장음표시 사용
301쪽
secus responsura fuisset. Auctorem igitur tantorum scelerum, mon praemonitorem duntadia EApollinem Stoici faciunt. Quo quid mi manius, execrabiliusque excogitari potest Praestat eum Epicuro diuinam prouidentiam, cunctam diuinationem standi tu Seuertere ac tollere; quatit improuidam adeo, N imitam prouidentiam, nec non tam nefariam diuinationem ponere; aut
etiam animo eXcogitare. V LTI quoniam omnes rationes pro Stoicis adductae, non apte conneXae sunt; graui ter peccant Rationem priorem demolitur Cicero. Tum quia, quae ab hiS, tanquam certa sumuntur; si intuet dubia, uel doeti stimorum hominum opinioni pugnantia. Vt quod haecno
stratia sint a diis immortalibus constituta &praeordinata aut quod omnia Dii sciant Aristoteles nanque lib. duodecimo Prioris Philosophiae MDicaearchus Peripateticus Aristotelem sequutus, dixerunt, Nescire ista inferiora Deos, melius esse , quam scire. sed&alia ab his multa sumuntur; quae a multis facile negarentur; praesertim ab EpicureiS; qui prouidentiam in praescientiam futurorum Diis denegant diuinationemque omnem ab ei S &Omnem praesensionem abigunt. tum quod etiam, si uera essent omnia, certa propositum ex illis non ex necessitate monstratur, longe probabiliorem existimat Cicero rationem illam quae ex opposito illati procedit; quam illam, qua utuntur Stoici; quae ex assertione assumpti deducitur. ut argua Ftur, Si sunt Dii, est diuinatio; sed non est diuinatio, igitur Dii non sunt. ATION E etiam posteriorem, quae est Cratippi, tollit Cic.&argumentum in auctorem retorquet cum enim multa falso praedicta sint; sequitur, ut si quid, quod praedictum fuit, euenerit casu &fbrtuito non certa diuinatione,&destinatione euenisse necessarium sit. ADDE, quod similitudo illa non currit de oculis,& de diuinatione ad quam ita respondet Cic. Si, inquit, siquando oculi peccent; tamen quia recte aliquando uiderunt; inest in iis uis uidendi ratem si qui semel aliquid ex diuinatione dixerit, is etiam cum pecet, tamen existimandus est habere uim diuinandi. Vide, quaeso, Cratippe noster, quam sint ista similia. Nam mihi quidem non uidentur. Oculi enim uera cernente utuntur natura,atque sensu animi, si quando uel uaticinando, uel Gmniandu uera uiderunt; usi sunt sertuna, atque cassi. ODDE, quod hac eadem ratione uti possunt, aruspice S,4 sulguratores, interpreteS stentorum, augures, Nortilegi, Chalilaei quorum generum nullum est, ex quo non ali
quid, sicut praedictum sit, euaserit. Ergo aut haec omnia singula diuinandi genus aliquod runt quae Cratippus improbat, quod est sibi ipsi aduersari, contradicere, aut tollenda est di Guinatio. Non enim plus defiurore,&Qmnio urget Cratippi ratio, quam dereliquis diuinandi
TERTI A ratio ab Epicuro,& Peripateticis irridetur, quod omnia fatis fieri ostendat Chrysippus quia uaticinatio sit. Vaticinatione non esse, inde probet, quia omnia fatis fiant; quo probationis modo, nihil uanius excogitari potest. Cum circulares demonstrationes inanes sintvi CX necessitate colligant nihil.
Ad eandem confirmationem, ex Theologo respondetur. Et quid de diuinatio
ne catholice dicendum sit, declaratur. CAP. IIII.
ATROLICI Theologi nostri, etsi diuinationem, idest rei contingenter fiiturae apud Deum praecognitionem, iactam de ea aliquando sanctis uiris reuelationem, praesensionemque, hanc modis diuersis, ut prius tunc dictum suit; cum de prophetia ageretur, ita admittant quamuis si per Michea in malam semper partem diuinationem accipi . Hier rectissime dixerit ri tuentur;
ut eum, qui illam uel temneret, uel negaret, tanquam haereticum,&codicibus secris omnibus aduersantem, nisi resipisteret, cremandum esse censerent. Negarent tamen ex diuinatione, hoc est ex certa euentus suturi reuelatione, uel praedictione, si
qui aliquid necessitate ineuitabili quod prius cum de prophetia ageremus, fuse satis demonstrauimus, immo non nisi de re contingenti,& contingenter statura, diuinationem esse affirmarent, qui euenire, mon euenire contingenter, uel etiam temere potest quam tamen non solum uenturam Deus nouit , sed quando. quomodo euentura est, Deus, cui sutura omnia, praesentia sunt, onse ante euentum exactissime praecognouit Meius, cui uoluit, euentum reuelauit. Hanc reuelationem eius, cui fit reuelatio, diuinationem, idest futuri euentus non dico praesensionem,sed cognitionem diuinitus habitam, nobis appellare, quae s b, liceat. Nec propterea putent aliqui nos uel sacro canoni, uel docti ζω anetis patribus uelle aliquo modo aduersari; qui diuinationis nomen inuod pessime ex communi usi sonare soleat apiis fidelium auribus exulare iubent. Nam etsi nomen ipsum abiiciunt rem tamen ipsam sanctissime tuentur.
Dictum est enim prius; in quibusdam uocibus, quibus loquendi consuetudo abutitur, quod in
302쪽
re non uera illas intelligere consitieuerit, Theologum cauti Simum procedere o eas quidem uoces damnare; non autem ueram carum vocum S germanam significationem quam theolopus catholicus amplectitur;&in eo sensiti uocis etiam usum non damnare illum, ipse crediderim. Multa enim sanctis patribus, ante illorum euentum, Deum reuelasse multa similiter anctos patres illis diuinitus tradita nobis exhibuisse in facris codicibus, copiosissime legimus at,
que edocemur. Hanc igitur euentura rei praecognitionem, iram unciationem, diu uiationem,
id est, ut paulo ante diximus , cognitionem diuinitus habitam appellari non posse, qui hactenus dxeri , ni fallor, fuit nemo. Sed illam diuinationem, quae Christianis auribus pessime sonat;& quae ex nominis Ethymo , iuxta stulorum rei diuina insimulationem dicit; quandam ues diuinitatis, uel diuinarum reuelationum limulatam plenitudinem significat; sancti doctores omnes damnauerunt omnino; tollique eam funditus iusserunt. Illi nanque, qui isto modo diuinare,
id est rem diuinam in limulare, reique contingentis euentum, cuius neque causam, neque certum indicium quodpiam teneant, ex sie, quod mi id proprium iit, inediuina reuelatione, certe, xserio praenunciare audent; non tantum peccant mortaliter , quemadmodum affirmat D. Ilio mas inciri. Quaest. x CN, sed it ex libro Deuter cap. III, leuit cap. x x, in serius in respon sione ad confirmationem ex auguribus, fusius dicturi sumus P igne, ferro omnes tollendi sunt. Non enim homo, uel creatura aliqua, ea, quae contingenter futura sunt, certe ex se, proprio ingenio, determinate cognoscere potest. Sic enim in Eccl. cap. viii legimus, Multa hominis afflictio quia tenorat praeterita;&futura nullo modo scire potest. Et Esai. xta Annuncia te quae uentura sunt in futurum; ta sciemus; quia Dii estis uos Crederem tamen quod sanctae Romanae ecclesiae iudicio submiseum uolumus 9 hominem, si modo diuinae sapientiae radium quem Deus primis parentibus humani generis donarat, retinuisset, multorum eventuum certa causaS, quas nunc coniecturis, xilii Sope falsis ille prosequitur, signa multa, quae in hunc finem condita, Mante oculos nostros posita sunt ut lignificent aliquid; de futuris nos moneant certius, kexplicatius intellecturum fuisse. Sed postquam obscuratum est, lapsu parentum, insipiens cor nostrum; hebetata mentis acie, ueluti per densas nubes, solis faciem contemplamur .acriim paucarum causas noscimus, signa paucissima assequimur;& de euentibus, quos delaotant, haud dextre saepissime interpretamur. Vnde fit, ut imposto resisti, qui futurorum eventuum cognitione profitentur, tenditant; miris modis nobis imponant; ut deceptis nobis, ueluti falcinatis,&daemoni sciit tum turpiter obiiciant; Rauri nonnihil exhauriant. Quamobrem B. Aug. sicut libro secundo de doctrina Christiana cap. xl x Maliquot sequentibns, univcrsium superstitiosae diuinationis genus, tanquam lethi serum hominis, cum daemone, commercium acriter damnat; ita
in sermone quodam libro de Cathechisimo, pulcherrimo exemplo', diuinantium impos iuram, etsi quid ab iis praedictum euenerit casu, fortuito euenisse manifestare per belle uidetur Ad
V sortile um, inquit, neniunt duo, conssilere illum, fur &qui passiis est furtum . Dicit ille, pu-' tas, inueniam, quod perdidi; dat nummos, Maudit, inuenies . Venit 'ut abstulit putas, no' inueniar Dat&ipse nummos,&audit, non invenieris. Quidquid horum euenerit, datur pal-' ma diuino perdenti dicit inueniens suranti dicit non invenieris, si inuentum fuerit, laudat il- le qui perdidit in non inuentum fuerit, laudat ille, qui tulit; ab uno diuinus accipit laudem;&ab ambobus pecuniam. Haec Aug. Quid ab his habent illa oracula dissimilitudinis Craesius Halym penetranS,mamam peruertet opum vim. Et, Aio te Aeacida, Romanos uincere polle; Malia huiusmodi Noli ne, quidquid eueniet, etiam si temere illud euenerat, dabitur palma ciuino prophetatum utile diuinitus apparebit certo certius illud est; quod sicut multa ab huiuscemodi dui inantibus, uel diuinationum potius impostoribus, praedicta, casuis uenerunt ita cuncta, quae illi praediuinarunt, casi ab ipsiis sortilegis,&diuinantibus praedicta haerunt multi propterea Philosiophi, ut Xenophanes Colophonius, Epicurus, alii, etsi Deos si latebantur, diuinationem tamen omnem penitus respuebant troculque abiiciebant.
Ad illud, quod pro diuinatione, ex oraculis deductum est, physice respondetur,
uel potius pro responsione nonnulla praenotantur, praesenti hoc capite, unum, uidelicet quod a coelo tepor quidam rebus cunisti tribuatur, unde uiuere cuncta, multi Iunt opinati.
303쪽
1LLvo, quod pro ast erenda diuinatione,&ex ea rerum cunctarum ineuitabili necessitate, ex oraculis primo loco adductum est, dis luendum nonnulla ex Plutarcho, ex Cicerone, Mex aliis philosophantibus multis , sunt a nobis prius annotandi difficultatis deinde solutio est exhibenda. Missum intei ea quaeso Alclepium faciamus, qui homines Deos posse iacere, id est statuas in
quibus edtictae ab inferis animae, uel daemoneSaccommodarentur, putaui cu
ius rei lii, octauo de Civit. Dei meminit B. August. Ad quam rem uad dani, dixerunt ex Mercii rii Trismegisti, Aeguptiorum monumentis nonnulli quod sicut naturale aliquando per artem trahitur; ut adlianum quamuis densisSimum, flamma trahitur, per oleum, uel per picem, uel per aliud huiuscemodi ita diuinum trahitur per naturam; ut embrio certo modo affectus figuratus, per naturam a Deo humanam haurit animam: ad hunc modum permaoicam aiunt statua a mundo accipit daemonem Nam si ex certi materiis, certo cuipiam daemoni congruentibu , composita rite fuerit statua; contestimi inquit Mercurius perda monem congruum animatur. Non secus , quam ii dis olito speculari parieti te obiicias; subito totus. ita dixerim, eris in illo, ibique uideberisci si paries idem uocem tuam per Echo reflectit in eo li tim audieris etiam,&intelligeri S. Vnde Aegyptii Naturam agam dixerunt, inal plana magicam, in attractu quodam similium per similia, uel conuenientium saltem per conuenientia, collocantes. Unde Arist. etiam lib. de Diuinatione per Gomnium, Naturam daemoniam esse dixit. Hoc itaque modo idola effici, quae Deos esse existimauit, Asclepius est opinatus; a quibus diuinationeS, Meventuum futurorum certae praenunciationes nobis exhiberentur. Verum enim uero animarum, uel daemoniim in fatuas introductionem quidquid Mercurius,& Aegyptii secus dicere uideantur non ad magiam illam physicam Mnaturalem ut isti putarunt quae occultarum N abditarum naturalium causarum usu, cognitione, agentiumque patientibus legitima applicatione consistit; sed ad magiam illam modo ad magiam pectet 'ua superstitiosa obteruatione, ut non lolium Theologi nostri, sed etiam Plato ipse asseruit, pactionibus quibusdam, ac nefariis diabolicum homine conuentionibus, constat, spectare credendum est cum quantillum uel habemus, uel habituri, Dii fauentibus, commercium aliquando sumus, unde de huiuscemodi rebus considerationem , non ad illam , quam iustitit imus, naturalem de oraculi tractationem per inere, nobi Scatholicis, certissimum eis Dicturi igitur ad obiectionem, quae e oraculorum diui inatione procedit, physice, tractaturique de oraculis naturaliter , quasi per sensum 'xperientiam , non autem per tianas Hermetis,4 Aegyptiorum ambage S, imposturas, tria in primis sunt a nobiS notanda. - . PRIMv illud est, quod lib. secundo de Natura Deorum suse satis ex Phrsicorum scholis declarauit Cic. hoc est caliditatem uitae accommodatam qualitatem quam plurimum esse. Quamobrem coelesti quodam , per orbem uniuersium diffuso tepore, qui iuxta Physicorum dogmata coelestium corporum lumine producitur, Motu, omnia non solum quae reuera animata sunt sed quae etiam uitae sint expertia, ut metalla, lapideS; elementa ipsa, aer, aqua, terra,&uniuersia denique, qua coelelli globo continentur, gaudere, exillimantur obui adeo ut cum modo quodam uiuere etiam uideantur. Hinc fortasses uniuersum mundana quadam communi anima uiuere Academici, de Peripatetici sunt opinati. Vnde lib. siecundo cui titulus de Coelo mundo, commentatione xx I, inquit Averroes , Orbi S totus est quasi unum animal, ligatum potentia spirituali, suo toto. Delementa singula proprias habere animas in Timaeo opinatus est Plato Qtii est e duodecim principes mundi, animas siphaerarum duodecim, coelestium octo, subcoelestium quatuor affirmauit. Et animalem prariere quendam spiritum semper ab anima Mundi, quasi interioris uitae propaginem pullulare, dixit quem generationis omnium ubique mitem, effectorem, seruatorem, uiui hcatorem l existimauit. Hanc opinionem cum multi alias,tum nuper inter recentiore HieronymuS Cardanus medicus, uir certexperspicacis ingenii,& multae experientiae,lib. quinto suarum Subtilitatum fere siequutus uidetur, qui nonani inalia solum,& plantas, sed corpora etiam metallica, S mineralia omnia , ut aurum, argetuum, sulphur, lapides, Mid genus alia uiuere aliqua etiam nutriri, tatis suis exactis, uitam obire, existimauit Herculeum idcirco lapidem seu itastinctum habuisse Cardanus fatetur quoniam magnetis frustum quoddam habebat; quod cum priu ferrum alacriter traheret 'iam trahere deii erat Putat enim uir ille ut libro septimo earundem subtilitatum clare idem expressit, quod etiam, ut in praefatione suorum problematum testatus est Alexander, antiquiorum nonnulli antea putauerunt magnetem ferro nutriri illudque proptet ea ad se trahere. Ad hanc Hrsitan se ii tentiam , referri potest antiqua Stoicorum opinio, igne aethereo uiuere omnia allerentium,&quorundam Hebra: orum quee ex intellectu materia, componi omnia si eucrabat; quim telle ictus it diccbat opinio in aliquibus intellectus,ut in homine; in nonnullis uero tantum a nima, ut in brutis: in alii S autem tantum natura, appellabatur: ut in elementi S,Lmineralibus,
304쪽
plantis. Videtur haec antiqui Lima Mercurii Tri sim egisti in libello, cui titulus Pimander, opi-m ui non solum diuina quidam Mundi anima, cuncta uiuere est opinatus, sed mentem etiam, rationem essem V astirniauit; in quibus esset animae uestigium aliquod Idem fortassi alia Quaedam opillo, quae marianis, a Ficino ascribitur, huic fatis proxima sentire uisi est caste- ens te ia, orma propria, meo omnia componi; ita ut ex Deo, &forma re propria, ut ii Ira arma lapidis, unaquaedam integra forma fieret in materia lapidis quae pitu labidas ceretur. Pthaoorae libro primo de natura Deorum hanc opinionem scripsissetii detu Cidero censiuit inquit animum, per naturam rerum omnium , intendere,' commea e Firm an is lib. de ira Dei, ita de Pythagζra scriptum reliquit Pythagoras quoque unum
geum corar dicens; incorporalem esse mentem quae per omnem rerum naturam diffusa,
Lut ut uitilam sensium cuia cnimantibus triduat Heraclitus errat pra
ue sum euntem Deum DFati substantiam existimauit. Eadem libro decimo de Legib. uide-2 6 'at nisi quod ibi plures animas, tanquam plures Deos constituit. Quibu nemo
ta Thaletis ut libro secundo de Legibus resert Cicero haec fuit etiam sententia. Ab hac opi- n one, non multum Manichaei recedebant 'ui ut libro secundo cap x , de moribus Mam-chaeorum asseruit A vetustinus putabant partem aliquam diu mam,in rebus omnibus esse samq, ad Deum ueluti per exhalationem reuerti; qui stirpes, Mammatiis Itig d opinandi modum nonnulli Parmen idem &Melissum mnia dicentcs num terpretari conati sunt; quatenuS uidelicet omnia eandem formam habeant quae Deus
Titio Iste sita uno Gone instruct uni suisse Vnum omnia esse; quod unum non
sit Lucanus, cium illud Orphei repetit. D Iupiter est quodcunque uides, quodcunque mouetur. Et Virgilius in Dameta. Iouis omnia plena Ille colit terras oeci Et libro sexto Aeneido S. M Principio coelum, ac terras , camposque liquentes, D Lucentemque globum uiua, ιtamaque astra, is Spiritus intus alit totami infusa per artus Mens agitat molem in magno si corpore miscet. α, Inde hominum, pecudumque genns, uitaeque uolantum. M H quae marmoreofert monstrasub aequor.ontus. Et quae sequuntur. Et alibi.
M Terrasque tractusque maris coelumqueprofundum , Q AMOBREM idem qui prius Triis egistus Mercurius m P mandro, Nihili ex interprete inquit in corporibus est; quod Deus non sit. Omnia enim ipse solus existat. Et post pauca.
prosecto quicquid ego sum: ipse es quicquid agam; ipse es, quicquid denique dicam Ipse enim es omnia; neque aliud praeter te quicquam. Qiud sane non es ipse Zipse omne quodcun-οῦ , Λ quidem intelligens pater, fabricans Deus; efficiens bonum ibona faciens om- Materiae nanque es purissimus aer, aeris anima animae mens, mentis denique Deus. Etrios multa Aeternitati, anima Deus est, anima mundi aeternitas terrae anima coelum: Deus in mente mens in anima, anima autem in materia omnia uero ista per aeuum totum hoc corpus,r 2 'oeor t omnia mente, Deoque plena mundi replet, compla tu extima; ul-V csugJrit; extrinsecis quidem ingenti huic, periectoque animali mundi; intrin
r in mundo uelitibus. Haec Hermes di deprimo notando hacten US.
Ponuntur duo alia pramotanda. Vnum quod tepor iste, de quo prius, uaria producat Alterum , quod non unam prorsu ex terra, sed uariam es halationem ille educat i,
EcvNDo notandum est, quod tepor iste, quem a caelestibus corporibus Mabeorum luminibus & transmutationibus per orbem tam uersum , istundi Suuat liuificare omnia, i periori capite, diximuS; Hie unus atque idem ut, siue uarius,& multiplex diuersia pro diuertitate pabli, eiusque subiecti m quodaoit,in in quo uis eius recipitur, breuiter ex quo natura, Miscuaa aliqua educitur, producit. Quamdiue latent pro ratione mutuae huius agentis te poris cum eo, quod patitur, similitudinis, uel disti militudinis, quam Graeci
305쪽
- αθμα -- α irio uocant procedere potissis imum credendum est . Vt gratia exempli, ex equino cadauere vespas apes ex bovino ex asinin scarabaeos; ex ali aliud generat, educit, producit. quod inter illa cadauera, dolem hoc , est teporem'per aera dimisum, sit tali sympathia ut hoc, vel illud animalis genus, ex unius uel alterius putredine generari ualeat. Vi demus etiam pro Ni diuersitate, ex quo uapor educitur; non in eodem cuncta, sed alibi alia commodius, atque facundius nasci, generari quam rem Georgicorum lib. primo complexus est elegantiss. Virg. dum inquit At pri ignotum sci re ροὰm scindimus aequor
Ventos uari,cn caeli praediscere morem Cura1it, acpatrios culilisq;.babitusq; locorum: , Et quidqltaeq; ferat regio, quid quas recuset. Hic segetes ill hic veniuntsalicius uuae. M .Arboret Dius alibi, atque iniussa uirosicunt, Gramina. Et quae sequuntur.
TEITI praenotandum est, actione caelem: s huius de qua loquimur, uirtutis, huiusque per aera apertum diffusi teporis e solo e terra exhalationem, effumationem , siue evapora tionem eleuari uariam, pro uarietate scilicet soli, litis subieci e materici, ex qua eleuatur, educitur. Variam , inquam, non penes humiditatem siccitatem solum quod una infinitis prope modis , sit altera uel humidior, uel siccior; quatenus plus quae Quaporis, quam terrae, Sexhalationis, siue fumationis, uel contra, cxhalationis plus quam uaporis contineat; sed penes etiam alias qualitates, pro ratione bli, regionis, temperamenti, Mid genus rerum aliarum; quae iis uel illis, ut contingit, rebus commilla , pro natura eius, cui commiscetur pro rationem istioni , qua commiscetur, uarios eneetu eius, quam prius diximus συμ παχείας ὰ, rima vi exhalatio ista, S uapor iste producit in aeris etenim parte sita periore, hi pocaumata, Cometas, sitellas cadentes,&alia id genus multastaec exhalatio efficit. In parte uero paululum inferiore tonitrua, fulgetra, uentos, nubes, pluuias rides , grandines , oreS, pruinaS, caligines&hutulinodi multa alia. In aqua saporum,&aliarum affectionum multa genera. Aliquando enim amarorem ingenerat, ut in mari patet, in quibusdam fluminibus: quae prope sontes amara sunt; deinde ad modicum procedentia quod haec amara natura interea sursum tollatur, dulce cunt; alias item aqllas sapore alio,&aliis qualitatibus, eadem aliter,& modis diuersis,&propemodum infinitis afficit. Quamobrem in Arcadia, circa Nonacrim, teste Seneca libro tertio Naturalium quaestionum cap. x x V. Sunt aquae nec facie, nec odore susipectae; quae epotae uiscera in gypsum indurant: nec remedii locus et t. Albertus Alemanus libro primo Mineralium , tractatu item primo cap. vi I, refert, inmanico mari iuxta Lubicensem urbem,ramum arboris clim nido, repulli Sinuentum saa aetate suit se, omnibus in saxum conuertis. ibidem refert Albertus, quod Conciliator sectione decima problemat. VII. confirmat. Conciliator in Anglia Albertus, in Gothia, fontem esse dicunt: cuius aquae pederici cuiusdam Imperatoris chiroteram in serrum conuerterunt . Strabo ad calcem lib. quinti suae Geographiae ait in Italia inter Picentes iampaniam, in agro Samnitum, si umen esse Sylaris nomine; cui proprium illitii esse traditur ut in eius aquas dimissa uirgulta rige cant in lapidem torma tamen coloreq; seruato de quo Sillius. unc 'laris quos nutrit aquis, quo gurgite tradunt, Duritiem lapidum mersis imi sicere ramis. Lici, uti quod asciae cuius iam fisus himsuisse uidebatur, in sexum conuersum Min eodem
nodos, & claui locum uidi ego Venetiis apud claritSimum, Min re literaria celeberrimum uirum Dominicum Venerium Aristo. lib. tertio de Historia cap. o, testis est, quod in terra Astiride agri Chalcidici Thraciae amnis est; quem propter eius nimiam frigiditatem ino incolae appellant cuius aquae, si oves illas biberint mox t a potu coierint i nigros agnos generant. Et cui idem ibidem asseruiri in Antandria duo sunt fluuii, unius aquae candorem alterius nigrorem pecori inducunt. eodem loco recitat Arist.bcamandrum amnem oues flauas reddere idcirco
ab Homere lib. uigesimoprimo Iliad. ξανθα ille, id est flauus est appellatus. Et Strabo, lib. sexto
de Crathide flumine, ines Italiae, Tarentum uersus, praeterlabente ait; quod homines in eo lotos Harie candidos, si auos effici.rt Casisinitius stultius Turaciae, equos ut quidam tradiderunt aqua sua potos efferat. Sed explicari non possunt quot, quae hic halitus in aquis efficiat. Ex Ruso Ephesio medico celeberrimo multa Nicolaus Leonicus lib. tertio de Varia historia cap. LXI X. commemorat Et Ouid lib. x V. Metam. cum inquit. medio tua corniger Ammon.
M Unda die gasida es ortuq; obituq; calescit., Adimotis Albam iis aquis accendere lignum
306쪽
D Narratur; minimos cum Luna recessit in orbcs. Flumen habent Cicones; quodpotum saxea reddit Viscera; quod tantis inducit mi ora reb s, , Crathis, O hinc Sybaris, ut si is conterminus oris., Electro similes faciunt, auroque capillos. M Cui non audita es obscoene Salmacis unda,
Aethiopes que lacus 'quos si quis faucibus bausit;
,, Aut iuris, aulpatitur mirumgrauitatesoporem.
Et alia multa ibidem ille prosequitur. Sed de eo, quod in aquis haec exhalatio efficiat, hactenus.
In terra ferrum,stannum,argentum,auru, sulphur,xbreuitertassilia& metallica omnia; praeterea perpetua quaedam incendia, terrae conquassationem, tremorem id genus alia innumera, eandem exhalationem producere, quotidie experimur. In animantibus multa hanc effumationem efficere ea, quae diebus singulis affatim consipicimus ocupletissime testificantur. In homi- ne etiam ut uidebimus, affectum quendam, tunc uarium pro illius hominis, qui ab halitu assicitur, complexionis,&temperamenti diuersitate, hoc est, pro eiusdem cum halitu sympathia uel antipathia producit. Laetates propterea alicubi, pestilentes sint istae exhalation cS, ut de Plutonia terra iuxta Hierapolim Phrigiae, in Asia, refert Cice. ex quai ut alii tradiderunt pii omens sese spiritus, eo S, qui propius accesserint, pernecatomites parcit autem quod mirabile est solis sipadonibus. De Charonio antro, lib. decimo quarto Strabo recitat mali de Ai ip- sancti in Agro Harpino, Dest ni fallor, specus inter Neapolim Puteolos; ubi uia ad palud mΑgnani inflectitur, in quo qui iniiciuntur, prius tremunt; inde sensium & motum amittunt post
attoniti,&tumefacti expirant. Seneca lib. tertio Naturai. quaest. cap. x XI. tradidit; ex qt: ibusdam specubus habitum ita mortiferum eleuari ut eos, qui introsii icitant enecet,& transvolantes etiam aues deiiciat. Vt de antro Auerni scribit Virg. lib. sexto Aeneid. M Qua super haud utipoterunt impune olantes, a Tendere iterpennis , talis siese halitus atris Faucibus effundent supera ad convexa ferebat. ANNA BERGI in Germania, referentibuSin Dialogo quodam cui titulus, Bermannus, quibusdam peritissimis uiris, in fodina argentea, cui nomen erat corona rosacea, duodecim homines exhalatione repente sunt suffocati. Contra eisdem etiam referentibus, Mariabergi in Saxonia, ex argentaria quadam sollina, odor adeo fragrans erupit ut Henricus Saxonum Princeps, qui aderat, clamauerit, Calecutum adesse. Nam ex Calectito aromata ad nos peruenire diu existimatum fuit alios alibi effectus hic vapor producit, ut in agro Brixiano, prope Salodium oppidum, antrum erat; in quod ut a multis ibidem habitantibus fide dignis ipsi audiuio descendentes leprosi mundarentur. Quid mirum igitur, quum tot sint terrarum,&tam multiplices anhelitus, Meuaporationes, locaque tam diuersa, tamque inter se situ suo, ac coeli positura, distantia; si alicubi terrarum tales emanent resipirationes, quibus animi hominum, adiuturorum
praesagia suapte ui proni, Mad diuinum furorem proclities , concitentur; ueluti diuinitus, inflammentur ZDiuinandi quippe uires ut multis placuit secum adserunt ipsi animi, egent autem excitante, commouente sed excitare potest hic quem diximus sipiritus, aeris quaedam proportionata temperies. Quamobrem in multistio in inibus hic sabitus, Di praesertim in homine,, συμπιν μαν, id est sympathiam nactus fuerit; ut de Epimenide Cretensi, de Eucto Cyprio, de Musaeo Atheniensi, iliis multis memoria proditum est furorem quendam, quem isti appellant diuinum,&ueluti propheticum gignit, atque producit.& hunc similitcr pro ratione uel soli, hoc est disiparilis terrarum respirationis uel coeli uarietatis, uel hominis patienti S,
breuiter α,τοῦς της iri μώθωαζ,ς αντιπάθεια hoc est sum pathiae, aut antipathiae, uarium unde in ipsis uatibus, ac Pythiis atque oraculorum antistitibus, ab antiquioribus mira diuersitas conspecta fuit; de qua re in tribus quae deinceps consequuntur capitibus, uberius dicturi sumus . Sed de admiranda: istius exhalationis, Muirtutis effectuum, ab ea procedentium affectuum diuersitate, ista sufficient, si illud unum addiderimus, quod primum ac linmediate non in animum iste sipiritus agat sed in corpus, siue in hoc quod oculis cernitur siue in aliud tenuius, quod ex puri et mentis constare opinati sunt Platonici, de quibus corporibus alias fuit u S. VER v xi ne illud quod deui, ac uirtute ista caelesti, de halitu, uaporeque terra, ab ista caelesti uirtute, leuato, di imitia est, tam uaria uidelicet pro uarietate uel hominis patientis, uel soli subiecti a quo educitur, efficere, mirum incredibile cuipiam uideat tir exemplo ex trigesima sectione Problematum Aristotelis, problemate primo, e uitio umpto qui uis sibi rem persiuadere, quain commodissime poterit. Vinum namque idem potum liberius, pro uarietate habitum, atque temperamenti corporis citas qui biberit, qui inon uid Vt effectus uarios effidere mam hunc quidem laetum efficit; illum tristiorem; hunc garruit in ait uiri
307쪽
illum taciturnum urentem alium latium misericordem Latium peruigilem talium Minno Elentum saltantem alium alium torpentem; alium canentem; alium plangentem etiam; alios id genus innumeros effectus, quasi uarias ebrietatis sipecies, idem in bibentibus uiniani prodii cere conspicimus Plura rursus pro temperamento bibenti S uel ebrietati Suel aliorum effectuum genera efficientur, si uino misceantur, uel sal, uel semina pastinacae siluestris, uel aliud id gen Vnde Horat. Ennius ipsi pater nunquam nisi potus ad arma Prosilistiscribenda nunquam nisepotus Homerus. Et vid.
Uina parant animos, faciuntque caloribus aptos, is Cura fugit multo diluiturque mero. M Tunc veniunt risus, tuncpauper cornua sumit, Tunc dolor, curae, rugaque frontis abit. Tunc aperit mentes aeuo rarissima nos trois Simplicitas, artes excutiente Deo.
Et tot tantaque uinum efficere videmus, ut non absique causa Asclepiades dixerit, Deorum po tentiam uix aequari uini uirtuti Sed quorsum plura λ haec autem pra notasse, sufficiat.
Nunc ex iis tribus, quae praenotata suerunt, tollitur confirmatio ab oraculis facta;& simul de Prophetis ex parte loci, de quibus superius libro septimo, dicen
dum fuerat, nunc demum agitur: sed praesenti capite, de oraculo Trophonii sermo potissim lim habetur CAP. II.
Is igitur praemissis, ad rationem c uatum, Moraculorum praedictionibus, procedentem, eam dare quidem poteramus responsionem quam nonnulli ex Peripateticis &, ex Cynicis, atque ex Epicureis, nec sine causa, sed multiplici cum ratione, dederunt qui haec omnia oracula, oraculorum responsiones, pro habendis resiponsionibus , certas expiationes, ac superstitiosas obseruationes improborum hominum imposturam , ad quaestum, ducrum excogitatam aD seruerunt. De quare, qui plura cupiat, Caesi Calcagnini uiri egregie docti de oraculis non contemnendum commentariolum diligenter insipiciat Uerum etsi istorum responsioni ultro nos constantissime subscribamus, lac sib scriptione contecti, multa omittere poteramus, decrevimus nihilominus rem accuratius perscrutari; inde ortum ducant oracula ipsa diligentius indagare; ad cuius relinquisitionem iam nonnulla praemisimu S ex quibus, mox ad obiectionem responsiri, dicemus; quod pro ratione tum coelestis tepori Sagentis, tum terreni soli huius.teporis impressionem patientis, ex antris, concauis quibusdam locis, oracula eliciebantur. omnia enim sere ex plus uel minus concaui, locis . si legaS historias collecta fuisse oracula intellige, Ideo Virg. lib. sexto Aeneid.
M os Phoebi nondum patiens immanis in antrora Bacchatur uates Q.
Et in principio eiusdem libri.
D At Pius . eneas arces, quibus altus Apollo
M Traesidet, horrendaequeproculsecreta Sibyllae
M Antrum immane petit magnam cui mentem animumque, Delius inspirat uates, apertiquefutura Et alibi saepius ubi vatis responsiones exhibet; antri quoque mentionem facit. Ex concauis, inquam, locis illiS, ex quibuSoraculorum responsa colligebantur, halitus siue exhalationes es- fumationes quaedam a tepore illo quem diximuς coelesti excitabantur educebanturque; quibus uates ipsi,&illi, qui antrum illud huiuscemodi effumationibus repletum fuissent ingressit,
tione,&praesagitione pluS, uel minus afficiebantur, ad rei futurae euentum praesagiendum praedivinandum, praenunciandumque, commouebantur. Rem exemplo, productis aliquot oraculis distinctius, exactius declarabimus. Ex cauerna nanque illa, in qua Trophonius in Lebadia Beotiae consilebatur, halitus quidam prodibat huiusmodi; ut is,'iii illo, modo debito, irisset affectuS, futura praesagire,&praedicere noliceret Halitu autem consulturum affici, clarissimum signum est quod ii, qui Trophonium consulebant, ut multi scriptum reliquerunt Minter recentiores, Nicolaus Leonicus, in dialogo cui titulus Trophonius, uehementem quandam
potius resupinati corporis commotionem pedibus ad genua usque, quinimmo ipsis etiam seu t
308쪽
A fieri poterat θ genibus, in intimiori quodam recessu , angustiorique ut Pausianiasin alii de
oraculo Trophonii tradiderunt excavata fouea iniectis, necnon agitationem animi maximam percipiebant in quo loci, ex qua ibuca extralatio illaintiali statutare. pro angustia ratione uehementer coetiri arctari, uero silmile uidetur,4 tandem ad modum rapidi torrentis, celeriter illam moueri, agitari, accieri signum non obscurum erat; quod uniuersum consulentas corpus quali distrahi, totum hominem quasi rapidissimi amnis uorticibus ut dictum est rapi, memgiq; uideretur.& uehementi adeo celeri l dictus uapor agitatione ciebatur ut ex illa angustioris uea, ut etiam pedes conssilentis eiicerentur, quae res exhibiti iam oraculi signum erat certi sis i. mum hoc modo habitu isto, consulens ipse correptus, manu a facerdotibus, tanquam Cecus, Mimpotens ducebatur i in exedraque requieturu Scollocabatur; quem deinde amici, cognati, in proximam quandam aediculam semianimum, Iupidum siportabant; neque se tunc, neque alios plane dignoscentem; atque ita male affectum, extra sepositum,&insanum futuro Saliquot euentu Suidere, uel audire, siue alio quocunque modo praesagire, praesentireque tradideriaui; quos postea illem et praedicebat; immo demens, excori ut erat effutiebat potius cuncta de-nium in picta tabella daemoni offerebat. Sed de oraculo Trophonii, ad quem modum consulentis animus ex habitu afficeretur, conuertereturque in furorem, hadtenus. Quoniam igitur ua tes non nisi furentes diuinabant; antiqui propterea ut in Phaedro admonuit Plato θ diuinatio-lwm --. non aut mutnunc μαντιαν interposita τ, amrore,&insania appellauerunt quod de-nientcs tantium est Timaeus asseruit in infani vaticinentur, quam rem ad principium lib. sexti Aeneid significauit nobis Virg. dum inquit.
D Ventum erat ad limen, cum uirgo poster fata Ter res ait, Deus ecce Deus, cui talia fanti, B antefores ιιbito non uultus, non color unus Pon comptae mansere comae, sic lpectus anhelum, D abietera corda tument, maiorque uideri. ec mortale sonans a lata est numine quandi . Et post pauca.D A t Phaebi nundo impatiens immanis in antron Bacchatur uates , magnum se pectore possit, Excussi se Deum , tanto magis ille fatigatis os rabidum fera cord et donians singitquepremendo, Oc.
Vatem ut uides, dementem Minsanam,& rabidam depingit. Sed redeo ad habitum. Isto igitur modo uapor iste atque ista, ex concavo loco illo teporis caelestis actione prodiens exhalatio, consulentem praedispositum furore quodam,& sic dixerim diuinio afficiebat. Dixi praedispositum; quod multis prius consulatarum disponere,&ad diuinium praeparare oportebat, ut cum halitu cita enim physiice interpretandum puto, quod illi superstitiose agebant Mipi consulturo, proportio quaedam. efiiceretur. Nam quadam inedia δε aliarum rerum contrectationis ab itinentia; luibus dam etiam ablutionibus unctionibusq; aquarum quarundam potationibus istum praepurgari, atque expiari,& noua insuper uestimenta quaedam hunc induere, neces sum erat, ut nisi ita praeparatiis, atque expurgatus ad oraculum accessiisset,laesus illo uapore διά τι eάντι mu Maeci quod cuidam Demetrii Satellit qui expilandi potius templi, quam consulendi daemonis cause accesserat, contigisse, testis est Pausanias misere peribat.
De Delphico oraculo sermo habetur &halitus illius oraculi ortus
cuanescentia declaratur. C A P. VII I. ATER E iam arbitror Trophonii diuinitatem uniuersiam subterraneo spelunca halitu Min quadam uatis cum halitu ipso proportione, consistere. De Delphico autem ut altero item famosislsimo exemplo, res exacti sis me declaretur idem, quod de Trophonio dicitum est, censendum esse putamus. Narrant etauri ex lib. decimo sexto historiarum Diodori, quem Angeli Cosipi patini Bononiensis opera latinum habemus illi qui αἰ Πλαλον, id est Plutum Aristophanis commentati sunt, quod libro decimo confirmare uidetur Pausanias, ubi Delphicum extructum erat oraculum, hiatum prius quendam extitisse, ad quem, si capra aliqua ante scilicet templum cunditum peruenisset atque uel casu ut fit 9 gressa illaim inriset uc altem cominus introspexisset, miris modis illa protinu saltabat, atque exultabat, uoccinq; On se ab aliis capris omnibus, diuersam edebat, quam rem cum semel atque iterum capraria ammac u rti si senti&ad eundem hiatum, tanQuam rem, ut fit, diligentius exploraturi propius ac zibi sendidem quod caprae,ipsi caprari palis sunt, atque ea quae tunc recens prodibab exhalatione
309쪽
illi correpti fiaturos euentus dementes, surentesque praesentiebant ac praedicebant, uel effutie Ebant potiuS. Re autem subinde diuulgata, multi ut in rebus insolitis accidit ad locum ueniebant quibus omnibus modo ad hiatum illum proxime accesistisento idem quod capris ac caprarii euenerat, contingebat Strabo similiter libro Geographiae nono, tripodem ita descripsit. Au ctores inquit certi memorant, diuinum ipsum domicilium profundam, curuam esse spe reluncam, non admodum lato patentem Ore, atque hinc auram reddi sacro efflante numine. Ex Ecelsum autem hostio imminere tripodem, quem simul atque Pythia uates instenderit, hausto di ciuinitatis sipiritu, responsa aedere partim metro, partim oratione libera. hactenus Strabo. Istitur tam ex Desphico quam ex Trophonii oraculo ex terra, prodire uaticinium, genus illud diuini, quod oraculum proprius physici appellarunt, colligere, quin immo quasi ad digitum demonstrare facillime positamus. Terrae uis dicebat Quintus Ciceronianus lib. primo de Diuinat. Jythiam Delphis citabat. Quam rem lib. de Mundo circa medium affirmauit iis uerbis ex inter ceprete Aristoteles. Multis etiam in locis Orbis exitus spirituum pari ratione patefacti sunt, quo rerum partim lanatico surore afficiunt homines propius accedentes; partim tabificaui absumunt; partim fatidico efficiunt, ut Delphicivi Lebadici; sunt, 'ui prorsus enecent, ut in Phrygia,' haecille Halitu enim huiusmodi, ex illa sipecu, circa quam postea templum Apollini sacrum Dei FI tu extruxerunt, atque ex illa interiori cortina Pythia affecta, quae saepe ne legere quidem nouerat, ad praedicenda sutura carmine pri sicis temporibus exametro excitabatur . Scribit Cicero lib. secundo de diuinatione, quod Pyrrhi temporibu Siam Apollo uersus facere desierat. De ipsa autem uate, diuinante, siue Pythia non multum ab , quod diximus, quod scilicci carmine exametro diceret, cum ne legere quid cmsciret, alienais in pinomi de in Memnone scribit Plato; qui alioquio ratariorum diuinitatem plusiquam tanto philosopho parerat, mordicus semper defendit in quo loco, Nam etsi, inquit, quae dicuntur, cognoscit, Pythia scilicet, utrum tamen uera lint, nec ii non intelligit. quod idem longe expressius in Timaeo fatetur . Quid mirum si diuinan S non intelligat, uera ne sint, an aliis, quae dicit, aut quod carmine ametro illiterata Pyliua decantet, uaticinetur qua LL, Pata tui mulier illiteratis sima ut recitat in Problematibus sectione x x x. Petrus deibano P dum melancholica quadam detineretur aegritudine, latino Tmone quam decentissime loquc retur, atra bile postmodum expurgata sanitati restituta, ne cibum quidem latini si monis eadem proferre nouerat. Scribit Psellus uir eruditus, suisse in Graecia honesti sis imam quandam mulierem senis cuiusdam uxorem, quae aliquando lingua Aime cnica expeditissime loqueretur; cum tamen domum sit.im uix eadem fuisset egressa Petrusio inponacius in lib. de incantationibus cap. . in Urbe Mantua, sutoris cui undam uxorem fuisse asseruit, quae, cum uix urbe exiret aliquando, multa nihilominus, diuersia idiomata callere uidebatur . Novi ego iuuenculam illiteratissimam, Quae dum aegrotaret, per dies quindecim lingua Hetruscabelle admodum locuta fuit. tiam rem etsi a Dan onibus, superaddititiis Oormis,cum Theologis nostris, posse effici non negemus, hutuli nodi tamen asis istenti uirtuti, Mipli denique Daemoni rem istam semper asseribere quod plerique omnes faciunt non multum a stoliditate abesse putamus. Vt sicut non plane probamuS, ita non ualde improbamus Plutarchi sententiam; qui libro de deficientibus oraculis, stultum,&puerile existimat Deum ipsum Prophetarum ingredi corpora, illorum or ceu institamento quodam adloquendum uti uelut illos, quos uentri uago S, Euriclea Squondam, nunc uero pythonas appellant. Haec Plutarchus. Quam ob rrem admirati Lepenumero tuimus quod Marco cuidam ab Aleto Liuio, in operibus Daemonum, initiato, ita fidem adhibuerit Ptellus, uir alioqui in re physica periti stimus ut non haec solum, quae diximus&caetera huiusicemodi omnia, sed innumera alia, ut sunt morbi, Maroritudines qua sine dubio, physice loquendo, a naturalibus, apertissimis tape causis efficiuntur diae inonibus effici ille putauerit. Morbos propterea viai uersios quibusdam uerbis,& ritibus, quibus daemone ericiantur, idem expelli posse credidit. Quam opinionem contra Gnosticos cap. X 11rPlotinus acerrime confutauit. Et iam non uolum ex medicorum praeceptis, sed ipsa etiam experientia constat quod purgata atrabile, sanitati sunt illae mulieres restitutae, multi eorumper atrae bilis expurgationem quotidie saluti suae restituuntur; qui tamen a Dannonibus oppressi creduntur. Sed ad halitum redeanuis. Legimus aliquando non tantum apud Ciceronem lib. secundo de Ditis natione, sed etiam apud Plutarchum libello, cui titulus, de Deficientibus oraculis nondum, quod ego uiderim, latinitate donato, a specu illa Delphica, odorem suauisis inuitia per totam domum aliquoties distu sum fuisse qui interea paulatim ita evanesceret, ut odoris saepisse iam prorsus tandem sentiretiirni est. Quamobrem de uapore illo non cecus quam de sontibus,
cuia Plutarcho non indocte iudicauit Cic., qui non continenter ex eodem loco fluunt, seduci alibi alla ituunt, uel clxccantur. potest autem, inquit Cic. vi Silla terrae, quae mentem Pythiae, cluino afrlatu, concitabat, euanuisse uetustate ut quosdam exaruisse amnes aut in alium cur
sum contorto deflexos videmus. Hactenus Cicero. Neque hoc mirum cst, inquit Plutar chus
310쪽
A chus, quando multis locis metalla defecerint . Lapis Carystius, ex Carysto Euboia oppido sie ' dictus, mirandae fuit apud priores naturae quoniam netili erat, atqtie admodum lini uella
a ductilis ex quo mantilia, mappae, retia, caeteraque id genus, conficiebantur; messest ut ex Hierocle tradiderunt nonnulli quibus Brachmanae, apud Indos, uti consiueuerant, quae ubi sordes contraxissent, in ignem coniecta candori suo, citra noxam restituebantur; uictrixque il la omnium uis ignis; aliquid tandem nacta erat, in quod jus nullum haberet . at nunc evanue runt haec omnia: uixque in metalli Suillitatur praetenues, qui intercurrant capilli. Ei usita odi, inquit Plutarchus, in manticis spiritibus, laticis coniectanda sunt. Quamobrem huiusimodi oracula tanquam humana, utpote ex terrae uaporibus oriunda,&inconstantia evanescere , atque
absumi uetustate cum alioqui nulla uetustas it quae uim diuinam conficere possit ex iis, quae hactenus dicta sunt, luculenter fatis cuilibet demonstratum esse existimamus. Et de oraculo Delphico sati S.
D De aliquot aliis oraculis, nonnulla his, quae prius dicta fuerunt , non dissimilia.
A F. IX. R inmus' is V M Oraculum. Delphicum, ex terreno halitu, originem duxisse; euidenter admodum demonstrauimus. Sed quod de Delphico oraculo &&Trophonico dictunn est: idem sere de reliquis omnibus, in quibus uel ipsa Pythia, uel etiam ipsi consulentes, diuino quodam furore, affici credebantur: dictum putamus. In Colophonio nanque oraculo, cuius ex Porphyrio meminit Iamblichus, aqua eprata defuturis, uates respondere solebant. In Hysia oppido Barotiae, Apollinis sacerdotes, de puteo quodam aqua ebibita stitura praedicebant. Branchidicum Dindimaei Apollinis oraculum, de quo apud Strabonem ad pruicipium lib. decimi quarti, ad medietatem lib. decimi septimi, nonnulla legere potes, cuius etiam Porphyrius memini: quod fama, de opibus non cessit Delphico cuius templum mole,
magnificentia operis, admirandum ita erat; ut sine tecto impersedium remanserit; a Milato metropoli Ionia decem&octo, ab Ionico littore uiginti stadiis aberat: in quo halitum, ex aqua, ascendentem haurientes antistites uentura praedicebant Argis erat oraculum; ubi statis diebuS, agni epoto sanguine, uiri nescia mulier futuros praecinebat euentus. Nec ab iis, qua dicta sunt, multum abest, quod de Dodoneo oraculo, quod ita Iovi, sicut Delphicum Apollini, dicatum erat, cuius Strabo lib. septimo meminit, antiquissimo, Aetolis, Acarnanibus,, omnibus, qui Epyrum incolebant, frequentatissimo scribitur. Nam iuxta Dodonam amplissimam. uetustissimam urbem, Molossidis in Epyro , nemori cuidam quercino proximum erat oraculum, in quo uocales quercus creuisse, proditum est; quae ubi interrogaturi accessissent; commouerent sese, atque insonarent; expressis responso quod dandum erat ibidem sertur statuam suisse; quae uirga aeneos praesentes lebetes pullaret sicque responsa interrogantibuS,-deret. In iis enim,&aliis sere omnibus oraculis, erat similis diuinandi ratio; quamuis quo admodum, quo responsa exhiberentur uaria& longe inter se diuersa oracula uiderentur. In omnibus enim certi halitus, exhalationes quaedam, certis temporibus, excitabantur; a quibus, siue per epotam aquam siue per epotum sanguinein, siue per ingressum speluncae, siue per 'haustum . absiorptum uaporem ipsum, siue alio modo affectus, excitatus uatis animuS futurum euentum praesagire uidebaturi; quae exhalatio alicubi ita uehemens erat ut uel pedes consulentis, ut de Trophonico prius, uel etiam nemorosias quercus, Muirgas ad quasdam, quae statuae manu tenerentur ut de Dodoneo nuper dictum est commoueret. Quanquam de Dodoneo sunt, qui dicant, non quercus ipsas, sed ex quercina sylva Peliades, siue illa columba suerint, siue Iouis antistites minae, quod,&in Phaedro Platoni magis placuit; uero longe similius esse uidetur responsa petentibus exhibuisse Huiusmodi autem terrae halitus iit prius diximus non erat continuus sed statis temporibus pro natura, latione soli, excitabatur. Ideo Seruius lib. septimo Aeneid. dicebat, eos aliquoties calendi S, aliquotie uero tantum Idibus uaticinari; nonnunquam diei uel prima, uel postrema parte. Sed de oraculis, quod non istum in se oracula ipsa diuinitatis habeant nihil sed quod uel affectus quidam sint, in nobis, ab exhalationibus e terra erumpentibus, facti; uel quod impostum, deceptiones quaedam sint, ut postea uberius declarabitur, ad quaestum excogitatae hactenuS puto Physice demonstrauimus. Ex iis autem omnibus, quae diximus, corollarie, inuasi quodam consequio, unum , quod se perius dum de prophetia ageretur, non fuit declaratum nunc tanquam declaratum, exactissimeque pertractatum colligere possumus; illud autem est, Qui nam dicantur Propheta ex solo. ex loco. Nec istud solum sed quo etiam modo ex loco, in propheta aliqui evadant: Et praetcrea quam uanum, ac sutile argumentum sit, ex oraculorum praedictionibus euentus suturi ineuitabilem necessitatem uelle colligere; clarissimum iam etfectum suille, putamus.