etiam esse possit cuius rei illa a 'latonicis, d Peripateticis redditur ratio. Quoniam ope ratio ipse per se, operantis quaedam persectio est; ad deterius autem, nisi aut ui, aut institia a bitur nihil. inscitia autem, aut uiolentia in Deum, qui cadere potest; Hanc autem rem,& rationem, quum D. Io Fran. Picus, in libello suo alioqui docto minus aduertisset; quem de diuina prouidentia, ad mentem Aristotelis, Inscripsit Alexandrum Aphrodisi eum ausus fuit, in ipsius diiunae prouidentiae diffinitionis expositione, repramendere; quasi, nisi per se, ex principali intentione res illaSDeuScurare minime queat. Sed redeamus unde fluxit oratio. Neque secundo modo de rebus, Deum prouidentiam habere, dicendum est cum modus secundum prouidentiam destruat magi S, quam extruat temeritatem autem in clientibus cunctis affirmet prouidere nanque eo modo, ter accidens, cassis, temeritas, non prouidentia censebitur temeri Fias autem a diuiniSopcribus procul certe abigenda est. Relinquitur ergo, ut modo tertio, Aristotelis lententia, secundum Alexandrum, Deum rebuScunctis prouidere dicamus Deus enim mobile primum quicquid nonnulli demente Arist. secus sentiant9 effective ut non semel dictum est θ&per se,&immediate mouet. Ab huiuS motu, caetera, ut lonaa compertistimaque apud peritiores, constat experientia,coelestia corpora mouentus; ab horum autem omnium , iugi perpetuaque transinutatione, harum, quae apud nos sunt, se ilium, sin illarium uire-Tum generatio,' corruptio. alteratio, & auctio, R ipsius denique rei cuiusque uuae in Or- De uniuersio est yestentiae, ac naturae, ripeciei tutela, atque incolumitas dependet colligatum propterea ut sepe dictum fuit, Mundo superiori, ilium Mundum, inferiorem esse , dicebat Hriit utili de omni uirtus eius gubernaretur. Extra cuius gubernationem,&prouidentiam, ne quid ei fluat, labatur; miracula videmus aliquando Naturam, Deum facere; ad uacuum, cilicet, per quod coeli uirtus, administratio, ad inseriora ista, pro salute corum, Multa tutancla, demandari non poterat, prohibendum ad rerum continuum perpetuum ordinem, Mne cimum, quo uirtu ista coelestis ad omnia meare, transfundi commode possit, retinendum. 5enim bene sensit lib. de Sympathia Hieronymus Fracastorius, uir alioquin eruditus, qui ultimus nem ascensius aquae, qui nobis notus esset, esse amotionem vacui existimauit non enim ascendit aquae tantum adtollendum uacuum; ita ut huius nulla sit ulterior causa, immo est, Mest illa quam nuperrime nos diximuS adeo nanque ad tollendum uacuum laborat natura ut uis coele
1tis, propter praedictas causas ad nos usque delabi polsit sine quare subcoelestes esse Mnertistere,' operari. a Deo pl. Max regi Madministrari non possent, delabi nanque peruacuum, non potest uis illa Sed redeo unde fluxit oratio. Operatio igitur Dei secunda, quae motus cst prima nanque' principalis , Dei operatio, intellectio esto propter ista inferiora est propterna: cenim, ut si perius uisium suit Deus mouet. Non tamen propter ista caduca, fiat ili natura constantia quae ab illa perpetua, immutabiliq; essentia diuina, ualde in perfectione 'ac natu praestantia,' quasi per infinitum interstitium, distant, principali intentione corpora coelestia Deus agit' uoluit; sed tantum secundaria Prima enim & principali intentione, propter seipsium ad doctrinam Aristotelis, coelestia corpora Deum mouere dicimus quod copiose fatis lib. secunido de Coelo,& uberius lib. duodecimo Diuinae philosophiae idem Aristoteles declarauit intentione autem, uecundaria, propter alia asse mouere dicitur; quae autem secundaria intentione fiunt
Alex cliinnitio. ipsius diffinitionis ad dogmata Aristotelis explicatio.
Additur uerbuni dis initioni Alexandri, uberius tota diffinitio
A a nobis, fatis copiose ex Alexandri sententia, diuinae prouidentiae definitio, quam ad doctrinam Aristotelis rite exhibitam arbitramur, explicata sit ne quid tamen in illius expositione, a quopiam desiderari possit uerbum unum addemus definitioni. Sic enim explicatior, illustriorque erit; & nihil nocontinebit quod in hac ipsa, ex Aristotelis sententia, desiderari posisit. Est igitur diuina prouidentia ad AristoteliS sententiam, executio propriae operatiO- - 'ΤδU V V δ' tςΠu ipQrquam in suo Ordine constituuntur omnia, tum an proprium singula, tum m communem finem diriguntur uniuersia. Haec nanque copiosa Culicata
166쪽
facilis est diuinae orouidentiae, penes Aristotelem dissinitio Illud, quod acata hiati uer quam&in suo ordine cuncta constituuntur, di cum in pro-nobys odi V ' leommunem diriguntur uniuersia. Jetam illo uerbo, Ad usum alte prium finen iung* - eontineri nullus non cognoscere posibit nuntri , si illud'; g a. miih hoe modo eis lieata diiunitio & clarior. apertior, atque illu tamen dubiuii rui'ς 'in' i ii distri est , operatio ad omnium aliorum beneficium, ruti stri eundatio, idest neque omnino per se, neque omnino per accidensi
1itatem est qui si i idens ad quem modum pastoris sed quodammod0' ςqw' deb: hq Orbe coelesses a propriis, laturalibVS operationcs σψμ' μ' ei eulari, primo ter se ut Morbes ipse quantum Orum δmmoribu '' in ' baiuli: rsimile fiant, quo sicut aeternae, tersectae sux ta 'xis mouentur aeterna, persecta, motus, quibus eadem ill e mouenta sunt . eum quoniam, ut lib. quarto de celo rex. XIIII, dixit Aristo
V:ςδ TU Itionum ostenditur, inter omnes motus locales, circularis 'perse O 'V u, est mensiura aliorum motuum, nihil abiicit subiecto,
secundo, destium per se, tum per acciden , propter ista mintellectibua ς si 'φ' sal, imbuentur quoniam & mouent, hQVς
odes in finem proprium illa dirigere, pro naturae suae ratione iungi postfiat. Est ri ritii uius luere oberatio, proprius ut superius diximuS illiu S rein D S,
da hi u a Cundo parte septima supra decimam dicebat
L ' hii opus, est gratia suae operati is. Et Averr.lib. quarto commentatro secunda supra vigesimam, scribit, Actio est finis formae, forma uero generation is operari in
usu maj beneficium alterius providentia secundum A-
uri adita est illi, ad cuius usum dicitur operari, pro uidere; illudq; in suo ordine conr ivi in sibi proprium finem dirigere Proprius nanque rei cuiusque finis est ille que n per ximus: operati nibus uidelicet ration quasi propriis
hil communis uero rerum simul uniuersarum finis est ut uno uerbo dicatur,p Tm haec una inter caetera, Mad Orbis uniuersi persectionem iaciat. rem unamquamque I 2 qain fieri potest nimillimam reddat; sed singulae pro ratione naturae suae & appetendae, consequendae huius perpetuitatis modum distinctum habent Materia prima per formam, metalla per On cretionem, planta: per sterminationem animalia per generationem, corpora cocleitia per D tum localem, abstractae substantiae per intelligentiam, perpetuitatem ambiunt. Etiam quem Q modum appetitus modi in singulis rebus naturaliter distineti sunt; ita distincta sunt 'ingularum rerum naturaleS operationes ad quarum usum, heneficium aliquid agere, eisdem Cur in um t prouidere est quod per suas operationes in finem proprium, communem dirigantur, ui ueluti ad manus ducantur singulae. Sed de posteriori diuinae prouidentiae, di innitione nucul que Prior etiam illa diffinitio superius posita; per quam diuinam prouidentiam criniueoamuS, esse actionem primae se premaeque substantiae ad usum alterius; vel illam quam dicebamus, pro uidentiam esse motus uel mutationis ab aliquo, in aliquod propter aliquid, duritonem, ' liae huiuscemodi, intelligendo per Deum primam tantum , supremamque intelligenriam, uno v militer addito uerbo abiblute atque persecte reddentur, ut dicatur, Divina prouidcntia ei mo tu uel mutationi a prima atque suprema intelligentia inductio per quam cuncta tam piritu aquam corporalia tam aeterna quam corruptibilia Sin suo ordine constituuntur in suum 'nem singula diriguntur, Nam isto modo prolatis utrisque diuinae prouidentiae AleXandri di innitionibus,& quid Alexander ipse per illa uesba ad usum alterius' uoluerit: quid Amit oeci uina prouidentia senserit, expressius sine dubitatione atque intelligentiu sisnificatur Ueum'r go&itScaducis tantum generabilibus . corruptibilibus rebus: non iis duntaxat , ico M' ctis, quae in Urbe uniuersio sunt rebus, tam aeternis, nam non aeternis, tam piritualiou V. corporalibus quamuis modis diuersis in utraque prouidentia Deus sumatur tam H in gui u
167쪽
quam in uniuersiali Peripatetice prouidere dicemus. Sed hic lectori potest scrupulus suboriri, Nimus enim sibi Deum prouidere non posse,innoniam de ratione prouidentiae est,mouere&δε Iata ad uium alterius, deinde mouere illum propter seipsum asseruimus. Cui dicimus, Quod riuc quidem operatur etiam gratia sui Deus ipse, cum sit finis omnium, non tamen ut is Danaus providet sibi per hunc motum inllo enim indiget sed nobis, quibus illi ille moti ret sublata esset omnis potestas, non solum mouendi, sed etiam permanendi, Messendi M e sunt, quae notas de diuina prouidentia, ex Aristotele,& de diuina prouidentiae diffinitione,
Tollitur circa ea, quae prius dicta suerunt obiecti quaedam Ii D. Ioannis Francisci Pici Mirandulani. CAΡ ccx. G se qitispiam illud obiiciet; quod Alexandro inter ut 'f' Vixum ponderis habent, tum etiam quia non
est nostri propositi, Alexandrum ab aliorum calumniis nunc tueri, sed philo δε- phorum duntaxat praesiertim Arist. de diuina Prouidentia opinionem com-O declarare, bo 'stonte omittemus. D.Ioannes Francisicus Picus,ind
gani cuncta recte dispolita sint: internos tamen&lazieta
168쪽
ontra, qui per se primo mulierem appetit, prolem per se secundario intendere per st ' V Enim eo testium eorporum, qui perse&primo ab illiS motricibus u ,- necςJ m hienditur: eonsequitur necessariori per se, sed secundario id est tum sto, an Vix operatio rerum harum inferiorum it qui per se primo motum si IR 'Pς ' μ' iiii euii duo modo, licet non principaliter sed secundari O, per se tamen, hoc illum i Ποῦ Π i sitim nee aceidens intendere sit necenatium. Hanc denique Alexan est dictu, P i, disputationis siuae de prouidentia Dei lateridi se iam 'bactus fuit. cum enim arguine mimissu Alexandri; si Dii per sere hu-
tandem Diam' ae si dominos seruorum gratia esse & operata diceremus, i ut maira ' dehe hie ad uerbum post multa illa subiecit. Nulla consecutionc pCn uni ite, ω ς ς 'in t sit, aut agat propter illa, nam in Deum uti in num Om 'ς V e huntur quare proprieri exacte propter seipsum, non Propic bu
' nivm VJ VIJ V si seiuorum exemplum. mortalis domini, Deo quadrat V Cl: 'μ' aud produeis, aduersatur. Nam dominus, cum in seruos aliquid conseribe
in quadrat, in , qR s. sium operatur si primum dixeris, teipsum rςd r
'' uetentis D. Ioannes Franciscus sed in hoc tam longo uerborum apparatu,
Nisorem certU per accidenS quia rem riserit one hoc est tum per se tum per accidens, ut rebus ipsis humanis benest; ut bo
um sed Alexander idem steris, Adoctis
πα - peti iaci res me. Non ne&dominus seruos,& Pastor oves per sies. nda Intentione curat; quatenus illis bene uult; ex bono illorum, aliquid sibi adipisca- ud utile, Leoni modum, siue honor gloria sit,in dicatur non est nunc curandums .est mezndro quod Dii non sistant in humanis rebus quibus benefaciunt, sed res humanas
oro olers ipsos, iropter res ipsisS tandem procurent; ibi ex ipsis quidpiam uelint, quic-
Soluuntur ea, quae singular prius Aristotelis interpretum opiniones pro se addu
xerant, quatenus his, quae ab auctore dicta fuerunt, aduersantur.
CAP. XXXI. os T QVAM ipsius diuinae prouidentiae ex Aristotele, dissinitionem,&dimnitionis ex Alex. expositionem xplicauimuS: eam ab obiectis D. Io. Francisci Pici defendimus,4 ad quem modum Deus Opt. Max.rerum cunctarum procurationem habere dicatur declarauimus superest, ut ea omnia, quae pro se lingula prius Aristotelis interpretum opiniones adduxerant si iis praesertim, quae eeius sententia, nos diximus: aduersari uidebuntur, dissoluamus. Ad primum pro positione Chalcidii quoniam non cognoscit Deu Shaec singularia mat Na ta ergo eorum curam habere non potest assumntum uidetur Aristotelis lib. duodecimo Metaphysicae, parte LI. Dicimus quidquid sit deal Rimpto,argumentum nullum esse: cum prooas. qui Prouidentia cognitionem supponit rei, cui prouidetur, in prouisiore istud fallum ei leae modo, quo diuinam prouidentiam asseruimus, manifestum est , Possumus etiam admittere, ita eum cuncta etiam materiatas singularia cognoscere; nec obstant ea, quae fuerunt obiecta: u 'cu S, quo Vmnia ille intelli it aduertatur qui quamuis diuersimode non solum ab Amitoteli', ea etiam ab Averrois interpretibus exponatur nobis tamen utrem breuissime expediamuS mt-ficiant, ad illud declarandum, uerba ipsius Averrois lib. duodecim Metaphysica commentatione Li, quae sic se habent. Et veritas est, quod primum scit omnia, secundum quod scit e tantum. scientia in esse quod est causa eorum esse, uerbi oratia,qui scit calorem igni tantum, non dicitur nescire naturam caloris existentis in reliquis calidis; sed iste est ille, qui scit naturam calori S c cundum quod est calor:&sinii liter primus scit naturam entis, in eo, quod est ens ampliciter, ' quod est ipsum liactenus Averroes in quibus uerbis idem Averr. sensit, Deum,se perlecte tς ligendo, coetera omnia intellexit se; quod se per sipicue intelligendo, qui rerum C mnium periccxii sima res est,habens esse persecti imum, reliqua Entia, in eo quod entia lunt, intelligat cui V sententiam pluribuSS diffusius in primo libro commentariorum in sententias theologica ui stin x x x x,4 distinc xx xl x, excussit Ioan Bacconus & nos in tractatu noltro de ubi ct ' taphylicae
169쪽
L posuimus. x C, M obiicitur rerum instabilitas. 1 quod modo stabilibres etiam instabiles cognoscit: quemadmodum immobilis m,nens, dat cuncta moueri. A secundum quod obiicitur, ad primum eius incommodum, dicendum, illud non sequii quoniam ut ex uerbis Averrois colligi potest non haurit diuinus intellectus harum rerum gnitionem ab ipsis rebus sed a propria essentia. A secundum illud non sequitur, sed contra quod idem sint: cum intellectust diuina essen tia sint idem prorsuS. A tertium, non patitur diuinuSintellectus a rebus: quod ab alio quidquaminime reciniati sed contra omnibus ea, quae habent singula, praebeat,&elarolatur. quartum ex dictis ad secundum ad tertium patet responsio. Est enim intellectio illa simplicissima cuius intelligens intelligibile,idest id quod intelligitur sit unum idem re modis omiambu simplicis Simum sA quintum&ssextum incommodum. Quomodo illa sequuntur, si unico implicistimo actu se intelligens, omnia intelligit' nulla est ibi succesisto nihil extrinsecus ille haurit nulla diuersitas cognitionum non igitur uel de potentia ad actum, uel de quiete ad motum, uel dein-
Iud admonere, quod si prouidentia diuina sit ut prius uidimus ad usum alterius aliquid opera
m i nemo est, qui non uideat, hinc non sequi aut istarum rerum in Deo comitionem: aut ex co-gm tione' prouidentia libertatis, uel temeritatis, ireuiter continocrat s naturae eversionem: ut multis uisium fuerat, libertati arbitrii diuinam prout lentiam repugnare, si etiam poneremus
. - 'pW i 'ς cognitionem 'ulliani ex illis, quae obiecit aduersarius, in--oqunt sequeretur quod superius aliquo modo uidimus, Sinserius fusius a nobilex Iamblicho declarabitur:&ad ea, quae pro Chalcidii opinione adducta fuerant hactenuS.
Ni ςψ intr- diuu ma imς Acin earum operatione, ortum suo modo Mae ς ΠΠΠ0xς stem arit,' liberi providentia igitumion solum non aufert, destruit sed struit, fauet potissimum libertati temeritati omni denique contingentiae rationi. Ad hoc dem obiectum dicemus fusius, diligentius, cum ad tertiam principalei biectionem O resipondebimuS Posito nanque quod cuncta etiam distincte Te acte intelligat primus intellectus quod tamen ponere non cogimur immo mihi arridet maeis multorum Aristotelis interpretum opinio illa, quae ne i Deum extra se . praeter seipsum quidpiam intelli e-
A D secundum non cogimur in Deo asserere earum rerum cognitionem ; quarum curam ipse
di diris ni p . Alexandrum&ad eos, qui uel a diuina prouidentia temerita- mi , mrtu mi in ut casualia ordinem redi &disipennationen diuinae pro
uidentiae uel propter druinam prouidentiam auferunt casium 4brtunam: uel tantum in relatione ad secundas causia illu admittunt, diximus prius fatis diffuse, ostendimusq; Physice loque Hles, monstra casius,&fortuita, ut talia int,ad quamcunque causam reseras, tal
dmma prouidenti ut monstra sint, quia tamen nil esse potest, quod diuti actis Iunem penitus stubterfugiat, idcirco nec monstra penitus ab ordine exclusa sunt, sed ut mecieminaturam aliquam inducen d diuinae prouidentiae ordinem rediguntur. E in tintinuo
per orbem uniuersum diffusae sunt, operari aliquid, sed neque subsi stere, possunt, Scilla, quae
170쪽
o DIVINA PROVID AD PHIL. PIN. τό
sine necessario, silue contingenter, siue sertuito&temere, siue alio quo &illa quae e ς hest et diuina prouidentia, hoc est si Dii coelestia corpora non ino tamquemocto ex ς''- Est prouidentia , ita ad Peripateticorum Deirmam uerent, eueniret QR p uesia ei nem nostroruni operum quae ut nostra sunt, esplicata, i QR tibi essent , nostra non essent; sed ad usium, leneficium eo n- Iibera sunt i non serui nostrarum operationum sed domini efficia dein, quo Quibus di imum idem dicendum de caeterorum qualitercula' mur. quod 'v' um opera , ab ipsa diuina Prouidentia iuua ur quidem, sed Θ eorum natura pactatur cogitur, uel necessitatur iuuare autem quem- nullo p duibuς finem inproprium & communem, idest , perpetuitatζmpiam ad P VJ V Aulidem euram procurationem habere. Quod si aliquan consequatur, itς sit tendere, ab ipsa sum pro do ος Pς Pς oprio multa multis modis deficere uideantur, ut, uerbi denti iiiiiiiiii aut per testium euulitonem,uel per nuptiarum contζmpxum
ς h tam dii homini natura tribuit, assequi non potest uidentur quidem p ' P y μ hii miihi he, Mab ipsi deniquαdiuina prouidentia delabi non dolabunii ' dentia, ad perpetuitatem, adfineS suos contendunt. Ad lux V ς es em monstra xspadones, i ibes perpetuos , esse opor
heso nisura quaedam sent. Ex quo pater uni
re ri sim . Moost Ioannem Simpl. nobili sisimila istotelis interprete prau di-n ., nihil temere resnectu prima causae simpliciter lablolute accidere potcst quo-
α . . O Iuta entiam subterii ere queat. Hoc est quod libro octauo
me in m. parte quinta supra deci m rebus mordinati O-
autein aliquci inordinatum uideatur,ut monstrum,non ita inordinatum tem Cra Euhoesi, dictum Bit. Verum etsi quod diumam Prouidentiam subterugiat Estiam multa nihilomitius,diuina de rebus cunctis prouist ' in ut ad Deum,&ad primam causam relationem habent rua ii,&temere continSeresticipo ni quod quomodo esse queat; fuse fatis superius
tiam ex dictis manifestum est; quod non tantum rorum tornaxum, Wς
Ilum, specierum,ad mentem Aristotelisi ut nonnulli prius dicebant,apud Dum imum vaest sed omnium administrationem,atque rerum cunctarum prouidentiam Deum habere,ad Omnibus rite confitendum, firmiter, ex disciplina Aristotelis,credendum est. Nec propterea Icsin utaria eo modo,quo in se sunt, a Deo cognosci, fateri cogimur quemadmodum putarunt alica etiam si eis dem eo modo,quo in se habent esse, diuina bonitas prouideat. Rebla enim ut dictum est omnibus tam aeternis quam generabilibus tam in singulari quain in uniuersali, in ip
cie eo, quo expositum est, modo , absque materiatarum rerum cognitione, de sententia Aristotelis diuinabo nitas, Mnatura prouidet. . . . SED de Diuina Prouidentia ad mentem Philosiophorum Aristotelis praesertim,&Platonas; Nde Alexandri aduersus Domini Ioannis Francisci Pici calumniam defensione,hucusque Supercitiam,ut de ipsa diuina Prouidentia quid nostri catholici Theologi defituatit, uideamuS.