장음표시 사용
281쪽
Gen. cap. v Ira legamus dixisse dominum, Descendam,&uidebo, an Opere compleuerint&e. Et cap. x xo,ad Abraham Nunc cognoui quoniam times Deum; quasi prius non illud Deus a gnouerit; diebus de nouo quidpiam didicerit, aut quod Christus Io cI, interrogauerit de se pultura Lagaris ubinam esset ρ Marci, de limorrhoissa, inquienS, quis me tetigit. Noue
nim in illo sensiti sunt uerba seripturae sumenda; quasi de nouo quidpiam Deus addiscat i sed iri eo.
ut intelligamus suauiter,&humano more, cum homine Deum egisse;& data opera occultastes,pe suam diuinitatem. Ex illa uero Abrahae obedientia, Deum tunc ita secisse; ut Abraham se eognosceret Deum timere uel ut alii fuerunt interpretari, Deum tunc fecisse; ut Abraham Deum timere, essent multi cognituri. DICI Mus quarto, quod quicquid in Deo&in diuina essentia continetur, Deus est Diuina essentia est. Sed de iis quae praenotanda erant, hactenus.
Ex praenotatis quatuor pro responsione ad secundum dubita
tionem, colliguntur. CAP. XVIII.
II s quae dicta sunt, corollaria aliquot colliguntur. Primum, quod quiuis homuncio, & quaelibet eiusdem etiam uilis operatio, in quantum a Deo cognoscitur, qui Omma in propria, ut diximus, essentia, quocunque modo id fiat;&cognoscit,&intuetur; idem realiter est, quod Deus ipse Opt. Max. quod quicquid in Deo, in diuina essentia est, Deus realiter sit. Hoc est quod cecinit Lucanus Iupiter est, quodcunque uides. SECUNDUM. quod etsi ad diuinam cognitionem , quam de nostris habet Deus operationibus, ipse eaedem operationes, ut prius uidimus, aliquid faciant; fiat silio modo diuinae cognitionis causa nostrae tamen operationes, ut nostrae sunt, id est quatenus a nobis in
tempore realiter extra diuinam essentiam existentibus, cum fluxu, permutatione fiunt; non sunt diuina cognitionis aliquo modo causa; nisi effectus aeterni causam ' emporaneam repugnante utriusque natura assignare uoluerimus Optime propterea dicebat Boethius, praeposterum admodum esse, ut aeternae praescientiae temporalium rerum euentus, causa esse dicatur. A' nobis enim, ut ii: tempore realiter sumus. ut cum fluxione quadam operamur, nihil discit umma illa aeterna, perfecta atque impermutabilis sapientia.Sed si ad diuinam cognitionem, nos nostrasq; effectiones aliquid facere,affirmauerimus eatenus illas facere dicemus quatenus io S. nostra non tantii in operationes omnes, sed & cuncti nostrarum operationum modi, in diuina essentia, ab aeterno, consistunt. Et in eadem, tanquam in mundi sisimo speculo, cuncta ante saecula distinctissime relucent. Nec ideo relucent; quia iam in Perum natura, Min reali existentia sint; cum antequam Petrus realiter esset eius actiones. operationes omnes , in eadem, distinctissime relucerent sed ideo relucent; quia in essentia, quae est rerum omnium summa. suprema persectio,&persectionum omnium immensium pelagus, cuncta res,&cuncti rerum euentus sunt. sunt autem in essentia, modo non qui rebus ipsis conueniat; sed qui tantae, ac tam praestanti, aqua sent, naturae congruus este censeatur. Talis nanque tanta perfectionis illa essentia est; ut quaecunque sunt, fuerunt, erunt: cuncta simul. singula distincti sisime, admirando, inestabilique prorsus, atque in excogitabili a nobis modo, ueluti immensum, ut dictum est, infinitum mperiectionum omnium pelagus, in sese, expressa, ordinata, distincta contineat: complectatur. Hoc est quod Vulielmus nominalium Coryphaeus alibi dicebat. Nos dum sumus in corpore mortis huius, ad quem modum intellectus diuinus certo omnia futura compraehendat, minime scire possumus. ERT IN M. Quod cum in Deo, ut tradunt rectissime nostri Theologi, nihil sit, quod, ad ip- summet Deum relatum, rationem causa uel effectu proprie habere dicatur: quanquam aliquid sit, quod uel producentis,&principii, uel producti, principiat rationem subeat, sequitur, quod cognitio, quam de rebuS humanis Deus habere dicitur, quoniam eam per propriam it dictum est)essentiam habet, neque sit ipsarum rerum cognitarum, quatenus scilicet cognitae sunt, si proprie loquamur, causa; neque sit rursus earundem effectus Improprie tamen loquendo ci potest; quod rerum quidem cognitarum est causa, operationum uero a rebus procedentium, este ruis. Quamuis enim Deus ipse sit etiam operationum omnium, siue libere, siue natu-liter procedentium causa; plus influat, in quamlibet cuiuscunque causa operationem , ese sectum, quam ipsa secunda,&effectui proxima causa: cognitio tamen illa, quam de estectionibus, operationibus secundarum causarum idem habet, ipsarum operationum, non tantum
causa ; sed etiam estectus dici potest; Quanquam, ut diximus, improprie causia. estectus
QE AIT V M . quod dicere cognitionem humanarum actionum, quam de illis habet Deus, ab
282쪽
A eisdem esse causatam, uel productam , impropria, Mimpertinens quidem locutio est; ad hunc tamen fanum intelle tum , dictum illud reduci debet quod nostrae operationes, ut in diuina est entia sunt,4 in eadem relucent, cognitionem de se in intellectu diuino prodii cunt ita ut non ideo
in diuina essentia sint; quia ab intelleetu diuino cogno cantur, ed contra ideo ab intellectu diuitano co molicuntur; quia in diuina sientia sunt i relucent relucent autem ita essentia diuitia
quoniam p iii ina uoluntate ad esse decretae sunt nec nisi prius decretae in diuina essentia relucere, ab in lectu diuino cognosci possulit ad quem modum autem a diuina uoluntate decre- sint superius cap. xii O, abunde satis, exacte a nobis declaratum suit. Contra uero de rebus insi id est de rerum naturis De sentii dicendum est ideo enim in diuina essentia sint, at
oue in earclucent, quia ab intellectu diuino in signo scilicet quodami ut dicunt heologi ori- cinis priori, quam uoluntas diuina uelit illa existere, cognos cuntur. Inrelliguntur enim rerum cs sentiae prius, quam per diuinam uoluntatem adessee, ad existentiam determinentur non intelli untur quidem existere,antc diuina uoluntatis determinationem; scd intelliguntur ci Sentialiter esse Posito nanque ut rem tam dii licilem aliquo exemplo declaremus quod tomi' nona diuina uoluntas creare noluisseet; intellexisset nihilominus diuinus intellectus hominem p sum ea omnia, quae essentialiter insiunt homini ut quod homo esset, sit dictum exempli causa animal rationale, mortale, liberum&c quoniam&si continget itera uoluntate da uana habet homo existentiam; non tamen si ab estentia existentiam ceparara uoluerimus, ab ea coita Ingenter habet essentiam. Unde siue uelit, siue nolit Deu hominem esse, homo est sua et sentia, cit animal rationale dic. at si Deus non intelligeret hominem esse an in in rationale c. homo animal rationale non esset. Voluntas autem diuina, lino uoluit hominem illius naturae essie, creata; ouia intellectus diuinus eum illius naturae, Nesseentiae prius nouerat; ideo quia nouit, creauit; nion e contra. De rerum autem operationibus, res contra se habet. Prius enam decernitur cit' uina uoluntate, quod sint; quam a diuino intellectu esse inici ligantur. Et ideo illarum exissentia relucet prius in diuina essentia; deinde quia in ea illa relucent, ab intellectu divino eis co- noscuntur ut bene dixerint Orig., Malii, quod quia futurum aliquid cit; ideo scitur a Deo, antequam fiat iso igitur modo Orig. Hieronymus, Ambros & multi alii, qui ab ipsis rebus im-
nam scientiam aliquo modo pendere arbitrabantur, sunt exponendi. Nec interea me praeterat: quod B. Thomas quaest ii, de Verit. art secus senserit;&in responsione ad primum C Origenem aliter exposuerit. Noluit enim diuinam scientiam modo aliquo a rebus mutari, illa ratione; quoniam res temporane: sunt, diuina essentia aeterna nullam faciens distinctionem tum interissientias Moperationes rerum , tum inter esse rerum arternum , quod habent re mmente diuina,&temporaneum, quod in tempore; sed simpliciter existimam ille doctor tanctuS, excellentissiimus alioquin Tlaeologus, scientiam Dei elSe causiam rerum, Me ventuum mnium xcontinetentiam putauit se tueri posse tum ex contingentia causiarum secundarum tum eo quod prima causa contingenter esiiciat, uel etiam decernat de efficiendis ut essectus quilapiam dicatur contingens; quia uel causa siecunda est contingen S, uel causis prima contingenter Ο- Peratur. Sed uehementissit me urgentillum argumenta prius a nobis facta, in quibuS soluendis diu ac multu insudauimus. Illud etiam Origenis,quia futurum est, ideo scitur a Deo: non ei-sendi inquit B Thom sed inserendi tantum causam importat 'uasi, in re tam seria, ac tantae molis,locis logicalibus egeamus. Si illud non est causa essendi, sed inferendi tantum quaero, quae est causaestendi consequentis,in quae est cause, quod illud sciatur a Deo si dicas , Deus ipse non enim aliter dicere potest ille doctissimus doctor, cum simpliciter asserat urinam lentiam esse causam rerum quomodo non statim sequetur; quod Deus fuerit causa proditionis IudaeZquod 1 T cere quam graue incommodum sit, puto cunctos uidere. Sed de iis hactenu S. Ex iis igitur omnibus, quae paulo longius dicta fuerunt,4 ad secundam dubitationem,' ad eiusdem dubitationis confirmationem clarissimam habere possumus resiponsionem. Est quidem DeuS nostrarum operationum causa, sed non integra adaequata causa sed concausta concausam semper eo modo intelligendo; quo a nobis prius recte expositum fuit, nos i ilicet seruando, adiuuandori suppetias nobis serendo. Cognitio autem, praeicientia quam de rerum estectionibuS habet Deus, aliquo modo quan uicina proprie effectus piarum operationum dici potest, quatenus quicquid uirtutis, Moperationis secundae causa expres lura sunt; ab illis Deus dicere liceat addisicies non quidem ut sunt in tempore; sed ut relucent in aeternitate ita ut improprie admodum earum ei sectus censeaturvi rebus Deum addiscere credatur, neque istud si eo modo exi natur , quo nos exposuimus, diuinae persec tioni re maiestati aliquo modo repugnare;immo contra eidem quam maxime conuenire, existimandum esses, nemo est qui non uideat. Res igitur
ipse ab ceterno rubent esse sed non reale, idest ut ipsae ex tempore in se sunt: realiter existunt; sed spirituale, Nintellectuale, in diuina sentia quamuis illud esse, quod in diuitia esicia trahabent, sit uerius este simpliciter, quam esse illud, quod in se realiter habent, quod copiosius Bo
283쪽
quarto Theologicarum sententiarum distina prima, quaest item prima, declarauit Ioan .seo tu qAuermes etiam in Destruet. disputa. ii dub x inquit, quod Deus apud Philosophos est 6m nitentia in gladia nobiliori; quam ipsa sint in seipsis. Haec Averr. Et istud esse huiusmodi esti duo dipsarum operationum a rebus, quoui tempore, procedentium cognitionem, in diuinum in tellectum, media diuinae noluntatis determinatione, producere potest. Et non est aliud os sentia; sed identificatur realiter penitus essentiae diuinae. Vt tandem sequatur,u rebus D cum iii hil addiscere, sed tantum a proprioobiecto, a quod in quo, noui nihil addiscit, sed ab aeterno nouit omnia.
Ad tertiam dubitationem respondetur.
A p. XIX. R in qua hactenus dicta suerunt, ad quatuor obiecta Boethii, facilis est responsio. AD PRIMUM. longe inter se differunt, dicere prouidentiam siue praescientiam esse causam rei; dicere rem esse causam prae scientiae primum nempe tollit arbitrium, contingentiae naturam; non autem secundum, cum arguit quocunque modo sit praescientia, res pr citiar igitur non poterit non euenire. uenire ergo necessarium est, quod ad perimendam arbitrii libcrtatem fatis est. Dicendum diuinam praescientiam bitariam considerari posse; uno modo ut est uera alio modo ut est rei causa. Et utroque modo inscit quidem neccSlitatem; sed priore, necessitatem tantum consequentiae, illationis; quod non illa Dei solum, sed nostra etiam facit. Si enim scio inclytum Venetiarii in Principem Hieronymum Priolum prandere, aut in medio suorum ciuium in publicis comitiis sedere, sequitur ex necessitate, ut ille prandeat, cita comitiis sedeat. Si enim non prandeat, aut in comjtiis non siedeat, possium quidem opinari, sed non sici re illum prandere aut sedere incomitiis. Scientia nanque cum re cuius est, quadrat; i in permista est falsitati, ac pol teriore modo, praesicientia non tantum erit causa necessaria cons)quentiae sed etiam causa consequentis necessaria id est erit causa eius, quod dico, principem prandere, siue edere in comitiis:&cum illa diuina falli non possit esse non poterit, quin prandeat princeps aut quin sedeat in consilio suorum nobilium priore modo, ueritas scientia pendet a ueritate rei sicut abeadem pendet ueritas orationis posteriore uero modo, res contra se habet, scientia est causa rei; cita pendet res a scientia; ut sine scietitia praecedente esse non possit. Vt mirum sit, ad quem modum, Boethius tantus Philosophus,&Theologus, cum non admiserit, praestiri aliquid a Deo, quia futurusit: sed contra de euentu quocunque crediderit, suturum cile, quia praescitur: supposue rit alias euentus esse; quorum non sit praescientia. Si praescientia est rei causa quo modo ablata praescientia rem statuere erit possibile Z quod si possibile est; iam sequitur praescientiam non esse causam rei cum rem esse absque eo, quod sua causa praecesserit, sitim possibile. ADDE quod pro se iii I, ultima libri quinti, non aspernatus est Boethius exemplum illius; qui ea, quae fiunt, in ro contuetur; quorum certam sipectator habet scientiam ab sique hoc quod eorum sit causa. ut ab ipsa tandem ueritate coactuS, in eam, quam paulo ante exacte fatis explicauimus, sententiam deuencrit. A secundum tertiuin epicherema Boethii iam patet resposio. Dictum est enim, res temporaneas non ut in tempore, sic ut in aeternitate sunt, causistita dixerim esse diuinae scientiae. Item dic tum est quod necessi itas quae ex praescietatia insertur, est necessi itas tantum illationis, & suppositionis. At quod ex suppositione necessarium est; perse& absolute & simpliciter continoens iudicatur.
PosTREM v ex his, quae tum ex Boethio, tum X aliis se perius cap. Oa, huius libri dicta suerunt, facili lime diluitur. ut nullo pactou. ticinio Tiresiae sit similis diuina praescientia sed ab eo bis per omnia distet. Et addubitationem critam hactenus.
Ad dubitationem quartam respondetur; in responsione peccatum sis cientem causam non habere, sed deficientem tantum, declaratur. x Ap. XX.
Qv ARTAM dubitationem. Quoniam modo aliquo nostri peccati Deum esse causam, Nauctorem sequaretur: si cunctarum operationum nostrarum Deus
csi et prima causa Dicimus. Quod si in libro de humano lib. arb. parte illa, in qua, de praedestinatione agitur ad quem modum possit Deus dici peccati
causa. sufficientissime declarauisse uideamur; non grauabimur tamen his, quae loco illo dicta suerunt, addere. Duo catholicos Theologos in peccato conliderare, tum operationem humana uoluntati sinunc autem humanae uoluntatis
284쪽
DE DIVINA, PRAE S. AD , THEOL. SENT. i. 3
operatione fusius utimur ut sensium simul,& membroru corporis uoluntati semulantiu otii, x illecebra intelligamus tum lius uoluntati copia proprium: quale est, re turpem honestae praeeligere eidem 3, turpi rei assensumitae bere; atq; inhaerere, in prior illa Opeiation per se, ior maliter loquendo dabes est nulla. sed tantum in post erior quae adhu uc bifariam comiderat i potitu quoad id, quod in se continet, positi ui: tum quoad id,quod adpositiuum illud conssequitur, priuatiui declaro meipsum . potest inquam considerari fornicatio, uel quoad ipsum ornicationis actum siue etiam quo ad assensium, qui actiis uoluntatis positi uus est, quem fornicationi uolntate praebemus uel quoad eam legis diuinae dii rorinitatem, quae in ipsa fornicatione, cin ipsa etiam lectione, Quoluntaris aisensu est; atque quo ad ipsius astensum, melectionis, ab eo, ad quod illum Ordinari oportebat, inordinationem ac obligationem: cireuiter quo ad auersionem uoluntatis a Deo. amandatis diuinis. Priori modo re uera in ut in scholis dicitur formaliter peccatum in uoluntate non est sed posteriore modo duntaxat . ille enim uoluntatis assensus, 'tassensus est, peccatum esse non potest, quoniam ille assensius actio positiva est: at peccatum priuatio est sed in illo assensi eatenus peccatum ei se dicendum est, qualetuis in eo consormitatis priuatio, id est distbrinitas ad praecepta diuina, quae peccatum sormaliter est includitur Ad illam enim liue uolaintatis, siue sensus, siue membri cuiuspiam uoluntati deseruientis,in ciusdem pro-
se alientis operationem,&ad ipsius uoluntatis assensum, ut assensius est, cooperatur, tanquam prima operationum cunctarum causa, Deu Benedictus Adin ordinationem uero,& diuinarum legum dit formitatem illam quae in ipsa est operatione,& electione, assensu uoluntatis, Deus
nullo modo cooperatur. Etenim sine ipso tactum cst nihil Sed si qui piam ad illam operari dicendus est homo tantium, eo modo, quoad umbram ut libro de Humano arbitrio diximus ipsum opacum operari dicitur. Quamobrem lib. Priore ad Monimum B. Fulgentius diccbat. Homines mundi huius dilemores, non ideo pro dilectione mundi puniendi sunt; quia aliquam sib- stantiam malam diligunt; cum stubstantia naturaliter nulla sit mala; sed quia dileinionis ordinem non tenentes, dum pluSiusto diligunt mundum, minus Deum diligunt; quam diligere debit crat. Et paulo post Peccati initium, si attendatur, puto, quod nihil est aliud quam inordinatarum rerum inordinata rationalis creaturae dilemo, quae ponte perdendo dilectionis ordinem, perdidit S salutem , quibus uerbis, in priratione ordinis amoris, non in amore peccatum constituit FulgentiuS.
VER v M obiici nobis illud facile poterit quod aliqua erit humana operatio quae nullatenus a Deo pendebit & cuius non erit Deus aliqua causa si ad istam dictbrmitaten in ullatenus
D I GE, DI M, Ad huiusmodi legum diuinarum dii formitatem, Dad operationum nostrae uoluntatis a diuinis regulis obliquitatem in inordinationem in breuiter ad peccatum; neq; Dcta S, neque homo proprac, reuera operatur fieri enim non potest i quod elle positiuum non habet: sed habet tantum priuatiuum Quamobrem non blum ipsum peccare, sed ille etiam ita dixerim uoluntatis assensius, quo fornicationi consentitur, quin etiam ille sensium, uel membrorum uoluntati deseruientium motus, quo uerbi causa ad lupanar quispiam progreditur: meretriculam contreetat;&rerum breuiter omnium simul sumptarum ad peccandum abusius quatenus scilicet ad peccatum patrandum illa omnia tendunt si a fines ut libr. secundo de Anima, parte Lari, admonet Arist. facienda denominatio est.& si ut lib. tertio moralium cap. vii, i plana et tradiditisingula suo fine definienda Cint; non potest re uera opus& ratio dici sed operationis defectus qui desecitas ut lib. de Humano arbitrio, cum de reprobatione disserebatur declaratum suit totus humanae imbecillitati, Mignorantiae uel malitiae, mullo pacto Deo imputandus est. Abiit inquit Fulgentυ hoc a nobis, atque ab omnibus Christianis ut causam cuiuslibet peccati quisquam deputare diuinae audeat aequitati; cum nec malitiae, nec impietatis cuiusquam causa est se possit, nisi in eo qui malus, atque impius fuerit. Haec Fulgentius peccare nanque non est efficere sed ut sanctissime inquit B. Thomas prima secundae. quaest. CIX. art. I i, nihil aliud est quau bono, quod alicui secundum naturam conuenit, deficere Dionysius propterea lib. de Diuinis nominibu cap. IIII, inquit Κακι δὲ ἡ δε ιιι Ψιλάγαθου , deli, malum csi boni desectus. Et pau
ὐπός απιν hoc est Malum, quatiatum est, nullain tib stantiana, aut generationem ilicit ced an tum uitiat,incorrumpit quantum in ips est ierum subitantiam. Omne quippe uitium inquit libr. tertio capitulo declino tertio, de libero. arbitrio. Augustin. eo ipso quo uitium est; contra
ADDE quod seperius dictum fuit, Peccatum esse priuationem priuationis autem causa per se positiva esse non potest sed priuatiua tantum, idcfectus Nam si priuationis positiva aliqua posset esse per se causa sequeretur, contrarium polle esse sui contrarii per se causam quod sine dubitatione)apud Philosophantium cunctorum do mata, inter absurda omnia absurdisSimum
285쪽
esse deres inquitur. Sicut igitur priuatiuus ita dixerim effectus melius autem erat dicere, des gctus non potest esse effectus causae priuatiuae ita contra priuatio, causa esse non potest, nisi esse iactus priuatiui. Vnde T. August. lib. de Lib. arb. cap. primo, quaerens ad quem modum, ab homi . ne mala,& peccata fiant eo inquit ibrtasse quod se a disiciplina, desta discendo auertit, atque . abalienat. paulo post subdit male facere nihil est; nisi a disiciplina deuiare. Haec ibi Verulita men quoniam priuatio nulla sese consistere potest; sied cuipiam semper, quod positiuum sit, tu
nititur peccata propterea saepe actuum positivorum nomine nuncupantur eorum inquam, qui ruis ipsa priuatio, quae pecta tum est, innititur. Quamobrem lib. primo de Lib. arb. cap. ultimo: August. post multa, concludit, nihil aliud esse malefacere; quam neglectis rebus aeternis quibus perie ipsam mens fruitur &per se ipsam percipit: quaSamans amittere non potest, tempora ..tia, quae per corpus hominis, pallem uilii Simam sentiuntur, munquam esse certa possunt; . quasi magna. miranda sectari. Et paulo post, inquit, Assentior omnia peccata hoc uno genere contineri; cum quisque auertitur a diuinis, uereque manentibus,& ad mutabilia, atq; incerta conuertitur lit lib. tertio eiusdem cap.xvi, inquit. Non iniuste aliquid pati, sed iniuste aliquid facere,
peccatuin est. facere autem iniuste quidpiam non si facere sed in actione deficere. Vnde Ierem. n. de peccatoribus legitur Verterunt ad me tergum, non faciem Sed uertere tergum nil aliud est qquam se ab eo auertere, ad quod conuerti debebat, hoc autem est defeetus in actione,& priuatio quaedam.Sed redeo addis ficultatem, quam lib. secundo de Lib. arb. cap. XX, tangit,&soluit B. Aug.
inquiens,sed tu fortasse quaesiturus eS: qtioniam mouetur uoluntas, cum se auertit ab incommuta stabili bono, ad mutabile bonum unde ei iste motus existat, qui profecto malus est Si enim mota tus iste, id est aversio uoluntatis a domino Deo, sine dubitatione, peccatum est; num possu- ς mus auctorum peccat Deum dicere Non erit ergo iste motus ex Deo. Vnde igitur erit ' Ita quaerenti tibi si resipondeam : nescire meu fortasse eris tristior sed tamen uera resipondeo rim , sciri enim non potest quod nihil est Hactenus August. quum enim auersio ista cona ς
uersionis priuatio sit iriuatio autem si sit nihil qui sciri potest, unde id sito quod nihil est
Ioannes j tem in sua Epistola cap. 1 iis, peccatum dixit esse iniquitatein, inquit enim Omnis qui iacit peccatum miniquitatem facit est autem iniquitas aequitatis priuatio , Wrectitudinis illius, quam in nostris a nobis operibus Deus requirit, desectus. unde B Aust. contra Faustum, peccatum est m qilito dictum, uel factum, uel concupitum contra legum Dei. Peccare igitur non est aliquid agere; sed a conuersi orie, ab aequitate, a rectitudine dificere. Ideo in lib. confestionum , dicebat August. quod cum poma suraretur, non poma ipsa, sed desectum asuum amabat. Et lo. primo peccatum appellatur nihil ait enim. Sine ipso factum est nihil. Et inlib, de casu Diaboli B. Anselmus iniustitia malum nihil est. Et cap. xv I. Malum, quod estinistitia, semper nihil est quae dicta omnia ideo uera sunt: qtioniam priuatim ut priuatio est nihil est, est autem peccatum priuatio est igitur nihil. quod quaeso illi Theologi aduertant, qui peccato entitatem & subsitantiam, ter se causam inepte fatis attribuunt quae omnia cum peccati natura diametro pugnant. Sed ad quartam difficultatem actenus.
Ad quintam illimam dubitationem , respondetur quod a Deo,& a seipsa, sit humanae uoluntatis determinatio declaratur, quomodo. CAP. XXI.
Q v IN TAM dubitationem, quae est, quod uoluntas ad opus, uel ex se,uela Deo determinatur, si primum, Deus, si secundum, uoluntas ipsa humana, non erit omnium nostrarum operationum concausa liceat nobis concausis nomnomine pluscule uti, fallo, longe sine aliqua comparatione excellentiori modo dicatii Deus concausa, quam uel uoluntas humana , vel quaevis alia secunda causa concausa dicitur, quem modum prius semel atque iterum exposuimus sed erit aliqua in nobis operatio: quae uel lius Dei,uel solius erit humanae uoluntatis utrunq; iis, quae prius catholico, determinata fuerut repugnat. Dicimus multa hoc loco praetermittentes, quae multi scholastici Iheologi inepte fatis aceruare solent; quorum aliqui a Deo tantum, alii a seipsis dumtaxat determinari uoluntatem asseruerunt. in multis locis libri de Fato Petrum Pomponacium magni fecisse, adeo hoc argumentum ut si a Deo determinari aliquo modo uoluntatem dixerimus, Fatum, incultabilemque in humanis operationibus necessitatem concludere, atque demonstrare ille existimauerit, nostramque a Deo uoluntatem, si ad actum suae determinationis Deus agati non enim dicendum est non agere totam ita a Deo pendere, ut ad ii ipsius determinationem, nihil facere uoluntatem consequi, Mobstinate ipse crediderit Maliis pluribus persuadere conatus fuerit. Ex quo illud, deinde abjurdissimum sequebatur
286쪽
A batur: nostrarum non esse nos dominos operationum; sed uelle rei nolle poteramus nihi nisi pro determinatione diuinae uoluntatis quae nostram uoluntatem ad sic uel aliter eligendunt; uel non eligendum, operandum, uel non operanduin ageret, determinaret Abigenda propte rea ab humanae uoluntatis determinatione, si arbitrii libertatem, contingentia naturam tueri uolumus, eis inquit ille,omnis diuina operatio,cum enim sit Deus prima caulic ubi concurritu ut causa principalis concurrit; cui effectu potissimum debeatur. εκ vM TAMEN etsi argumentum certe di incile si di ut quorundam etiam nostrorum Theologorum ingenii epenumero plurimum torserit; non tamen uideo, ad hanc quan uis magnam, ualidam demoliendam, tollendamque disi cultatem, quid nouis egeamus machinamentis. Dicimus naeaque idipsum, de ipsa nostrae uoluntati S determinatione quod de caeteris humanis operationibus, dictum suit uidelicet quod est Sa Deo, Sa nostra uoluntate. Non enim nobis arridet; quod uel illi Theologi scripserunt qui humanam uoluntatem seipsam per se sine Deo determinare putauerunt; quibus idem Pomponacius affatim subscripsisse uidetur Massensium ad aetendum per se, uel distensium praebere; quasi hi absique Deo sungi ualeat operationibus uel illi, qui
contra uoluntatem humanam Deum determinare crediderunt. Illi enim humanae uoluntati plus tribuunt quam uel conueniat, uel conuenire possit. Hi uero tollunt meo iudicio arbitrii Eb er talem LMineuitabilem in cuncti euentis necessitatem inducunt. Nos autem irius diximus &nunc repetimus; quod nostrae uoluntatis determinationis, sicut Saliarum non tam nolicarum operationum, quam ut antea dictum iiiii caeterorum agentium de communi lene loquendo duplex est causa. Deus,&humana uoluntas, siue alterius cuiusui agentis appetitu , atque propensio. DeuS, inquam, quatenuS 'umala a uoluntatis arbitrio. teroriun agen tium appetitui, sese accommodat; eidemque ferre suppetias non desinit. Ita nempe& humanam uoluntatem,&brutorum appetitum Deum determinare dicendum est; ut adactum determinationis undecunque determinatio sumat occasionem , siue ab obiecto, siue a fine non secus quam ad caeteras tam uoluntatis quam aliorum agentium actiones quascunque Deus ipsie concus rat. Humana nanque uoluntas a Deo S a seipsa, ut tamen ab obiecto , vel a sine cognitione mediante, quae uel in uoluntate est uel si illa potentia coeca sit, in intellecturi cum discursi, euidi sicursus intellectus practici esse dicitur, mouetur; brutorum similiter appetitus, d D co&ab appetibili, media sensius cognitione, determinatur. Hoc autem modo humanae uoluntatis determinationem definientes; illud nequaquam sequitur quod Pomponacius existimauit, uolunta tem uidelicet uel a seipsa tantum , vel a Deo duntaxat determinari; ut si ad eius deterini natione Deus concurrat; nullum apud se determinandi arbitrium, causatri retineat ut inde necessitate ineuitabili efficere hominem, quicquid efficit, consequatur. SI quaeras, an utraque causa determinationiSipsius uoluntatiS sit ex aequo causa, an una potius e altera dependeat ZDICIM V quod una ex altera dependet. Si rursus quaeras, quae est illa; quae ab altera dependere dicatur, uoluntas ne diuina ab humana, an contra uoluntas hum an a diuina
. EsPONDEBIMus, meliori semper iudicio sine contentione cessuri, quod ista dependentia unius ab altera, est cum aliqua, ita dicam, subdependentia, siue contradependentiat libenti sist- me meliorihus Maccommodatioribus nominibus uterer, ,haberemo qua diuina ablui na, di humana a diuitia uoluntate, sicut in ista determinatione, ita in reliquis humanis operationiblis
dependeat. Humana quippe a diuina absolute dependet, quod ab ipsa habeatvi quod sit, 'ubduoluntas sit,&quod sui actus determinationis causa sit; quod sit sui compos, operari uel non operari queat. Diuina autem ab humana dependet κατειι secundum qilid, quatenus in hac, ut ad exemplum descendam, meae uoluntatis determinationem, qua de diuinap scientialcribere decreui, sine aliqua meae uoluntatis operatione, Maliqua eiusdem pro ratione, matura sua, determinatione, pla, de lege communi, diuina uolunta non potest. Nec istud amice lector mireris,lia Omnibus enim agentium naturalium operationibus , ita se habet di trina uoluntas ut
ab ipsis rebus de communi lege semper loquendo 9 aliquo modo pendere dicatur, quanquam non ita ab aliarum rerum, sicut ab humanae uoluntatis operationibus, quod haec natura sua ad operandum liberior sit; diuinitatis aliquo modo particeps uideatur, dependere communitercensieatur Alia tranqueres, in suis operationibus, quoniam ad tinum sere determinatae sua natura sunt, uidentur totae dependere a Deo. Honio uero tali naturae cst ut ad opposita ualeat ideo in sua operatione totus a Deo nequaquam pendere uidetur. Quauqnam ut dictum est is homo, alia agentia a Deo. Deus utcunque ab homine. ab aliis agentibus naturalibu in humanis uidelicet operationibus dependere dici possit. Neque hoc diutia ae maiestati duinino, immo quam maxime congruum esse, exemplo regum, principum eorum, qui apud nos at si paruis magna componere liceat aliquatenus declarari potest. Nam magino, alioqui dona
287쪽
nos, amplissimosque principes atque Illustristimo Reges summosque Pontifices amperato
res, a quibus non solum quiuis ex eorum familia, sed cuncti etiam, qui sorum prouinciis, reditionibus sunt, dependere maxime dicuntur a suis nihilominus uel minimis stertiis, immo abestiolis etiam quibusdam, in nonnullis modo aliquo dependere videmus ut exempli gratia in suis coenis a coquo, in equitatu ab equo, in uenatione a canibus, ab auibus quibusidam in ab ripio, pro estectuum illorum denique ratione, quos agere reges intendunt, ab aliis etiam longe uilissimis seruis krebus eosdem aliquo modo dependere conspicimus: quamuis ab eisdem re gibus,&principibus resistae, canes illi,&coqui, omnis seruorum caterua totum d nique regnum absolute dependeat, fallit certe exemplum; quod multo plus sine ulla comparatione, , cuncta res a Deo pendeant; quam coqui quidam, Gerui a principe; minus atque etiam minus a rebus, Deus pendeat; quam a seruis, temporalis dominus alio longeque diuerso genere dependentiae . Sed fatis sit, quod huius dependentiae, quam inquirimus, aliquam nobis similitudinem exemplum quod proposuimus, reserat Deus enim quinos sine nobis creauit&fecit nos ut in lib. de Verb apost strin. xv, dicebat Augustinus ysine nobis, id est sine nostra uoluntatis determinatione, qua agimus, Moperamur, iustificare seruare non poterit. Sine uoluntate tua est loco citato Augustinus)non erit in te iussitia Dei. Voluntas quidem non est
nisi tua iustitia non est nisi Dei. Esse potest iustitia Dei sine uoluntate tua, sed in te esse non potest, nisi per uoluntatem tuam. Et post aliquot concludit. Qui ergo secit te sine te, non te iusti ςficat sine te haec Augustinus nil ergo potuit te sacere sine te non te sine te seruare poterit que, niam in te seruando, a teipso modo aliquo dependet Deus. Et tractatu LXXIIII , super Ioan idem B. August. Qui nanque hominem creauit sine homine, non iustificabit hominem sine ho- ς mine non poterit rursus inquam, de potentia ut dicunt Theologi ordinata, non absoluta loquendo, Deus uoluntatem nostram determinare, sine actu proprio uoluntatis quod in iis, quae ab humana uoluntate eueniunt, ab eadem utcunque, modo quo si dicere liceat a coquo rex. diuina uoluntas, de lege semper communi loquendo, dependere dicatur. Nec a Deo solo, aut a seipsa stola, determinatur humana uoluntas ut putauit Pomponacius esto quod a Deo detem minetur; sed&a Deo,& a seipsa; ut omnino ut suae uolitionis,&suae electionis ipsa domina. Iioquin nulla posset illi culpa imputari. Memento nunc amice lector eiuS; quod i perius cap.IHI, huius libri dicebamus. Voluntatem non sollim non determinari, cogi ab aliquo cxtrinseco: sed neque posse ita quoquam agente, aut etiam a Deo determinarici ut in aliquam electionem simpliciter Mabsolute cogatur, nec minus implicat dicere uoluntatem coactam quam dicere hominem mortuum, aut nauem lapideam. Quemadmodum enim homo mortuus, homo non est;&nauis lapidea, nauis non est, nisi fortassis aequi uoce: ita uoluntas coaeta, uoluntas non est, nisi aequivoce. Si igitur uoluntas humana cogi, non potest si agentia naturalia,delege semper communi loquendo, suis actionibus pro ratione naturae siuae, funguntur; non est dubium, quanquam ad
eorum effectiones,&operatione omneS Deus cooperetur, quoniam rerum naturae, agentium uoluntati uel appetitui, Meorundem similiter efficaciae uel inefficacia sese diuinam bonitas, accommodat;&eisidem pro sua uoluntate, auxiliatur; ut cuncta non ut aliqua, sed suauiter disponat non est inquam dubium, quin tum ex ipse rerum causarum per orbem uniuersum commistione in qua , una alteram quandoque impedit, quandoque adiuuat: tum exdcbilitata, uel etiam plus quam par est aliquando aucta agentium naturalium uirtute; tum ex hominis is pc uel inefficacia atque impotentia, uel ex maiori, quam opus esset, uirtute, Npotentia ut insurentibus patet praeter uel humanae uoluntatis intentionem uel naturale caeterorum agentium desiderium, multa contingere, Meuenire possint; 'uin multa etiam,quae eueniunt, aliter quam raeueniant euenire facillime queant. Haec autem sunt illa; quae nos tum fortuita, tum casualia&temeraria cuncta autem contingentia uocitauimuS. Ex omnibus igitur, quae longissime hactenus dicta fuerunt, colligi nunc illud securissime potest, Divinam prouidentiam, de qua in superioribus, diuinamque praescientiam, de qua, quantum ad nostram disputationem pertinet,&prius libro sexto ad Philosophorum dogmata, loc libro ad catholicam ueritatem disseruimus; nihil obstare, uel aliquo modo impedire; quin multi eventus contingenter, temere, fortuito eueniant. Cum igitur libro tertio demonstratum silerit; non posse rebus, ac rerum euentibus maiorem necessitatem Fatum imponere quam diuina prouidentia imponat, uel etiam diuina praescientia; sit autem hactenus ostensium nec praescientiam, nec prouidentiam diuinam sortu ranae, uel temeritati, uel toti denique contingentia rationi repugnare; sed cuncta simul quam commode stare posse; nostra iam disiputationi summum imposuissemus fastigium; nisi aliqua in principio disputationis, ad ineuitabilem rerum eventuumque cunctorum suadendam necessitatem, adducta, seluenda superessent Sequenti igitur libro, qui totius Operis extrcmus erit, Omnia, quae supersunt, extremam labori nostro manum imposituri dist oluemus; interea illa quae de F to,&de diuinatum prouidentia, tum praescientia pluribus a nobis dicta suerunt, quo memoriae
288쪽
DE , DIVINA' PRAE S. AD THEOL. SENT. 3
A riae: Acilius naandam, Meidem tenacius inhaerere possint quanta maxima fieri poterit breui
Perstringuntur ea, quae de diuina praescientia copiose prius dicta fuerunt.
CAP. XXII. AEc sunt quae pro instituta breuitate, atque pro desensione contingentiae,&temeritatis, necnon libertatis humanae, quan uis pro ea tuenda copiosius se r-stim disseruimus, pro hi inquam omnibus a fato,&a diuina prouidentia, Ma diurna praescientia, uendicandis quatenus ab eis existimarunt nonnulli cuncta ineuitabili necessitate proficisci, Et praeterea, quae ad tertium Stoicorum
argumentum , quod ex diuina praescientia procedebat , difficillimum certe tam ex Philosophorum monumentis, quam ex probatis nostris Theologis, dicenda habuimus. Quibus appendicia corollaria quatuor uniuersam sere hanc nostram, de Fato, disputationem breuissimis colligentia, ac perstringentia annecti uoluimus, quo lector facilius possit memoriae ea committere quae ad hanc nostram disputationem magis uidentur oportuna, necessaria. Ac primum quidem illud est, quod duae in genere,sed distinctius loquendo, sex, uel, septem sunt de diuina praescientia OpinioneS. VN A , quae praeter seipsum, Messentiam iam, Deum intelligere existimauit nihil ascribitur opinio Aristoteli,&uniures communiter Peripateticorum sicholae. ALTER A est, quae Deum non seipsium solum, sed caetera cuncta intelligere existimauit sed haec opinio in multas partita est. Quidam in uniuersitate quadam tantum Deum omnia cognostere putauerunt,&horum aliqui perestentiam propriam, Algagelis, Avicennae, multorum Aristotelis interpretum haec opinio fuit, alii peradeas, Platoni istam opinionem attribuere nis fuerunt.
Q ID A M uero non in uninersali tantum .sed in particulari etiam , Deum cuncta cogia scere, confesti fuerunt, qui rursus bipartiti sunt. Quidam enim per unicam ideam, quae propria essentia est. Et haec est germana Platonis opinio is Peripateticis nonnulli, uoluerunt idem sensisse Aristotelem quidam uero per plures ideas. Et cum eorum , quam istorum quidam Deu non stolum cuncta cognoscere; sed ex sua etia praecognitione, quoniam scientia Dei ut inquiunt)est causa rerum, cuncta ineuitabili necessitate euenire dixerunt. V. R,' ii rursus in duo partiti sunt. Quidam nanque non ex praecognitione bla, sed ex certa Praeterea causarum serie,4 complicatione, necessitati res cunctas adiudicarunt, 'aec uidetur illa esse opinio; quae Stoicis communiter attribuitur quae fuit etiam multorum Platonicorum opinio; unde Deum ipsium, qui prima causa est,ia γα1ν necessitatem di erunt
IAM BLICHVS cognomento diuinus, unus inter Philosophos omnes, de diuina praescientia egregie sensisse uisus est; qui ad rerum siue eventuum necessitatem, uel contingentiam diuinam praecognitionem nihil facere rectisti me existimauit; sed ea, quae necessaria sunt, uel necesisario euentura fiunt, ea similiter quae contingentia sunt, uel contingenter euentura, quia sui natura talia sunt, tali modo sunt euentura, Deus propterea, ita ut sunt, uel futura sunt, antequam etiam eueniant, ex sua persectione distinctissime , exacti sisimeque praecognoscit ut ex diuina praecognitione, in euentibus, necessitatem inferre sit rerum natura Meuentuum qualitateS, praecognitionis ac praescientiae diuinae conditiones ignorare. NONNULLI rursus fuerunt, ex diuina praecognitione,&pro diuinae cognitionis uolunta tis decreto libere contingenter si ad Deum euentum reseras, si ad nos. ad res ipsas,' praeterea pro siderum&coelestium corporum influxu, quibus agimur, circunducimur, cun cta, de necessitate in modo a nobis ineuitabili, euenire crediderunt. Priscillianistarum , Manichaeorum in aliorum multorum sui haec haeresis, cui recentium haereticorum plurimi
Niso Ru tandem catholici Theologi, stante etiam de rebus singulis, apud Deum certassima,&distinctissima praecognitione mineuitabili, sic dixerim, diuinae uoluntatis decreto, cuncta, si ad Deum reseras, innumera si ad hominem, Dad secundas causas, contingenter; multa praeterea ad easdem relata, etiam sortuito, temere, uenive rectissime, ut uberius a nobi haetenus declaratum fuit, atque sanctissime confitendum sanxerunt. Quoniam omnem, quae an ebu a liis praeter Deum reperitur, necessitatem in duo tantii genera disposiverunti quorum,us in se cundo libro fusius dictum est, unum, relationis alterum suppositionis appellauerunt. Relario nis est, quo certos effectus incertas causas reserunt. a quibus &si, quantum est ex parte cauta rum illarum, ex necessitate illi proueniant, quia tamen causae illae uel impediri possunt extrinic
cus uel intrinsecus deficere; multa propterea praeter quam intenderant,aliis obrepentibu cauit ,
289쪽
euenire uidentur . qua aon solum contingentia sunt, sed etiam Ortuita, temeraria a lati tur Alterum ut diximus sint positio nas nominauerunt; quod uia supposito aliud quidpiat unon esse non potest. Verum etsi res ita se habet ut uno psito alterum non esse non possit; quia tu men id, quod supponitur, contingenter saepe, nonnunquam temere reuera habet esse: titilla propterea est in huiusicemodi absoluta necessitas Vertim quippe est, si aliquid est, siue coiiiiij genter tanti im , siue etiam temere illud sit inoi potest illud, dum est, non esse sed potest quod sit contingenter uomere. Et quoniam Prior illa necessitas, quam relationis necessita tem appellauimus impediri potest: cum DeuSωcausarum naturalium uirtutem suspendi caulas ipsa destruere, Sinnihilum redigere;&ipsisse mutuo impedire, Mint in ecus. possint relinquitur posteri u tantum in rebus neceSsitatis genus; cuius necessitas in ipsa tantatium illatione, inius ab altero deductione est. Caeterum cum id, quod supponitur, contuter, uel etiam temere is pcessse habeat; manifestum relinquitur, nullam esse simpliciter inrinecessariam, ita dixerim, neceSsitatem; sed cuncta contingenter euenire quae AE euelarunt contingenter aut temere, cuneta nihilominus, ut sunt, ab aeterno eu gloriosius contuetui ; antequam eueniant quando, 'uomodo euentura sint, praecognouit ut ad euentu uel necesse sitatem, uel contingentiam uel temeritatem diuina praescientia faciat nihil. Haec deprimo.
Summatim repetuntur ea quae de diuina prouidentia dicta suerunt.
A P. XXIII. Ei v NDv appendicium corollarium est, quod quinque in uniuersum dedi nina prouidentia, sunt Opiniones Epicuria S, ut diximus,& qui Epicurum is quuti sinit, quamuis, uerbo saltem, eos esse confiteantur: Diis tamen pro
uidentiam omnem me aliquo incommodo, corum Celicitatem perturba ent, abegerunt. Cum istis Mathematico S annumeremuS: qui Fatum quidcm at-Lirmauerunt, Prouidientiam uero diuinam uel penitus ignorarunt, uel a Fato
saltem, a coelestibus, quas sibi finxerunt, influxionibus, eam minime distin Xerunt. Clim iis illos constituamus, qui eos esse uel negarunt uel dubitarunt; nempe isti Omnes diuinam prouidentiam penitu Sabstulerunt. Stoici sed de Stoicorum opinione diuerti diuersimode sentiunt diuinam quidem prouidentiam consessi sunt: sed talem, ut a Fato differret nihil eam propterea nec immerito anum fatidicam appellauerunt Epicurei; aqua ineuitabili cuncta necessitate, proficisci putauerunt. Plato egregie sensit; cum ad summum Deum, Deorum aliorum patrem, atque optricem uniuersa retulerit rerumque cunctarum maximarum, Minimarum curam, inprouidentiam ipsi, pro dignitate, maturae excellentia, tribuerit atque ministros quosdam diuina prouidentiar, alios quorum, Deos Ethereos, alio S uero appellauit DaemoneS, quos etiam plurium generum esse putauit, adhibuerit. Caeterum erroribu scatet opinio. ARisTOTELEs Peripatetici humanis ut illi Sperpetuus mos est rationibus innixi Phy- ficu id est siensu duce tantum, de diuina prouidentia dixerunt; sed certe ingeniosissimum,& pro humano iudicio subtilissimum modum tradiderunt; quo diuina prouidentia rerum cunctarum tam in uniuersali, quam in particulari, procurationem haberet, is cum illa, contingentiae, temeritatis natura astatim stare posset Verum cum diuinam prouidentiam, ut superius uidimus, permo iam,&mutationem diffinierunt, nullam fere in prouidente rerum prouisarum cognitionem statuerint; ualde a legitima prouidentia ratione recesserunt.
Tvi Conita catholici prouidentiam de rebus omni b. apud Deum affirmant, cillam in duas quasi in tres partes disipescunt. Quod pios,&impios homines, si uel mala. bona non aeque curet omnipotens pater sed bona principali quadam intentione ut modo nostro loquamur mala uero secundaria, inuasi per accidens: quatenuS uidelicet illa etiam, quae mala sunt, ad bonum aliquem finem diuina pictaS tandem conuertat. Non item res alias, ut beluam, stirpes, di faxa tanta diligentia, quanta res humanas, hominemque ipsum administrat. Et cum diuina prouidentia res uniuersas ut per Prophetam dici una est suaviter disponat non eas alio torquet, inflectit, quam quo ipse propensione quadam, tuo modo contendunt: siue naturaliteri, siue sponte, siue ctiam libere agant, moueantur ut omni Somnino temeritas, MomniS contingentia natura, cum diuina prouidentia, quam commode conueniat. Haec de secundo.
Breuiter repetuntur, quae de Fato, dicta fuerunt CAP. XXIIII.
290쪽
D E DIVINA PRAES C. AD THEOLOG SENT. 136
E Rrivu appendicium corollarium est. Sex de fato in uniuersium esse opinio nes Epicurus, .sequaces, ut, ut quidam dixisse uidentur, in rebus cuncti
latum, Lineuitabilem necessitatem uerbo tenu posuerint reuera tamen uxlibro tertio superius demonstrauimuS fatum negarunt: res uniuersas casu de temere, ut sors tulerit, euenire putauerunt. Cum his illos constituamus; qui Deos esse uel negarunt, uel dubitarunt: qui materiata tantii mi rum principia cognouerunta qui omnes ut in principio nostrae disputationis diximus cuncta temere euenire fateri coguntur:&mi eorum nonnulli fatum etiam, eventuum ineuitabilem necelsitatem uili sunt somniasse potius, quam asseruisse. M A imisv contra quosdam id erum in luxus stibi essi erunt: qtribus cuncta certa lege,&ineuitabili quadam necessiitare, euenire putauerunt. Quam necessitatem Fatum appellauerunt Fatum inquam tum illi id qtiod ,--, idest certam causarum seriem tum illud quod . - quali praefixam quaedam coeli tuS uiuendi, N permanendi rationem dixerunt. Omnem igitur temeritatis,arbitrii, Fortunae, contingentiae Q naturam abstuleriinto in siderum ac coelestium corporum motu proportione, configuratione,atque ut multa uno uerbo perstringam uirtute, uitae nostrae rationem cunctam collocauerunt opinio certe stulta & temeraria nulla pro
babili ratione sit fultavi ab humanis mentibus, ut pote quae inter caetera, sensilii Mexperientiae latissime aduersetur, prorsus abiicienda. Ci, iis Philolisphi Aegyptii possunt utcunque numerari qui astris fatalem uim tribucrunt:& si eam quibuldam imprecationibus, per superiores uirtutes, mutari posse crediderunt. Quoruopinio non solum uana est,&Laisa; sed etiam inuoluta adeo, ut Aegyptios illo crederem semet minime intellexisteri uocem propriam ignorauisse. STOICI fatum non distinxerunt aditi in a prouidentia; de qua, ut uberrime a nobis dicitam est pessime senserunt. cuncta nanque a diuina prouidentia, per necessariam quandam, quam sibi aeternam finxerunt, causarum seriem,ri complicationem, .si nonnulla eo rhina, quae fierent, inter possibilia haberi putarant, fatali tamen necessitate fieri omnia ex illimauerunt praeter quam
quod aliquid esse in nobis asseruerunt; quod tamen positis eorum principiis, quidquid illud lit, quod in nobis polluerunt ut ostensium eli prius defendi non potest. Caeterum fatum Stoici multis modis appellauerunt. μα μόνην marmenem ex causarum serie, ordine, atque nou. -- ω, --, pepromenem eo quod certo fine, Nieriodo unumquodque definiatur. ἀσαν Elam quoniam ab aeternitate M perpetuo causiarum ordines, fluant haec omnia μοι αν in iram quod u-
num quenque sua fata comitentur adrasitam quasi impermutabile, exorabile fatum, Maliis nominibus, proprietatem ut cis uisum est quandana fati reserentibus quibus cum
alii, tum imprimis Plato, Academici usi fuerunt. PCATONICI cuncta fato subiecisse uidentur, praeter animum uoluntatem. de cuius arbitrio, uarii etiam uaria senserunt. Humanam nempe libertatem eorum quidam integre, quidam
diminute tueri, quidam etiam euertere conati sunt. Eorum qui illam quidem,sed diminutam dessendunt; quidam sunt; qui pro ratione electae uitae, fatis subiici animam , uel non subiici, sed ab eis absolui crediderunt. Alii qualis qualis uita sit illam eatenus liberam dixerunt quatentis hoc uel illud eligere, uel non eligere, operari, uel non operari, hoc et operatione quidpiam aggredi uelio aggredi potest. Caeterum operationem ipsam, operationis filum, exitum, fatali necessitati ascripsierim t. Alii unicam tantum animae adtione liberam admiserunt per quam hoc, uel illud uitae genus primitus illa tibi deligere potuit. Caeterum post prima illam, electione cunctae,& cunctae operatione cfatis ita cogentibus exprima, quali quodam continuo tenore. complexione quadam causarum perpetua daemone proprio custode, ita dirigente de necessitate conse quu ntur inter prouidentiam fatum,corum aliqui secundum rationem, alii etiam secundum rem, differentiam aliquo modo esse dixerunt. Cceterum tribus fatum constare opinati sunt Platonici. - - , necessitate, Mordine siue, quod idem est, Lachesi, Atropo, Clotho Haec est eorum raptim recitata opinio multis ambagibus inuolute illud tantum, omnia ex diuino quodam nutu, Meorum prouidentia pendere, rectissime sunt arbitrati. ARIs T. Peripatctici ab hac se materia expeditissime absioluerunt, fatum, naturam idem asseuerantes Monstra ut monstra sitiat sicut sunt errores naturae, ita non fato, sed casi fieri putauerunt. Si illud iterum est, quod in scholis Peripateticorum uolet communiter circumferri; nusia quam tamen & si Deum aliquando, maturam in actionibus ille coniunxerit, ut cum dicit Deu knaturasseti lira egi illa nihil, homine generari ab homine Sole, Mid genus nonnulla alia ab Aristpronunciatu. uidelicet opus naturae et topus intelligentiae; inter prouidentia; Fatu uix erit discrime tatuendu . At si, ut mihi non sine ratione, qua nunc omitto, uidetur dicendia, distincta sunt reruD us , matura principia prouidentiam in in Deo, Fatum in natura, peripatetice statu cinxi S. Hominis τώπ συς uoluntarias, Mnatura liberas, d Fato absolutas dicemus iis sorte ueli