장음표시 사용
171쪽
IVLII SIRENII CARRA RHHIERONYMIANI, THEOLOGI,
De diuina prouidentia ad Theologorum sententiam.
An sit diuina prouidentia inquiritur,4 ad partem falsam arguitur.
CΑΡITvLvM PRIMUM. HIL Os OPHANTIvM, Platonis potitsimum , aristotelis, de diuina prouidentia an sit, quorum sit, inuid sit, hactenus considerauimus opiniones, cillam, quae est Aristotelis, non blum non aduersari euentis sertuitis,& contingentiae, sed illi maxime patrocinari demonstrauianuis illam autem, quae est 'latonis & Stoicorum, improbatam omisi mus, illis contenti rationibus, quibus eorum fatum improbauimus. eisdem certe, corum de diuina prouidentia opinionem inquantum eventuum contingentia aduersatur, improbatam satis oppugnatamq; existimamus. Nunc demum superest, ut ea, qua prius de ipsemet diuina prouidentia ad opinioncm Philolaphorum explicauimus Theoremata ad mentem Theologorum nostrorum, secundum catholicam ueritatem, consideremus. Primum igitur considerandum est, An sit diuina prouidi nita resque Deus, quas condidit, administret,uel negligat Potius, aut omnes, aut plurimas. Sed ueritatem, quam firmissimis rationibus fieri potest, op- Pugnemus. Has enim cum diluerimus; res tota clarior, atque illustrior erit. Ac primum quidem non uidetur prouidentia esse sine prudentia prudentia autem ex lib. sexto Eth. cap. I,&aliquot sequentibus sine ratiocinio, discursu esse non potest; discursius autem omnis a Deo penitus tollendus est; quod imperfectionem semper quandam intra se claudat, Mannexam habeat; omnis autem a Deo procul abigenda est imperfectio; ab eodem igitur uidetur tollenda eise prudentia atque prouidentia. E Di quoniam stante diuina prouidentia, perire uidebitur & casus,infortuna, irismium, di poena,&tota breuiter, quam acriter liacienti defendimus, contingentiae natura. Eo enim modo cuncta, de suis causis, procederent, atque in lucem ederentur, c P diuina uoluntas insua prouidentia, ab aeterno, procedere, Meuenire statuisset: cuius & secundae causae omnes,
coetera cuncta quomodocunque agentia,&nos ipsi uniuersi instrumenta sine dubitarione essemus Nobis igitur bene agentibus, nihil pram ut, cum praemium sit agentis, non instrumenti; nihil similiter male agentibus poena eadem de causa merebimur. Et cum uoluntati diuinae nihil posisit obsistere nihil illius consiliu impedire; nihil illius decretum infirmare aut eius statutueuerteremihil temere, nihil fortuito, nihil casu poterit euenire: sed eo modo cuncta ineuitabili necessitate euenient: quo ut dictum est per diuinam ab aeterno, uoluntatem&prouidentiam eueni Hre decretum atq; statutum erit. Esaiae LIII. Non est, qui de manu mea eripiat operabor, quis auertet illud & cap. L . Verbum, quod egredietur de ore meo, non reuertetur ad me uacuum sed facietqtaecunque uolui. Et Psal. LX v. Tu terribilis es, quis resistet tibi λ Item Hester xiii Omnipotens in ditione tua cuncta sunt posita: non est, qui resistere postit uoluntati tuae si de creveris saluare Istaei dominus omnium es non est, qui resistat maiestati tuae. TE Tii cum sapiens prouisor are, cuiuScuram gerat, malum Omne, quantum potest, expellere debeat: uel Deum rebus istis non prouidere, aut non omnibus; uel saltemi quod maius sorte incommodum erit non fatis sapientem prouisorem esse, sequi uidebitur. Multa enim mala, ut ebrietates, adulteria, incestus, abusus, stupra sacrilegia, bella iuria, homicidi. sed iam coepimus ita ον μεοριὸν , idest arenam metiri. , Non mirus linguae centum sim oras centum,
a Ferrea uox, omnes scelerum compraebendereformas
omnia malorum percurrere nomina posse mala
172쪽
mala inquam huiuscemodi innumera in Orbe uniuerso non istum conspicimus, sed eorum etiam ritu iri inuit l, i Esim nos experimur. Huic tam graui absurdo, atque tam magno malo, ex Boea his lib. Quarto de Philon. Consol. proca prima, aliud maius absiurdum. maius malum adiui hi tui. Nam imperante florenteque nequitia, uirtus non solum praemiis caret, uerum etiam sceleratorum pedibus subiecta calcatur r& in locum vacinorum stupplicia luit. Quae fieri in regno eienti omnia potenti omnia, sed bona tantummodo uolentis Dei, nemo fati Spotest nec admirari,
nec conqucri . . . . . . . . . . .
a. scit, est ratio illa Epicuri, cuius lib. de Ira Dei meminit FirmianuS. Quoniam Deus aut uult mala tollere, mon potest aut potest. non uult aut neque uult, neque potest aut&potent Muult. Si primum, imbecillis Deus est. Si secundum, inuidus. Si tertium, utrunq; Diuidus. imbecillis est.Si quartum, unde ergo sunt mala aut cur illa Deus non tollit, si res humanas cura: ciua igitur ea non auiserat , nostra nequidquam curat.
Ad eandem partem falsarn, aliquot confirmationes adducuntur I.
Ο, pix, AT v id ipsum, quod ratione probatum hucusque uidetur. Primo, quia non tum mala non exclusit Deus a rebus: sed illa bonis praestare uoluit multitudine, celeritate, facilitate,frequentia, magnitudine,Dmille aliis modis. probi homines quam rari sint λ contra nequamquam multi ut multo magis improbitas, quam probita homini naturali Suideatur. Hora, pene terra ris momento, infirmamur, at ut sanemur, longo tempore longaque ope in edicorum opera opus et t. modicum uenenum statim necati multa pharmaca uix sanant multis morborum generibus bla contagione inficimur; nullo conta, tam cpente iuvamuri quod sectione vii. Problem dubitationem maximam fecit Alistoteli ut uix illud credi possit, quod Suetonius in uita Vespasiani scriptum reliquit solo contactii,&loripedc ira direxistia caesarern, caecum illuminas te. Vno uerbo periclitamur sic multis periclitati amicorum auxiliis uix seruamur. citissime omnia sortuna bona amittimus at non nisi longissimis temporibus, uix ditari possumus est denique. Facilis descensus Averni: Sed reuocare gradum , hic labor, hoc opus eri. ADDr Mest confirmatio altera quod ea, quae nos ad malum patrandum, ad scelus, ad peccatum irritant; ut sunt uinum, adolescentia, conditio, occasio, uis, paenae timor, proemii spes, decor, siue formositas Mid genus alia in magno adeo numero Deus condidit; ut sincerioris uitae, rectiorisque nostri itineris, nec non imma ab eo promissae prius celicitatis, nobis Deum
inuidisse ferme credi possit; quod persistere, non labi in uitium, non decipi, sit nobis quasi impossibile. Vinum uires ministrat, imprudens adolescentia quid non audet' conditio iuuat, occasio accelerat, uis urget, poenae timor suadet, spes praemii allicit, decor solicitat dementat, cuncta denique fere ad turpitudinem, Muitium nos impellunt. at ea quae contra ad bonum, S ad Probitatem, Muirtutem, innocentiam, nos allicere, Mosicitantes expergiscere, tardosque prouocare, ac urgere debebant paucissima, rarissimaque, eadem paratu nimis difficilia, Mardua esse uoluit ut non nisi post magnos sudores, poli diutinos Mimprobos labores, pos infinitas erumnas, tunc etiam uix conjequi uirtutem, aut bonum quodpiam ualeamus ut dicat rectis a sim Poeta. in Multafecit, tulitque puer, sudauit, O alsit. rat quippe bona atque exoptata uix pauca,& cum maxima arrumna proueniunt ut si Homericae ab illa in re tam seria alludere nobis liceat; malorum dolium effudisse Iouem, bonorum uero clausam urnam ostentasse tantum, ut humanumanimum uehementius incenderet dicere possimus
' rursus est confirmatio tertia). Quoniam ad foeda facinora, ut ad uitia patentem mirum in modum uiam, ad uirtutes contra angustum aditum, eundemque difficilem esse iidemus, ut Uzum una Deum homines uniuersios in peccata prolabi; in uitia ruere; per flagitiosa facinora errare lituro uero aut quam paucos bene ut decebat honeste ac studio Se agere, uelle, lateri, quali pol imu S. Nec bltim a prouisis rebus Deum mala excludere noluisse ' scd cis contrat Ouic biim prouisori officium est hominem quasi rapi, atque tanquam quibusdam inexpli
CaOilibus retibus praepediri, concludi atque intercipi Deus uoluisse uideatur. Quam rem es uideturno: 'Olum Sapiens lib. sap. ca XIIII, inquien S, Creatum pedibus tuli Pientium.& Apostolus ad Roma. cap.xi, Conclusit Deus omnia in incredulitate N dra Pal. III, Conclusit scriptura omnia sub peccato sed ipsemet etiam D. N. Esvs CHRISTI Matth. VII, dum inquit. Qtram lata porta,&spacio fauia est, qua ducit ad perditioncm COD
173쪽
tra, quam angusta porta, Marcia uia est, qua ducit ad uitam: pauci sunt, qui inueniunt eam. Quam rem libro primo, cui titulus Opera Dies, aliquot uersibuS ita expressit Hesiodus.
idest. Mala quisque sibi facillime cumulatissime capere potest Breuis quippe ad illae tuta
quamproxime enim adsiliat. Sed uirtutem Dii immortale sudore parandam iusserunt. Est enim ad illam&longus, arduus calliS,atque primum asper. Vnde Arist. Αρετ ολυ-θεγενη&οτύω. O virtus ardua, laboriosaque generi humano. Co NpiRMAT v quarto idem quod prius. Quoniam multis quidem sensibus, unico autem intellectu Deus hominem constitui uoluit. Multi nanque in homine constituendo, tum interni,
tum externi adhibentur sensius; qui ab obiectis iis, Mab ipsis sensilibus rebus, ut quadam etiam
pertrahi,&rapi uidentur, ut hominem serme cogant,&opprimant . at intellectiva ac rationalis uirtus unica est: quae quan uis rationis sit apprime capax quia tamen sola est;&ab obiecto suo quod est quid intelligibile, ut intelligibile, id est res infirma, ac debiliret ueluti imaginaria est, uix
moueri illam, atque excitari conjicimus ut non labi hominem, Millecebris sensuum, ratione interim consiopita, non urgeri, sit quasi impossibile. Quin etiam ipsa ratio Mintellectiva facultas, etsi quantum ad se attinet in bonum honestum est enim ratione praedita in uirtutem, ac beatitudinem ueram semper enititur: comitem tamen praeter ipsorum sensuum fatellitium, inconstantem illi uoluntatem Deus adhibuit quae falsis sucatisque sensilium ill cccbris delinita,&illecta, non solum aduoluptates ipsa facillim ei quod naturae est omnium inclinatur, Strahitur; sed ipsiam etiam sodalem mentem, rationem educere, Maduanas delitias, sutilibus quibus dam, miserrimisque suasi unculis, misere delinire; cunctumque rectum consilium euertere, atque inanibus falsisque uoluptatibus illam occupare, seducereque non cessat cui si
quod Carpissime facit imponit, persuadet eam ueluti impudentissimam meretriculam ignominiose i ta prostituit ut homo sui ipsius, atque suae dignitatis oblitus in belua conuertatur, iis
artibus, quibus sibi ad uoluptatem aliquam iter parari persiuadetur,indulgere, inseruireque adeo γε cede misere conspicitur ut belua neque ardentius, neque foediuSinseruiat ut qui primus uoluntatem dixerit; quasi uoluptatem, hoc est sucatam, inanemaianam,inconstantem, titillationem κ των κακῶν δελεαρ, id est malorum omnium escam, uoluisse dicere uideatur; sic toti mente seducti in uoluptates quamuis uanas, iudendas labimur, teluti irruimus. CONFIRMAT v id ipsum quinto experientia; quia bonos saepenumero malis, quidem innumeris, sine aliqua causa miserrime astici; naalos sceleratos uiros contra bonis, iucundisi
sime potiri videmus. ut indignabundus Euripides in Bellorophonte dixerit. χύ. R
φαος κακου ρύντας ἐκδικώς τι μεrους. Indignum est coelum iaspicere , malos cum uideamus
iniuste honoratos. Quod si de rebus humanis, prouidentiam haberet Deus sapientissimus; uel cyt prius arguebatur malum omnino ab ii rebus omnibuS, quarum curam gerit, excluderet: uel saltem si admitteret, prauis tantum, sceleratis hominibuS admitteret; iuxta illud Jhela monis, Namsi curent Dii scilicet bene bonis sit, male malis. quod etiam sal cxx Imimplorare uidetur propheta inquiens, Benefac Domine boni, recti,corde.Quaeriam igitur, quaeso, improuida, prouidentia est bonos atque innoxios domo priuare, patrimonio spoliare suppliciis, igne, ferro, cruce, tollere; malos, improbos uiros contra, diuitiis, honoribus L lotaria saepe euchere;&iis boni iS, illos quasi saturare;&ad coelum usque tollere Archelaus & fra miris,o patrui, iatruelis, immanis sicarius, Macedoniae imperat gloriosus, Diogenes Cynicus diceresiolebat Harpalum qui temporibus suis praedos lix habebatur contra Deos testimo nium dicere; quod in illa fortunatandiu gloriabundus uiueret. Dionysius Tyrannus,cum Fata una Proserpita: Locris expilauiiser, nauigaretque scolicissime Syracusas familiaribus suis dicebat Videte amici, quam bona, a Dii immortalibus, facrilegi nauigatio datur Agamenon contri rex
bonus,atque acerrimus armis, ab adultero, adulteraque exceptuS, dolo interemptus est. Et Hercules cum de rebus humanis optime merulisset; noxii plerisque monstris Orbe desecat a Deianira,cnenatus, Mincautus consectus est. CON FIRMAT v hoc ipsum sexto&ultimo tum ex Paulo in priore ad Corinth. cap. IX. Non et Ueo cura de bobus. Tum ex Iob cap. X VII. NubeStatibulum eius sicilicet Dei nec nostra con siderat, circa cardines coeli perambulat. Tum ex Matth. X X II. Non est Deo cura de aliquo.
174쪽
DE DIVINA PROVID. AD THEOL ME NI. 8 Rerum cunctarum Min primis ipsus homini curam, ex sacris literis, prout dentiam Deum habere, probatur. I.
Est ' cnimuero etsi ea, quae adduximus, nullam uel quam frigidam rerum humanarum habere Deum curam , utcunque persuadere uideanturi in oppositam tamen partem, eumque Opi. a X rebus uniuersis, magnis, paruis, aeternis immortalibuSque,4 caducis, uniuersialibus4 singularibus, in uniue fati,& in singulari prouidere, Neas quam diligenti Ssime curare,&procurare inuitis ex Plutosiophorum scholis, repetitis auditoritatibus, rationibus, X-acte latis, diligenter praecedente libro demonstrauimus. Vt operae nobisuri multi quam nunc insumere Opus Vrat ademerimus 'ut praemissis iam Phusicorum probe elariso notis demonstrationibus, per faCrarum untaxat scripturarum testimonia, diuinam n rouident: am, ob ocul OS Omnium, Proponemus. ac primum, Exod. cap. m. Quis desitos ho-N Diui quis secit mutum ua Oi audientcm, uidentem ioecum, nori ne ego Dominus Deus uerb. 11 Dontinus apicntia sun lauit terram, stabili uir c os prudentia, apientia illius eru perunt abvssi & nubes rore concrescunt. Et Sap. XI. Omnia in mensura numero pondere
lisposuisti domine quae uerba B Thom Prima parte quaest. V. art. uer. q. X XI art. VJ XL. Aut ultino lib. iiii super Genes ad literam exposuit , inquiens Mensura omni rei modum in proelio it Mnumerus omni rei speciem praebeti pondus omnem rem ad quietem, fabilitatem trami. Et tibsiue modum, aut uer talem pu irati ahit. Et lib. tertio contres Gentescat' XCVOrata exponit, ut permenturam, quantitatem
siue modum aut gradum persectionis unius cuiusque rei, intelligamus per numerum uero di-,ulchritudinem speciertim, consequentem ex diuersis persectionis gradibus4 per
stas, a Deo sitan r. Psal. CIO Quam magnificata sunt Opera tua domine, omnia in sapientia secisti.
Increpantiar Esai. XL. cap. qui a Deo prouidentiam abigunt. Quare dicis, Iacob, loqueris D Israel. Ab condita est uia mea a Domino; a Deo meo iudicium meum transiuit nunquid non scis, aut non audisti, Deus Empiternus Dominus qui creauit terminos terrae: non deficist; a neque laborabit; nec est iiiii estigatio lapientiae eius; qui dat lasi,uirtutem; his, qui non sunt,
D sortitudinem,&robur multiplicat Sc. Legas qu. aetb Psalmum CXXXVIII, quantam de nobis a de humanis rebus uniuersis curam gerat clenientissimu Deus i contueri ualebis Domine a probasti me. cognouisti me, tu cognouistis Ssionem meam, resurrcctionem meam. In te, lexisti cogitationes meas de longe: selinitam meam, xsuniculum meum inuestigasti; inanes να uias meas praevidisti. Ecce domine tu cognouisti omnia nouissima,&antiqua Qtio ibo aspi- a ritu tuo,&quo a facie tua fugiam Si ascendero in coelum tu illhices; si de sicendero in infernum p ades. Si sumpsero pennas meas diluculo, labitauero in extremis maris Etenim ill huc manus a tua deducet me, re tenebit me dextera tua suscepisti me de utero matris meae&c. Prouerb. XV a In omni loco speculantur oculi Domini bono. malos. Et Ierem. XXIO Ego Deus appro-: ximans, non est Deus de longinquo. Si ab conditus fuerit romo in absconditis; ego non uid O bo eum. Non ne coelum & terram ego imple, dicit Dominus. D. N. Iesius Christus Matth. VI. Omnem de rebus humani Scibo potu, ueste, domo, parentibus,&id genus aliis curam depo
nere; regnun autem tantum coelorum inquirere . quod hoc unum inquirentibus, de caeteri bO-
ni Somnibus, Deus ultro prouideat, huicque uni duntaxat germanae,atque legitimae philosophi Mincumbere, discipulos auditores suos etiam atque etiam est hortatus quod facit discipulus es ius, Sapostolorum Coryphaeus Petrus in ultimo cap. prioris Epistolae, dum inquit. O num, solicitudinem uestram proiicite in Deum quoniam ipsi cura est de uobis. Illa uerba Matth, - , Non ne duo passerculi minuto asse venduntur Munus ex illis non cadet in terram sine Patrem A stro Pstri uero etiam capilli capitis omnes numerati sunt: Et illud ex Lalmo MX VIII. Custines dis PQ mk dia Olsa eorum, unum ex iis non conteretur non solum re uniuersas Deum ad ministrare sed quantam de eisdem eurum ae prouidentiam gerat clementis, imus Omni uia pater Deus ben di iub plusquam fatis ostendere eandemque ob oculos conspecti, simam cuiui Pro' Ponere, atquc dunt Onstrare uidentur. Quamobrem fanistissime ostensurus Atheniensibus Dei Optimi prouid titiam Paulus, in ipsio aiebat uiuimus, Mouemur, simu S. Maximum
autem diuinae prouidentiae, excellentissimum ue, atque admirandum opus fuit, Dei met, 'i' lii eiu unigeniti incarnatio quae propter hominem faeta est: eiusdemque preciolissimi angHi Di cstusio Perquam ex trifaucis cerberi barathro ad aeternam ipsiusnac Dei filii gloriam Quo a naur: ex hostibus in amicos, mi filios adoptamur. Sed pluribus sacrae scripturae auctorit tibuS, quam Opus erat, sine dubitatione egimus, cum una id ciliciat, atque demonstrςζ, V
175쪽
mille simul. Quid enim ad rem ostendendam poterat dici ireuius clarius, quam id quod
Sap. vi . legimus, Divina sapientia attingit a fine usque ad finem fortiter,&disponit omnia sita uiter quem locum in sequentibus, hoc est lib. non cap. VIIII paulo diligentius exponemus.
Diuinae prouidentia ministros haec inferiora agentia, sed in primis an
T 1 Deus optimus Maximusta infinita sapientia,&prouidentia, rescunctas, siue qua ad totius Orbis integritatem siue quae ad uniuscuiusque quamuis minimae rei salutem attinent, indesinenter sine labore aliquo, Mole sta stolicitudine, sed simplici, uoluntatis suae nutu administrat L pro subiectarum rerum ratione, omnibus libentissit me opportuna omnia labundantissime prouidet: ministros nihilominus sita a prouidentiae habere plurimos non
est dedignatus non quia per seipse ea, non posset omnia, pari facilitate, quae una cum ministris suis potest sed magis, ut abs se factis creaturis amplissima bonitatis sium non
nihil impartiretur. Hoc est quantum unaquaeq; uel pro ratione naturae, uel pro merito rudi sipoli tione fuerat capax Horum igitur ministrorum suorum aliqui paucarum, alii multarum, alii plurium,& maximarum rerum curam habere dicuntur, bestiola natos suo curant: immo Deum bestiolarum ministerio , eosdem curare, dicendum est. Homines non filios suos tantum , sedci Uitates, prouincias, re regna, resque multas, Maximas eorum plurimi administrant: immo Deum haec cuncta, hominum ministerio rectius gubernare dicemus. ita nanque sentiendum esse, in priore ad Corinth. cap. docuit Apostolus qui cum abundantius caeteris Apostolis se laborasse dixisset: quasi seipsum corrigens, subdit Non ego autem, sed gratia Dei me ucum. Sed ante homines, angeli sunt diuinae administrationis perpetui, in rebus omnibus quide, sed in iis praesertim, quae ad hominis salutem pertinent, Mindefessi diuinae prouidentiae administratores In psalmo enim cali, in Epistol ad Hebraeos cap. I, legitur. Qui fecit angelos suos respiritus: Ministros si os lammam ignis. eodem cap. Non ne omnes sunt ministri spiritus in eministerium misisi, propter eos, qui haereditatem capiunt salutis Angelorum autem aliqui qui cedem hominum singulorum res cui are dicuntur. Ideo Matth. X v III. Videte ne contemnatisi Gnum ex his pusillis. Dico enim uobis, quia Angeli eorum semper uident faciem patris mei Genes XVI. Angenis consolatur Agar eiectam ab Abraham. Gen. X X XII. Fuerunt Angeli Dei ob viam Iacob. Et prius cap. a X Eripiunt ab incendio Loth cum tota familia sua. Genes. X LIM IAngeli sui meminit Iacob. In libro Tobiae per totum, habetur mira erga Tobiam, filium eius, Angeli custodia. A di vi Petrus ab Angelo e carceribus eripitur: curri ad domum Maria matris Ioannis diuertisset Mianuam stequentius pullaret: dicebant quidam, quod Petrus non esset, qui ianuam pulsaret: sed Angelus eius Communi est catholicorum Theologorum lententia de
uno, uel duobus Angelis, cuiusq; uita comitibus atq; custodib. u qua Ethnici quidam Theologi non dissentiunt ut Euclides Socraticus. quod Luciliu Sin satyriquadam testatus est, Empedocles ut Plutarchus in libello destraquilitate animi asseruit in Porphyrius, ut Iamblichus in lib. de Mysteriis enarrauit, multi, ut Socrates, decuiu daemone apud Platonicos copiose leuitur, Plato, Plotinus, Proclus, Apuleius , Malii prisci Aethnici Theologi, ut Homerus nobi squamplurima de custode daemone tradiderunt. cuiuScustodiam Seneca, qui alias daemones negaue rat, epistola Ciso confirmauit. Menander inquit Δώρο νανδρὶ συμπαρι-ὐχ ιγ μένω, unicuimque nato adest continuo Daemon. Theocritu in Pharmaceu tria σαῖ δαμ ον τα κω, ubi interpres . cum sitio ipsius Daemone Synesius etiam libello de Insomniis, adesse cuique proprium Daemonem, iugiter asseruit. Qtiamobrem Bruto, noctu, ante praelium, in Philippis, a quodam horrendae formae dictum fuisse legitur, Ego Brute genius tuus malus sum me in Philippis uidebis. Curtio Rui , dum Africam obtineret, inclinata iam die, in quadam porticu spatiaretur: mulieris figura oblata est, quae ei multa uentura predixit 4 inter caetera, uenturum illum breui Romam, honoresque gesturum, cum summoque postea imperio, in eandem, in qua tunc erat, prouinciam reuersurum Elisius quidam, ut Plutarcus in oratione consiolatoria,ad Apollonium testatus est, daemonem Euthynoi filii sui per somnium uidit Consimile de Castio Parmensi lib. Primo cap. 1 i commemorat Valerius. In uita Antonii de genio Caesaris superante genium Antonii, mentionem facit Plutarchus Genius puto Pisistrati Atheniensium Tyranni erat uirille, qui grandi tetra firma, eidem dormienti apparuit illudque in aures infusiurrauit.
id est. Nemo iniustus poenam efrugiet Plato ut in uita Marii narrat Chaeroneus gratias de multis dicitur egiste&fortunae,&genio proprio. Sin uita Cimonis , manes adamatae Cleonicae a Paulania temere intersectar, eiusdem quietem turbare , Cleonicesque umbram 1 requenter sibi Per
176쪽
DE DIVINA PROVID AD THEOL SENT. ni fate illud dictares: Ad sis iudicio, mala res iniuria ualde est, ipsemet Chae
per ψ silicii eorum es empla mittamus, ad Theologos nostrOS reuertamii neu iritum si ustulares homines, sed nationes etiam quasdam curare h , irerena. Et ideo Ecclesiastici legitur, In unamquamque gen
tem Pr PQ ri , , λὰχ reuelatione Domini scriptum reliquit Beatu SIO LuiqWς in δ' Vm bi tib seeundo super Lucam mon solum inquit pisicopos ad tu i dum ombib; ordinauit, sed etiam angelos destinauit. Et B. Gregoriu Sin quarto Dialogo-χ' indo uisibili, nil nisi per inuisibilem creaturam, quae anaelius est,dis on ast eluit. inu lib. ix de Trinit. corporalia cuncta regi tradidit, di siponi, per spiritualem ali- , ,hi&inuisibilena creaturam. Idem tib L XXocini est, Rem unam quamque uisibile in mun aenositam sibi habere an elicam Potcstatem affirmat. ubi Deus inquit quaeda facit per in diosum sicut illuminat animas, beatificat eas alia per seruientem sibi creatura, uategerrimis N e bus oro meritis, ordinata, usque ad Passeruadministratione, Susque adiceni odore, utque a stium estu capillorii nostroru, diuina prouidelia procedete. aobre lib. Numer. cap. Xm rii' eruit angelos dari, qui iussu alti sibi mi terrenis exercitibus, bestiis,animaliunatiuitati v irati torii, plantationumq; incrementi praesideant.Quamobre. B. rhomasip.q. IIJ in arcam Noae, imminente diluuio per custode angelos, animalia plurima inducta fuisse, recte exi limauit Non praeteribo silentio, hanc B. Hieronymo non multum arridere sententiam, qui cum orimo cap. libri Abacuc postquam nonnulla posuit, quae ut Deus cognosceret indignum uideretur, licet subdit. Ex quo liber ille Apocryphus stultitia condemnandus est Lm quo scriptum est quendam an relum nomine Tyri praecise reptilibus; in hanc similitudinem piscibus quoque,s a boribus. bestiis uniuersis, proprio in custodiam angelos assignatos. Hactenus Hier. Sed in quid per haec uerba sentiat B. Hieronymu Ecclesiae Doctor, alias opportunius dicemus Daniel. X. υ ait An elus, Noli timere, Daniel, ex die primo, quo posuisti cor tuum ad intelligendum, ut te in affli eres in conspectu Dei tui exaudita sunt uerba tua; 4 ego ueni propter sermones tuos . Prin eps autem regni Persarum restitit mihi uiginti, uno diebus: Recce Michael unus de principi bus primis uenit in adiutori iam meum, ego remansi ibi iuxta regem Persiarum,o paucis inter politis. Nunquid scis quare uenerim ad te nunc reuertar, ut praelier aduersum Principem Per aruit. Cum enim egrederer, apparuit princeps Graecorum ueniens ci Haec alia ibidem pro sequitur Daniel, quibus angelorum curam pro nobis susceptam intueri liceat. sunt enim ii principes angeli non homines, boni non mali, qui prouinciis tegnis praesunt. Non enim mali angeli principes sunt nationum uel prouinciarum uae nobis uae inquam iterum prouinciis illis, quibus mali angeli praeessent. Et paulo post illa uerba subiecit. Nemo est adiutor meus in omnibus his, nisi Michael princeps uester. Ex quibus uerbis collegerunt I.yranus, authimius, Malii plurimi, quod quemadmodum nunc Michael dicitur princeps Ecclesiae Christi ita tunc erat custos Synagogae audi c. II. Angelus exprobratastae litis quod foedus inierint cum Chanan eis. Exod. xim Angelus praecedit Iud orum Castra. Et cap. x x x 111 Populi Israel dux angelus est Iud II Ascenditata gelus domini de Galgalis, ad locum lentium. Lib. Ita Regum cap. XVIM Angelus Domini interficit centum octoginta millia Assyriorum pugnantium contra Ezechiam , duce Sennacherib Iosiua cum obsidione, cincturus erat Hierichunta loci l situm, atque conditionem exploraret mane uirum , stricto, gladio, armatum sibi obuium consipicatur; qui interrogatus qui e GD set, respondit se esse ducem exercitus populi Dei; missum, ut multitudini Israeliticae opitularetur Aa XV Paulum hortatur Angelus Macedoniae, ut Macedonibus auxiliaretur. Quamobrerectissime B . Dionysius lib. de Angel Hierarch. cap. LX, singulis gentium nationibus, custodescerζOS angelos esse designatos, affirmauit. Et Paul. in priore ad Corinth. cap. xa, Mulierem habere uelamen super caput suum iubet,&propter uirum, propter angelos; eos scilicet, qui in Chri thim credentibus praesunt. Ipsorum etiam angelorum curam aliquam Archangcli delegam tam in lib, quarto in Beatum Iob, cap. xxvri Gregorius ex Lachariae, asseruit. Ecce, inquit, Lachar. , an cluri, qui loquebatur in ine, egrediebatur; angelus alius egrediebatur in occur, sum eius di di stad eum; curre, loquere ad puerum istum dicens absque muro habitabitur, Hierusalem . sunt nonnulli , qui principatuum curam, circa resipublicas, principes, recto' res ArchangvlODUi circa mysteria diacras caeremoniis inigelorum circa priuatas res eis edixerunt. Caetcrum ex iis V aliis innumeris factae scripturae locis aperte edocemur; angelos recquidem uniuersas, sed in primis humanas indesinenter custodire; inam rerum onanium esse apud Deum prouidentiam iiii bilibus omnibus in inuisibilibus rebus super essentialiter collocaram ad quam tanquam ad proprium, ut inquit B. Dionysius, principium in scopum, omnes si 'ς gentibus, lationibus, siue singularibus homini biis, siue caeteris quibulcunque minimi , ς:maximi rebus, praei idente angeli, sua ministeria collimant. Vt cum Boethio prosia ilib pri
177쪽
ris de Consiol philos quilibet probus exclamet operi suo conditorem praesidere Deum, nee n qu iniucrit, dies qui me ab hac sentenriae ueritate depellat. Circa ea, quae dicta sunt, duae dissicultates tolluntur.
Cap. V. Vs o mali etiam angeli ministri sint diuinae proii identiae, Et an inter an stelos bonos sit pugna, controitersia ut uerba ex Danielis, significasse uidentur dubitare hoc loco, quis iam, hacillime potuisset. Sed prior dubitatio nulla di ficultate tollitur. Quoniam ad quem modum, de quo modo paulo inserius dicturi sumus, peccata hominum , facinora quamuiS graui stima,& ut uno uerbo dicam mala uniuersia sub diuinam prouidentiam reduci, uenire dicunt tir; ad eundem angelos malos diuinae prouidentiae ministros este, asserimus Lib. nanque undecimo super Genesi cap. XLI. Deus inquit Aua P in illo opere prouidentiae quo creata natura administrat, subdit angelos malos, angelis bonis, ut malorum improbi Nias non quantum nititur, sed quantum sinitur possit. Haec Aug. Huius rei Tobiae ui exemplum Iaabemus ubi daemonium Asmodeum in desierio superioris Aeetypti Anaelum Raphaelem reli Fgaue legitur Etlib. Ita I de Civit. Dei, idem uotast inquit, Mali angeli beneficia praestando a Ninacis sui S magis decipiunt: sed nihil horum possunt, nisi quando permittim tur alta ecreta Dei prouidentia hi autem a sanctis angelis tam longe absunt quam onae absunt a uirtutibus
ultra, Subonitate malitia Libro ctiam de uera religione cap. L. asseruit morbis, doloreS, cistortione membrorum, tenebras oculorum, animorum sit multates, id genuSalia, Deum facere per insima ministeria: quibus, inquit, sic agere, uoluptatis est sicilicet per cxterminatoreS, quos angelo Siracundiae, diuinae scripturae nominant quamuis ipsi nesciant, quid de se aetatur doni Hi similes, inquit, sunt homines, qui gaudent miseriis alienis: iisus sibi, ac ludicra spe αciacula exhibent uel exhiberi uolunt euersionibus: irroribus aliorum atque ita in ii S omni Uu boni admonentur;&exerccntur; uincunt, Λ triumphant; regnant mali uero decipi μuntur cruciantur, uincuntur, damnantur, si uiunt non solum uni omnium Dominosummo, sed ultimasseruis illius, uidelicet angelis malis; qui doloribus isti a damnatoriam pasicunturi &pro istastra malevo entia, bonorum liberatione, torquetitur, ita ordinantur omnes officiis telaeneficii sui S inpuleiaritudinem uniuersitatis. Haec Aug. per quae dubitationis clarissimam disso luilonem habet mi S. Sunt quippe mali angeli diuinae prouidentiae in inistri; sed per acci Gnesciant boni quid periploSagatur, cum malum tantum intendant; quorum malitiam, in utili-
AD posteriorem, uo modo in Daniele bonos sanctos angelos inuicem aduersiari iu-
rum' di lotuit tang:t quidem cum inquit. Quae pax in sublimibus esse potest si in perinsio Quo 'n o curtamen agitur qui semper ueritatis conjecturas, sistunt sol e
ultuero cum subit, Sed quia certa angelorum ministeria disipens andi nautis quibusque sentibus su praelata: cum subiectorum mores aduersius euicissi ina, praepositorum opem sipitatuum merentur: ipsi, qui praesunt, spiritu contra se uenire reseruntur. Inanque angelus qui Daniel, loquebatur, Capturl , qui ita Iudaea remanserant, ex eadem plebe praepositus a uenitur. Et paucis interpositis cumque, ut aduersis principem Persarum praebetur, egreditur Graecorum sibi Italice appani resisteba . Haec Gregorius. pruic eps quippe regni Persarum angelus bonus ad custodiam ius dem regni deputatuSluerat; qui uel quia ex Iudae oriani coluiersatio rbat, uel quia ex 'daeorum disicesisione Persarum regionem absque uera Dei reliolone remantura
Prae uidebat; idcirco ludaeoruna ereptioni se opposiverat uerum cum quid rate u -
uriS. intrant,&exeunt nobiscum. Et paulo post. Addimiant laborantes; protegunt quiuscen-
178쪽
D DI IN PROVID AD THEOL SE T. to
tes hortantur pusnanto coronant uincentes congaudent gaudentibus; de te inquam hau deiuibus compamantur patientibus pro te inquam patientibu . Grandis est eis cura de nobis Et inulta alia ibidean de angelorum curi procuratione prosequitur Aug. sed cum iam fatis ad ostendendam de humanis rebus diuinam prouidentiam, ex sacris literis, danctorum patrum monumentis pro instituta breuitate, dictum sit; superest, ut quid illa sit, uideamus ex ipsius ab em mi lditatis consideratione, unde illa sit, a qua potissimum diuina uirtute dependeat,no, multa difficultate intelligere poterimus, Postremo ea, quae aduersus diuinam prouidentiam, pilus obiecta fuerant omnia facillime di sibi vemus.
Quid sit diuina prouidentia ad Theologorum sententiam declaratur Et priis ponitur distinitio . Thomae, eiusdem diiunitionis
Os iuvini de diuina prouidentia an sit,&quorum sit, quoniam rerum omnium est, hactenuS catholice uidimus; torum omnium, quae ipsi diuinae prouidentiae obstare uidebantur, di sibi utionem, ad calcem huius quinti libri, distulimus; tempus nunc est , ut quid sit ipla diuina prouidentia catholice similiter,& cum Theologi nostriS, nunc demum colideremus. Quod quidem Theorema, a nobis discussit in fatis existimabimus; si eam quam peritissimi nobis, christianissimi priores Thologi tradiderunt diuinae prouidentiae diffinitionem, candide, luculenterque exposuerimus. Nam si in rebus naturalibus,ri nobis passim obuiis, Mathematicam exquirere certitudinem damnant, ueluti quid fatuum tenatu impossibile, Philosiophi, si in disputatione de coelesti corpore, in inquisitione cuiuspiam eiusdem affectionis, S proprii latis, quod tamen utcunque interea intueri licet, sensu aliquo ueluti tan- si, ad modicas, idest debilissimas, praeceptore Aristotele persuasiones est standum; si ad diuinos idest anuelicos 'ut tamen ualde, infinito, a diuina praeliantia, interstitio distant, contemplandos, intellectus nostri natura plusquam ad iubar Soli noctuae oculiis, hallucinatur; id in re non solum ardua, ut pote diuina, sed inter diuinas diuinissima, abstrusistimaque, Minter diuini secre- ta consilii recondita a nobis,&ab imperitia nostra expectandum erit 3 Legitur cap. I x, libri Sapientiae. Difficile aestimamus, quae in terra sunt;&quae in prospectu sunt inuenimus cum labore; quae autem in Coelis sunt: qui in uestigabit Mihi igitur prosecto uidetur; quod satis, superque, si ipsius rei magnitudinis, irae stantiae Mnostri simul intellectus infirmitaris ratio ha-Deatur, fecerimus; si eam, ut paulo priuS dicebamuS, quam ante nos catholicam, de diuina prouidentia catholici doctissimi, simul DChristianissimi uiri attulerunt diffinitionem faciliorem nostra expositione, luculentioremque, quam hactenus a quoquam factum sit, reddiderimus. Videtur igitur prouidentia diuina adiuersis catholicis uiris, diuerso modo diffiniri quanouam sicut illa ipsa in se una, Meadem est, ita cunctae sanctorum patrum de diuina prouidentia, labbis exhibitae in unum coire cernuntur diffinitiones. Sit igitur haec ipsius diuinae prouidentiae diffinitio, Prouidentia diuina est ratio ex alto, ordinandorum in finem Diffinitio ex multis Sanctorum patrum, canonicae scripturae locis colligi potest, ponitura B Thoma prima parte quaest. XO, ari primo, in corpore quaestionis S aliquatenus declaratur No eandem S copiosius, luculentius ita decalarabimus ut minime lusisse operam uideri possiimus. Sunt igitur primua nobis termini in hac diffintione positi declarandi. 1 D CITVR in primis. ratio J non quia in Deo ut superius non semel diruim fuit discursus. ratiocinium aliquod sidi; sed quoniam non casu, non temere, non fortuito, sed ineffabili a nobis, inexplicabilique ratione,&consilio, Deus estectus suos omnemnaetiatur; temperet. cum scriptum iit, Deum omnia in numero, pondere, hensura iecisse. Quamobrem non fati Srecte illi mihi iacere uidenturi quod plurimi docti catholici uiri faciunt qui cuncta, in unam
ita Dei uoluntatem, reiiciunt ut diuinae uoluntatis, idest cur Deus ita uoluerit, ulteriorem, ac siu-Periorem rationem esse, neqiraquam existiment; facillimeque ab omnibus se quaestionibus, cur
hoc, vel illud ita sit a Deo effectum, interrogati distbluunt quod scilicet ita eissici Deus uoluerit;
ut Puta, cur crea Deus an unas, quas nouiti re damnandas resipondent, quia uult, S hic est status suartim responsionum terminus quasi arbitrii quadam cita dixerim temeritate, imperii potestate, non etiam ratione, efficiat Deus, quicquid efficit. Cuncta profectoratione Deus Opt. Max instituit Psal. I in Quani magnificata sunt opera tua domine, Omnia in sapientia secisti quid est dictu, in sapientia fecisti omnia nili summo consilio, prudentia, ratio ne ea fecisti, quae fecisti, secisti autem omnia quam sane rationem 4 si plane assequi nonios sumus tamen quantum fert intellectus nostri infirmitas, inquirenda nobis eli; nili verubrutO
179쪽
rum instar, uiuere malimus Quid enim Parmenides, Pythagoras, Plato, Aristoteles, tota
breuiter recitius Philolbphantium, mundique sapientum turba, quos saepe munduS retinere noti poterat, perquirebant nisi rationem, causam, propter quam Deu quem Coruin nonnulli
naturam appellabant singula condidisse dicatur Z caeteroqui frustra tot suscepissent labores: si
nulla alia, praeter uoluntatem diuinam, esset in rebus inquirenda causa. B. Thom lib. tertio a. uersus Gentiles cap. XC vir &priu Stib primo cap. LXXXVII, Errant inquit illi, qui credunt. quod omnia simplicem uoluntatem sequantur, absque ratiotae, qui est error loquentium in te e .
Saracenoruin , ut Rabi Moses dicit, secundum quos, nulla differentia est quod ignis calefaciat.&in frigidet; nisi quia Deus ita uult. Haec Thomas. Supra nanque uoltintatem in Deo intelle ctus est, atque ratio: quae , quid, quantum, quomodo, quando, ubi, cum quibus, singula efficienda sunt:&quid illa, quae efficiuntur, pro ratione loci, temporis . opportunitatum aliarum per se, uel clim aliis possint,&ualeant, exquisitissime perpendit qua uniuersa, sapientissimo diuinitatis suae consilio, inuicem cum contulerit loci illi; hoc elistit; hoc uel alio modo, iis uel aliis temporibus f in hoc uel alio loco, prout uni uel alteri expedire, atque in primis suae ipsius politiae' totius Orbis integritati, uel reipublicae Christianae incolumitati, ac saluti, congruere diurno suo iudicio uisum tuerit mel mandat fieri uel saltem fieri permittit. Non enim tantum secundum uoluntatem, sed secundum consilium, Mintelligentiam, id est secundum quandam sesi fas est dicereo consultationem , quae natura sigii aliquoi ut dicunt
Theologi originis, determinationem uoluntatis praecedat, omnia Deum operari, ad Ephesios primo scriblit Apostolus, inquiens. Qui operatur omnia, secundum consilium uoluntatis suae Quod consilium sapientiam sepissime uocant fac literae, ut citatus Psal CD i. Omnia in sapientia fecisti. Eeclesiastici primo dicitur, Deum effudisse sapientiam suam, super omnia opera sua. Et idem Apostolus Paulo ante, cramentum uoluntatis suo appellauerat. Quod cum sie 'pisSi me non poSsita nobi S, aliquo consilio, percipi uel indagari; altitudinem quidem diuitia 'rum sapientiae . scientia humiliter isipiciamus; nos camusque cum propheta, inter pedes eius 'tu posivit tenebras latibulum tumo destin ter extrema,& infima Dei consilia, Mobtutum nostrum nostramque , quamuis excultissimam, intelligentiam, caliginis molem instentissimam intercipi sine ratione uero, idest sine intelligentia, sine quadam nobis inestabili consultatione,&rationanili causa, nihil a Deo effici, firmissime teneamus Crarui ouia prouidentiam esse a rationis&mentis, non autem uoluntatis intelligebant; eam mancupauerunt; composita
uocea προ idei prae siue ante. νοέω, idest intelligo, siue per intelligentiam discerno, sentio, ut prouidentiam actum esse rationis, Mnihil provide fieri, quod intefligentia, & ratione, non esiaticiatur; significarent Ioannes Grammaticus uocem istam altius aliquantulum contemplatus, cictam fuisses inquit 9 pro iudentiam, siue aer, est,ijωνος οῦν ita enim in lib. tertium Arist. ce Anima, super textu i X scriptum ille reliquit. σθε -- ω νο iin i , ς πρὸ P ῖὼν id est. Vndeta pronea dicta est. Qtio dante nun sit, id est, quod intellectum praxedat, hoc est dictu quod in iupremae animae parte, quae mensa quibusdam dicitur, quae intellectui praeeminet; constituatur. Ad intellectum ergo, mentem praecipue,4 rationem, non autem aduoluntatem, nil quatenu per diuinam uoluntatem creatae res administrantur, aut antequam creata sint ad creationem destinantur, spei tare prouidentiam non est dubitandum. Ex hiis quae dicta siunt, theorema tertium, quod est, Unde diuina prouidentia emanat, patere prosecto potest. A Deo est e nim per rationem, idest per intellectum Mentem: quam quidem rationem, pro modo nostrae ebilis intelligentiar, diuina uoluntas in determinando de rebus ipsis insequitur. Sed redeo
ad diffinitionem . Addidimus nos, quo res facilior redderetur, uerbum illud Ex alto quod prouidere superiori ut diximus uirtutis sit cum igitur Deus, omnium sita prema uirtus, sine cubitatione sit: diuinam prouidentiam maxime ex alto procedere, existimandum erit. Adde. quod non monastica ita dixerim , solitaria sed ut dicit B doctor Verit. uaest. v. ari II Iconomica, uel politica, uel potius monarchica liceat aliquando nomina fingere &restia,diuina puidentia est. Nihil entin sibi uel prouidet, uel prouidere potest Deus gloriosius: qui nulla re Indiget bonorum nanque meoruni inquit Propheta non indiges aliis propterea tantum pro-uluere clicitur, non igitur nisi creaturae. Qtiicquid enim Deus non est, Dei creatura es Atlaquaui etiam excellentisisima creatura, in immensium, atque per infinitum interstitium, Deum
i Rito igitur, 'tiam atque etiam ex alto, prouidentia. diuina ad- rara*ςς' non se um 'uia ex Deo est Qui ab uniuersa creatura infinito ut dictum est
D cI VJ tertio ordinandorum in finem J quia non depraesentibus, non de praeteritis, sed
quemadmoduin tractatu nostro de Humano libero arbitrio, parte illa, qua de praedestinatione agimus s
180쪽
risu Di telis ci illii: tio est tamen de praeteritis, uel prae sientibus, sed tantum de suturas,
ni a. ut loco citato dicimus, de omnibus tam mali , quana bona est quan-
his de malis ue , per accidens ideo ex uerbo Pordu an Ommam c agere
possumus cuncta, quae in ube uniuerso sunt tam mala, iniam bona, ara
inordine diuinae prouidentiae cuneta persistere: nec ab ordine,&a prouidentia Ululnalce.
eorum flacitiosa iacinora recedere posse quod uberata lib. de ordine Μ flati des in quo loco diffiniens ordinem,inquit quod ordo est, per quem aguntur Om . ituit. Et ideo lib. de Lib. Arb. cap. vi inquit idem Aug. Neque ulla utS,ul
lus casus ulla rerum labes unquam ct ecerit, ut Histum non sit omnia esse ordinati Siama.
Di uallo infini J quia non desine, sed de his, quae ad finem sunt, prouidentia
est ocudentia&comitium, Delectio ipsius nanque finis, non prudentia, aut, prouidentia sed uoluiuas esse dicitur cum autem ab Ordine prouidentiae ut paulo ante dicebamus decidat nihi conico uens est ut finem in quem, per diuina in prouidentiam diriguntur. singuia tandein come luantur. Sed hocioco notatu dignis, imum est, quod uer. q. I. art. I scriptum reliquit L. Thom. Ordo diuina prouidentiae dupliciter certus inuenitur. Vno modo in particulari, quan- , do res ouae a diuina prouidentia in finem aliquem ordinantur absque defectu adfinem illum par- D ticularem deueniunt. iicut patet in OmnibuSquae necesi 'rio aguntur in natura. alio modo num uersali, non autem in particulari; sicut videmus in generabilibus xcorruptibilibus: quorum uir, tutes quandoque deficiunt, a propriis effectibus ad quos sunt ordinatae, ut ad proprios tines; li-ν, cur uirtus inritiativa quandoque deficit aperiecta iocinatione membrorum, sed tamen ipsi de-: sectus, diuinitus ordinatur ad aliquem finem. Et ita nihil potest deficere a generali fine prouiden- tiae, quamuis quandoque deficiat ab aliquo fine particulari. Haec illae. Sed de ciuina prouidemtiae diffinitione, de ipsius diisnitionis explicatione hactenus.
Tanguntur duae dubitationes, quae in prius posita de diuina prouidentia dissi ni
tione contingere poterant,&posterior dissoluitur CAP. Vii.
T si nollem hoc loco, impliciorem mihi lauempiam obstrepere atque di siputationem nostram inquisitionibus illis turbare; an de iordine tantium ipso an etiam de rebus ipsis ordinatis .et an de iis solum, quae ordinata sint ad finem: an etiam de ipso fine, de ipse acquisitione finis sit prouidentia. Ne tamen quidpiam, quod ad disputationem nostram necessarium uideatur in discussum praeterlabatur; ad utranque dubitationem breuibus respondebimus. Diximu enim, ut ad posteriorem dubitationem ueniamus,4 explicate fatis quod non sinis ipse, sed ordinata tantum in finem, sub prouidentiam, cadant ideo in diffinitione dicitur, quod est ratio ordinandorum in finem; non autem ipsius ordinati, ac praestituti finis. Verum est tamen quod finis, ad ea, quae ad finem ordinata siunt,necessaria quadam, ut cuilibet notissimum esse potest, sequela consequitur, atque euenit. SED clamabis illico; ex quo ea, quae ad finem ordinata sunt sub diuinam prouidentiam cadunt: quae labiri falli non potest: ad illa autem omnia est dictum fuit de necessitate sequatur finis: omnia igitur id est&ea, quae sunt ad finem,&finis ipse de neceSssitate ueniunt. TIBI contra dicturi umus: quoniam cuncta, quae in finem ordinata sunt, contingentia in se sunt; mon solium ab intellectu diuino, siue a uoluntate diuina, in finem illum contingenter Ordinata semper sunt sed etiam ab humanis,&his inferioribus causis, singula saepe fiunt contin- Lenter,&aliquando Drtuito,&temere effecta,&praestita,&in finem suum deducta. Ideo nihil euenit, quod ineuitabili necessitate simpliciter eueniat. Sed ista in serius sexto libro Octauo, in quibus de diuina praescientia nobis erit consideratio, uberius disputanda erunt: ut doctrinae&catholicae ueritatis ratio postulat, definienda; id autem hoc loco iaciendum non est, in quo quid tantum prouidentia sit, a principio exponere intendebamuS.
Ad priorem dubitationem respondetur,4 prouidentiam et Te tum ordinis,