장음표시 사용
191쪽
ii H quae dicta sunt , ad confirmationem primam patere potest reson si Non enim mala bonis; sed contra bona mali praestare certum est. Di imus ' que cuncta bona esse, si cuncta bona, qui boni mala praestare Mea superased
mus' At temporis momento aegrotamus, non tam cito sanamur contactu 'pissime inficimur, nunquamsolo contactu conualescimus, 4 alia id entis ta numerario obiici poterant.ad quae omnia unica est responsio; quod prudentiam. sapientiam nobis contulit Dominus quo caute incederemus 4 in bericula praecipites non irrueremus, Quamobrem Prouerb. I i. Si intrauerit sapientia cor tuum Nanimae tuae scientia placuerit:consilium custodiet te; prudentia seruabit te, ut eruaris alia mala,&ab homine, qui peruersa loquitur, ut eruariSamuliere aliena, ab extranea, quae molli . sermones sios. Et Matth. X, admonet Dominus ut simus prudenteS,ad serpentum similitudine. qui in periculorum disicriminibus, ad loca tutiora confugiunt. Quod si prudentem etiam cautum mala aliquando capere uidentur non capiunt, cum sapientis animus insuperabilis sit se habeatque ex lib. primo Ethicorum, ut astragalus, itibus taxillus, uel etiam ut pyramis solida quae undecunque, aut quomodocunque decidat, erecta protinus insurgit; nec nisi stare nouit Hacteiriis adsecundam confirmationem. pro cuius pleniori solutione,in resiponsione ad confidi i Diionem quintam nonnulla habere poteris.
Ad confirmationem tertiam respondetur, in responsione, cur ad uirtutes aditus sit dii ficilis, declaratur C A I.
TVRTI AM, aditum ad uitia sicilem, ad uirtutes difficilem posuisse Deum. non negamus. Ratio ea est; quod tribus cupiditatibus xiis quidem instentibus enasicamur, quae sunt, cibi, potus, ierum uenerearum quibus ut vidulae omnium facillimum, ita ire obuiam difficillimum est. obuiamus autem huic ita dixerim trifauci Cerbero, per uirtutem. factus est propterea ad uirtut tandifficilis aditus,eoque difficilior redditur, quo illis minus cupiditatibus resisti- nefarii Sconcupis centiis animum compleant:&eas moderari sit etiam atque etiam difficillimu
expugnandum est uitium, si uirtutis honorem claudem concupiscis tuitium aulem expia na-mu Suigiliis atque laboribus. Inde Simonides arduum dicebat est, bonum esse. Et Lactantius Bomi in arduo mala in praecipiti posita sunt inquit Balilius Quod nabon si facile est Quis dormies trophaeum statuit λ Quis indulgens delicris, tibiarum colacentui, cutinentiae coronis redimitus Haec Basilius. non dice
Ocium clarifugiunt honoret, Nybiles ducit labor ad triumphos, Sudor insignes iter ad coronas Monstrat apertum.
Ad confirmationem quartam respondetur: Λ in responsione hominem illece oris , si quantum ipse uoluerit, non rapi, declaratur.
A m. XVIII. RON A IF 'ε quartam dicimus , quod illecebrarum multitudine graui sensuum catellici non pastus est homine plusquam homo ipse uoluerit, Deus opprimi Rationem nanque illi, illi inquam uni intellectum ratiolumna ter omnia, quae coeli ambitu complexa sent, aduersius omnem uel sensuum, uel ensilium impetum, praesentissimum remedium Deus contulit, prae talentissimum inquam iterum ad omnia nocitura remedium i modo eam curet,
Xm,Tribus ex interprete, tu quit, uiuatur, Natura, Moribus,& Ratione.& cu caetera animalia ina xlinc
192쪽
DE DIVINA PROVID AD THEOL SENT. 8
assentndum naturam uiuant; parum uero aliquid&secundum mores Homo autem secunam ditionem Solus enim rationem habet. Ita oportet haec simul concordare. Multa enim prae res iri aeternaturam agunt homines propter rationem rapersuadeatur melius ese ali
Viso h Hie ibi. Vigeat igitur in nobis ratio; ut eat mens, intellectus; uigeat hic rex; ho iste olenum in intima hac nostra politia dominium; quod ut habeat, ut superius ali-
in disclarauimus , idem in serius sustu declaraturi, in nobis, in nostrae uoluntatis arbitrio' ' tu editam, ut aequum est, summamq; in nostris sensibus, atque in tota hac nostra ri in nrouincia potestatem inici lectuS, rati, eidem , ut par est, obediatur; non in regem, . 1 toti in rationem, illecebrae scia sui insultabulit; non labcmur; non errabimus atque
maii narrabimus cita nobi ad uersi accidet nihil pacata in hac nostra, alioquin pluuinii satis tumultuaria, intima politia, erunt omnia. Vt quam uera sit Cyrenaicorum sentcn-: illa nos ipsiudicare poterimus. Hominem bona sponte, mala uero inuite agere. Est enim mens in homine ut Sol in Orbe uniuersis mucmadmodum igitur si careamus Sole, per reliqua utrit Heraclitus)astra, perpζtuam agamuS noctem necessarium est ita, quod adsensium uirtutem attinet, nisi mens nobis adsit, i ratio nihil in hac uita , a brutis , differamus opor-t, sed cicialiaque duce, inseritas,& coenonas malorum morum latrinas prolabcmur. Om- nem enim ut ex i)latone in lib. de Philosophia, Apuleius hominis malitiam accidere, dicebat;
cum optimas rationabilis portio, quae imperare caeteris debet seruit aliis . Haec autem ut scruire ceneris in latione.hominem iecit; hoc est in sensuum amocinia. d. emonum suggestiones latrones mehercule rapacissimoS, qui eum spoliatum, Muulneratum semiuiuum relinquunt. Nec nobi inostroque intellectulo rationi comitem Deus inconstantem uoluntatem dedit. Turo est enim illud quod quidam non solium dixerunt; sed poli se scriptum etiam reliquerunt uoluntatem esse ueluti rotam quam rerum Omnium conditor humana menti, quae alioqui iugi di-
Dinarum humanarumque rerum contemplatione, erat fruitura, adhibuit: per quam humanum ingenium, Mab illa perpetua rerum Deorumque consideratione retraheretur, ac dimoueretur tinnii seriarum barathrum homo turpiter, misere pelleretur, atque convceretur. Sed
uoluntatem tibi potius liberam Dominus attulit quod te tui iuris esse uoluerat ut si bene ge-xis , reciperes nec solum utcunque recipere , sed maximo etiam , incredibilique cum nore. erum est, quod inter multa, quae nobis mala uidentur:& quae ad peccati,&uoluptatis illece- bras allicere non desinunt, hominem Deus coniecit sed non inermem; verum ut diximus jnoenio cratione munitum. Ita enim ex interprete lib. primo Politicorum cap. I I Arist. inquit, Homo nascitur habens arma prudentiam Muirtutem; quibu plurimum ualet uti in contraria. Adde quod omnium cst maximum potentiSsima sitia gratia, quam, modo uolueta S, copiosi, si me tibi impartitur Deus, uallatum ab illis igitur uoluptatibus non uinci, non opprinia horarinum quempiam, nisi idem ipse uoluerit; tantum aliquatenus illum tentata, ac mediocriter experiri ad maiorem etialia illium honorem, gloriam Deus permittit ita enim priore ad Co- rinth. Epistola cap. scripsit Apostolus. Fidelis Deus est; qui non patietur uos tentari stupra id, , quod potestis led faciet etiam cum tentatione prouentum mi possitis sustinere. Et in priore epim stola cap. I. B. Petrus in quo exultabitis modicum nunc sit portet contraliam, in uarii ter is rationibuS; ut probatio fidei uestrae, multo preciosior sit auro, quod per ignem probatur. Vide quaeso quid ad Tobiam Tob. Xo loquatur Angelus: Quia acceptus cras Deo, necesse luat, ut tentatio probaret te. Quia igitur gratum habet hominem Deus inter multi a quibu tentari ille posset eum coniecit; cum tentatio praesertim, Ecclesiastici xxv III, non secti probet hinis minis iustitiam; quam fornax uasta figuli Timenti autem Dominum Ecclesiastici, in noues occurrent mala, sed in tentatione Deus illum conseruabit, liberabit a malis. Hoc idem in 1 communi hominum existimatione protulit Arist. lib. secundo Rhetor cap. V, adfinem inqui ei Sia Ir, i m M M uti Dιὰ mis hoc est. His qui iniuria afficiuntur Deum, Opitulari
Ad obiectam quintam confirmationem, quoniam bonos malis arrisi, malos contra bonis gaudere, conspicimus, respondetur I X.
VAM VI ex his, quae hactenus dicta suere sequenti quintae confirmationi, quae ab eo procedit, quod bonos mali Surgeri, maloS USPotita, .epibi in cui deamuS: propter quod sibi nonnulli, Deos aut non esse, ut libro primo ar guebatur, aut si sunt, ista nostra minime curare, iuncta temere eucnire, PCr
sua ierant; putamus fatis esse famina: ad exactiore tamen dubitationis holut i addimus paradoxum unum, Dest quod ea, quae uiri boni patiuntur Rmulti uideantur re uera tamen mala non sunt, sed bona;longeque Pc: it V m ς
193쪽
Iiora quam sint bona illa omnia. Diuitiae, honores, imperia: quibii stiri improbos, hos saepe videmus; sua specie duntaxat nos decipientia quod non ex secris literis solum, ut Chi tu' Apostolorum sanctissimis admonitionibus, probare locupletissime possumus qui ibiqueti pertatem patientiam, odia,contumelias, morbOS,carcerem, inediam exili irm , tormenta ibrio cruces id genus alia, qua homines delicatiores abhorrent, tanquam uera,&non fitcatabo'na siem per commendarunt: ad eadem exempli magis,quam uerbis essicacissime perpetuo lici tati fuerunt. Nam per haec ipsa ad id, quod nobiSoptimum est, hoc est ad aeternam salutem 'patriam,' ad summam, optatissimamque stelicitatem leatitudinem,quod est bonorum 'mnuim aggregatione persectu Sstatus,& loriam, iter nobis facile praeparatur. Vnde dicebati, Ontius, quod uirtus per mala&probatur&constat, uitia per uoluptatem. Sed ex Gentilium . tiam monumentis idem confirmari potest. Plotinus contra Gnosticos, multa ex iis, ouae uiri mala uidentur, bona es e locupletissime demonstrauit Seneca in lib. de Prouidentia. Nolite piri qui obstaro uos extrauesicere ista, quae Dii immortales uelut stimulos, admouent animis lamitasti irtuti Soccasio est. Illos merito quis dixerit miseros: qui nimia scelicitate torpes euic qtiosties ut in mari lento, tranquillitas itineris detinet. Qiiicquid illis inciderit, nouum ueniet Et paucis interpositis Mositaque Deus quos probat, quos amat indurat,recognoscit, exercedi coS autem , litibuSindirigere uidetur; quibus parcerei molles uenturis mali feritat. Erratis r
d ς xi exceptum Ied ueniet,ad illum diu licem, sua portio quisquis uidetur
dimissus esse diatus est. Qua Deus optimum i ς. lqVO il torpositis . Dicant quicunque iubentur pati, timidisci nauis que flebiliari diem ius sumus Deo in quibus e&peraretur: quantum hum a natura pol nati' Fugite delicia fugite enervatam licitatem inua animi marcesicunt nisi aliquid minuenit quod humanae sortiS:admoneat, uelut perpetua ebrietate sopiti fiunt. Haec Seneca Non pietebit etiam hoc loco ea reterre, in librosecundo prosia viti de Consiolatione . ex Philosophia san ita
queo. Etenim plus reor hominibus aduersiam, quilia prosperam, prodesse sortianam Illa enim
se perspecie licitatis una uidetur blanda n entitur lx semper uera essecum sie instam ἶ-, 'fri 'p' i'' Ut in ''Vt i mendacium pecie bonorum mentes stuetiti uiri
ligat, naec cognitione stagilis foelicitatis absoltrit itaque illam uideas uentosiam, fluentem sui
' DR m Maiadum putas 'uod amicorum tibi fidelium ' ς ς it Haec tibi certos sodalium uultus ambiguos otiana me
bit Qς ' φη. 000 'gum sed Philosophum agens Quin Hesiodum quod 'myς tu ost ista quae mala communiter nuncimantur periequutionem auia
a. P0βς si00ς periissent Crates ille Thebanus , a num auri non dus' mare Proiiciens abite, inquit, mali cupiditate . Esto uos mercium .
gQ δ' Vm uitam ii primis optimam deligendam esse moneret . eidemque firmam aliquam anchoram perquirendam diffitias diri tutati
r0δtu Di gςi' es Sinopeia sis in dolio sium naum alioqui maximum ratorem AleXandrum contempsit Ieremias ut ad nostros redeamus. et si in
rari quando is prospiceret: de iustitia tam Li diuitia.& de eiusdem in zzzzz: α 'plorum pr0 'ςratur' bone est omnibus, qui praeuarican-
πψι '' Hi ' Idom Deus peroseam Prophetam cap. IX. xi s es ,h 6 -D N Jς um Christum eius filium Matth. et pr0 ς i homini diuitiis affluere, uniuersum mundum lucra
ri, amma: uero suae detrimentum pati ut bene nos Pal. xx xvi. admoneat propheta inquiens
194쪽
, DIVINA PROVID. AD THEOL. SENT. sa
ei in eo ciui prosperatur in uia sua in homine ficiente iniustitias: quoniam cliti ma-
' ni 'obu'itur Aggaei prophetae haec sunt in diuites uerba. Onate cordati e : se stras seminastis multum, Mintulistis parum , comedistis . non estis satiati ri hostis inebriatii operuistis uos,i non estis calcfacti, inui mercede congrcga- '. iii accillum pertusum, Lararus ab anuelis in sinu Abrahae collocatur; qui prius, y uam diuitis ulceribus plenus, cupiens faturari mici S quae cad l, ni mendicus V V . illa induebatur, tirpi ira, lys epula'. ' de sed lo post heu quam paulo post, cuna totus uitae nostrae cur VS,Rς pq hstanti inius, si ad immensa temporum pacta,reseratur, rationem' beat PV stiti insertio, inter tormenta; qui splendide quotidie prius Puldbδ' 'o m. Oct aquae sibi a Lazaro dari exoptauit. Sic enim in ob cap. xl,legitur de diuitibus.
dies suos: Min puncto ad inferna descendunt Et cap. , Quid nobis prosus su-
- bis ouid ciuitiarum iactatio contulit nobi S Z Transierunt omnia illa Diuitiae nanque ut ex ibi proueri cap. X X,colligitur hominem ad negandum uel contemnendum Deum alliciunt. O i mobrem Ezechielis X va, ostensium Hierosolymis prophctasiorum scelerum causam, - , it iniquitas Sodomae sorori tuae supcrbia, saturitas panis, Mabundantia, Motium
D i um iuui manum egeno. pauperi non porrigebant Iacobi , Agite nunc diui
tes olor e lulantes in miseriis uestris; quae ad lenient, uobis, diuitia uestrae putrefactae sunt, sua tineis comesta sunt, aurum,&argentum uestrum aeruginauit aerugo orum intestimonium uobis erunt;&mata ducabit carnes uestras, sicut ignis Et in priore ad ii cap. vi, Apostolus. Nam qui Volunt diuite ficta, incidunt in tentationem, a- , eum me in muscipulam diaboli. desideria multa, inutilia, iocina, quae mergunt homines in interaturai. perditionem. Quamobremis M. L X X II. Ecce peccatores ipsi, re abundantes in saeculo, obtinuerunt diuitias. Et Prouerb. H, in sinistra Dei divitii gloria collocantur Et Apocal. iii Dicis, diueisium, Militatu sum, nullius rei indigeo. nescis, quia tu es misero miserabilis, & pauper, caecus, itidus eS. Hinc Luc. VI, exclamat Dominus uae uobis diuitibus, qui habetis consiolationem uestram uae uobis , qui faturati estis; quia esurietis, uae uobis, qui ricletis nunc, quia lurebitis, Iebitim Contra Matth, , Beati pauperes spiritu; Beati qui lugent; I eati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam; quoniam ipsorum est re nuni coelo iam. Ideo Prouerb. XXVII, sicut in camino ignis probatur aurum sic in at 1ct:one probatur uir iustus. Et Elaiae x L O , Excoxi te,&elegite in camino paupertatis. Et Apostolus ad limo t. Est autem quaestiis magnus pietas, cum sitfficientia , haben tes autem alimenta, quibus tegamur, his contenti sumus Vulgata sententia est, Di ucs aut iniquus, aut iniqui haeres Hesiodus nemini exprobrandam paupertatem praecipit quod Dei haec etiam donum sit. Athenienses putabant impol Sibile simul esse probum S diuitem Quamobrem uirtutis testimonium,&probitati Sornamentum paupertatem Phocion existimauit. Non praetermittam hoc loco auream Platonis sententiam , cuius, aduersus Seleucum, Plutarchus etiam meminit. Et inquit, qui uelit essedines non cumulandam pecuniam, sed minuendam esse cupiditatem . Et lib. de Philosophia Apuleius , Egestatem non abstinentia pecuniae, sed praesentia immoderatarum cupiditatum gignit. I i capite i i libri primi de ordine August. Eo quisque egestatem patiturmassis, quo magis appetit plura complecti. Et ideo ad quosdam Dionis amicos scripsit Plato quod locuplete beatos appellare, sit amens sermo, Dins elix mulieribus pueris que coinaeniens Nec D propterea si Archelaus sceliciter regnauit tantorum malorum patrator; si Harpalus praedo,&Dionysius tyrannus prospere depraedati sunt credendum est illa non fuisse omnia, ex diuina prouidentia, facta Reminiscere quaeso illius, quod legitur in libro Prouerb. cap. III, Per me rcges regnant,&principes imperant: Et in Es .cap. Lii. Quis dedit in direptionem Iacob, MI irael' ci S, qui praedabantur cum; non ne Deus, cui peccauerunt Etiam quod in libro Iob cap. I, legi ' tur; Abundant tabernacula praedonum; Maudacter prouocant Deum; cum ipse dederit omnia in V manibus eorum. Sed quid si Deum prouocant. uide, quaeso, quid libro primo acliab. cap-M,' scriptum sit. 'uerbis uiri peccatoris ne tun ueritis quia gloria eius stercus, termis hodie ex-' tollitur; aeraS noli inu nictur. Vnde diuitem stultum saeculares copias cogitantem, sic e u' erantiu fructuua largitate iactantem, Luc., 1 1,arguit Dominus dicens, Stultelia nocte EXPO stulatur anima tua; quae ergo parasti cuius erunt Ut recte falas cap. XXX a clamauerit. α' qui praedaris, non ob ipse praedaberis 34 Ecclesiastici, XX I. Non effugiet in rapina praedator. V t Amos cap. V. Idcirco pro eo quod diripiebatis pauperem; praedam electam tollebatis ab ' eo; domos quadio lapide aedificabitis, non habitabitis in eis uineas plantabitis amanti sibi' mas;&non biberis uinum earum. Addi poterant, pro complemento responsionis aliqua vinde animae immortali tace. de nouissimo ni dicio in quo mali cruciatibus iudicandi, Oni
nis, honoribus euehen iterunt; tum de imininentibus humanae uitae periculis, Ortunaei: 'constantia
195쪽
constantia ut imposisibile sit, cum, qui peccat, sperare perpctu mili punitatem; quia nulla est in Orbe uniuerso perpetua hominis scelicitas; sed scilicet.
D E eblanda dies homini eri dici ue beatus,
Exitus dicebat lib. de Ira Dei Lactantius est, qui argui celicitatem 4 nemo iudicium Dei cpotest nec uiuus efffugere, nec mortuus. Habet enim potestatem uiuos praecipitare de summo mortuos aeternis afficere cruciatibus. Et ad finem eius libelli, inquit. Non faciunt beatum ui tiolis ac mortiferae uoluptates non opulentia libidinum incitatrix; non inanis ambitio; non ca duci honores; quibus illaqueatus animus humanus , corpori mancipatus, aeterna morte data ς mnatur. sed ima ocentia, sola iustitia, cuius legitima&digna merces est, immortalitas; quam sta tuit a principio Deus sanctis,4 incorruptis mentibus; quae seu uitiis, ab omni labe terrena in ς tegras inuiolatasque conseruant. Huius praemii coelestis ac sempiterni participes este non pos- ς sunt; qui fraudibus, rapinis, circunscriptionibus conscientiam suam polluerunt; qui ue iniuriis hominum, nefariis commistis, in elui biles ibi maculas inusserunt. Proinde uniuersios oportet, ς qui sapientes, qui homines merito dici uolunt; fragilia contemnere terrena calcare; humilia de Nspicere; ut possint cum Deo beati sis ima necessitudine copulari. Haec ille. Si igitur scelera in hac μυ ita Deus punit suam nobis prouidentiam indicat si non aliam uitam supereste demonstrat. Philon Iudaeus Platonicus in lib. de prouidentia, Legem fuisse apud ueteres, ait, de sacrilegis cremandis, uel praecipitandis, uel suffocandis; cumque Philomelus Monomarchus, iii ix templum quoddam poliauisent paucis post diebus, absque iudicum opera, diuina quadam sorte, in tria hic supplicia eos incidille scriptum reliquit. Quamobrem in Decimo de Repub admonet Plato, ut scelera deuiicinus, cum diuinos oculos, manus cstirgere nequeamus.
Ad eandem confirmationem quintam iterum respondetur;&bonos in hoc etiam saeculo tantum bonis gaudere quoniam soli potentes, celices, leati sunt; natos contra malis assici, quoniam impotentes, miseri sint aliquo rationibus, Millis quidem cla14lsimis,
AETE R a , qua S, superiori capite, tam ex prophanis, quam ex sacris doctoribus, multas adduximus auctoritates quibus non ea esse mala, quae probi ui Gri patiuntur nec caesi bona, quibus mi probi potiuntur, ostendimus. Nunc sumus, rationibus aliquot, physicis, naturalibus ex Boethio petitis, ursius demonstraturi, quod bonis bona tantum , malis contra non nisi mala contingere possint. 'ubd boni praeterea tantum sint in hoc etiam seculo beati, Fce lices etsi multis miseri appareant; mali, Mimprobi contra, mi fieri, Minsceli cissimi sint quamuis beati, icelices ignarae plebi uideantur. Vt peruersa quaedam a mentibus hominum consus a cruatur opinio; qua putant plerique, Deum uel negligere, uel praepostere satis haec nostra procurare. Vt autem, quod intendimus, diligentius, euidentiusq; manifestum euadat bonos ac probos uiros talices, leatos, dum etiam a malis multa sustinere uidentur; prauos, atque improbo contra, dum etiam, Quod concupiscunt, perficiunt, miseros, atque in foetices esse, demonstrabimus . Duo autem in primis a nobis, ante demonstrationem, supponenda sint; quae cuilibet quam notissima esse possunt. Vnum quod omnis humanae intentio uoluntatis, quamuis diuersis studiis deviare uideatur, in beatitudinem tamen, ummum bonum, sita natura, inclinatur; atque contendit. Omnis enim inquit Boethius libro tertio de Consolatio
ne philosio p. profa secundi mortalium cura, quam multiplicium studiorum labor exercet illi uersio quidem calle procedit; sed ad unum tamen beatitudinis finem, nititur peruenire. Id autem cst bonum quo adepto, nihil ulterius desiderari queat quod quidem est omnium summum bonorum, cuncta jue intra se continens bona. Hoc est, quod in principio libri Ethicorum uoluit Aristoteles victim bonum diffiniendo illud esse dixerit, quod omnes&omnia appetunt. Hinc corollarie sequitur; quod cuncti tam boni, quam mali, improbi aeque ac probi, ad finem unum, qui est beatitudori summum bonum, peruenire conantur Alterum, quod duobuS, quilibet humanorum adituum et sectus, uoluntates cilicet, ac potestate, absoluitur; quorum si alterutrum desit, ieri, atque explicari non queat. Nempe si uoluntas deficiat opus ne aggredimur quidem, si potestas, uoluntas frustratur. Hinc corollari e sequitur, ut si quis uelit quidpiam; non pol Sit a retem , quod cupiat imbecillis ac miser est,in inscclix contra, qui potest, quod cupit ualiduS, epotenS, atque beatuSmerito dici potest. His praemissiS. Sic arguitur. c. QVI
196쪽
D DIVINA PROVID. AD THEOL. SENT. 89 fibra eum i ii omnis mortalium cura, quamuis diuerso casse, in eundem tamen finem,
ou ris briatitudo,, summum bonum nitatur bonum autem huiusimodi, quod uer bonum est, noua linis cantur improbi,&mali. Non enim inali essent, si finem illum adipi licerentur; sed ade-io ioboli bolaoS illo.fieri, necessum esset quemadni odium adeptione grammaticae grammati eo adeptio ae albedinis albos, fieri necessarium est illud autem bonum, boni soli adipiscantus soli itur boni, illud sibi adipiscuntur, quod optant; quod mali facere non possunt sequitus fg eonclusio; ut soli boni potente , ac bcati evadant; mali contra, improbi, impotentes,
si dixeris id sit minum bonum iudicatur quod sibi quisque potissimum expetierit. Vnde tot tam , diuersae exortae sunt descelicitate Opiniones Ad hoc autem, quod maxime expetitur, ut boni per uirtutum merita, ita mali saepe per uitiorum, flagitiorum semitas, peruenerunt. Resinoiidebo ut interea descelicitate iudicii obliquitatem dimittamus quod nihil minus sunt maliun botentes. miseri quoniam ad id, quod exoptarunt, impotenter, misere pervencrunt. quod declaramus exemplo Sit finis quispiam unus, in quem duo contendant; quorum unus men diis opportunis, naturalibus utatur; alter uero naturalibus uti non possit, sed praeter naturalibus, tantum qui naturalibus usus fuerit, sine dubio, ad finem bene, valideque perueniet, atque ita. ixerim sci liciter ac beate; qui praeternaturalibuS contra, insceliciter, impotenterque ac misere. Verbi causa. proponant duo sorum accedere; quorum unus recte di sipoli tu Ssit, alter uero pedibus obtruncatus, uel saltem inualidus existat ut ad incestii in manibus vlaiatur quales multos passim nulli uidet e non licet, ut & si in forum tandem peruenerit; sero tamen, maximoque cum labores turpi quadam atque incomposita totius corporis motione, aut, dixerim, potius trale nione, ut non beatus, &foelix ex assequutione finis; sed ex fatigatione, iraeternatural in m n-nruineratorum ab usu, Dex multa laseitudine, ex totius denique corpora incomposita ac foeda casipolitione, in Delix ac miser ab omnibus reputabitur; qui uero pedum officio quod pedes sint ad
incessum opportuna, naturalia instrumentit,ce media,usus fuerit, p9tens,italiduS, beatu existimabitur. Sed boni peropportuna Mnaturalia media, hoc est per uirtutes, mali per inualida,&praeternaturalia, hoc est per uariarum cupiditatum expletionem, quae praeternaturalis di positio est, ad id, quod utrique expetunt, hoc est,ad id quod summum bonum iudicauere, contendunt. boni igitur tantum potentes ac beati, mali contra imbecilles, Miniseri sunt existimandi. Quanta est ergo uitiosiorum, improborumq; hominu infirmitas, miseria quivi si ad aliquod, quod expetunt, quandoque. non nisi praeternaturalibus instrumentis peruenerint ad illud tamen peruenire nequeunt; ad quod eos naturalis ducit,ac pene compellit in tentio. Quod est sumna una bonum, stim miscelicitas, summa beatitudo. Nequis autem lcula, aut ludicra praemia petere eo C istimet; quae consequi, atque obtinere non possunt; audias circa nanque ipsam rerum summam Uerticemque deficiunt in eo certe miseris non contingit effectus; quod solum, dies, nocte que Inoliuntur In qua re bonorum uires eminere consipicimus SECUNDA ratio, ad idem probandum, sit ista. Qui sui naturam seruat; ac ita perficit; ut quasi propriam naturae suae qualitatem transcendat Potens est; modo quodam foelix atqVebeatus: Contra, ille, qui naturam suam non seruat; sed suae naturae praestantie qualitare, di minuit, ac deiicit; imbecillis,&miser censendus est. Bonus naturam suat seruat; natur*sii praestantiam auget; malus contra, in stia natura non permanet, sed ab eadem deiicitur. Lon go igitur malo bonus potentior, ac scelicior est . Propositio prior ex se fatis manifesta uidctur: Poltcrior uero eo constare potest; quod uirtute unaquaeque natura seruatur, atque perficitur; humana quasi inditiinam permutatur uitio delicitur atque corrumpitur Mali igitur numanam naturam non seruant; homines esse desinunt: nec homines dicuntur .nisi secundum quid Scum additione distrahente; ad quem modum cadauer dicimus hominem non simpliciter, ted cum additione, mortitum. In beluam nanque mali uertuntur alienarum rerum raptorem, Lupum dixeris Minguosum , canem insidiatorem, vulpeculam tiracundum, leonem timidum , cuniculum; segnem ac stupidum, ali iusti; in constanti m avem; libidinosum suem ratas , ut qui probitate desierca, homo esse desieriti cum in diuinam conditionem transire noni ei; in be
TER I A ratio. Summo bono Deo que Opt. Max. nihil est potentiu , ciun omnia ficiat; nihil beatius, cum eius participatione fiant cuncti beati; at is malum facere Dininie omnium Potest. Cum autem nullus Eoininum facere omnia ualeat; interea quilibet mala facere possit quitur, ut aut Deo sit aliquid potentius id ei licet quod malum facere potest; quod Donio qDeus quod uel cogitare extrema dementia est aut mala inter ea collocanda non sint; pςr
197쪽
aliquam potentiam fieri possunt; sed tantum interea, quae per defeeturn, diminutionem uir ptutis potentiae agentis fiant. Qui ergo mala possunt, patrant; longe minus possimi quam boni cum id, quod illi posse uidentur, non post int, quoniam id per potentiam fieri Oh potest sed tantum per desectum potestatiS, ut imbecille illi, ac miseri merito esse dicantu dii aliena rapiunt; amicitiae iurauiolant; innocentiae inlidiantur rempublicam subuertunt &alia
id genus innumera committunt. Qv ARTA. Omnis potentia, quae uere potentia sit, interea,locum habet, quae rite expetenta
disiunt; omnia rite expetenda, quoniam bonasiunt, adiuummum bonum, tanquam ad quoddamnaturae suae cacumen, reserenda sunt possibilitas patrandi sceleris, ad summum bonum refersi non potest igitur possibilitas illa, potentia non est boni igitur tantum possunt. contra improbi, qui mala possunt, serpetrant, imbecilles, ac miseri perseuerant. Non enim eorum poten tia, qua illi hala posse dicuntur,uere potentia est. quae rite expetenda sit: cum inter bona,& in ter ea, quae ad summum boniun, ad quod bona omnia referuntur, referri non possit, sed sitim o tentia desectus infirmitas, miseria. Si dicas, mali possunt; cum probis tot incommoda inserant. Respondebo, quod possitnt mala, quae non possent, si in bonorum efficientia manere uoluissent. Et cum mala tantummodo prosis intimalum autem sese, tua natura nihil sit, cum sit tantum boni priuatio, sequitur ut nillil improbi possint; etiam si, quodlibet, exerceant. Qv1NTA ratio. Si miserum est, praua uoluisse; potuisse miserius est; perfecisse autem, mi se rimum. ut quemadmodum triplici infortunio in anus 'adiator laborat; uno cum cladium cunil
altero, cum possidet tertio, cum eodem temere abutitur, ita praui, triplici in f Elicitate uroeantur necessum est, una, cum praua cupiant; altera, cum cupita possunt; tertia, cum quae postin perficiunt. Et eo vasculiciores sunt, quo poenam debitam magis estu aiunt. Cum enim ultione praui mores corrigantur; ad rectum, supplicii terrore redircantur, conssequens est, ut haud mediocre bonum sit ultio, supplicium; praesertim cum deitistitia proueniat. Quod si miseriae cuiuspiam bonum aliquod adiiciantur, boni admistione fit miseria minor. Improbiicitur, qui suaeam probitatis inminae poenam luunt; longe insculiciores sunt, liram qui supplicia sub nint, cum sceleribus impunitatein addant, quae litidem impunitas malum est; sicut enim punici improbos iustum est,ita eo dem impunito elabi, iniquum erit.
SEX T ad idem ratio. Si improbi supplicio digni sunt &qui supplicia demerentur, in elices, ac misera censendi merito iunt; iniuriam facientibus, non patientibus interedum stupplicium iudices, ac legeS decernunt, consequen Sest, ut longe inscelicior sit ille, qui iniuriam facit quam qui patiatur improbi iniuriam tacitant,probi patiuntur siunt tritur longe miseriores ac in eliciores improbi, quamus S RegeS,aut Imperatores extiteritat, ut omnino cxiis omnibus, illud liquido consequatur; quod ea, quae boni adueniant, aut fiunt re vera bona,aut si aliqua sunt, quae mala uideantur, uel quia affligant,uel quia mali & improbis uiris infliuantur, longe meliora sunt illis; quae improbi ac flagitiosi uita contingunt, quoniam occasioneS uirtutum sunt; ut patientiae, martyrii. Id genu Saliarum; quibus ad summum bonum, quod omnes siue mali, siue boni semper appetiimu S, potenter ac elicis Si in tendit tir, peruenitur; quo improbi lota e deiiciuntur quo nequam diuturnior est, eo longius ab eodem abiicitur,& in malorum rogundam caliginem mente caecus tandem demergitur.
Nec bonis praemia in hoc Mulo deesse, ostenditur, nec malis supplicia &ad
quintam confirmationem Boethi responsio pulcherrima ponitur.
M per duo praecedentia capita, bona bonis, mala malis euenire monstrauimus; in uno uidimus, quod bona& mala, hoc est, illa quae nobis bona, aut
mala uidentur, sua specie nos decipiant, ut saepe bona mala,&mala bona existimemus. Vnde fit, ut ea,quae bonis adueniunt, mala, quae malis, bona effricaepissime arbitremur, cum tamen illa bonuinuta haec mala, sua, ut diximus, specie utraq; no effascinantia. In posteriosi, olfendimus,bonos esse potentes,&
In hoc capite, bonis 'φ' ς ς p mi , malis similiter sitia siupplicia, ex Boethio de-
pubest, ut quod proposuimus, ostendamus. Finis certe, propter quem aliquid fit, praemium iis
198쪽
D DIVINA PROVID AD THEOL SENT. so ut fieri . Vt uerbi causa, praeimum eius,qui in stadio currit, est corona. Nam eius, beatitudo, superiori capite copiose declaratum fuit u istor sex V δ ussim, tu eratio, est id propter quod, ab homine praescrtin' in d*ζψ 'siue ebium quae ab homine fiunt omnium,erit illa prouum, at illa umbonum est, bonorum omnium aggregatio periecta, igitur msum bonucut civimus iumn sed is bonis sepa- 'Iombo; suapraemial csunt bonum sum,non derelinquunt, quan rarii Qx P0 V Vehim inquiest: oethius yprobis animis proprium decus, lic0 dς
tumlibet Π ' b titudo sit ipsium bonum, sequitur,ut qui boni stinxi qμ cer iitHUP ' β' est,e,titudo ipsa boni igitur Di sunt,quadam particip/xio 'μα bonorum praemium ipse Deus,quo Q nullus il erit dies,nullius minuit potestas, n ti, 'obita Cum autem bonum&malum,poena praemium, regione, di ad
'f'' eu bibis praemium deestu uo potest sua probitas ua homo beat ,
btati, Deo odiosus ζdditur quae quidein improbitas i uim ita ut hortia, qVJhψ'ζηη assidit modo uerum etiam uehementer inficit. Ide inquit δος i iuueni '' ς' 'Mesiolibus animum sit confirmaueris, nihil opus est iudic pr*
Eritiori es addidissi in studium ad peiora deflexeri S, extra ne
m rem tute ipse in deteriora detrusisti. Bonus supra naturae ae praestant hquitan participationem similis effectus Malus inii a naturam suam de- multi is uri per quandam morum affinitatem conuersius. Et de hac ratione pulcher- 'V: mons illam eue bona malis, mala bonis adueniant satis superque dictuin sui Lm id rur ne tamen ad eiusdem plenam dissolutionem, quidpiam possit amplius desiderari doctissimam,ac sancti sisimam asterre thius ouod non ea homines mentis integritate degunt,ut bonos a malis , probos ab improbis
bos exilii mamus Adde, quod neq; recta mentis acie ut in superioribus dictum fuit a mas, do ' bonis nata discernimus it saepe mala sint; quae bona, & bona saepe numero antiquae a
Craii didam zz mala muti; non aduenirent; sed contra bona
bitare.cur a diuina prouidentia res praepostere disiponantur. CVm
onum nostraruna probitas, improbitas emanat, inclinationeS siue ualenoneS, quid Praeterea cuiq; ,&quancio,&quomodo conueniat, Deus solus internoscat; omnium unu r π, foeculator accommodat cuique, quod illi conueniens est, parcit et,quem deterior μ-
Probitas, Quosdam remordet, ne lontra elicitate luxurient alios duris agitari sinit, ut uirtutes animi patientiae usu,confirment. Vt rerum quidem,qui rectuSest, ordo opinioni nostri perrumhatam, atque peruersiam pariat confusionem unde oriatur dubitatio,cur probis probra contingant; de qua iam copiosissime diximus. Et ad quintam confirmationem hactenuS.
Ad sextam confirmationem respondetur Lauctoritates e sacris litetis adductae, exponuntur, sermo de diuina prouidentia terminatur P. X X I.
D E L M, ultimam confirmationem , quae quibusdam cacrae scripturae auctoritatibus procedit,superest ut respondeamus. Ad auctoritatem e libro 'o, dicendum, quod uerba illa non sunt sancti prophetae Iob; te amici eius Eupha Temanitis inui multa alia obiecerat beato Iob erronea. non contonaueritati. Ad Paulinam auctoritatem dicimus, nihil uelle ibi Paulum aliud quam innuere, Diuinam Prouidentiam , quam utSad Omnia etiam minima le effundat speciali tamen modo intellectualem creaturam atque Omrnem P sum fouere, atque adminilirare, sibique eam peculiariter subiicere Meidem longe peculiarius,at que solertius litam Caeteris quibuscunque animantibus prouidere. Quamobrem in Abactic cap. pruno, . Hieronymus, absurdum est, inquit, ad hoc Dei deducere maiestatam ut crat, per momenta singula, quot na cantur culices, quot ue moriantur; quae cimicum,n pulicum, mu' scarum sit in terra multitudo quanti pisces in actua natent, qui ex minoribus maiorum prx da cedere debeant. Non simus tam fatui adulatores Dei; ut dum prouidentiam cauS, Etiam d ima detrahimus; in nos ipsos iniuriosi simus; eandem rationabilium , quam irrationabi tum prouidentiam esse dicenteS. Haec Hieronymus Quemadmodum autem inter ammau: cx
199쪽
teras hominem potissimum curat Deus: Ita inter homines, eos qui boni, irobi siri rare illum maxime tenet Ecclesia. Quamobrem in collecta quadam, ita decantatur
mant 'tu domine timorem, pariter amorem, fac nos habe e perpetuum dii hui,
gubernatione destituis: quos insoliditate tuae dilectioni itistitu db:z bi
hominibuS, apud prophetas saepe legimuS; quod in Deo magnae curae Psal. x xx Oeus '. 'mini in pauperem respiciunt Pia XXXII, Oculi domini stuper mentes eum. Lxx,
cap. X. dicebat; Siqua cura est rerum humanarum apud Deos ut uidetur rationabile estre optima, sibi proxima gaudere Adam parentem nostrum Deus coenouid in m ea in qua creatu Ssuerat)permansit innocentia;&post peccatum innocentia amissa uidetur Deli'
bolum pol et id in enim est sensius, qui est .
200쪽
ET . Ita LOSOPHI PRAECLARISSIMI,
In quo ad tres Stoicorum rationes , in principio di lutations , hoo jnhbro primo adductas restondetur in responsione ad tertiam, de diuina praeficientia, ad philosephorum opinionem exacite atis, s copiose agitur is quia
totus ferme hic liber sextus circa diuinam procientiam insumitur ab ea propterea, liber insicribitur.
Ad primam Stoicorum rationem, quae suit Diodori, ex Epicuro respondetur; &Epicuri responsito, ex Plotino Cicerone, Iirmiano repra tenditur.
CAPI TvLvM PRIMUM. Os rQUAM ea omnia, quae principio nostrae disputationis consideranda potissimi im nobis proposueramuS; quae cunctorum eventuum causas esse&principia plerique omnes facile existimarunt fatum uidelicet, diuinam prouidentiam, pro instituta breuitate, diligenter facis hactenus&physice&theologice contemplati suimus tempus est, ut ea, quae dudum pro Stoicorum opinione .pro suadenda cun torum eventuum ineuitabili necessitate, adducta suerunt argumenta omnia,&ad physicorum disiciplinam,&ad catholicam theologorum nostroru ueritatem, dilucide quantum a nobi S fieri poterit sincereque dissoluamus. In his autem dis luendis , multa etiam , quae Madsciolorum quorundam, pro ineuitabili rerum cunctarum euentu, argumenta tollenda, ad completam, de diuina prouidentia, tractationem, Mad contingentiae,s temeritatis naturam tuendam, mirifice faciunt, quae a non nullis desiderari facile poterant, candide elucidabimus AD Diodorum igitur, qui id solum, quod uel iam est; uel omnino suturum est fieri posse putauit ita ut uel sit, uel suturum sit nihil, quod non necesse sit, uel esse, uel futurum esse; Eoi-ru diceret imaginatione illum decipi cum res contra se habeat; ineuitabili necessitate ei licia D tur, aut eueniat nihil. Diximus insuperiori introduxisse Epicurum ut Cicero in lib. de Fato posuit is inutissimarum atomorum minimum quendam motum quem sine praecedente causa aliqua, fieri, eXistimauit, per quem illa corpuscula a catheto, perpendiculari mea declinarent perpaulum , ad mutuam adhaesionem in complexionem; quo crum generationes . com Plexione extruerentur. Quicquid autem sine praecedente causia fit, inquit Epicuria S, nulla necessitate fit immo quicquid praeterea ortum ducit ab eo, quod fit sine causa nulla similite ne-cclbitate gignitur consequens igitur secundum Epicurum erat ut non solitis non omnia, sed nequidem unum, in tota rerum uniuersitate, ineuitabili necessitate fieret. Cuncta nanque inquit ille, ab hoc minimo motu ducunt orioinem, causa autem cur liunc motum sine causa intro ingerit Epicurus, est; quoniam causa motus atomi est sua grauitas grauitas autem non obliqui, sed rectitantum motus est causa perpendicularis: obliquo ad adhaesionem, complexionera a tomorum Opus erat, relinquitur ergo, ut sine causta sit ista declinatio atomi, a rectitudine Et quoniam quod sine causis fit aut ab eo etiam originem trahit; non solum ex nece Litate non fit; sit contingenter, &temere, Ideo cuncta contingenter, hoc est fortuito, & temere, ueniriar i uir Epicurus.