장음표시 사용
181쪽
ERvM ENIMvER altera, quae prior erat, superest nobi maior disseult, aduersus allatam, de tu in prouidentia, definitionem. Diximus nanqu 'quod in prima parte quaest. XXII, ex: multic sanctorum patrum, diuini scripturae locis edoctu S, D. Thomas eam ita definiebat. Diuina prouidentia iratio ordinandorum in finem. Definitioni Petrus Aureolus obiicit. Quoniai iratio ordinis rerum in finem, illud est, quod rebus, per Deum :prouidetur; at ipsa diuina prouidentia quid diuersium ab eo, quod prouidetur, est . prouidetenim illa, non prouidetur, non igitur fuit, illa recte a B. Thoma definita; cum eam dixit esera tionem ordinandorum in finem prouidentia enim uerius appellari debet actus, uatio inprouidente, quam ratio ordinis in rebus prouisis. At ob etionem res podet Capreolus , acerrimus B Thomae deseriser; duplicemq; rationem ordinis rerum in finem asseuerat, atque unam in intellectu ipsis producente, prouidente, alte rana uero in ipsis rebus productis, prouisis collocat; sed prima duntaxat ratione Deum pro Didere asseruiti quam prouidentiam esse ipsam diuinam essentiam quaesiit ratio rei omnis, quae a Deo intelligitur, affirmauit Bene propterea, inquit ille, Beatus Thomas prouidentiam disti niuit per rationem ordinandorum, in finem quae ratio idem sit, quod ipsa diuina essentia. Non enim est haec in rebus, productiso prouisis ratio, sed in diuina tantum intelligentia, natura, at que in ipsio intellectu producentes prouidente. ' mihi uidetur, aut ego ob meam tarditatem Capreolum non intelligo, quod haec Capreoli responsio , sicut non satis explanatu diuinam prouidentiam declarat; ita nec admodum tute Bahomam defendat difficultatibus rem magis obruat,quam eruat. Si enim diuina prouidentia est ratio ordinis rei i quae ratio per propriam essentiam a Deo intelligitur Min ipso Deo est; est ipsa diuina essentia cum illa ratio ordinis Dei, quae est per intelligentiam, , ita dixerim, per deam in Deo, sit etiam in re realiter Cres enim ipsa in finem realiter ordinatur, ordoq, ipse in re ordinata recipituro in Deo rursus tanquam in ordinante illamet est. Poterit denuo quispiam dubitare i an haec ipsa ordinis ratio, ut in re ordinata est; uel potius ut inordinante Deo est; diuina prouidentia dicatur. V dubitationem,quoniam utraque in Deo esse dici potest; quoniam Deus in omnibus est, inania in Deo sunt, immo Deus ideo in omnibus est, quia omnia in eo sunt; quae nisi essent
in eos essent nusquam, omnino non est ent in priore ad Corinth. VIII &ad Ephes IIII. Deus unus&pater omnium; qui super omnes,&per omnia cin omnibus est. Et in Act. apostolorum cap. X v , In Deo uiuimuS, movemur,&simus. Et Hierem. xx III. Non ne coelum di ter Gram ego impleo dicit dominus. Vnde Virgil.
Iupiter es quodcunque uides. Et orpheus in hymno Saturni,
Qui omnes mundi partes habitas generationis pater haec ipsa igitur, quarin rebus est, ordinis ratio, in Deo esse dici potest: tum ordinantis, tum ordinati rationem subire eadem ualebit. Non tollit ergo Aureoli dubitationem responsio Capreoli. ADDE tertio , quoniam, quicquid sit de ipsa ratione ordinis, in rebus sine dubitatione aliqua, est diuina prouidentia; non ergo a B. doctore recte definita suisset; ub non ea omnia, quae ad diuinae prouidentiae rationem, Messentiam, quantum possumuS, intelligendam faciunt, diffinitio complecteretur; si tantum per rationem ordinis, quae in diuina essentia est, illius diffinitionem eYplicauisset quod asseruit Capreolus. Quamobrem dicimus nos, si non doctius, e planatius certe ad Aureolum; quodvi per actum siue per rationem ordinis in prouidente, uero
ducente; se id, quod eo actu prouideri, produci dicitur; idest per rationem ordinis in rebus prouisis productis,quo res facilior esset in diuina ipsi prouidentia exactius intelligeretur; diiunam prouidentiam doctor definierit. Quoniam si recte in multisvi philosophiae L heologiae locis, docuit B. Thomas, definitionem dici terminum, quia rem terminet;& eam intra serotaliterincludat unde in cognitionem etiam propriorum rei definitae accidentium adducit, elli non prae 'terrationem in lib. quarto Theologicarum sententiarum distinc. XII quaest prima, admonuit Io Scotus, non sufficere definitionem esse per essentialia; sed requiri praeterea, quod ipsiuS rei definitae conceptum, quantum potest, persectionem, extricatiorem , atque absiolutio nem exprimat. Vnde fit, ut in accidentium diffinitionibus subiecta sua, idest substantiae, quae CXtracorum euentiam sunt, constituantur. Non potest autem diuina prouidentia modo aliquo
a nobis concipi, nedum persecte deci arari, nisi per eitectum ipsius prouisioris, per ordin mapnarum rerum , quae subsunt diuina prouidentiae, aliquatenus illa concipiatur. B. Thoma pro
182쪽
oti de eiusdem essentia sunt sed ea etiam, quae ad eius sentia intelli en
m in lac innotesceret distinationem conflauit.
inim inquit ratio effinciam dili
ivio pinuidenta n0 ordinandorum in finem' prouidentiae es
ciit ut in illo aetii, tanquam ex causa, procedcntem denota sed hi uellectu moducente, prouidente est, uniuersa in fi
. . . iam billa diuinar. V rebus riti, dependet. nec qiua
bium humum est; in quo non Aureolus luis ,
ri diri, ri iti trinseca sed est sorma intrinseca tantum ipsius ordinantis cuncta ue in finem Quin dirissentis quoniam sciatia diiuna est,Ordini uero, qui in rebus est ordinatis, est effi i i autem sorinalis, nisi trinseca. Qxiamobrem dicere, quod diuina prouiden-
se,.s rario ordinandorum in finem , nihil aliud est, quam si diceremus. Prouidentia diuina est ipse ostentia uatenus per actum suum, S per actum diuini intellectus, tanquam per efficientem au an cuncta in suum finem ordinantur Rursu cum dicimus, est actus diuini intellectus, diuinum euantum fas est, secludimus uoluntatem at cum dicimus, per quem cuncta in finem suu ii ordinantur, diuinam tunc demum uolumus subintelligi uoluntatem otio non solum ordo rerum . sed etiam effectus omneS rerum in Ordine positarum creatarum, adiuina utinia ferius dicturi sumus uoluntate depcndeant: per diuinam uoluntatem tanquam per exequu-tiuam potentiam administrentur i. Pors A Mus etiam ad Aureolum compendiosiorem dare resiponsionem; admittendo cum Capreolo, ouod pti,uidentia sit ratio tantum, quae in mente diuina est , quod per hanc tantum rationem recte illam diffinierit S. Thomas, ideo dixit,quod est ratio ordinandorum, non autem ordinatorum quoniam haec ipse ratio, quatenus est rerum ordita andarum , est tantum in mente diuina,&dicitur prouidentia; at quatenus illam et in rebus explicatur, non amplius prouiden tia sed Fatum proprie secundum Boethium, a quo in hac causa, ut in maest. VIII, primae partis art iri uideri potest B. Thomas non recedit, nuncupabitur. Fusius tamen semendo prouidentiae nomen, prouidentia Fatum modo quodam nuncupari poterit: sub nomine prouidentiae dissianiri nullum propterea incommodum est siue per rationem blum illam ordinis rerum, cruce in mente tantum diuina est; siue per illius rationis explicationem quae in rebus ordinandis uersatur Min ordinatis cotinetur quae fatum dicitur. siue per utrunq; quod propter rationes prius positas, magis rationi consionum mihi uidetur θ B. Thomas diuinam prouidentiam des finierit sed de ista difficultate,& de ista diuinae prouidentiae diffinitione hactenus.
De diuina prouidentia Boetitii diffinitio, &eiusdem diffinitionis breuis e plicatio, in qua cuncta sub diuina prouidentia contineri. claratur I X.
EvARINus Boethius ante Thomam lib. quarto de Consolatione, pro a VI. e dem sere modo, quo B. Doetor, diuinam prouidentiam diffiniuit, dum inquit. Prouidentia est ipsa diuina ratio, in summo omnium principe, constituta quae adfinem suum, cuncta disponit . nec ab illa diu Thomae distat haec diffinitio nisi quod haec explanatior esse uideatur in qua primo dicitur quod est diuina ratio Inon enim in uoluntate ut dictum saepius ibitised in intellectu . ratione praecipue collocanda est diuina prouidentia Secundo dicitur, Quod haec ratio est fin summo omnium principe constituta Non enim in rebus est diuina prouidentia, nisi per quandam tui diffussionem &sui ipsius ut prius dicebamus explicationem: quae explicatio Fatum proprie a Boethio 4B. Ihoma Macceteris Theologi nuncupatur, non autem prouidentia. Sed in Deo ipsio est constansque in eo ratio illa, quae prouidentia dicitur, permanet: ab hac taluitiam ab inciente causa, ordo ille; ciui in ipsis ordinati rebus est: perpetuo delabitur, manat, di ad eandem tanquam ad finem denuo relabitur, ii culo suodam in principium suum reflectitur. Ideo dicitur tertio, quod ipse ad finem suum cuncta disponitd Non enim de fine ipso, sed de iis ut diccbamus prius cuiae ad finem sunt, prouidentia est. per haec uerba, estectum diuinae prouidentiae, idest rerum ipsarum ordinem nobis exprcssit nam cum inquit disi Onityordinem sine dubio uult intelligi an uero praeter ordinem aluid quidpiam intelligeniat iit: in serius libro octauo capite decimoquarto declarabitur . Haec autem dispositio ordinem dupli
183쪽
cem significare potest cum rerum in finem, tum partium in toto, totum autem est ueluti fini u partium, de qua re postea uberius, cum inquit cuncta re uniuersas complexus est nullumque temeritati in regno prouidentiae reliquit locum Multa nanque penes intellectum diuinum. A diuinam prouidentiam contingenter euenire possimi sed quod temere, si ad illam reseratur ubi inopinato, abiblute&simpliciter eueniat, est nihil. Dicebat propterea loco citato Boethius orido quidam clincta complectitur; ut quod abasis isnata ordinis ratione disicesserit hoc idem in alii ordinem relabatur ne quid in regno prouidentia liceat temeritati. Ad finem primi libri de Theo 'logia Plat dicebat Proclus,Nullum malum in particularibus in ordinatum omitti; sed hoc etiam Deorum regimini subiici expiatrix propterea prauitatis animarum poena, corporum labis expurgatio, alius eorum ordo est. Ab hoc diuinete prouidentiae ordines dicebant alibi Ficinus Seneca res nulla potest discedere od si quando reSaliqua ab illo recedere uideatur, non recedit: sed ad sibi destinatum ordinem alia uia delabitur. Hoc idem B. Dionysius cap. D i, de
diuinis nominibus sensit dum inquit. ἐν --οἶ- Θεια- ια, άδὲ των τ- άπιονίκτον id fest, Cuncta diuinae prouidentiae stubsunt, nec quidquam est, quod illam et fugiat. Et B. doctor Ve 'rit quaest. V. art. Il, inquit, Malidum abuno ordine prouidentiae exeunt ut scilicet Dei volun 'tatem non laciant, in alium ordinem dilabuntur. ut sicilicet de eis diuina uoluntas fiat. Et B. Fui
gentius lib. primo de Praedest. in eo inquit qui in se ordinem perdit; diuini ordinis ratio non
perir. Et poti medietatem eiusdem lib. Deus licet auctor non sit malarum cooitationum, ordina tortatraenest malaium uoluntatum; laec in ipsis iniustaeu
iustum ordinem. tiam ob rem ea etiam, quae a nobis cineraria, fortuita dicuntur, quamuis ad nos relata casu alia, temeraria sint castuque temere euelaiant: si tamen ad diuinam pro ui dentiam referantur 'im' perspecta, intellec tu, prouisa suerunt. . Qualis autem sit dispositio illa, perquam diuina prouidentia cuncta diis onit: ut est in distinitione Bocthii yiusius paulo insequentibus declarabitur. Sit nunc fatis mentem horum doctissimorum ultorum de essentice diuitae prouidentia exposuist i est procuratio circa ea, qua facta sunt . illa prouidentia est uoluntas Dei, propter quam omnia, quae hicta
sunt, conuenientem deduc tionem uscipiunt. Et aliae praeterea quaSno opus eli nunc rccesere omnes, quae uel laon quantum declarari potest declarant diuinam prouidentiam te si declarant, cum eiuS, qua exposivinata S, diffinitionibus incidunt. Sed de diuinae pio uidentia diffinitione, de eiusdem ditfinitionis explicatione, unde emanat diuina prouidentia hactenus Tempus est ut ea, quae aduersi diuinam prouidentiam obiecta sueruiit, dissoluamus.
Ad eas, qua in principio praesentis libri factae fuerunt argumentiones, suo o dine respondetur Et in responsione, ad priorem, in Deo prudentia adnviti tur
sT igitur diuinam prouidentiam, ex cacris literis, Sanctorum patrum probatis ominientis, sati pro instituta breuitate demonstrauimus. eidemque a doctis&catholicis uiris asstignatam distinitionem lucidauimus superest, ut ad ea, quae prius obiecta fueruiat, prouidentiamque diuinam deinchri uidebantur quo eadem mortalium mentibus firmius stabiliatur, respondeamus. Ad primum, Quum sine prudentia, prouidentiam non posse stare arguitur prudentia autem a Deo est procul abigenda; dicimus, quod pruden Htiam in Deo admittere, non est prorsus a sacri literis, cicatholicis dogmatibus alienum cini mo quam maxime congruum; necessarium, non illam quidem, quae uirtus moralis sit de dualoco citato Arist. quae sicilicet de agendis, uel non agendis de ambiguis mediis, ad finem Uduε consequendum, consultat, atque deliberat circa ea nanque uersatur prudentia ut lib. sexto can. Prospicit nanque Deus quus ex quibus uis caul Sis, quid ex causarum proprietatibu S, quid ex earum coniunctio tribus uel proueniat uel uenturum sit. Haec proiecto cuncta, uno ac simplicissimo intuitu, Deus OptMax. contuetur siligulaque appositisset me di siponit siquidem ipse uidendo causas efficit easque donat proprietatibus; Min unian aliquo modo, laoc est saltem permittendo conectit Et effectus denique tales in Orbe uniuerso facit; quale pruden homo, si posset, efficeret. Hanc enim in Deo adnaittendam omnino prudentiam esse rite,&catholice existimamus. Existimarunt ideEthnicorum plurinu ut Cicero, inristoteles. Plato, prouidentiamque dixerunt partem essem ob rem ut liunxit Salo-
prudentie ut prouidentiam omnino sine prudentia esse non posse crediderint. Quam ota theologo S redeamus,in principio Ecclesiastici, sapientiam& prudentiam simul iun
184쪽
- - ----on it, yntia 4 intellectit prudentiae ab aeuo. Et in Pro
iolum, sed eo, a 'μ', omnia, secundum consilium uolunta-tunt. 'aulus ad Es Ilio in conssilio. Nec prudentia solum, quae
morali uirtute, ille Eeat, quia tamen uirtus in. ii propterea simpliciter neganda non est Sed
dcdu z PGV appellatur quae nullo magis, quam silentio e Primi
persectionunt omnium pelagu infi
Ad secundam obieetionem respondetur; in responsione diuinam prouidentiam non aduersari fortuitis euentibus declaratur.
A P. XI. in cvNDA, obiectionem, quod fortunas si rerum cunctarum est i apud Deum prouidentia &casus,&omnis contingentiae natura tolleretur , di mus, quod eorum multi ut prius ad calcem libri tertii dictum fuit 'iustiam ex nostris erant, sicut Priscillianus His anus Petrus Abail arcus, Manichae S,&alii, argumentum admisierunt Et ex ipsa diuina prouidentia, temeritatem ab Orbe uniuerso mrtuitumq; euentum N contingentiae naturam ita abstulo runt ut, diuinis, fatalibus quibusdam legibus, rideribus siue siderum ii suxionibus cogentibus, operari nos quicquid operamur asserere, minime ueriti sint. Non enim uidentur inter prouidentiam in fatum distinctionem posuisse nisi eam fortasse; quod pro uidentiam Deo fatum uerori diuinae prouidentiae, sellarum uirtuti ascri serint imi duanus opter hominessetalibus stellis alligatos, Hunumquemque sub proprio sidere, tanquam suboro otio Fato, oriri iurauit. In cuius opinionis confirmationem, euangelistam adducebat; cui stellam , quae mastos ad presepe D. N. duxit, stellam&fatum est pueri appellauit; qua dixerint Maoi, Vidimus stellam eius in oriente c. Sed huius dogmatis impietatem impugnaut cerrime care orius, Augustinus , Chrysiostomus Malii ecclesiae doctores Vbsque aduersus candem factae literae reclamare uidentur quod nostri arbitrii libertatem tollat. Quamobrem Concilium Braccarense primum, circa tempora Honorii primi cap. I x, suorum decretorum ita an-υ ciuit Si quis animas, corpora humana, fatali signo credit astringi; sicut Pagani. Priscillianus a dixerat anathema sit. Et cap. X.Si qui duodecim ligna, idest ligna quae Mathem obseruare olent, D per singula animae uel corporis ebridis ipata credui; nominibus Patriarchar aucta pia dicunsicut.Pristillianus dixit,anathema sit. Sed Mathematicorii fatum iampride euertamus,ut pluribu contra eorum Opinionem agere,sit omnino superfluum .nunc uero diuinam prouidentiam tortu D n , Marbitrii libertati, non aduersari demonstrabimus, non quidem exacte poenitus; quod id nisi post librum septimum , Muniuersum serme octauum a nobis commode fieri non posseat; sed ut poterimuS. Dici inus igitur quod quamuis omnia, quorum causae nos lateant, De per occultam quandam causarum complicationem ineuitabilem fieri negamus, ad quem modum Stoici ut Alexander, lib. de Fato cap. v.recitauit fiunt arbitrati, quo fortunam una cum fato tuerentur .non negamus tamen, tum ex libello de Bona. fortuna, cuius cuius sit, Lex libro secundo Magnorum morialium cap. LII. tu in primis ex Diuo August. lib.v. de Civita. Dei: quin causarum aliquae latenteS,&Occuliae, quae a multis fortuitae dictitur, unde sorte fortuna nonae accepit, uel unius ueri Dei
super Genesim, no in stuperio tab diximus no omnia possint mali, quiboni nec idem utrisquesiit finis certe antiquorum plurimi fortunae occultas causas adeo tribuerular, ut Anaxagora Du'mocritus, Diodorus, Chrysippus, Possidonius, Muniuersa Stoicorum I dia sortianam seca; sam quandam humanae rationi minime manifestam existimauerint illud tortuitis iaciati, cur 'ctis attribuentes quod cum eorum nonnullis tantum, sitis paucis , tum a iis client , quae tor tuita non sunt attribuendu erat. Ita nanu tartunam dii tulieruiit ut eam ij n aduertari lato,' '
185쪽
euitabili eventuum necessitati defenderet. ab antiquioribus propterea euctus illi, quorum cause
Occultae essent,&si maxime fortuiti sunt, eorum uoluntate quadam,&certo decreto euenire praecipue putabantur unde bene sortunatos dirigi putauit etiam Aristoteleia causa quadam ra tione, intellectu humano praestantiore, hoc est ni fallor a Deo. Quamobrem inter Dcosa multis fortuna est habita, de qua re Dominus Esaiae L XI. contra Istraeliticum populum conqueritur, dicens. Ponitis fortunae mensiam,&libatis si per eam. In quo loco D. Hieronymus inquit: quod 'estria cunctis urbibus, maxime in Aegypto in Alexandria idololatriae uetus consuetudo ut ultimo die anni, melasis eius, qui extremus est, ponant mentam resertam uarii generis epulis, poculum mulsio mixtum fortuitae, uel praeteriti anni, uel suturi sertilitatem auspicantes Hoc Ju tem faciebant etiam Israelitae omnium simulachrorum portenta uenerantes. Haec Hieronym Legas Plutarchii in lib. de Fortuna Romanorum, Muidebis quot,ac quata delubra a primis etiam fere urbis fundamentis eidem dicara fuerint uariis titulis quoddam nanque titulo .rtunae uirilis,aliud fortuna prosperae,&fortunae masculinae, aliud aliquod fortuna bonae aliud primigeniae, atque alio titulo aliud, quorum inter ruinas adhuc Roma quaedam extant uestigia, ali .uo te tiam ub diuorum titulo supersunt. Sed aduersius hanc de fortuna opinionem Plutarchus assemuit, omnia consilio, prudentia, natura, arte tacilieri nullam uero fortunam esse, sed si quid serie nobi Sadueniat, nona fortuna, sed ex aliqua occulta causa, uel ex consilii indigentia, illud eueni Fre Proclus similiter in Timaeo non multum ab Stoicorum dogmatibus recedens tortunam dicedat esse daemonicam quandam potestatem qua cauis inter se diuulsa in unum conaregarentur. luem lato inquit Ficinus ubi in Epistolis fortuitum quendam tractat euentum post fortunae nomen, subito daemonis nomen adiunxit quod nos non semel, sed iterum atq; iterum in Platonis epulo Sobsieruauimus: in quibus uel nunquana ues raritSi me fortuna meminit quin iaci ante uel post immediate Dei,uel Daemonis mentionem faciat Homerus nullam quod mel eoisthmeminerim fortunae mentionem secit sed corum decreto, quod os is nominauit rerum omnium causam attribuit. sed ut ad heologos nostros, Philo Q phorum scholas egressi, redeamus
multaucasia, multa fortia modum lib. secundo declaratum fuit. uerum est quod eorum nonnulla quae nobis casu; fortuito contingunt,nota itidem ad aliaSquasdam stupi rioreScausas, ut ad angelos bonos uel maloSior-tulta uel casti alia sint,addui inam autem uoluntatcm relata, nulla sunt quae fortuito, tenacre,&casu contingere dici possiunt. Vulgatissimum est exemplum de pluribus seruis, ab codem Domino, Icorium missi S, ut in quempiam locum conuenirent ignari tamen domini uoluntatis concursus quorum insis quidem fortuito factus est Domino uero fortuitus non suit,sed praeuisius, praetoros natu S. Cuncta igitur, ut ad uim argumenti dicamuS eo concedimus euenire modo Quo,apud citrinam prouidentiam sulat praedi siposita: nec propterea abigenda est prorsius temeritatis,&contingentiae natura, quoniam et si ea, quae a nobis fortuita,& temeraria dicuntur non similiter ad Ciluinam prouidentiam comparata, temeraria: uel fortuita dici posiSint: sunt nihilominus sortuita,' temeraria quod temeritas. fortuna resipecti secundarum tantii in causarum absiolute,&simpliciter sint, non autem resipectu primae, mei gloriosi hoc est dictu, effectus casiualis dicitur
Ut In proximam causiam refertur: in quam quidem, ut refertur, Deus etiam nouit quod casualis
et . a causis autem secundis proximis eo modo sortuiti S temerarii effectus producuntur: quo
Quando uidelicet causis illis, quae ob iam aggressae, aliud quid intendentibus, euentus quasi -
,Δ extra causarum illarum intentionem, obiter irreplerit.
Modus, quo aliqua ad Deum etiam gloriosum relata fortuito in temere euenire cat holice dici possunt, quo agentia cuncta, sunt uel non sunt Dei instrumenta, declaratur, dubitationis solutio, quae capite praecedente coepta fuit, perficitur.
Ua1 ΑχΕ hic fortaste diligens lector; quod ex his, qua se periori capite dicta sint,non satis clarum euasit, ad quem modum cum diuina prouidentia temeritatis&contingentiae natura stare posiSit.cum enim cuncta sicut a diuina prouidentia disiposita sunt, ita eveniant; quomodocunque illa a nobis uocitentur temeraria, uel non, cum in sua dispositione Deus falli non postit, necessitate
Ineuitabili uidentur Ita etlenirecta iacta; ut eueniunt. tollitur icitur arbitrii libertaS uniuersa contingentiae natura Ad quem dicimus, quod ex iis, quae sunt
a nobis inferius deci aranda, praesertim libro octavo, in quod diuina praescientia, ad Theologicam
186쪽
i. -: ri, simille suae dubitationi facere fariS.&ad quem
tentionzmcuenit, temerarium est
tionem, agenti Vm δ λψ' ς' milii Diiosis, omnes minus recte uoluntates 5 pς B sese fiuita, breuiter δ' in 'm' operamur,ad Deum rationes, qu) ς 'm creaverat, relata sortuita, uel etiam tumor ri etiam qui nos adin Σ' ' ζ' Dei uolunt, est ei leniant λ
re adeo contra eius V V - poenituisse ut Gen. cap. V pin
hvm P0 mi,' se 1 2 dubium quidem est, Deum haud poseuem, pro
nen eo, qui maiestati diuin mum, h uicista Deum admittunt
tionem euenisse, dubitandum nostra, in diuinainata cadere uoluntatςm, V --,
eluti sum is, lim etiam quia in ratione fortu causa agente impotentia quaedam, me desectu quitam gς0 P0 him
certissimae praecognoscat,&sint
rea,t peccata nostra etiam ad Deum relata ab luteo simplicite fortu p ter i
tatem intentionem, esse non possunt;
niunt. Vnde B. Augustinus in Enchiridio cap. c, sic inquit. propterea magna uU Udomini, exquisita in omnes uoluntates eius; ut&mi ,&inei raluntatem eius quod etiam contra eius uoluntatem fix 'μ' η' et bisque nolens sinit, sed uolens patuit hactenus quam minimς DN 'δ bis tingentiae naturae sit aduersia,&quam commode simul'ης, im Vpotest, ut postulat, nunc declarati, Multa enim ante sim obi in in Iζα
identia, tum o scientia, quam exactam poeni
muS,de quibus4n sequentibus a nobis opportune dicendu est, Odjς ς- Cum zers, quod cuncta naturalia agentia, mos eti in ipsi, dentiae Admittimus. Dei enim ut Esaiae xcv legitur, ostςrςδ V bazi
autem eius uoluntati obedire. At cum ex hoc nobis nec praemium, nec pomam, ΝΠO tri 'uς bonis, siue prauis operationibus demereri inferre conaris largumentum m Wβ- CO
expositis illatum sim uitur causa est, quod instrumentum inuinxi m TZ I
nunc bifariam sumi illaque utamur instrumenti distinctione; qua in lib- sentcntiarum, iiiiinta prima, quaest item prima. distinct. III, quaest PUM LIT' lusu fuit instrument nanquuel ut distinguitur, contra agens per sormam propriam prim0 Qq udicitura siue uoluntate &liber agant, sunt diuina prouidentiae instrumenta quod Omi Ni
187쪽
ilia non possent. At secundo m
ralia quod Dei instrumentum dicatur cum cuncta pro ratione rini &iufi, ' '' V Impediantur, naturaliter agant: liomo uero unus libere. Huic nanque naturale est sis 'βTe quod agit. Quoniam igitur unumquodque pro ratione proprietatis, uirtutis duam formae agere nititur hinc euenit ut multa Drtuitois temere contii
Praeter unius cuiusque relin semis propriae nentionem , siue libehe stari inurit iis, qui libere agunt pro suarum operationum natura, conditione se '
meritum, gloria uel poena debeatur sed i ii ita: , Ω
tia a nobis catholice disipulabitur. ad quem modum cum ea; Fortuit euentu est: a
Pu sim declarabitur, Et ad secundam dubitationem uaditu, h*ζςPQ sint, Ad tertiam obiectionem respondetur:&in responsione cur mala Deus bonus permittat, declaratur Ap. 4 1 1 .nimarum quamularin zum unumqm', omnium tam mi Dinalia omne,a re illa,cuius iis Vtςm Prouisorem non sempeel Pr pulsare poterat, lon me maius briri se R Q prMRrtin quod permittit,&p x malis,&noci igrainari permittit nitillabo si 'itis quae toto terrarum orbe
id, quod per malo; aliquos 'μm 'R si illud cruoque maxime . t
Dominibus, HiS quoque, exinterope se ri u . . TU ONJysiu Cai', ML de diuinis . quam uidelicet uel ipse
C erceatur. Haec . Huius rei. ut in 's' g*tur, aut ut per eum bonus nobiSexempla sufficiant. Exuno' nan mi qu*t acquauta ecclesiae suae singulis embohibit tibi pr*u ricatione αxeROm V,dixerit Apost Vbi abundaui non abs derit Adam , nobis meruerit Christu . si h perui HProh dolor, ab impiisseatribus aeeu seu ira:
Criminatur, in carcerem paulo posthhobi. VH dolibidine abhitaqWindlmo e carcere educitur. Re hori, ih ' --φn, de ditur. Sed I quam alterum regem uniuersi A bd 'β disiatur. Q uotum λ in hue,dem . Nam huius consilio strauis irata P rticςp , eiusdem Iosephi pater, eius uixςtiam huiuste beneficii ludueris Sime affirmare oti heph ha zqV ipsi ςmque Iosiephoeueuehunt luci tribus, quae omni familiae
Phus inciderat. Nec uero alio aut in quae Iose-Plura, eademque grauiora mi uam est quilonete
u tristiustinuis ius ii, α- iam proposita si inino es
interea Ona.illa, quibus & tota Aegyptus,&Israeliticu Popu lus
188쪽
DE DIVINA PROVID. AD TH EO L. SENT . u
otitus est. Vt recti Aime Philon Iudaeus lib. de Ioseph, id dixerit accidisse no tam ''' oba fouidentia Dei perspicientis futurum, imminentia non rnu cernCntis omuimmo si rem altius inspexerimus abulatam impia uenundatione. in eo
tam loriose in libertatem uendicaretur a Moseo alia ad inaranda, diurna Pote-ptus at / Benedicto de iiis ecclesia, cie ecclesiae sacran nro,
uiti id multitudo diuinorumque niturorum beneficiorum sub figurano Sh sciretur usus est Deus Iuda Christum tradente, Et audaei condi uer cui nutus macii g' viri est semitido Reg. . to
dum juidi sed quotium 3 Vt uideat inquit scriptura, Domi H retribuat mihi bona, pro maledicto eius, in die isto utitur diabolo
ni , num ' obaudum fidem, & pietatem bonorum, ut malis semi'
D uti bonorum utatur Deus. Hanc catholicam responsionem ex omnium:
s litatust 'hilosophantium consensu, etsi illorum auctoritate in re catholica liam' Cge
possumus qui, iis etiam non exceptis, qui malum suo modo non i , , he , ferum summo principio , vel a prima materia derivari asseruerunt,
Deum id o bonum exilii mauerunt; ut malum non nisi propter bonum a quod Or- uesse litam permittere firmissime rectissime uterint opinat . Rem declarat m, sum uim dicit non potuisse mundum melius ficta , quam factus sito nec me, fetatur. mala , quae in ipso videmus. De muciata se , grauabo
ira ad persectionem decorem, ornamentum mundi uniuersi ipsa cciam faciunt. Haec alie ui es irtutes Lum quas deducere uidentur. Si enim mahgmtas, prauitas et impiorum ex uegro tollaretur tolleretur iustorum patientia Mil id coeleste praenuum quod i iure me to ondet: Suindicanti iustitiae nullus esset locus. Quamobremm lib. primo de 'om-
sio uti Corruptiones,dicebat, quarundam cruni fiunt quid ν; ς
n ationes succedant prauitates,& malas aliquas actiones,& uicia Dcus permittit,ad tu exe-υ conseruandum i Paupertates,&morbos, ad mala reprimendos. s. 4 2 in dentia ad finem dicebat idem Plotinus Quicunq; d,quod deteraus cst e Mundo tollcndum
N ennent tollunt ipsam etiam prouidentiam, Sed illa in primi Scap. V. eiusde ira libri saltatis,' ma retanda sunt Plotini uerba,auctoritatibus superius ex Augustino & Clemqnte,&abrado tis, ac ianctis uiris citatis, penitus consormia, eorundemq; sententiae ara si me lubscribentia, D uidelicet. Neq; propter haec facta sint mala sed dictum est, ipsam Mundi artificem rationem,ma in is postquam ta a sunt opportune admodum uti solere: id autem maxime potestati est; mali SN etiam bene uti ualere. Haec Plotinus. In quo loco per potestatem maximam, diurnam pol cliatem intestiuere credendum est. Memoriae est proditum,Hierone Siciliae Tyrannum agrestem, serum,non nisi poli longamaearitudine reli pulli e. Phrages quoq; teste Platone,ad philosophialia non nisi post Oogam similiter aegritudinem profectus est in eandem sententiam lib. quarto de in Consolat habet haec uerba Boethius Sola est diuina uis cui mala quoq; bona stant cum ci 'con' -υ petenter utendo, alicuius boni elicit effectum. Ex quo saepe summa illa prolataientia protulit 'υ si ne miraculum ut malos mali bonos facereiit. Nam dum iniqua sibi, pessimis, quidam e M peti uidentur, noxiorum odio flagrantes, ad uirtutis frugem rediere dum se ei Gil Simile ui υ ci teste, quos oderant. Haec Boethius. Hoc est, quod Xenophon dicebat; ab inimicis utilitatem D se capere . ad quem autem modum commode ex iiii mico utilitas capienda sit: deciarauit nae-D ODeus Plutarchus intractatu proprio de Vtilitate ex inimicis capienda, sed B Anici lib., e militudinib. cap. LXI.&Tyrius Maximus in sermone quodam, in quo ex in fortim iis utilitatem capio dam duciarat Synestus quoq; in libello de prouidentia, in druinam providentiaim cic aduersa quae praeter merita contingunt utpote quibus noxii, Mad res caduca Puttam arrectus c tirpentur Compilator theologicarum sententiarii libro quarto, dist. X V. aliquar c, cur homo uariis tentationibus torqueatur; quinque maxima bona, ex cruciatibuS, tormznris Deum colligere, Ostenilit, uidelicet meriti maius praemium, humilitatis augmclitum, peccari contem pium, pinnae doliae lutionem, diuinae gloriae manis stationem. Quae omni Gregorius yi' senuS, in libello. Prouidentia, cap. ultimo, fusius complexus est Mad quem modum propicrmaiorabolia, nonii ulla minus bona, aliqua etiain mala a Deo permittantur, ira e interprete, O , stendit. Conceditiae penum et o Deus iustum in calamitates incidere; ut aliis uirtutes o v x , quae in eo latent, ut Iob. Adde Tobiam. de cuius caecitate, i: lib. Tobiae cap. 11. sic lcgzn V, es an autem tentationem, ideo permisit dominus euenire illi, ut posse daretur exemplum tientiae eiu S. Sed redeo ad Nysten una. Aliquando permittit inconuenietia aliqua geri ut PQra xi , nem, quae indecen uidetur, magnum quid . mirabile eliciat, uelut per crucem, salut
189쪽
mam Sanctos etiam mala pati permittit, ut ex reo a conscientia, Meisdem attributa uirtute in pelationem non incidant: ut in Paulo. destituitur aliquis, non Ob propria, uel parentum pecca cita: scd in alterius gloriam, ut caecusanatiuitate. Adde&LaZarus in infirmitate de quo Ioan Inlim itas haec non est ad mortem sed pro gloria Dei, ut glorinicetur filius Dei peream Rus sius perniittitur qui sipiam pati, in alterius imitationem, ut gloria citis, qui passus est, amplificata . alii propic spem suturae gloriae, impigri ad passionem reddantur ueluti Christi Martyres Si di ro quis iam irrationale arbitratur uirum uinum, ad alterius utilitatem, male tractari, perpen dat, quod haec uita agon est. virtutis stadium quanto igitur maiores sunt laboreS, tanto ana pliores erunt coronae. Haec Gregorius idem,&Iub eisdem ferme uerbis,habet in libro Nemesius cui titulus, de Natura hominis, ut libri in criptionem esse corruptam, facile iudicari posisti 'pro Nysieno, Nemesium esse legendum B. Gregorius in moralibus, Aures cordis tribulatio aperit, quam saepe claudit huius Mundi prosis eritas Victoria inquit lib. de opificio De Lactan tius ut sine certamine, constare non potest; sic nec uirtus ipsis, sine hoste Creuit pu na, creta ui 'gloria Isidorus semperi inquit hos Deus hic uulnerat tribulationibus, quos ad alutem perpetuam, praeparat Platonicus quidam, ut uictor inquit praeconio declararis: opus est aemu sto. Qiri seminant ait propheta ilia lacrymis, in exultatione metent. Et B. Cupriaim sermone
dc Mortalitate inquat. Nisanraecesserit pugna, non potest esse uictoria, cum in pugia e si rit Ictoria hierat: tunc daturui Nentibus corona. Nam gubernator intepestate dignζsicitur, inantile probatur Delicata iactatio est,cum periculum non est; conflictatio in aduersis, probatio es ieritatis. Et B. Maximus Episcopus de Martyribus edisserens inquit. Qitanta est circa nos Dei nostri lolicitudo: illos examinat, uti ros erudiat, illoS conterit, it nos quirat, eorum o Cruciatus, nostroSuult esse protectus. B. quoq; Cyprianus ad Seagrium Rouatianum Futi ea
rum inquit gaudio, praesentia supplicia calcate ieiente; j iiiiit horet isthic,m iaculari conflictatione, iustitia,quando in origine statim prima, Amoeciditur, c exm de rusta quique prophetae, Apostoli, quibus Dominus quo ii in seipso conste
nire. Nullum denique ut finita brevibus persti inganius in Orbe uniuerso permittitur Deci
lic δε concessionis; sub ni uero bona quae uere bona sunt, ei lectus, cadere dicuntur ad quam nillilona inus ae am
traxerint, totum Deo Maximo, etiam cum faenore, per mala ipsa restituatur.
Ad obiectionem quartam respondetur, in responsione, idem , quod prius quorsum uidelicet a Deo mala admittantur , declaratur. '
respondet idem doetissimus Hrmianus, Minquit, quod Deus nec impotens nec inuidus est potest nanque quidquid uult; ut nulla in eum imbecillitas cadem re possit. po te' igitur sine dubii mala cuncta uel longius pellere, uentia penitus tollere sed non uredicebamus mala uult uoluntate intestigas permisisionis si praesertim malo
culpae loquamur: unde malum poenae ori uinem duxit '
malis plura maiora, cumulatioraque bona sempe Deli,
tum nullum sit. periculum nullum hi his se Ais ' μς ςςW- actantius malum nullum sit. periculum nullum nihil tu quo itide m matCta sapientiae, pericula igitur,4 mala ideire non tolli di Vς P0ssumus, simul tribuit: plus boni, ac tueunditatisthe, dii 'l' δ' VJ
atque colimus; colendo mala uel uitamus, uel toleramus patientissime hris radii TriCcm immortalitatem,&beatitudinciti, quod est summum bonum '
HUS,Mala quae nos hic premunt; ad Deum nos ire compestuue si
ta DeilonSammiraS. quod alioqui hoc rerum statu, nec nostra incolumitas tuta foret; nec illiuS
190쪽
DL DIUIN A PROVID AD THEOL SENT. Mis
i ,--bus eua Haec ille . sed ad obiectas rationes hactenus. sequitur, ut ad obiectas confria
I L sectas conrirmationes,&prirno ad secundam respondetur in responsione, bona esse, mala autem non esse ostenditur. CAP. X v.
D RiMAM confirmationem, quoniam bonis mala praestare multis modis uidelitur, patebit responsio; cum ad secundam dixerimus, quae est, quod mali undi ciue quali obrui, uideamur; bono uero aliquo inprobis etiam adhibitis laboribus, uix patiamur Ad hanc,& rite Philolbphantis, catholicia heologi respontio serme eadem est o innia uidelicet, quae in Mundo sunt, naturali conditione, bona esse dicebat Orpheus.
4 Ioue omnia optinia. Idem libro Geueseo Scap. primo legimus. Vidit Deus cuncta quae fie erant valde bona. Et B. Aug. in libro tertio de Lib. arb.cap. X III, inquit. Omnis natura, B - iustium natura est bona est , quae si incorruptibus est, melior est quam corruptibilis; si autem, stibilis est quoniam dum corrumpitur, minus bona fit sine dubitatione bona el . Omnis inatura aut corruptibilis ei utii:corruptibilis: omnis i sonatura bona est. Et lib. de fide ad D etlucao xxi, Nulla est mala natura quia omnis natura, inquatum natura,est bona: sed qiuam ea, , bonum &iminui, augeri potest in latum mala dicitu inquatum boni eius minuitur. Haec ille. Mulum enim nihil aliud est,quam boni priuatio quod nihilominus ita absq; bono csse non potest; item admodum neque falsum absque uero . Non enim falsum quidquam esse dicitur niti altem uerum sit illud est e salsum. Adde quod alsium dicatur, quia allat at non fallit nisi per magi ncm ueritatis inprimis etiam uerbi S lib. Eth. inquit Ariit omnia bonum appetunt. Si non essent omnia bona num ostent omnia bonum appetere Et usque adeo lunt bona omnia, ut contra quam Homerus secerit, urnas duas in Ioui uestibulo statuere ualeamus. nam bonorum plenam, quae nullum habeant malum admixtum ineram ex boni S,& malis temperatam. Tertia uero, in qua mera mala sint; nulli bi reperiatur. Ea nanqu quae nobis tantum mala esse uidentur; aut mala non sunt quoniam non sunt, neque habent esse; sed non es potius sicut errores nostra ' ea, Quae a nostris Theologis peccata communiter nuncupatur, furtum, homicidium, fornacallo auari lia, Mid genuitia numera Haec nanque quatenus errores seccata sunt,nusquam sunt; quia esse no i habent, cum priuationes sint priuatio autem sit nihil quod autem nihil est, uere, tormaliter loquendo, esse non potest . aut si mala aliqua esse reuera, sin rerum natura constare in xerimus id, illis, quyd eisdem conuenire non potest . attribuentes ea non a natura, non ADEO, sed ab humano abusu, contra, uel praeter cuiuspiam bene a Deo conditae naturae Integritatem, knaturalem eiusdem usum conditionem esse, censenda sunt. Omne quippe uitium inquit Avo.lib. I ii de lib.arb.ca. XII, eo ipso quo uitium cst;cotra naturam est. Ex eplum, Pulchritudine
mulieris ad matu, ut puta uel ad turpissimos quaestus, uel ad stes pra Mad incestus, ad omma de Misique obscoenae libidinis pudenda opera tu abuteris: quam Deu S, ad mundi ornamentum, ades prolem legitime suscipiendam,& propagandam sobolem, ad reparandam angelorum ruinam, ad honestissimum, atque ianctissimum homini solatium opus Dei mirabile, inexcogitabili ratio ne, proiituum,4 bonam& pulchram procreaverat. Nec tu habes, si incontinenseS: si tanquam alter Sardanapalia S, inter scortorum regem, Venere, xc cenis, plumis, explearis; unde diui
pudendae libidinis abusium. Venenum item ut altero exemplorem declaremuS mi Cut Opium, Mersed ut aliis modis uicurius, adama ta id genus alia quae sua frigiditate enecant non ut enecent; sed ut aliis modis uitae mortalium succurrant; i Deo creata sunt quod si minime succurrant, riuuent, sed noceant maXim cie Sl Omili limabusiuid accidit Plato propterea in Epino mi de dicebat: si quid mali in his rubii accidit non diuina iit panda natura est sed humana; quae iniuste uitam suam distri huit. Et bene si in t ex Platone lib. se philosophia Apuleius quod nihil eorum, possit nocere sapienti quae opinantur caeteri malaeste.
Ad confirmationen primam respondetur, lona malis praestare alletitur CAP. I.