De fato libri novem (Giulio Sirenio)

321쪽

quos deinde tanquam maleficos, , ut erant, impostores, ultimosupplicio lecundum leges punierunt Uetaim etsi impostorum sint fraudes omnia; quam n laac aruspicum diiciplina summo alioquin studio, obseruari uidentur inquirebamus tamen eorum effect uum, qui in uictimarunt extis apparebant, causam physicam sed nulla esse poterat; cum contra naturae ordinem, eorum plurimi contingant. Superest igitur, ut Deum , vel Daemonem dicamus este eum , qui ab extis abripiat, uel eisdem iniiciat aliquid Amoueat id ergo, uel adiiciat, aut Deus, aut Dei minister bonus angelus, aut Diabolus necessarium est, sed quomodo Deum, uel sanctum angelum amovi sese, uel adiecisse confiteri possumus; si facrificia illa ethnica,&ex tisipicia omnia idem auersietur; idolatricum a cultum omnem odio ita habeat,4 exprobretur; ut ille, qui talia exercet sit apud ipsum L DB is, hoc est quid maledictum, execratum, abonii natum solius ergo diaboli ludibria statuamus ista esse quaecunque ad litationes ethnicas, vana arusipicia, insolita ceciderunt. siue enim uere ille amoueat: atque cito alibi ea, quae inerant; deferat exta; siue impostura aliqua speis tantium oculos ei fascinet siue quocunque modo illa occulat: non est curandum; modo diabolica fraude haec fieri, quicquid aruspices diuinant, ac uaticinantur, uel casu, uel ex diaboli commercio diuinare, laticinari, certissime teneamus. Ab ista, quam recensuimus,Theo logorum nostrorum legitima, atque catholica sententia, non multum abest id, quod de huiusmodi extispicio cap. x x xi lib. se mysteriis, sensit Iamblichus ethnicus Theologus Esse enim, ex in terprete inquit, hoc uel illo modo exta composita, opus inquit est daemonis nec unius, sed plu- rium; pro ratione diuersitatis animalis oblati singulis nanque speciebus animalium sunt daemo sne distributi, proximam curam animalium, iroesecturam sortiti. Et post aliquot haec subie- cit. Hanc ergo artificio Iam praesagii machinam, neque legitimi vaticinii nomine dignam esse ne mque serio pertractandam meque utenti, quasi sit veridicus, credendum esse censemus. Haec lam blichus Idem censuit ille Pacuvianus, qui istis qui linguam auium intelligunt, pluSque Quod aruspicibus euenit)ex alieno iecore sapiunt, quam ex suo, magis audiendum, quam auscultandum esse existimabat. Non possi, in hoc loco horrendum illud extis icti, atque foedi stimum genus silentio praeterire: quo&I usitani in Hispania, ut lib. tertio Strabo, Elucti in Gallia, ut lib. quarto Geographia adem retulit,&impudicissimus, atque obscoenissimus Heliogabalus Imperator ut alii tradiderunc istierunt usi, hominum uidelicet facrificatorum. Strabo de Lusitanis edisserens haec ait. Ex intestinis quoque hominum, maxime captiuorum, diuination eica raptant fagis uelantes inde ubi plaga infligitur, ab intestinis stibaruspice, primum ad hominiscam sum uaticinantur Ab illas captiuorum deae tras Diis offeriint. De Eluetiis idem ,haec inquit, Ho minem diuinationi destinatum in tergo serientes, ex ipso impatientiae, amictandique modo, ua raticinium capiebant. Et pauciSinterpositis. Alia quoque humianorum acrificiorum genera tra γνduntur quo sidam enim sagittis consigebant: intra sacras aedes natibulo suffigebant. Magnam etiam e ceno chorto statuam apparentes, eique lignum iniectantes, pecoraque Muaria immit tentes beluaS, atque homineS, holocaustum faciebant Hesiogabat iis sui sceleris poenaS dedit, quando ut Lampridius ait crudeliter intersectus, in latrinam, luna Uentrem exoneraret, oniectus, inter cedi sis ima excrementa computruit nostris etiam tempori biis in occiduis regioni

hus His antolam nuncupatis, usitati sisimum ut ex his quae ad nos peruenerunt historii fuse patet erat hoc pessimum extispicii genus. Sed de Aruspicio hactenus.

Ad illud, quod ex auguribus obiiciebatur, ex Philosopho respondetur CAP. X v l .

R IJ V V proximum est auguriiam sitam obrem ad id, quod ex auguribus

post illud, quod ex extispicio obiectum uerat, resipondendum est, dicimus. igitur Augurum, portentorum disciplinam antiquissimam esse;&ex Asia, ut docti quidam uiri scriptum reliquerunt in qua auctore Zoroaste nata sue rat, in Graiciam ab Hosthane quodam importatam suisse; illustratam deniq; a Democrito, qui eam ex disciplina Apollonicae, Capti lenis, Gardani Phaeni cum , integris etiam uoluminibus, explicauit, Plinius lib. septimo cap. LVI. Auguria ex auibus a Car, a quo caria dicta ex caeteris animalibus, ab Orpheo aut uni auspicia a Tiretia 'ebano orta suisse asseuerauit. In Asia maximopere ex omnibus ut a nonnullis peritisse; mis uiri traditum est)apud Assyrios, Chaldaeos, Persas,& Aegyptios, fuit ars culta Cicero apud Cilices, Pamphilios, Pisides, Lycos auguriam excultam maximefui fleas eruit. Deride ab Alia in Graeciam ut dictum cli per Host hanem fuit delata a praecia mox in Etruriam, S ad Ab origenes Latii inde Romam allata est. Omnem enim de auguria loquens dicebat primo lib. de Diuinat. Cicohanc ex Etruria sicientiam adhibebant; ne genus esset ullum diuinationis; quod ne glectum ab iis uideretur paulo post Etruria de coelo tacta scientissime animaduertit; Cadeq;

322쪽

interpretatur, quid quibus ue ostenditur monstris, atque portentis. Quocirca bene apud maio-' res nostros senatus tum, cum florebat Imperium, decreuit; ut de principum filiis siex dicebat Va' lerius decem ingulis Etruriae populis in disdiplinam traderentur; ne arStanta propter tenuita V tem hominum,a religionis auctoritate abduceretur ad mercedem,&quaestum . Romulum lib.

V primo de Diuinatione, Urbem auspicato condidisse; Regem Deiotarum nihil nisi auspicato gessis leas tirmat Cic. Cyro ad auum Astiagem profecturo, ut est apud Xenophontem, mandatum dedit pater Cambises ut nihil publicis priuatisve in rebus ageret; nisi facris prius rite peractis;

Deorumq; uolutate orationibus,ausuriis, sacrificiisq;,ac supplicationibus explorata. Et quintus a primo lib. de Diuinat.aiebat, Nihil sere quondam maioris rei, nisi ausipicato, ne priuatim qui dem gerebatur quod etiam nunc nuptiarum ausipices declarant, qui re amissa nomen tantum te-υ nent. Nam ut nunc eXtis , quanquam id imam aliquanto minus, quam olim , sic tum auibus mar in gnae res impartiri solebant. Tanta autem industria, auguria& extisipicia ab antiquioribuspe N ciebantur; ut etiam Plato ipse Minita aedro,&in Timaeo artem augurii, Mextispicii, esse stientiam;& ueram stientiam existimauerit. praeterea cerasti erit,ut in repub bene ordinata essent hu iustemodi artes,&stientiae. Et Cic. lib. primo de Diuinat. inquit, quod aliqua diuinandi gen crassint posita in monumentis,&distiplina; quod Etrustorii declarant& Aruspicini, fulgurales, rituales libri Verum enim uero non Etruscorum hi in diligentia: sudio , sed alatonis auctoritati, antiquae consuetudini rectis Si me se opponens idem Cic. auguralem artem uanam esse, eo potissimum ostendebat augumento, quod in locis diuersis,diuersa,&contraria ex eisdem auibus,aulumq; siue uolatu siue garritu , siue alio gestu ira dicebantur Libro nanq; secundo de, Divinat. ita scriptum reliquit Cic. Omnibus sere auibus alii utuntur nos admodum paucis alia, illis sinistra sunt, alia nostris Solebat ex me Deiotarus percunctari nostri augurii di Qiplinam,

Dis ego illius Dii immortales, quantum dit ferebat; ut quaedam essent etiam contraria. Haec Cic. Legimus quod Etrurii auguraturi faciem ad occidentem, Romani contra ad orientem uertebant. Apud Romanos ut refert Cici serena tempestate tonuisse, aut uel homines, ulla des cacras de coelo tactas fuisse, in fausti erat auspicii. apud Homersi contra, post estus a preces, coelo sereno si tonitru intonuisset, scelicis ominis,&rati ausipicii signu erat. Illud, quod in Aesopi uita pueri legimus, tu loci, tum repraehendendi augurii causa reseremus. Iustus est aliquando Aesopus ab hero domo

ea redi, ut attenderct,duas ne columbas conspiceret. Nam bonum ore augurium putabat he- rus Xantus si duas; malum uero si unicam uidisset. Duabus ille conspectis reuertitur, dominum

uocat,hortatur, ut properet duaSuisurus, properat Xantu S, se altera interea cu euolas et,alteram

solam conspicatus, se ab Aesopo irrisum putauit; illum propterea teneri,& uerberari iussit. Dum Aesiopus caeditur, inuitatur Xantus epulatum tunc e flagelli S clamauit Aesiopus, Heu me miserum Duas ego culos exerim columbas crudeliter uerberor; tu ue o, cum unicam uideris, epulatum inuitaris. Papyrius cursorium 1 Pullario admoneretur, ne cum amnitibus praelio decerneret, contemptis aut piciis sceliciter dimicauit. Si obiiciatur P. Clodium I. Iunium, quod contra auspicia nauigarint, poena mulctatos suisse. . REsPONDET Cic. quod multi etiam qui auspiciis paruerunt, perierunt; ut Paulus, qui anno post Flaminium, cecidit in Cannensi pugna, cum exercitu. eruntamen cum retineatur Madopinionem uulgi, Mad magnas utilitates reipub mos, religio, disciplina, ius augurum , collegii auctoritas ι parendum erat religioni iuxta illud, quod Varro Scevola, ut lib. quarto de Ciuit Dei cap. xxv II, tradidit B. Aug. dicere solebant expedire uidelicet in religione ciuitates falli, nec patrius mos tam contumaciter erat repudiandus Plato propterea in Epinomide, recter, admonet, legislatoribus cauendum esse ne ad nouum minus certa religionis cultum, ciuitatem suam conuertant. Nec quae patria lege, uel consuetudine, de acrificando, firmata lunt, mouere audeant.

Tor haec augurum disciplina ab Aristotele, Rab Omnibus rectius, Platone excepto, candidiusq; philosophantibus improbatur Plato nanque in eo dialogo cui titulus Phaedrus, in augii-rali SartiScommendationem, olim,em , idest mentem, atque historiam auguralem, antiquitus

illam fuisse appellatam asseruit; quod per aues, Malia ostenta, ex humanae intelligentia coniectura, procederet, posterioreSuero, o, paruum, in magnum uertenteS,οιωνινικοῦν,&auguralem ἀπὸ των

εἰ-ων, idest ab auibuS, honestiori uocabulo cognominasse. Sed Platonem quae ibin praesentiarum mittamus Cic. subpers bna Quinti, lib. primo de Diuinat inquit; genera diuinandi arti liciosa, inter quae Aruspices, Augures, coniectoreSque, numerantur, improbantur a Peripateticis , a Stoicis defenduntur Libro nono de Historia animalium cap. x x xa uisius est augurium posuisse Arist. iuisus est, inquam, Ceterum non augurium , idest uanam quandam uolatus , aut garri tu Saulum anxiamque obseruationem, sed prae sensioncm quandam, qua abs circumtus acta quali latibus, brutorum quorundam ingenium longa experientia nonnunquam allici cognoscamus,

323쪽

Corui loci Athenarum , Peloponnesique defuerunt quali sensum haberent quo inter uererum euenta significarent;& mouerentur. Lib. etiam sexto de Historia animalium cap. O , oua colo *rClutheo tota, pro ostento,augures capere aiebat.&lib. Octauo cap. xvi II, Hesiodum repraehen dit, quod in Augurio quodam aquilam bibentem faciat. Lib. etiam nono de historia animalium cap. pii mo & lib. secundo de celo tex x, Maliquot aliis locis, augurii meminit; sed ut diximus in iis huiusicemodi locis aliis, augurioidest uariae cuidam uel uolatus, uel garritumauium obseruationi non subscripsit; sed uelauium brutorumq; quorundam praesensioni consensit, uel ea de auguriis, quae ab aliis narrata, uel etiam usitata fuerunt, recensiuit quae etiam aliquando repraehendit. Varro, Deos tum ociosos si sua consilia ut fingunt augures corniculae crederent; tum sordidos censet existimandos; si in iecorum&uite rum sterquilinio ut Arusipices putant sua illi occultasse iit consilia ociosos igitur dicemus illos Deos putasse quos ut libro quarto Ceographiae Strabo recitat 9 Artemidorus corvis duobus litium suarum, controuersiarum fi nec,&terminoSpe Pittere, asseruit. Ita nanque loco citato inquit Strabo, Portum quendam sin Oceani litoribus esse scribit Artemidorus; quem duorum coruorum uulgo nominant in co iquidem duo Sapparere coruos dextris albicantes alis .Qui igitur ulla de re coiitrouersantur; illhuc ς accedere, in sublimi loco posita tabella, utrique seorsum in ipsis,lagana collocare, ipsas de hinc ad uolantes alites partim commanducare, partim dissipare cuius autem lagana dissipentur, illum quictorem euadere haec Strabo. Nonio optimam spem , ex septem aquilis in Castris Pompeii ca ptis, auguranti, Cicero huiusmodi auguria deridendo diXit, Recte moneres; si aduersiis picas nobis pugnandum foret Carneades, post Carneadem Panaetius augurandi artem repraehcn- μdentes, ab auguribus peteresistebant Iupiter ne cornicem a leua, coruum a dextra canere ius ssisset. Quamobrem rectissime apud Homerum&libro dii odecimo Iliad. Hector,&lib. secundo Odyss EuiFmachus auguria contempserunt. Verum enim uero pro naturali signo tum primo de Historia, tum sectione trigesima tertia Problematum, non autem pro aliqua auium superstitiola obseruatione augurii nomen assumpsit Arist. Veneramur inquit in his locis ex interprete sternutamentum, quod sanitatis optimi cmbricii gurium sit idest cerebri sanitatis sit indicium. Ex multis propterea rebus 4 ex multis etiam animalibus, tam quadrupedibu S, quam auibus, piscibus, quasi tempestates suturas, ex aeriς circumfusi permutationibus, natura sua praesentientibus aliquidque pro aeris dispositione, maturae cuiusque ratione agentibus, ac molientibus, posse sumi augurium id est rei futurae signum, atque indicium naturale aliquod non negamus;

de quibus copiosevi apud Theophrastum lib. de signis, apud Virgilium in primo lib. Georgicorum uideas, ubi multa futura tempestatis indicia positurus Poeta sic incipit. GD Atq/ι haec, certis possimus disicere signis: Aestusque pluviasque, O agentes si Cora uentos; in I epater statuit quid menstrua luna moneret; in 'osigno caderent au dii: quod aepe uidentes N Agricol spropius Habulis armenta tenerent. E quae sequuntur. Lib. etiam primo de Diuinat. apud Ciceronem multa cuiusdam Ennii puto 9 Poetae carmina; in quibus, ex aliquot animalibus futurae similiter tempestatis praesensi nes quaedam ponuntur, uidere licet ut cum inquit., Cana fulix itidem fugiens egurgite Ponti., P unciat horribiles clamans innarehrocellas.

A quo libro primo Georg. sumpsit forsan Virgilius inquiens.

Quum medio celeres reuolant ex aequore mergi, , Clamoremque ferunt ad littora, quumque marina i, In sicco ludunt sulicae, notasquepaludes Flν, Deserit atque altamsupra uolat ardea nubem.

E quae sequuntur multa profecto, ad calcem usique sere primi libri, auguria, id est, ani malium quorundam praesensiones, 'uaedam futurorum eventuum indicia Mantuanus recenset Ad quem similiter modum&altu Poeta augurium sumpsit, cum inquit.: saepe exiguus mus D Augurium tibi trisse dabit tellure sub ima, di, Quem non ullus amor tenuit, sed in aera apertum, Erupit scrobibus c. in praeteribo silentio illud, quod Pindaro Poetae, Platoni Philosiopho, ex nostris D. Ambrosio puerulis accidit, si quidem apeSuel in horum labellis consederint, uel etiam intra os mel condiderint, futurae eloqui nitae augiuiti in .sed casu haec accidisse diceret sine haesitatione Arist. ,&cum Aristotele quisquis candide Philolbphatus fuerit.

324쪽

CAP. XVIII. HEOLOG nostri augurium, id est uanam illam auium, uel aliarum etiam quarundam animantium ierum, superstitiosamque uel cantus, uel uolatus, uel transitus, uel alterius gesticulationi. permutationis obseruationem, ex quibus ii, qui augures dicti sunt, euentum suturum diuinare, pram unciareque serio fatagunt penitus damnant; summi Pontifices eos, qui augurum anitateS&praecepta obseruant, anathematis uulnere ut in Causa XXV , Quaest. V.

- fusius patet feriendos esse rectissime sanctissimeque senserunt. Stipeis mohominum, ex Dei ignorantia,& diffidentia nata, augurandi procul dubio rationem initio peperit spes cum metu eandem aluit. Non fulgetra, non auium genera, non caeterarum rerum aliquae in hoc sunt a Deo conditae, ut motu suo, uel uolatu, uel cantu, de propitia, uel alienata ipsius mei Dei uoliintate testificentur Blasphemia est sine dubitatione in Deum contumeliola; quod diuina mente impelli,&commoueri aliteS, ceu interpretes, internuncios eorum, creditum sit; quod quasi diuina iustione, huc uel ill huc uolitent; quod in hac uel illa parte se occul-

tenes quod a dextris, uel a sinistris occinant; quod inclusi cauea pulli, ac fame enecti, diuino imperio, uelistam pultis invadant, si emittantur; uel ex ore aliquid cadat; quod terram paviendo tripudium nunci et sol illimum; uel ne illam attingant, egressi detineantur, atque arceantur. Nψn igitur ex natura orta, nec a Deo tradita, sed ab hominibus, auctore diabodo, conficta superstitiose sunt ausipicia; cui ussitati stimum est errorum,& superstitionum semina spargere; sparsi uero clami epere; irreptas tandem stabilire, ac amplificare conatur. Quamobrem impuim est, huic nu- nandi aeneri fidere, uel modo aliquo eo uti,& cum eodem negotia comis cere: cui ne turpiter com, misceamur a summis Pontificibus it stuperius diri imus non sine anathematis poena, cautum est; a sanctis patribus rite,&ex canonicis scripturis instructis. D. nempe Augustinus libro secundo de Doctrina Christiana, cap. x XIIII, asseruit, ritu augurum, societalcm dar monum cu M hominibus manifestissime ottendere. Lib. Deuteron. cap. XV Io I, Auguria, Ralia huiusmodi D diuinationum genera proli ibentur. Quando cinquit Moles θ ingresius fueris terram , quam a dominus Deus tuus dabit tibia cave, ne imitari uelis abominationes illarum gentium; nec m- ueniatur in te , qui lustret filium suum aut filiam, ducen Sper ignem; aut qui ariolo scalcite M tur;&obseruet somnia, atque auguria; nec sit maleficus nec cantator neque qui Pythonesa consulat nec diuinos; quaerat a mortuis ueritatem; omnia nam haec abominabitur dorm- Nisus. Et Leuit. x VI . Non augurabimini.&Ierem cap. XXV IO. Nolite audire prophe- D tas uestros, diuinos 4 somniatores, S augures, maleficos . Et Ecclesiastici I. Ab immundo quid mundabitur λ&a Dendace quid ueriundicetur Diuinatio erroraS auguriai mendacia,&somnia, malescentium uanitaSest. Ex his, quae diximus, cuncta augurii genera,&non ea solum, quae ex auibus, ed mirae exterrestribuSanimantibus, ut cane, lepore, lupo, uulpe, ceruo huiusmodi; quae ex aquatilibus, atque ex diuersiaeneris piscibus. Ex quibus ut libro de industria aliam alium inquit Plutarchus Piuxta Suram uillam Luciae inter Pheltum&Myronem si tam , sic auguria arte capiebantur, Quemadmodum ex auibus alibi. quod item astirmat Plinius lib. trigesimo secundo cap. I , Ad quem modum autem auauria inde caperentur, ex Athenaeo Polycarmus, e PolycarmoLeoiucus, lib. tertio de Varia Historia cap. cicii, fuse retulit quae ex ouis, herbis, lapid bu S, alii Sque rebus multis ab antiquitate recepta catholicum Theologum, ab ammo,' ab au-

ribus etiam fidelium omnium exulare manifestissimum ei non tantum quia ea, quae praeCicEntur augurio, tanquam casiualia, Stemeraria, Sinconstatum euenire omnia existi inan ames Cum eueniunt: ita ut etiam non euenire, uel longe aliter quam ueniant, euenire possimi Sed etiam quia&a maioribus nostrissianctis patribus, summiSque PontificibuS. in primis a coopt. Max in sacris literis interdicta sunt, ut fatis superque cuncta damnata esse putamuS. Ex qua enim asDecta, ex terra, ex igne, ex sumo, ex cribro, ex siccum. ex aliis quamplurimis Ordinar atque augurari antiquitas conabatur. Quae Omnia ut cordatus irridet Philosophus; ita Catholicus damnat Theologus;&tolli funditus de medio iubet. quod illa, quae ab huiuscet noda diuinantibuS praedicuntur, nulla ratione, nulla natura necessarii caularum consciali praedicta sulit: si eueniunt, nulla necessitate, sed non nisi contingenter, uel etiam forti ut temere kcaeco casu cuncta eueniant. Vnius enim communis hostis Diaboli ministerio, ad diu mandum, xprae a tendum, etiam in uita, illa aptari. modo aliquo ad diuinium accommodata, cen et 'sunt Assvrios enim legimus,4 Chaldaeos,in Aegyptiosi ciues aquis replere solitos m quid ' argenteas lami iras, lapidesque preciosos certis characiteribus siginti ipsi ponebant, dam pronunciati Daemon aduocabatur; qui uoccm instar sibili, ex aquisύdebat. E 'm'

325쪽

etiam, tersisque rebus aliis, in quibus quaesitarum rerum imagines a Diabolo confietie uideban tur; antiquitus diuinabatur. Iulianum Maximum Imperatorem, hoc diuinandi genere sepe ii sum fuisse, quidam tradiderunt. Consimile est, quod a quibusdam hodie uel in chrystallis, ut treis uasis aqua repletis, uel in summis digitorum unguiculi exercetur, in quibus rerum inqui sitarum a Diabolo conficta species, a certis perisnis uidentur. HuiuS, puto, generis erat ora culum exsonte Cereris, in Ciuitate Patras, in quo per iniectum speculum aegroto hilarior, uel tristior uultus, ostendebatur, unde de aegroti sanitate uel morte diuinabatur. Has enim omnes Malias, quotquot in huiuS generis, diuinationes, haec cuncta augurii genera execratur dominus, profligari longeque piorum Christi fidelium auribus exulare iubet Christianus TheologuS.

1 obiiciatur quod Gen. LIIII, se augurem dixerit Ioseph. REsΡON DEBITVR ex glossa, quod non serio, sed ioco id fecerit Aristoteles etiam e scho. lis suis, illa omnia diuinandi, augurandi genera, exhibitari demandat. Quod si lib. cui titulus de Mirabilibus mundi si tamen liber est Aristotelis quaedam dicat de sonte Paliscorum in C cilia Legit Leonicus libro secundo de Varia historia cap. v i, in Sicilia in quo dolo iurata, ta Fbella inscripta absorbebantur uera uero aquis supernatabant ea, quae ab aliis audiuit, non quae ipse sentiat, enarrauit. Et de Aruspiciis atque Auguribus hactenus. De quorum uno, quoniam sine altero consideratio uix fieri poterat, in unius propterea tractatione,alterius aliquando meminisse coacti suimus.

Ad illud, quod ex portentis obiiciebatur, ex Philosopho respondetur.

GA . XIX. quidquam, inquit egregie Cicero, non fit; quod fieri non potest; nec, si id a cctum est, quod fieri potuit, portentum debet uideri, tollenda sunt igitur por stenta. quod si portentum putandum illud est, quod raro fit sapientem esse, ς portentum erit; quod si pius milia pepererit, quam sapiens fuerit. Haec Cic. Quamobrem non inscite portentorum quidam coniector, Minterpres, illi respondisse dicitur, qui ad eum, quasi ostentum retulerat; qiro anguis domi uectem circumvectus fiuisset, Esset, inquit, ostentum, si anguem uectis cir Gcumplicasset Catonem cum quidam aliquando consului si ei; qui sibi a Bricibus erosas caligas diceret: fuisset inquit Cato magnum monstrum, atque ostentum, si sorices a caligis corrosae fuissent. satis his, huiusmodi aliis resiponsionibus uiri isti declararunt, nihil habendii esse inter portenta, quod naturali ordine fieri potest. Duobus anguibus domi comprehensis Ti. Gracchus

arusipices conuocauit. Sed cur magis, inquit Cic. anguibus, quam lacertis' quam muribuS quia fiunt haec quotidiana, alagues non item quasi adportentum referat, quam id saepe fiat. Verum si ut arguebatur,emissio foeminarT. Graccho, maris uero Corneliae mortem afferebat; cur alterutrum emisit si neuter anguis suisset emisius; quid erat futurum at dices, mors Gracchucst insequuta. quid tum ξ non emissio serpentis, sed morbus aliquis grauior irrepsit; qui, etiamsimas esset emissus, insequutus omnino suisset; is castu aliquo, non portenti necestitate.

PORTENΤΑ, lib. quarto de Generat. animalium cap. IIII. appellauit Arist. illa, quae praeter solitum naturae cursum contingunt quod item Labeo facit. haec autem sutat ea; quae alias a Graecis τε τα, idest monstra,&ostenta,&naturae peccata, Merrores dicuntur. quod peccatum ut

in scholis Philosophantium celebre est tum secundum qualitatem, tum secundum quantitatem esse potest. In quantitate peccatum duobus accidit modic partim in excessit, ut mulierem gemimnos parere; hominem nasic bicipitem; huiusimodi partim in desectu, ut hominem nasci unico pede; uel absque brachio . haec enim&id genus alia naturae penes quantitatem peccata,

τερατα , portenta sunt pene qualitatem uero, ut mulierem sterilem esse,& uirum spadonem, aut mutum uel coecum,&huiusmodi. In qualitate,&quantitate simul etiam naturam errare,

contingit. Huius rei exemplum est; quod lib. sexto de Natura animalium cap. XXo, posuit Arist. mulam scilicet aliquando gemellos peperisse mulam quide parere apud nos, ostentum est in qualitate, diximus apud nos, quoniam non similiter portentum est in Cappadocia, ubi mulae ut loco citato tradidit idem Arist. steriles natura non.sunt; sed foecundae gemellos uero peperisse,in

quantitate portentum est. Et illud, quod lib. tertio cap. xx, idem narrat, In Lemno Insiulaca pruna fuisse; ex cuius mammis, quas geminas iuxta genitale gerebat, tantum lactis emulgebatur: ut colostra inde conficerent Romae tradiderunt quidam anno Salutis M. CCCCXCVI,

In Tyberi inuentum fuisse monstruossis imum portentum, capite, ceruice asinina, manibu q; pedibus squamatis, dextra manu in elephantinum pedem, dextro pede in bovis ungulam,sinistro in aduncos gryphium ungues desinens, uentre muliebri,4 mammis, facie senili, collo draconis

326쪽

conis exerto e posterioribus. Et in uita Marcelli Plutarchus ait, infantem natum esse elephantis capite.Imperante Constantio editus est infans ore gemino, dentibus binis, barba, oculis quatuor Anno salutis M. D. IIII. Rodighio, natus est infans biceps . sic deportentis copiose

tum multi alii, tum nia per Conradus Lucosthenes. Haec nanque,&id genu Salia monstra,&naturae portenta sunt in quibus edendis , penes quantitatem, senes qualitatem peccasse naturam, manifestum est. Uerum iis, fuiuscemodi aliis nati ira erroribus, nihil portendi, nihil alie praesignificari credidit Arist. sed tantum uel ex abundantia, aut deserui uel ex indisipositione seminis,&materiae, accidere ista putauit. quod si aliquissimi, qui omnino per huiuscemodi portenta , mali quidpiam praemonstrari contendant quaerendum ab illis est An haec portenta, ideo incidant; qnoniam ea, quae sequuntur, sutura sim t. An contra potius ea sutura sint, quoniam ista praecesserint Z Et quum nihil respondere ualeant; quod facillima ratione non abiici possit; quum

nec ostenta eventuum, nec euentus ostentorum, uel causis, uel effectus rationem subire possint; uanam propterea hanc, ostentorum obseruationem, si naturae rationem sequimur, Maliquantisper sapimus, ac abiiciendam esse iudicabimus.

ORTENT A apud Theologum non solum sit ni illa quae ut cripatetici dixerunt praeter blitum nati irae cursum per ipsius naturae errorem; sed tuae ab errore naturalis causae, sed auxilio si per naturalis contingunt. Sicut Erechielis XLI. legitur, Ante oculos eorum perfode tibi parietcm; cgrc dicta per eum; in consipectu eorum humeris portaberis a caligine effercris; facie tuam

uelabis; non uidebis terram; quia portentiam dedi te domui Israel. . Aliqua etiam quae praeter morum consuetudinem eiicniunt,ut Esaiae X X. Et dixit Doininus sicut ambulauit seruus meus Esaias nudus, disicalceatus, trium annorum signirin, portentum erit super Aegyptum c. Nonnulla etiam, qua nullo naturae criore, peccato, sed quae humanis nullo modo uiribus fiunt; caelitus alitem a Deo supra uircstam naturae, quum hominum demittuntur, portenta non tantum ab ipsis uulgaribus, aut probatis Philosophis , sed etialia Theolo is nostris, Iacris codicibus nuncupatitur, qualia multa , in Exodo, in Deute- ron. passeim apud Prophetas, legimus, Deum in eductione Issiaelitici populi ostendisse Phari raoni,qualia etiam sunt illa ED. x L III, Cum transieris per aqua tecum ero, lumina non operi lenite, cum ambulaueris in igne, non combureis. Et qualia multa testatur Paulus ad Hebr. cap. I, cooperatum fuisse Christum, ut sermonem Apostolorum confirmaret. Confirmata fiunt enim, dicebat Apostolus, quae nobis, per disicipulos Iesu Christi sunt tradita, contestante Deo signis, portentis, uariis uirtutibus, ripiritus sancti distributionibus, secundum luam uoluntatein. Portentum etiam fuit, quod ut periti quidam uiri tradiderunt natalicio die . . Iem Christi, in urbe Roma, trans Tyberim, in quadam priuata domo, oleum ex fonte per diem totum manauerit. Et quo die cruci affixus est, u sexta hora, ad nonam tenebrae facta sint in Sole; nulla obtutui nostro Lun e interpositione Malia suerunt portenta multa, quae succe sis tuis temporibus euenerunt; itis uiris aliqua etiam prae significarunt; quae a doctiS, Ma probatis uiris nonnunquam rcferri intelligo. Caeterum sortuitos quosdam, temerarios euentu inter portenta putare illo Sque, aut ea, quae illi portendere existimantur tanquam secreto diuino consilio ineuitabili necessitate euenisse, opinari; atq; eos superstitiose obseruare sicut sunt corrosio caligarum a sorice, circa uectem anguis circumplicatio, similia catholici Theologi damnanti diabolicis fraudibus, siquid illoruin coniectores diuinant, ascribunt quod patet ex B. August. lib. ui gesimo primo de ciuita Dei cap. v m, ad finem; in quo loco ita scriptum reliquit. Monstra sane dicta perhibent a monstrando; quod aliquid significando dc monstrent;&Ostenta abolicia den- Ο potenta a portendendo; id est aptae ostendendo; prodigia, quod porro dicant; desti tura praedicant sic etiam ante Augustinum interpretatu fuit ista nomina lib. primo de Diuiuat. a Cicero dum inquit. Quia enim ostendunt, portendunt, monstrant, praedicunt Ostenta, porten ta monstra, prodigia dicuntur deinde subdit August. Sed uiderint eorum coniectoreS; quoi no-υ do ex eis siue fallantur, siue instinctu spirituum, quibus cura est, tali poena digno an amor homi- Nisum noxiae curiositatis retibus implicare, etiam uera praedicant; sive multa dicendo aliquando m aliquid ueritatis incurrant et quae sequuntur. Vbi coniectorum diuinationeS, uaticinia ex portentis, siue ex prodigiis,& monstris, &ostentis, uel daemonibus mente hominum utcunque occupantibus; uel temeritati,4 casui prorsus August. ascribi uoluit. Et de portentis hactenus.

Ad id quod ex ominibus obiectum fuit, ex Philosopho respondetur.

CAP. XXI.

327쪽

illud, quod ex omnium obseruatione obiectum est, Cic. libro secundo de Di uinatione respondet; mi uerrimamque bre hominis uitam ostenditis omitiatini admittenda. ita enim loco citato scriptum reliquit, Aemilia Paulo Persam reperi iste; quod pater omen accepit; Cecilia sororis filiae edes suas tradere; iam ce illa hiuete linguis, praerogatiuam omen comitiorum; hoc est ipsum esse con citra se copiosum,&disertum . Quando enim illa obseruans, quieto libero an remo esse poteris mi ad rem gerendam non superstitionem habeas, sed rationem reducem 3 ita ne si qui Saliquid ex sua re, atque exsilio termone; Neius uerbum aliquod apte ceci uderit; ad id, quod ages, aut cogitabis ea res tibi,aut timorem afferet, aut alacritatem)Cum M. Crassus exercitum Brundusii imponeret; Quidam in portu caricas Cauno aduectas uellens, Cau teneas clamitabat; dicamus, si placet, monitum ab eo Crasi una, caueret, ne iret, non fuisse perio cturum, si omini paruisset quae si suscipiamuS; pedis ot sensio nobis, labruptio corrigiae, ster numenta erunt obseruanda. Haec Cic. sed&alia aduersus huiusmodi ominum obseruatores niti inta ibidem ille prosequitur; quae praeterim v. Nam cum neque priuatim, neque publice, sine oratione, quidquam perficiatur; cilicunque momentis omnibus occursurae orationi praebere anxiaSaures, quemlibet oporteret coniectoremq; praesto habere; de quo rerum, actionum, ora tionum nostrarum ista metiremur. Vt melius prosecto esset non nasci, quam nasci tam inicelici conditione Pausania ominosum quendam Mercurium; in Pharis Achaiae oppido fuisse conantiniscitur. In foro enim ex interprete inquit, extabat Mercurii simulachru,ante cuius pedeS lapidea callabat ara: ad aramque hinc inde plumbo alligatae aeneae lucernae visebantur. Consulturus uespe ri, accensis lucernis, ad Deum accedebat thus in arae medio incendebat: in dexteram simu clachri manum numisina quoddam loci illius patrium , ex aere , ponebat inde ad simulachri aurem insiti surrabat: , quicquid percunctatum uolebat obturatis deinde auribus , a soro re cecta discedebat: sorum egressit Siccius S aures aperiebat: uox, quam primum audisset, ire ri ominis uice constanter obseruabatur Hactenus Pausanias. Vide, quarib, quousq; humana de minentia processerit: quam diuini speciem, quodq; divinandi genus ipsi sibi fabricauerit:&illud quam superstitioSe, in sui ipsius perniciem . quam anxie obseruauerit ut uoculam, eam saepe temere, Minconsilio prolatam tanquam diuinum quid, uenerata fuerit, atq; coluerit: Meorum consilio illam sibi demisiam putauerit quae fortuita& temeraria nulla ratione, nullo li consilio, sed ut sors tulerat caeco casu,&temere edita etiam sorsitan fuerat. S I tim huiuscemodi ominum atq; editarum vocum obseruatoribus acrius nobis ratione pii Ggnandum esset iis ageremus quibus in dialogo, cui titulus, Equitatio,hanc vanitatem docti Aimus Calcagninus oppugnat, inquireremusq; ab illis, unde ominosae orationis cum illi colligant An uocem putent este causam ut illo uel alio modo euentus subsequatur An potius contra euentus ille praesagam uocem veridicam faciat Primum quis fatebitur Quo nanq; modo potest uox fatum facere rem surdam,&inexorabilem mouere nullo praesertim allectu animi, nullo ingenii consilio subnixa Secundum ne dicemus, si nondum euentus adsit fauebit fortasse oratio iiquum uenerit sed antequam ueniat,4 sit quomodo eidem ille fauere poterit' ADDE secundo. quod ii qui sine aliqua probabili coniectura, Napparenti saltem ratione diceresistent nihil, menti utitur laepe atque fallunturi quid aestin and lim est de iis, qui ex mentis uocibus, illis temere prolatis, ta fortuitis quibusdam appellationibus futura praesentire praesumunt λTERTIO, si omina, eorum nutu,&duce natura aperta, Wpatesecta essent hominibus; non te essent eadem Oib. sunt caetera, quae non nostro, sed naturae meoru instituto consistunt3Αt qui fieri potest; ut quae Latine dixero; Graeco omini uicem habeant ξ quae Graecis fortasse nihil prorsus significabunt; aut si aliquid longe prorsus ab eo quod apud Graecos significabit, di Huersum, proserat qui sipiam hanc uocem, nos, dicem ii quod honorem latine, Graeco uero is horem ominabitur 'quod onos Graecisalinum significet qui tantum adferendas sarcinas aptus

uidetur.

Qv Rio, uox eadem potesta pluribus diuersa agere cogitantibus audiri. tiri an omni-bi maliquid illa ominatur, an uni soli, ut uerbi causa Demostheniὸ si Demostheni soli; unde Demostheiri licet cuniicere; quod ad ipsum solum, aut etiam ad ipsum plus quam ad quem uis alia pertineat si omnibus cum diuersa singuli, saepe contraria agere cogitent; quomodo idem poterat illa ominari diuel quomodo diuersa, contraria, si una uox est. Vi ominis uanitatem Platonis, Aristotelis, aliorum, qui candide Philosophati sunt, monumenta fatis demonstrant; quae ipsain etiam fere ominis uocem a suis monimentis,prorsus

abesse uoluerunt.

328쪽

DE OMINE III Ad obiectum ex ominibus, ex Theologo respondetur.

A . XXII. O , deessent sorte Theologis Christianis omina si uanam istam uerborum casu prolatorum, superstiti amq; obseruationem iidem haberent Ambrosius nanu cum siub primo Valentiniano Augusto, Mediolanum, ad Urbem regendam, iudex mitteretur, eidemq; Probus Vrbis Romae praesectus mandata de more traderet multa in unum perstringens, ut ad munus demandatum, non tanquam iudex dut Epitcopus proficisceretur, iniunxit; aut OmmatortT' 2 eius dicinitatis dici possit; quae Ambiolsium postea sequuta est. B. Augustii VS Catechumenus ut nonnζlli periti sisimi uiri scriptum reliquerunt cum magnis ageretur, animi

decantari audiuit idem iis petierari;Accipe lege. atque hoc uerbo arbitratus est se Monui

quid ageret librum sibi proximum in manu si autem ibVili ' 'ta

in quo mox aperto illud ad Roma x III. Legit Nonis commessationibus ibrietat,buS, non in cubilibus, impudicitiis mon in contentione , is mulatione 'ed induimini dominum Iesum Christum. Qua lectione, ueluti caelici omine commotu nihil ultrabamilmum differre decreuit Ouis Ethnicorum non illud quoque inter omina recenseret; quod seniori illi,acticeli Abraham seruo lib. Gene.cap. x x IIII contigisse legimus Θ quicum ad accipiendam filio Do-

aquae uespere accubuiis et illam ex iis quae ad aquam hauriendam uentum eram Su' se coniugem recipere disposuit quae non sibi solum aquam, ad bibendum. Set in tu is ad Cameris etiam aquandos separatam responderet Itilii quod cap. xi in uiro su Eum onatae contigit quicum apparuerimus, inquit eis,sii taliter locuti ruerint adno , ma-

ascendite ad nos, ascendamus ad eos; quia tradidit eos dominus in mani n0 η'

bis sionum .Quin&alia id genus ex sacris codicibus reconior

omina non seruasu Christiani Theologi . tantum qac ira exulent ut ne ipsiam quidem ominis nomen agnoscant quo cum at quando, demicos usius fuisset ustinus se inub. pr C demico . tu mi ' V e6hihahium abhominationem,nequc in ser

Σ heperiisset: illo propterea usum esse aliqua

utem qui eam unciata ab Ethnicis uerba ominosa existimantur, a nostri S

: nun pantur Augussius nanque lib. secundo in Genesim, cap dira

ridens Tliolos,quid iliqvit, tantopere uictu ip scatum sit ascensurus atque, ut immas praedi si iux a non

piunt 3 sanctorum exemplis, posteris omnib0β in Jψ'ς ψ iceni alutamus; surgentes liane diem a rati, uel uxorem ducenti grax muri ' q.' idiotimi, usustini, om-

uoluerit. sed de ominibuS hacccnus Ad

329쪽

o LvD, quod ex sortibus, siue exssertium dixerim missione,&ex oraculis quibusdam, uel talis S abaco, uel alio modo sorte petitis, obiectum est . id respondebimus; quod lib. secundode Diuinat resipondet Cic. temeritate, ca

sit , non ratione, aut consilio sortes ualere remque totam fallaciis esse inuen tam aut ad quaestum, aut adlii perstitionem, aut ad errorem. Huiuum odi pro pterea, inquit, diuinationis genus uita iam communis explosit. Et nullus nogistratus, nullusque uel ipsi, Cicer teste illustrior suis ea temporibus utebatur. Qualis autem, quomodo facta fuerit quarundam, ut Praenestinarum, non longe a Roma

ad orientem distantium sertium inuentio; apud ipsium e rere fusius potes, lib. nanque ecundo de

Diuinatione ex Prauaestinorum monumentis declararia eruit Cicero, Numerium quendam Sus sucium honestum hominem, mobilem, somniis crebris, ad eX tremum etiam minantibus, cum aliberetur, certo in loco, silicem cedere; perterritum uilis, irridentibus suis ciuibus, id acte ecte pisse; itaque perfracto faxo, sortes erupisse, in robore insculptas priscarum iterarum notas is mest hodie locus septus religiose, propter Iouis pueri, qui lacten S cum Iunone in gremio b ortu nae sedens mammam appetens castissime colitur, a matribus . Eodem tempore illo in loco ubi renui ac Fortunae si in aedes est; mel ex olea fluxisse dicunt, arusipicesq; propterea dixisse, summano chilitate illas sortes futuras atque eorum iussu ex illa olea arcam esse factam , eaque conditas sor tes quae hodie sertuna monitu tolluntur. Haec Cicero. Consimilem aliarum sortium oracula, uel sorte etiam temerariam magis Originem habuisse existimandum est. Quid igitur in his sortibus potest esse certi, aut quid, quod impermutabili necessitate eueniat, portendere ille possunt; quae

uel fortunae monitu pueri manumis centur, uel caeco castu ducuntur Praeterea quomodo ries

ista positae in illo Praua est eloco fuerunt, quis robur illud cecidit dolavit insicripsit; nihil est in quiunt Stoici9 quod Deus efficere non possit. Vtinain inquit Cic. sapientes Stoicos effecisset;

ne omnia superstitiose solicitudine,& miseria crederent. Quid talorum temerarius casus, in Gntibus Aponi , in Abaco Herculis, portendere necessarii potuit Carneades, quum caeteris In locis, ries suis temporibus pene refrixissent, dicere ut scribit Clitomachus erat solitus istis quam se fortunatiorem, quam Praeneste uidisse sertunam, ut, etsi tanto cultu ibidem sortes uenerarentur, hoc tamen non aliqua necessi ita te, aut lacorum aliquo fatali decreto, sed temere tantum,' casu, ac sorte fortuna illud accidere, istis uerbis significauerit. De sortuna ipsa, uidi ripatetici sentiant; illis notissimum esse potest; qui summis etiam ut aiunt qabris Arist. philosophiam degustaverunt eamque uela limine salutauerunt. lib. nanque secundo Phusicarum ausculitationum, sortunam peciem esse ait temeritatis , ut si quidpiam ex fortuna contigeriti illud idem caeco prorsus casu, nullaque certa ratione, uel causia, sed temere tantum contigisse, atque aliud

agentibus obiter irrepsisse, ad Peripateticorum dogmata, omnes intelligant, sed de iis prius in secundo libro diligentius in uberius diximus.

Ad obiectum e sortibus ex Theologo respondetur.

CAp. 4 XIII I. os TR Theologi, etsi Praenestianarum, Antiatinarum Burensium, aliarum id genus sortium inuentum, uel Diaboli,4 eius sequacium opus ad animarum perniciema uel impostorum ac improborum hominum ad quaestum ex cogitatum flerant sortes tamen in uniuersum sicut non omnino approbantita neque penitus damnant, abiiciunt modo estedium accidentia, & circunstantia non deordinent, prohibeantque. Quasdam enim utcunque approbant quasdam ferunt, qua sidam uero penitus improbant, explodi int. Tria nanouem sortium genera constituere possumus, ut dicamus, quod quaedani sunt diuinatoriae; id est reni diuinam insimulantes: hat sunt illae, quae a Stoicis uenerantur a Cicerone damnantur a cordatis plutosiophis irridentur, a Theolo ga uero Christiani Spenitus abiiciuntur, e exprobrantur&eos, qvrillas exercent ut causa, V I infuse constat anathematis poena esse plectendos oti licessummi sanxerunt Isidorus lib. octauo Etymologiarum, sortilegos damnat Brtilegi autem

uulunt, In qni quisiub nomine fictae religioni S, per quasdam, quas sanctorum, seu apostolorum uocant torteS, diuinationis cientiam profiteritur, aut quarunculaque cripturaruiuitast wctione futura promittunt

Qv AEDAM secundo politica nuncupari possunt. Voco series politicas nunc illas, quib. maiores nostri,' hodie in diuidendis se penumero hereditatibus, di in delistendis quibusdam magistratibus, in multis locis uti λlitum est quas tum consultorias, tum diuis brias, tum alii modis

330쪽

dis appellare possumus Athenienses sorte V. inra eligebant; qui ciuiles controuersias coanoscerent atque definirent Romae praeter ex decuriis Praeli de indiciorum publicoriim sorte adficiscebat Sortiebantur Romani Prouincias Liuius ynquit Sulpitio Samnites, Apulia Aemilio sorte uenerunt, inter Athletas, Pancratiastasque erat, reserente Luciano, consimilium iterarusortitio. Vnde qui simul erant certaturi, homogrammi dicebantur. Sortiebantur milites praeda, unde Virg. lib. I x Aeneid. . Si uero capere Italiam, sceptrisquepotiriri Contigerit uictori, praedae duceresortem.

t ludis similiter sortiebantur; qui primi pugnaturi,qui secundi, qui deinceps,ut est apud Iomerum lib. terrio liadis in apud Virgiliu in libris quint, sexto Aeneidos,& alibi apud alios.

Has,& id genus alias sortes, quod natura sua malae non sint, sed ad lites multas tollendas, sed an dosi tumultus dirimendos an fraetiis plurimos, qui alioquin insurgerent,inuenta sint; non damnat penitus, aut approbat, sied fert Theologus, nisi uitium quodpiam irrepserit; Miraude, ac dolosiors administrata suerit. Quemadmodum, ad emen quodam ut quidam retulerunt olim inique administrata fuerunt cum enim ad lites in controuersias quasdam longas, quas n- ter se habuerant, Cresiphontes, Aristodemus, terminandas, inter Cresphontem, Aristodemum ipsum, conuentum esset, ut aliquot e luto glebae in urnam aquis plenam per Temeia una coniicerentur, Mille cuius glebas aqua colli quasset,aduersiario cederet; lebas Ctesiph qntis igne durabat Aristodemi uero ad bie in exsiccabat Temenus. Die statuto, utrisq; in urnam immissis, hae mox liquefactae dis luebantur, illae uero extrahebantur integrae qua fraude uoti compoSfactus est Cresphontes. . T4,4 14, sortis genus est;quod nos diuinum,uel etiam consiuitorium appellare pollumus; quoniam in eo consuliturvi manifestatur nobis diuina uoluntas, quo si eo, quo conuenit, utamur modo;diuinae literae non solum non improbare ted etiam modo quodam cominendare nonnunquam facto, experientia, uidentur. B. Augustinus, propterea in Epistolis ad Honoratum in- quit. Si inter Dei ministros sit disiceptatio; qui eorum, tempore persequutionis, maneant; ne faeta omnium in qui eorum sugiant; ne morte omnium deseratur ecclesia si haec disceptatio aliter non poterit terminari quantum mihi uidetu qui maneant, qui fugiant, uorte eligendi sunt. Haec Au ustinus, iuxta illud Prouerb. X v I . Contradictionem comprimit siorS. Et in lib. pri- mode doctrina Christiana cap. xxv I II, ita scriptum idem Augustinus reliquit, OmneSaeque dili rendi sunt; sed cum omnibus prodesse non possis his potissimum consilendum eli; qui pro locorum, temporum, uel quarumlibet rerum opportunitatibus, constrictiu tibi, quali qua- dam sorte iunguntur. Sicut enim si tibi abundaret aliquid, quod dari oporteret ei, qui non habe ciet; nec duobus dari posset; si tibi occurrerent duo; quorum neuter alium uel indigentia, uel e a te aliqua necessitudine superaret nihil iustius faceres; quam ut sorte eligeres; cui dandum el- N et quod dari utrique non posset. Haec Augustinus sors enim, ut in Psalmum m qua idem Ausust. non aliquid mali est; sed res est, indubitatione humana, diuinam indican Suoluntatem N eodem Psalmo David inquit, Ego autem in te siperaui domine, dixi Deus meus es tu,in manibus

a tuis sortes meae. Prouerb. x v i,Sortes mittuntur in sinum, sed a Domino temperantur. Illud for

tasse quidam Philosophi, qui Deum ν, idest sortem fatum nanque sortem uerbum μοιραν

interpretari possumus appellabant, significare nobis uoluerunt. In actibus cap. primo, Sorte pro Iuda MatthiaSconstituitur. Gen. XXI ID. sorte uxor Isaac eligitur. Ionae primo forte Ionas contra mandatum Domini facere depraehenditur Leuit X v I sorte iubetur e duobus arietibus elisi, qui offeratur domino Iosiae x v 11 i sorte terra distribuitur Israelitis. Vnde 'falmo v xvi , Et eiecit a facie eorum gentes,&sorte diuisit eis terram, in funiculo dii tributiΟ-

nis Iosiuae v II, Peccatum anathematis, quo peccauerat Achan, sorte dignoscitur primo Reg. XIII I. sorte deproeliendit Saul lonathan me comedisse Luci primo Zachariassiorte exiit, ut incensum poneret primo lib. Paralip. cap. XX11O.&xxv&xxv .inter filio Leui uaria sorte munera distribuuntur. sed de sortibus erit fatis dictum, si tria tantum addiderimu S.

V iv, quod sors aliquando ordinem 4 diuinam dispensationem ordinate singula distribuentemsonificare uidetur unde inlumno quodam canit ecclesia, Vt cum dies bucesserit, nocteq;

sors reauxerit. Et in Actibus apoliolicis cap. x x v I ut accipiant remissionem peccatorum, sortem inter sanctos. Nam post peccatorum remiisionem sequitur, quasi ordine naturali, fors ter sanctos Dico, quasi ordine naturali, quoniam non est in ii naturalis ordo, sed gratuitus et pro diuinae dispensationis ratione ordinatissime procedenti S. Ad eundem modum umere sortem uidetur Ambro cuin in exhortatione ad Virgines , sorti ueteri testamenti praeterens ortem Euangeri licam ait,Sicut in ueteri testamento, terra sorte diuisa est; itam Euangelio, sorte quadam UcPuta

D mur ad eundem modum apostolus pris ad Ephes capite primo dixit, in Christo nos orte uocari os suisse . quasi dixerit ordine dispensari Πς diui*δ' Alterum,