장음표시 사용
41쪽
An contingentia, temeritas accidant rebus;&ad Physicorum Eopinionum, ad Theologorum sententiam inquiritur CAP. I.
iis vi igitur, quod in hac nostra tam ardua, tamq; difficili disputatione,
considerandum occurrit, est ipsi contingentia. Vtimur autem eo siensi, contatingentiae nomine, quo aliis uerbalibus uocibus uti solemus a contingo nanque coia tingentia dicitur. contingere autem pro accidere, hoc ei nulla ineuitabili necessitate euenire Philosophis, in nostra praesertim latina lingua, communiter usiurpatur. Ea nanque contingere, siue accidere dicuntur, quae possunt&euenire, non euenire. Iam igitur de primo eorum, quae de ipsa contingentia consideranda proposuimus, hoc est, an sitat firmanda in rebus, uerum euentibus, contingentia; hoc est,an dicendum sit, quidpiam contingenter euenire: non contingentia selum, sed etiam temeritas, casus, atque sortuna affirmanda sint, uideamus. Dic tuus igitur, quod re si ita nude,&nulla alia ante exposita, atque allata ratione, contin Fgentiam uelle asserere; error,quia Logicis petitio principii dicitur, esse uideatur; quia tamen, nostra dis utationis series exigit ut hinc tractationem nostram exordiamur, Mindocti, ac rudis est, omnium quaerere causam, rationem non verebintiir sine ratione aliqua cum praesertim ratio item in multis frustra quaeramus sed uel siola audioritate, uel adhibita magistra rerum cuia cha rum experientia, dicere haec omnia, id est contingentiam, sertunam, temeritalcm, esse omnino asserenda Auctoritas sius ficiat Aristotelis, sectione secunda de Interpretatione, ubi ostendio, in iis, quae contingenter futura sunt, hoc est ἐν τοῖς μέλλωσι, nullam partem contradictionis est determinate ueram, uel falsam, sed ut una euenit, ita altera eueia ire potest. Et libro sexto, undecimo Plioris Philosophiae , Metaphysicae, in quibus locis, multa esse per accidens asseruit libris item passim Moralium,& ciuilium commentationum, idem confirmat. In quibus4 priuatoriani mores, aeges publicas, rem familiarem, affatim componere docuit quod frustra prose icto fecisset, nisi humanarum actionum libertatem, tuentuum plurimorum contingentiam, ut notam,& consessam supposuisset. Sed in primis libro secundo Physicarum ausculiationum hoc ipsum confirmauit prorsus Aristoteles . ubi rerum naturalium serio perscrutationem incoepturus ex industria, de temeritate, ieibrtuna considerationem secit: Qquid utraque sit,&inqui cibus praeterea consistat, distincte ad moduna, d eleganter speculatus est Fortuna autem, temeritas, uel contingentiae quaedam sunt, uel longius a necessitate absunt, quam ipsa contingentia. Ex iis nempe locis omnibus, atque aliis tuos consulto omisimus, plurimis mcontin gentiam, illud quod per accidens,& temerarium dicitur, uersari in rebus,constantissime asseruisse; fortunam in iis,quae ex ratione. ex proliolito ciocis ex praesituto sibi fine, quippiam agunt qua scilicet ratione praestitutum finem minus attingunt; Aristotelem constituisse, locupletissime probari potest. Atque in hoc sane imitatus est Platonem praeceptorem, qui in his, quae de Legibus, deque Repub. copiose dii seruit sortunam aliquando- σιου--οm totare, idest, accidens naturae, uel electionis appellauit. Porro brtunam uterque Plato, arist in bonam,in malam
diuisit. Si enim propositum sibi finem homo quispiam non assequitur, sed quidpiam sine praestituto melius, bonam, si quid peius, malam fortunam, dixere. Quod si permultum fuerit illud, quod aliqvis assequutus fuerit, praestituto fine melius, uel peiusci fortunium,uel infortunium, siue scelicitas, uel inscelicitas, uulgo solet nuncii pari. Quamobrem ex doctrina Platonis, Apuleius in I IDogmate Platonis,de bona,&mala fortuna, nobis haec retulit. Instabile quiddam, incurrens intercedere ea solere, quae consilio suerunt, meditatione iscepta: quod non patiatur meditata Ead finem uenire.&tunc quidem, cum impedimentum illud utiliter prouenit, res illa, scelicitas no . minatur at ubi repugnatione istae noctuae erunt, inscelicita.dicitur. Hactenus Apuleius. Casum e in iis quae cum ratione, in illis Aristoteles asseruit, quae sine ratione , sed natura tantum agere dicuntur quatenti praeter uel suae naturae, uel sui cuiusque propositi intentionem, eisdem ali quid accidere, Minterrepere iudicatur. Ex PER Is ruri rursus esse haec omnia, ea rebus accidere, cui non possit meo iudicio, quispiam refragarii conuincitur. Potest enim haec, qua induor, uestis incidi,&non incidi. possum ego scribere, Mnon scribere Poterat prudentistimus ' Vs ora in summum Ponti ficem eligi. non eligi Haec enim omnia contingenter posse euenire, uel non euenire, uel aliqua etia in contingenter euenisse, certissiimum est. Non tamen omnia temere, sed temere forsan uestis incisa est sertuito a me scriptum est; contingenter, diuina tamen sic dispensante prouidentia,
in maximum Pontificem ius mi electus est.
SupERvACANEvM cst profecto contingentiam ipsam ex sacris uelle codicibus demonstrare. quod quemadmodum in sequentibus clarum magis reddetur,aliud non sonent Euangelias
42쪽
u Aetae, cuncta acrorum codicum uolumina. Quamobrem apud Theologos illos,
'' hi die istini, haec propositio Aliquod ens est contingens uera,' in demonstrabi-
μμ ime ueritatis csib censetur.Quod ad exquisitam elusdem intelligentiam, uocsi,
e minorum eorunt, quibus eadem coalcscit, sola cognitio sufficiat. Sed de primo theoremate, an via tacet insit rebus,dierum euentibus contingentia, hactenus.
Contingentia quid sit, ad Physicorum opinionem, ad Theologorum
entcntiam quin etiam ad uberiorem doctrinam, quid sit
casus,&fortuna, ostenditur CAP. III.
adtenus an sit contingentia, per quandam consequentiam an contin oenter aliquid eueniat, ut fieri potuit, breuiter a nobis inuestigatum fuerit; se-it mittim ii quid ipsa sit contingentia, unde quiuis intelligere facillime poterit,
d sit intingenter quidpiam euenire, consideremus. Dicimus igitur, quod hoi est, ut suerunt quidam opinari, contingentia priuatio,aut causia cuiuspiam R sese etiis. ii et efficientis cauis debilitas, impotentia sed de ea potistim tim col tin rientia loquendo,quae uere,& proprie contingentia dicitur: est ut commune Philosiophanti iam loquendi consiuetudinem in sequamur modus quidam rei positiuus δε est pro-orictas quaedam, uel euentus, uel naturae rei illius, quae contingenter postibiliter euenire dicitur intrinseca, qua res ipse, uel ipsius rei eventu esse, uel non esse indifferenter potest. Nam o sise ab interno naturali aliquo principio esse, uel non esse est proprie contingenter, siue pos sibi iter est e posthitidem ab intrinseca cum efficientis, caussae. tum effecti,in causiati, rati , me quidpiam euenire, uel non euenire, est contingenter,sive possibiliter euenire. Differunt autem liuerse secundum Peripateticos, contingenter esse, & possibiliter esse sed, meo iudicio, ratione tantum. Nam qua ratione quidpiam est,&potest non esse, ea postibiliter illud esse dicitum qua uero aliquid non est, .esse potest ea illud contingenter esse perhibetur. Quod enim est,' potest non esse , possibile quod uero non est, Messe potest; in primo libro, cui titulus, Priorum cap. x i,contingens ab Aristotele appellatum suit Seddifferentia ut diximus9 rationis est. Ideo
de id, quod est, sed potest non esse Mid, quod non est, sed potest este: contingens, io sis i- bile.promiscue saepe ab ipsomet Aristotele dictum sulti Nec ut, quid castus,& fortuna sint uideamus idem prorsus putandum est, contingenter esse,&casu, uel fortuit esse ad eorum praesertim doctrinam, qui candide sunt philosophati ut interea Epicuri, Democriti, Leucippi aliorum id genus minus probatorum, Philosophorum opinionem, qui temere omnia euenire dixerunt, secludamus. Hi enim nullam inter fortuito, casu, contingenter esse, uel euenire,distinctionem posuista uidentur; sed haec cuncta, inuidem inepte, simul confuderunt. Sane contingentia ab intrinseca, ut dictum suit, causia est; sed fortuna, siue temeritas, ab extrinseca. illa naturalis est; ista aduentitia illa habitus quidam est ista uero,ut mox declarabitur, priuatio. Verum est tamen, quod latius paulo sumpto contingentiae nomine, ut uidelicet id tantum significet, quod esse, non esse potest, nil ultra,& casus, &Fortuna contingentiae dici possunt sed tunc inter contingentiam, casum, &fortunam,distantiam constituemus huiusmodi ut quemadmodum casius sicut docetur lib. secundo Physicae ausicultationis est amplioris significationis, quam fortuna; ita contingentia est amplioris ambitus, quam sinti fortuna, casus simul Nam si Socrates in balneum lauaru ru descendat, non Hrtuito, aut casu descendit sed tantum contingenter si dum descendit ceciderit, fortuito id fieret si uis; dum ad pastum properat, a lupo diripiatur, non sertuito, sed casu ci ripi u . contingenter autem omnia,&Socratem in balneum descendisse,&dum descenderet c 'i Πωouem a lupo direptam fuisse dicemus. Quicquid igitur brtuna, uel casu evenerit: id contingζnter quoque euenisse putabitur non autem contra. icquid similiter fortuitum est,est etiatem ζr rium, iasii e non autem contra recurrit oratio. Fortuna est quicquid praeter intention in e Proposito, & per rationem agenti contigerit Casius5 temeritas, est omne id, quod agenii quidpiam, ac molienti praeter siue uoluntatis suae propositum, Nelectionem si uenaurae suae intentio' em, propensionem acciderit. Vel fortunam est e casum,agenti cum ratione; casium uero e se fortunam, agenti tam cum ratione, quam sine ratione dicamus. Sed & si casu Brtunam, ic meritalcm sub se contineat, ae compta hendat casum nitulo minus temeritati illi quia proprio nomine illa caruit quae agenti sine ratione contingit, appropriatur. Contingentia uero sit quid quid euenerit sine necessaria, Mineuitabili causa. SED obiicietur nobis; quod alio modo contingentiam paulo ante diffinierimus; cum ea modum diximus esse, cinnatam rei, cuius est, proprietatem: qua res ipsa esse, uel non esse PQ
test. At liaec facillime obiectio diluitur, si eontingentiam prius pro modo, qui rei qualitas nixi' seca, ad sit, nunc uero pro modo, qui rei qualitas quaedam sit, siue intrinseca, liue extrini ς ν
43쪽
per quam res contingens euenit a sua causa in uniuersum producitui definitam fuisse, intelli ICur Ad quem modum& fortunam casum delinitum isse, existimandum cui contin latis, ita sortuna, casus sunt qualitates; modi quidam rei cuius sunt sed illa iv dem; tr Lus, ii dictum it,4 rei naturae intimus modus est; ita uero, modi extrinseci sunt tare ii ii ra' cui accidunt, alieni. Quod res nulla,&euentus nullus, ex sui natura riuitus uel uia is sit . d per relationem ad effinentem causam. Nam belliciente, uel potius ab efficien-
zzzz im tera desectus , siue impotentia, priuatio quaedam sortuita. can etiam modo utrunque definire possimus. Fortuna est desectuScau-
est desectus cauis, siue natura, siue ctiam cum ratione efficientIS dissulatur .dicemus, casius est defectus cauis sine ratione efficienti S. Pon una sunt priuationes,& desectus quidam causarum eincietium in sui effectibus.Velpi, Lerimus quod Brtuna & casus quamuis non casus, sed fortunae tantum ille memineries sub Hrtunae autem nomine, casium etiam compraehendit funicauis eorum, quae secundum aliouod accidens fiunt. Si rursus obiiciam quod thesauri sertuitam uentio, non uidetur es eripiuntio uel deserius effodienti agricolae Dicemus ad hanc dubitationem paulo post accuratius nunc autem dicere sufficiat, quod si temere, praeter intentionem, effoSsio, inuentio th suri acciderit: est ipsa quoque thesauri inuentio, ac effossio defectus, di priuatio quaedam, hoc Vctionis agricola. quatenus agricola in t si intentione, illa euenem habet effossior ille aericolae rationem; nec thesaurum casu, uel sertuna, repertum isse dicemus. Haec omnia tam ad sententiam catholicorum Theologorum, quam ad opimonem Philolophorum, Aristotelis praesertim, dicta putamus. Et contingentia quid sit,hucusque.
Vnde sit in rebus contingentia, insuper casus, Gortuna, ex Philosopho declaratur II.
tertio Theoremate, hoc est', unde sit in rebus, in rerum euentibus continctentiao praeterea casus, Siortuna: hoc est, unde euenire quidpiam contin-renter icatur, uel etiam temere, xcasi nunc inquirendum superest. Ad Phyllicorum autem opinionem prius, deinde sequent capite, ad sententiam Ilieolo oorum, contingentiae, temeritati Scausam inquiremus . Dicamus igitur, duod quavis villosiophi multifariam dividant ipsum contingen S; ad eum. s. ut --- induit primo libro Prioiu AleXan. modii, quo lineam bitariam secare solemus:
alioua do quidem in portiones aequales aliquando uero in portiones aequales quarum eane al h. vi Obddamsiit contin s od ut in pluribu S dicitur quod lineae portioni maiori Nondet alterum , quod ut in paucioribus, quod contra minori lineae portioni: ter iud refert: singu-
α secundum naturam , secundum intellectum, ecundum materian. Aysio-
luterimen,& simpliciter loquendo omitis contii gentia secundum doctrinam Aristotelis, 'orum qui rectius,c didiusq philosiophati suerunt, Ortum ducit a materia Nam libro sexto primae Philosophiae, tex. v. materiam dicit esse causam cius, quod accidit. Et lib. septimo ciusdem texti Possibile, inquit Aristoteles, esse. non esse, in uno quoque, a materia. Is primo etiam libro de Ccelestinatura, siue de simplici corpore, parte trigesima sexta supra centesimam inquit.
:ti deii contradietionis, Me it caula eius, quod est esse, non esse. Et Auer-
zes lib. clido de clauaeratione, c6mento Li. caula, inquit, contingentiae, est missis, venare uidentur, quae superiora capite merunt; dicta ubi casum ab efficiente originem ducere asseruimus. Verum pugnantiam facillime auseremus, si rem ut par est recte intellexerimus . Hoc enim quod diximus, contingentiam ortum ducere a materi duplici ratione ueritatem habere intellioendum est. Una, quoniam cum nullami ut primo libro Physicarum ausicultationum probauit Arist. Mante Aristotelem Plato in Timaeo propriarn formam materia teneat ad omnes peregrinas, aduenti tinSQrmaSsiua natura, materia Ipsa potentiam habet . aqua quidem potentia, continuentiae illius, quae uere, dr Propta contingentia est, origo deducitur quae quidem materia, quia est deessentia reicul US est: ideo contingentiam istam esse rei cuius est, internam proprietatem afferuimus. Altera quo iam , cum materia. per se existere nequeat, quodens sit inpotentia, hoc eli ut dicunt Graeci interpretes est actu ens, sed non est cias m actu; ideo, ut existat necest iam est, ut sormam aliquam semper habeat,&possideat. Ob formam igitur, quam pio tempore possidet, perinde ac si esset ab illa uiribus aucta, aduersus eius efficientis adtionem,&uim, qui Qrmam illam a materia abiicere, mouam ex eadem euellere, atque educere conatur,
44쪽
rebillis, contuma semper redditur. Hinc alterationes ad rei cuiusq; generationem atque ad recentis formae ab ea eductione, praema quaedam in materia dispositiones, ad eam naturaliter a genti subiiciendam, tanquam pugnae appalatus quidam ad Oppidum debellandum, de necessitate
praerequiruntur: quod ea natura constituta illa sit ut&si illam, quam non obtinet formam, sua natura, quadam ita dixerim connata sibi propensione appetat: hanc tamen, quam habet aegre dunttiat cuique nempe magi inaturale est, ab aduersantibus, perniciosis sese tueri quam ex seipso aliud quidpiam promere 'generare. Dedit enim inquit lib. secundo prosa, de Con sol Philo u oethius diuiro prouidentia creati a se rebus, hanc uel maximam manendi causam ut, quoad possunt, naturaliter manere desiderent. Ob priorem rationem, contingentia illa, quae uere, proprie continSentia dicitur Ob posteriorem,sortuna. temeritaS; ab ipsa materia, duVeiunt originem Nam si uirtu effectrix, aqua iam materia assicienda, iro cuiuspiam sorma edi ictione. di ponenda erat ex aliquo accidenti debilis effecta fuerit, Minfirma ut sormae, quae dudum in ipsa exitiit materia, contumaciam obtundere, lumillimam sibi, atque patientissimam materiam reddere, ac subiicere nequeat prodit statim temeritas. Et contumax materia, temerariaque, quae agenti illi qui principio rem aggressus fuerat stiperuenit causa; in eum agentem, quem diximus, insiuitati foeda siuae uictoria non parua,neque paucasigna ostentat, gibbos, laudos, sedigitos, bicipitia,&innumera id genus alia monstra, quae longum admodum esset enumerare ut tandem ab est icientis causa impotentia, & priuatione monstra,vi temeritates ducere originem, recti isti medietum fuerit. Hinc nempe euentus ibrtuitos,&casuales,hinc monstra illa, quae plurium quasi mutuo pugnantium militum cicatrices, & uulnera repugnantium sormarum simul imagines praeses erre uidentur hinc denique totam temeritatis naturam ortum ducere putandum est. Haec quam diximuS, materiae pertinaciam, in sertuitis,& temerariis euentibus cum ex multis accidere postit, tum potissimum ex agentium omnium sublunarium quod a primo, ac praestantissimo agente ista subcoelestia efiicientia ualde recedant debilitata admodum ut diximus in uniuersum, atque inefficaci uirtute, quae uel intrinsecus deficit, uel extrinsecus a circunstantibus rebus,ut a regionis intemperie, a circunsu adiuersorum agentium uirtute;&ab aliis huiusimodi causis multis impeditur; ne uel si quid materiae deest, suppleat; uel demat si quid superest uel pro formatione eandem disponat,& humilem pro fine,quem intendit, suae uirtuti subiiciat. Quamobrem non nisi aliud quidpiam agentibus, ac molientibus, fortuitos,
temerarios euentus in medium obiter obrepere, conspicimus. ut omnino in his quae alicuius gratia fiunt Drtuna, casus contingant, obiectis quibusdam, quae prioris, irincipalis anentis scopum impediant. Q o D si hic obiiciatiir, quod contingentia esse priuationem, uel efficientis impotentiam, superius negauerimus; sed dixerimus, rei cuius est, esse modum, proprietatem quandamn turalem habitum quendam positiuum nunc auteni a priuatione omnium formarum, quae est in materia quod cuin prius dictis pugnare uidetur ortum illam ducere fateamur. Resipondebimus, quod nunc, non quid sit ipsa contingentia; sed unde ipsa, & fortuna,& temeritas ortum habeant, X ponamu S. Licet enim ea contingentia, quae uere, proprie contingentia dicitur, priuatio. defectus non sit sed sit modus quidam rei positiuus; iei ut dictum est naturalis quaedam proprietas, qua esse res potest,& non esse: a priuatione tamen formarum omnium in materia, haec contingentia, ista proprietas, Mab essicientis impotentia, temeritas,& casus secundum Aristotelem omnes recte philosophantes, eo, quo dictum est, modo, originem ita trahunt ut sine huiuscemodi Hrmarum omnium priuatione in materia,c5tingentia. sine proximorum agentius imbecillitate, inefficacia, temeritas, & casius emergere, ac produci non posiSint. I dicas. Insertuita thesauri inuentione, nulla est effodientis imbecillitas; immo ut ex libroce Ona fortuna. ex lib. secundo Magnorum moralium affatim intelligi potest9 eorum qui sortunati unt, uires a uirtute quadam superiore intendi,confirmari, atque augeri dicuntur. Vnde in 1as, in quibus minus est rationis, plus est sortunae. DIXI M v prius, quod duplex est Brtuna, bona,&mala. De mala, dubium non est, quin exambecillitate agentis procedat quum sit cuique a natura tributum, ea declinare,&propellere, qua ei nocitura uideantur. De bona autem, ad calcem capitis praecedentis, sumpto ab illis exemplo, qui inter Odiendum, thesaurum reperiere, dictum suit; quod ipsa etiam est ex imbecillitate agenti, sumpto agente ut uerbi causa diente ea tantum ratione, qua agens fodiens, qua ut ii exemplo persistamus agricola est. Nulli sane dubium est, quod ut agricola, aliud quid-Piam ill Cintendebat, quam uel thesaurum effodere, ut thesaurum est; uel tirca illum occupari, actionem priorem morari, uel etiam penitus derelinquere. Nunc praeter hanc, alteram, Dr-x moliorem afferimus resiponsionem; quae est, Quod bona sortuna ut thesauri estosso' non euertit praeter agenti intentionem; sed agentis intentio duplex est, actualis. habitualis; sive, quodUςm eli, in actu, inhabitu .lta nempe intentionem, Physici,& Theologi tapius distin et
45쪽
. a , ubi ea suem illum spectatur, qui ab agente ipso arrunt actualis quidem intentio circa rem ita uel RV scis h. bitu tantum
ctu proponitur intendit in si uis eum consequendum is c.
ab astente intenditur a quo nil 'QV' otitieipatum habitu intendit qui sacer' aliqua superet set. incit pς δ udis etiam summi Pontificatus dotii dignitatem actu deiider xi ph p ponit, atque intendit, rerum comam, c
inodere accurate prosequitur. Dicimus tunc, quod& si casu uno au' l
Vnde rebus accidat contingentii,&insuper temeritas,&Brtuna, ex Theologorum scntentia. CAP. V. . mne hi ranae iam ex Philosophis dictae sunt, contigentiae, Ῥ
perat; quoniam diuiua uolunt reuoluerit; uoluerit inqV m QRIPT ede e tie non accedere ualeret, eo Heum illius naturae, ut ad ista spectanda, pro arditrio, ULUM , eerit 4 accessuro etiam suppςxi istyx sto totius nunc Christi gregis, ac cav
fariis solum vi qui in necessarii sed contingontibu ς istatuat ab aeterno, ac decernat; insurius secti0'. ' Tlisper optamus nonnulla Theologos nostros in aeternit x ligi Rr pro Q j iintelliuentiae,quae ona signa originis illi uocitarunt,pcrpendςrς,inqu0rum prim , μα in in dentiam uretasutiplici u ot Patrem a se, Filium a patre, Spiritum sanctum p xyς 'I0,ς
simctione in tertio, Deum inum intelligente intelligit nanq; omnia per diuina e is
p re pozeriore uero coplexa & horum quaedam assim rue, hominem esse aiuniat, lapide
46쪽
esse bbstaritiam asia ne atiue, ut hominem non est e elephantum lapide non esse aiat, huiusno
ena intelli it nilia, alia impossibilia, nonnulla necessaria; Salia contingentia; hoc est ditactu aliqua ita intelligit, quae si aliquando sunt, a causa necessearia producuntur alia uero, quae ana1nime neces aria;& quae uel actu eueniunt, uel possunt euenire nonnulla etiam intelligit quae imastin itione, intelligentia queunt esse caeterum caulam suae uerae ac realis existentiae
iodo halia r possunt,sicut illa fiunt, quae impossibilia dicu tur. In quarto signo determinat
nullo mlit, is tuum, contingentibus, quae eitc. non esse posisunt, quin etiam de necessearns. de
imo sibilibus secernit sed ut is
halunt. sed quae talia respective dicunturo Oc Cit, ut ad physicam, Mnaturalem causam referuntur; quae nihilo mi nus, ad supernaturiem causam, Mad Deum relata,contingentia, possibilia dici pos
ut. De quibus, quem ni odum diuina uoluntas ab aeterno constituat,&determittet, inserit S bro octauo cap. x iii i declarabitur. Nunc autem tantum dictum sit, quod ea, quae siue neces fano siue contingenter,sive etiam temer Cueniunt eueniunt certe cotingenter cuncta, si ad Deum euentiunt eras, quae in orbe uniuersis eueniunt non nisi inrcedente diuinae uoluntatis . t rminatione euenire posistant Verum enim uero illud in primis cie dum est, quod si niuita, inm, qtiod paulo ante diximus, fusius postea declarabituri ad diuinam uoluntatem relata cuncta continetenter eueniant quod tamen sertuito reuera S proprie, si ad eandem referaturi Quod temere, quod ut inserius copiose exponetur sine ratione, aut praeter rationem eueniat, est nihil sed ea, quae fortuita re uera dicuntur; ut ad humanam libertatem, inferiorem aliqua causam inefficaciter operantem relationem, habent, ita dicuntur; quae rursus casualia, uel teme-xaria nuncupantur; ut ad materiam, uel magis, ut ad secundam aliquam inefficacem causam inbecilliter quidem, sed tamen naturaliter agentem, cuiuSactioni praeter intentionem obiter quaepiam impediens obrepserit causa, relationem habent, ita nuncupantur. Illud einper quod Q-quenti capite plenius disputabitur in huiusicemodi fortuitis,& temerariis euentibus omnibus intelligentem quod cuncti tam rheologi, quam Philolbphii Stoicos excipio in eos , qui euentibus lingulis aliquam per se causam ascripserunt, de quare sequenti capite uidebimus exactius θultro confitentur quod ea ratione, qua castiales aemerarii illi lint; non esse in eis per se inqui rendam aliquam causam; quoniam causam per se, propriam, renuit eorum natura sed a materiae pertinacia, ab efficientium it dictum nait infirmitate, praeter eorundem intentionem, uel propensionem, iebus, Miplis efficientibus causis obiter, aliudq; quidpiam illis molientibus, adueniunt temeritas, & cassis, Librtuna Satis igitur nunc sit, unde ortum secundum Theologos, Iecundum Physicos habeant effectus temerarii,& contingentes, in uniuersium indicasse. Quomodo autem inde singuli oriri dicantur, exastissime declarare, non solum extra propolitam disputationein, iam, quam in disputatione, nobis proposuimus, breuitatem omnino est; sed extra methodum omnem, disciplinam cum praesertim, nulla sit scientia: quae non singulares euentuS reiiciat.
An fortuiti, casuales euentus, per se causam habeant, inquii itur. CAP. I.
vo NIAM ad calcem superioris cap temerariis effectibus, per se causam, ab ipsa natura, denegatam diximus, cunctos tam Physicos paucis quibusdam exceptis quam theologos, ita ut res se habet existimare affirmauimus; non
ab re sorsitan fuerit, corum nunc rationes, siue argumentatione adducere, qui secus sint opinati;&casui causam determinatam, certam, essentialem, Mnecessariam posse asisignari crediderunt. Ex iis autem haec una est, ca de quibus, tanquam de conclusione, estectu, perfecta scientia haberi potest, causam per se,N certam habere dicuntur. Fortuita aute ut uerbi causa monitra, clusinodi sunt, de quibus periecta cientia potest haberi. Nam&libro quarto de Generatione animalium, cap. IIII, contra Democritum, asteri Arist. causas cur monstra generentur. Et Albertus cognomero Magnus, uel potius Alemannus cap. iii, tractatus tertit,lib. 1i, Physicorum, multa disterit de
et lactus temerarii, monstri causa. Multis modis confirmari potest, quod dictum est. Nempe libro tertio ineralium cap. primo asseruitidem Albertus, scientiam inueniendi thesauri Post enim aliquot demetallis, haec ad uerbum ille subiecit. In quibus locis,in montibus haec inueniantur; quibus indiciis, partim est scientiae naturalis, S partim est cientiae magicae quae uocatur, dein uentione thesaurorum. Haec ille . Est autem inuentio thesauri, quid temerarium, D fortui -
47쪽
Qrtuitum . Fortuitorum igitur potest esse scientia eorum ergo causa certa, insem quod monitri ira, ut homo edigi tus, uel bicepS, habent similes. certa Lausas, a quibus,
si1 ille extiterint non esse ista non pollunt
ratio sit ista In illis efficientibus causis , a quibus monstra,' casiualia fieri dicun odit botentias quibus istiusmodi temeraria euenta Cificerentur nil Π' ,' sunt ista principia &istae potentiae aliquando rςduimo mentum es trinsecum contingeret tunc; ut possibilitas in illo esset ociosa. Haec ille. Si igitur ex impedimento isto monstra eueniunt, erit impedimentum istud per se causa mons piis er se intentum alaatura . .
T. Pi quoniam qitae nati ira intendit, causam habent per se,& certam iii tendit autem notis imum natura orbi uniuersi in re ritatem. perrectionem igitur ea omnia, quae adhuiuscemodi persectionem faciunt, in te ritatem, per se natura intendit; habent per se causam, sed ad eam monstra. casse alia faciunt; haec ereosint per se a naturam tenta, habent igitur certamis per se causam Accedit, quod saepe idem effectus, qui ad unam aliquam causam relatus 'dicitur esse per accidens relatus ad aliam, maxime ad primam, dicetur esse per se. Sed clici ei se et se non posset; si modo aliquo causam per se non haberet. Poterant Maliae ad hoc idem actduci rationes plurimae sed hae sunt i latereas, quae adduci pollunt firmiores. Siquidem his diluendis ad ea omnia, quae possunt Obiici, refellenda aditiis aperietur. No contra diximuSc
sualia minime per se causam habere . Nempe si casualia, temeraria propriam . per se causiam
habe tuo certam temeraria non essent temeraria quod contradictionem . mapolsabilitatem includit. Non enim it saepe dictum suit habent temeraria per se causam ; sed obrepunt causae et si Deflentiali dum aliud illa moliri contendit Exemplum . Lapi dum sit grauitate ,
naturali sitia propensione ad rerum grauium locum, ad mundi centrum descendit, in caput raetereuntis decidit illudque flacgit cum nulla tamen sit in lapide, ad frangendum caput, naturalis propensito, ut omnino nulla posisit huius effectus, capitis fractionis eis per se causa.Si dixeris Si an id decidenti, caput suberit Socratis non poterit caput eius non intringi; posita causa se uitur cile us. Est igitur de sicensus lapidis causa per se,&necessaria illius effectus, quem alioqui casualem nuncupamus. Respondebo ego, quod positis causis omnibus cuiuscunque esse tactus quamuis maxime sortuiti , temerarii, non poterit effectus ille non produci. Non enim dicitur uuispiam etfectus fortuitus, aut temerarita S, quia non ponatur, polita eiu adaequata causa qua ex multis saepe causis, siue simul, siue quadam serie positis proficiscitur; sed uel quoniam eius adaequata causa per acciden Sionitur; quoniam neque a natura, neq; ab aliquo per se inente, eius positio intenditur, uel quoniam etiarius, ut fit ab hac causa, uel ab his causis, ita aballa uel ab aliis fieri poterat, uel etiam propter utrunque Per haec autem quae dicta sint, ad biecta facillime resiponi cri potest. Ad primum duas dare postumus responsiones. Vna est, quod monstra, ut monitra lunt; non habent ut dictum fuit certam, se se causam ; quoniam multis modis potest monstrum fieri; ut si fiat quis sedigitus, monstrum est, aut si biceps, uel si monoculus aut clatulus , aliis fere modis infinitis. cum enim extra naturalem suam dispositionem unaquaeque res fuerit, monstrum erit. At quot quaeso modis, rem praeter sibi naturalem dispositionem fieri contingit Altera, quod esto, quod uno tantum modo. per unam, certam tantum praeter naturalam causam disponi res posset ad cuiu caulae positionem , monstrum ex necesse itate sequeretur; non propterea uiceretur monitrum habere per se causam; quoniam natura non intendit causam illam, uel ui plures causis fuerint ad idem monstrum, ad suae adaequa Atae causae intes ritatem concurrentes cillarum causarum coniunctio ut diximus non m tendi tur a natura. Sed per acciden S, casu coierunt illae causae. Sed instas, quoniam per similes causias monstra similia fiunt, certe hoc uerum est ut iam diximus quod positi causis, omnibus cuiuscunque enectus, etiam temerarii non potest non sequi es ectus; sed ponuntur causi monstra, temerarii tactus non cr se, sed per accidens tum quoniair loco quarundam, aliae constitui poterant, tum quoia iam non sitiat earum connexiones a natura tentae tum quoniam monstrum
qua monitrum esto priuatio est priuationis autem causa Cut alias demonstrabimus' non nisi riuatio esse potest; qua priuatio, cum sit non ens, non potest poni in esse, nedum habere per
se causam. ea enim tantum, quae habitus a Physicis,& positiones dicuntur, uere habent esse, ueram per se habent caulam. Si dicas, sextus digitus non est priuatio, sed actuale quidpiam, positivum Dicendum , quod bitariam considerari potest digitus sextus, ut est detornuta manus, praeternaturalis quaedam dispositio,&.sic est priuatio, monstrum,&non habet caulam nisi
priuatiuam Mnullam per se causam habet alio modo, ut tale quiddi hoc modo non est simplici
48쪽
LIB. II. DE MONTINGENTI A. is ter priuatio sed potin positiuum quidpialia, suo modo habitu quidam, labet causam positiuam, quam cicere possumus non esse per se, sed per accidens quoniam neque Sol in generatione, neque homo, neque, breuiter, natura illum sextum digitum intendebat, sed obiter temere causis per se, estentialibus illa causis irrepsit. Quod si obstinate contendas, effectu illum habere causam per se, quoniam ad politionem unius certae cauis ponitur ille effectus Dicendum, quod non lirum illud ad certam suam , determinatam caulam relatum, non habebit rationem antplius monitri, ita uationis, sed politivi, clitus dam,&speciei,& naturae quod in serius epitis, sed potissim in secisone se lori lati cap. XI,&xx i, liberius declaraturi sitimus. Quamlibet autem pectem,S naturam, causam habere per se, necessarium est. Sed demonstro, non ut est spe- cic s. natu aquaedam, sed ut monstrum, est quaestio de eo nanque diximus,4 repetimus quod nullani per se caulam habeat. Vnde aequitur ut nulla de ipsi scientia haberi possit quod si, non iit monstitim , sed ut species, matura quaedam est, consideratur; habet per se, causam. per illam eadem scientia proprie haberi poterit, Ad secundam tria dicimus . Vnum quod illa principia, illa potentiae, quibus monstra cibiciuntur, ut monstra triat, sunt potius impotentiae, irin- ciniorum desectus, priuationes, 'uam potentiae, irincipia. Vt ea quamuis priuatione sunt, poni in latura, Mexistere sit impossibile. Existentia nanque habitus, ciet positiuae proprietas quedam eis, quae priuationi conuenire non Potest. Alterum qu od non ualet ar umentum. Si potentia cum defectu sibi posisibili non reducitur adactum sequitur, ut frustra sit data illa potentia nisi cum additi, hoc est, sequitur, quod frustra sit data illa potentia de iciendi. Sed dices, est argumentum Aucr. Negamu in hoc Averroem, si illo modo intellexerit multa nanque dies it Averrois , liae mera sunt philosophia deliramenta. Omnis nempe potentia tam passiua, quam activa, data est a natura cuique, non ut deficiat, sed ut perficiat. Tertium, quod est,ctia, quod argumentum Averroi SadmitteremuS; non tamen admittendum est hoc argumentum , ipotentia deficiendi non reducitur ad actum, est ocio fit ergo si reducitur, per se reducitur,4 a nati ira, eius redia tio intei aditur. Non est dubium, si possibilitas deficiendi potentiae uisiva non reduceretur adactum, quod potentia illa deficiendi, esset ociosa; at si reducatur, fiat caecitas; non dicendum est propterea, caecitatem habere causam per se, Munatura intentam Si tamen ratio aliquid concludit demonstro, non ut est monstrum, concludit, sed ut species est quaedam in natura, de desectu causae, non ut descetuS, sed ut ex modo deficiendi, causa alia per se,&c politi ua statim iiirurgit.
At tertiam, ultimam rationem dicendum est quod temeraria, ut monstra, sub ratione qua moni ira sunt, si anti ut paulo ante dicebamus priuationes; pritiatio uero est non ens; non en Sautem non potest elle de integritate, persectione uniuersi, nisi ualde per accidens,ad quem modum furis suspensione dicimus esse de persectione ciuitatis sub ea tamen ratione, qua ea, quae appellamu monstra, entia quaedam, matura quae da unr; possunt esse de integritate uniuersi, iationiam species quaedam in natura sunt, labent per se causam,& sunt a natura intenta,idcirco mud integritate. perfectionem per se faciunt, sed ita sumpta,& hoc modo considerata, monstratio sunt. Ad confirmationem, dicim us, quod effectus per accidens sint in duplici differentia; quidam secundum quid, auidam simpliciter illum uoco per accidens secundum quid, cuius causarum cocurtu Sab una earum intenditur,ab altera noni ut fit cum clam inimicum suum quispia aggreditur, inimicorum certe concursus ab uno tantum, ab invasere. s. intenditur. Simpliciter uero illum uoco, cuiuScausarum concursus, a nulla earum intentus est rite quidem, ad quod uolueris, comP r tu, semper est per accidens, etiam si ad coelum &ad Deum retuleris quod inserius comm .im demonstrabimus. Ille uero si ad eam causam reseratur, intuitu cuius casialis dicitur, D Pr rixi Sest,&per accidens. Vt semper effectus quilibet, qua casualis est, per accidens sit; HV Odo causam per se, issentialem habere dicatur. Et de his in praesentia dicta, sufficiant. ζ' 'tingentia autem an sit, 'uid sit, inde sit, tam ad Physicorum opinionem, quam ad
Jheologorum catholicam ueritatem, hactenuS.
De Necessitate, an sit, ad opinionem Philosophi, ad sententiam
C NTINGENTIA, quantum di utationi nostrae sat est, hac tenus di Dic ruimi: S. Verum tum quia oppositorum eadem est facultas, disciplina; Nx'nui S Otitia quod mutilo referri illa dicantur ad alterius cognitionem mirinc iaciat . tum quia disputationis nostrae series, intelligentia deposcit, utram cccs,itatis, quam contingentia naturam in primis diligenter persipe t mbabeamus etenuia sine ipsius contingentiae, Mnecessitatis cognitione, qui sic
49쪽
IVLII s IRE NIL DE FATO uel non aliquo modo percipiamus proptere dς ipse
liter Onnonicen sieturi quod nise fatis inferius libro tertio, cap. XXJ. declarabitur ea percurrere iri in P ι NUUM eontii, centia declarata suerunt. Omni igi
turnon inepte philosophantuin P sit: neeessitatem absolutam aifir-
disci linam si a funeriore ubstantia dependeat, omnino tamen, ad illorum dogmata, mere denendere censeatur simpliciter tamen, Sabsolute necessaria est praesertim penes Arillotelem manu tore Platone in hac causa non dissentire, tenent Alexander Aphrodisi eus, Αim Ioannesio nomento Philoponus, Simplicius, SymnuS, uniuersii
um habui e aut caeteros intellectus, Minferiores Deos ad suam aeternitalcm summi illius Dei, Iis patrem atque opificem loco citato idem Plato appellauit opcram digere, a terit aliud nobis, quam temporis ab aevo, is seriorum intellectuum a superioribu S, cini rum denique rerum ab uno Deo Opt. Max.dependentiam significare uolui m ph cin scholis Philosiophorii, Platonis praesertim,& Aristotelis, Maliorum candidius philosophantium abiblute necessaria est enuntiatio Coelum mouetur .atita similiter. Equus est animal; etiam si huius quidem accies esti corpore, illius uero a superiore substantia, ueritas in esse dependeat. Qu'daeternis temporibus& coelum sit, idemq; moueatur, et equus sit, dema sit 'mal cauda enim inhaerentiae praedicati in subiecto in his propositionibus, ad eorum discliplinam impediri non potest. Nostri Theologi, quantilis cum Philosophis illo conueniant, quod maeternis absolutam neccsisitatem confiteantur, discrepant tamen ab eisdem inuoniam illi numera aeterna astruunt hi uero unum Deum benedictum. Ad calcem namque prioris ad Ti-
Rex reoum: Dominus dominantium, qui solus habet immortalitatem. Et lib. secundore iachabaeorun, capite primo dicitur. Deus soluSiustus, solus omnipotens , solus aeternus edde necessitate eorum, quae aeterna esse dicuntur, hactenuS. Ea autem, quae neque a Theologis, neta physi , aeterna dicuntur, sed caduca fragilia, temporaria sunt secundum philo sophantium disciplinam , necessitatis duplicem speci cm recipereiosi
tum relationis. Causae enim naturales , do naturaliter agentes, a causis item superuenientita et editae, ii possunt, secundum Aristotelem,Saliorum recte philosophantium di pro ratio esse virtutis, I naturae in materiam praedit positam, modo debito appro
ximatam effectum non producere. Hanc quid cia necclSitatem relationa S, ego necesSitatem o-
mo sinis, non produci non posseunt. Illam uero neces itatem, condicionis necessitatem ego appella,quamLo es necessitatem consequent cenuncti pauerunt. Ea autem est,quansi illud, quocsponitur, cotingens sitis contingenter ponatur)alterum tamen prorsus N euitabili quadam: ecessitate conse quitur, etiamsi illud, quod sequitur contingens, uel etia Dossit. Lxen alum. Si Socrates currit, SocrateSineuitabili necesse itate mouetur. vi enim accidentariun sit penitus, Maliquando etiam causiuale, Socratem loco moueri; supposito tamen in Icum, etiam si contingenter currat,ipsum tamen moueri, est adeo necessarium, ut non mo eri, sit penitus impossibile'. Priorem illatia necessitatem ua,nfectus in causas sitas retulimus; indua friartesdiuid me possent accuratiores. quoniam&si naturali Scausa in materiam praedispositam, non impedita de necessitate aetat impedita tamen pro ratione impedimenti, ait non laus, aulae re. Impediri autem potest, uera nobi S, uel causa superiore. Quamobrem usi effectus temporaneus si caula naturali euenerit, quae a nobis nec impedita sit, nec impedi potuerita absoluta lineuitabili quadam relationi S necessitate, euenisse dici potest ineuitabilitatis nun Ioue latius sumpta ut nauis mersi ex tempestate, domu euersio ex terraemotu; π uittae Vise tuis: alia id genus innumera. At si a causa euenerit, quae potuerita nobis impediri S non impedita suerit, necesse itate quidem Illum euenisis edicemus; sed non ita
ut priu u euitabili . cum clarisis imum sit, potui si a nobis effectum uitari. O me si
relationis, conditionis etiam necessitas appellari poterit, non contra quoniam
uod causae ponantur, positae non impediantur; quibus demum non impeditis non potest
6um e us Ethii s generis innumera sint apud Physicos necessaria. Quae quidem uoniam necessaria sint, eo modo, quo necessaria sunt; non esse non possunt ut autem non possunt: esse in quandam ineuitabilis .necessitatis praeselerre uidenturi a qua nihil Ommus In eui tabili necessitat: saepe longis me absunt. At paulum ad Theologos nostros me conuerto De
50쪽
ne quorum catholicam uelitatem, praeterquam in repugnantibus . in his, quae ex conditione nuper dixi is, ine necessaria; qualia sunt illa, Si currat mouetur; Si est equus est animal curia
rete certe de non moueri equunt esse, mola este an unal quod idem de aliis huiuscemodi in hi nitis senticii dum est implicant, contradictionem includunt ut illa ficta sit penitus mapossibila His inquam, aliis id genus, excepti S, nullum, non in HS inferioribuS, materiaci tantiit ted in uiuueri prorsius creaturarum natura , necessitati genu asserendum est. Nec est mistis duae dicta sit ut absoluta aliqua, aut ineuitabilis, sed tantum conditionata necelsitas, quae
nihilominus, quoniam antecedente supposito, non sequi consequens, est impossibile Devitabilis neces itatis speciem, praeses serre uidentur. Nullam namque relationis ineuitabilem necesia stat in alitin iis, quae temporanea sint, aut in illi S, quae a hysicis aeterna putantur; contiteri, Tu in i nostrici untur,quod omniu4 naturaliter, libere. temporaliter, Muiterne agentium uim ae potestatem impedire, stupendere, uel etia in oppositam sua uirtuti operationem trahereis impellere Deus ualeat, ut inter omnes naturales caulas,uulla sit, quae tantum uirtutis hai utam necessitatem, debilibus admodum rationibus, asseruisse; in plerit 3: suae Theologiae locis multos effectus absolute nece Sarios construxisse quibus causas etiam simpliciter nec sisarias connexisse, uidetur. Vt ea quidem dixerit absiolute necessaria, quae corruptibili, potentiali cata ni materia Millos et fectus absolute necessarios asis eruerit, quorum causis et sent nece iasaliae Ea uero contingentia, quae materiae potentia sui partem haberent. Et illos ci cius contin mentes, quorum causae contingentes essent. Sed, quaeso, inter effectus omnes, qui in totomulido, uni itersoq; Orbe reperiri possunt; quos nam magis necesse arios iudicabimus, quam ignem urere Θ celum moueri Solem lucere, uel etiam moueti, Multerius ita dixerim progredi si enim illa, et fectus absolute necestarios ille non existimat nescio, quae alia possunt illi uideri effectus absolute necesserit. Haec autem quod absolute , simpliciter contingentia sint cxsacris literis liquido edocemur. Nam&tribus pueris ignem accensis sornacia, tam Ioanni Euangelii laeseruentis olei dolium pepei cisis e & Solem adius Sum Iosia perstitisse ; et precibus Isaiae di etiam retrocessisse. sub morte D. N. non illuxisse,in sacris codicibus legere possumuS.Nonio uidem negamus, effectus illos esse simpliciter, Mabsolute necessarios quorum causae sunt abio: lutei simpliciter necestariae Dimpediri non possunt, sed ad quem modum, creaturam aliquam, causam abiture neces lariam 4 minime impedibilem ille faciat; non intelligo . Cum in ententiam B. Augustini super Gen. ad lit communi consensu, Theologi omnes, ipso etiam D. Thoma non excepto, facillime ueniant quae est quod adesse quod creaturae obtinent omnes, non secus illas se habere, quam aeris illuminatio, ad lumen solis se habeat. Habenti igitur in se ipsis cunctae deliciendi principium, sicut aer tenebrarum absente solari lumine ut non solum impediri quaelibet, sed etiam non esse possit. At haec missa faciamus. Manifestum igitur hactenus factum est, quae sint absistute, ineuitabiliter necessaria quae rursius minime ineuitabiliter. Quae item etsi non sint, dici tamen, utcunque possitnt, ineuitabiliter necessaria; quae ineuitabilis praese-serre necessitatis speciem uideantur; quo modo; tam ad physicam disciplinam,quam ad Theologicam ueritatem Quae enim causam habent necessariam, 'uae impediri nullo modo possit ineuitabili necessitate eueniunt. At ea quorum causae impediri possunt, ineuitabili necessitate non eueniunt,4 si euenire non illa uideantur.
D Quid sit necessitas penes Physicos, tenes Theologos,
declaratur CAP. VIII. secundo Theoremate, quod deinceps sequitur hoc est, quid necessitas sit;
nunc est dicendum. Inquirimus autem non illius necessitatis in hac nostra disputatione, diffinitionem, quae commodum uel utile magis quam necessitas saepenumero dicitur; sed eius, quae uere necesis itas, proprie nuncupatur: ipsi contingentiae, e regione,&formaliter opponitur. Nisi sorte, quemadmodum superiori capite diximus necessarium esse trifariam simpliciter, relatione, conditione ita triplicis necessitatis destinitionem inuestigare uoluerimu S. Et illius, quae contingentiae ex diametro vi formaliter opponitur; quae uere sola, S proprie, sim Pliciter necesisita est, necessitatisq; nomen sibi sola iure uendicare, meretur. Et illius, quM ad causam non impeditam, sed sua natura operantem, consequitur; quam necessitatem, relationi necessitatem uocabamus: Et illius praeterea, quae aliunde, siue ab extrinseca aliqua causa, hi
nu sorte naturali, rebus accidere potest oer uiolentiam, & coactionem siue pcrsimpli Vcm CV V iuspiam