장음표시 사용
51쪽
iuspiam accidentis inhaesionem siue per cuiuspiam rei positionem; esse intelligitur imam ne ora IV Qitoliis neeessitatem nos prius appellabamus de hi igitur tribu necessitatibus d amolio in ipsius necessitatis, doctrinam,quid unaquaeque sit, inuestigandum a nobis nunc superest Dic tur, quod sicut contingentia illa, quae uere. proprie, &formaliter est con
nu ut e fui secus omnino aduenientus qui fusiu sumpto contingentiae nomine,modi contin-
o trita nectes regione propriae huiuscemodi contingentiae
gQntiae DV VpδΠPQ V si intrinsecties, possitiuus non enim est necessita quid addi lis, uel Blso existimauerunt est, illius rei quae necessaria est, modus, proprietas quae Mintaa naturalis, qua id, quod est, sua natura, hoc est, exsibi insito, naturali princi-
bsolute impliciter non esse non potest. Alii autem necessitatis modi extrinsec sunt, vel hii ovibus adueniunt, extrinsecu Spenitus accedentes: qui susius sumpto necessitatis nomine non autem uere, proprie,necessitates appellantur. Et quamuis de ista tantum necessita e riuae ut diximus rei intima,inaturalis est; qua etiam necessaria dicuntur Ilia, quae uere, lorobriet simpliciter, ineuitabiliter necessaria siunt sufficeret nobis sermo tum quoniam sola illa continoentice, ut superi u diximuS,Minferius libro tertio, capite x xx I, copiose demonstrabimus e re non e opponitur tum quoniam Stoici necessitatem absolutam, quam Fatum phellarunt L ineuitabilem prorsus, in cunctis rebus ita tuentur, ut ab extrinsecis causis, sicut in
libro primo Quaest. naturalium, cap. Ioci, testatuSest Alex. Fatum deduci minime omnium lateantur Quia tamen Fati assertore quam plurimi, rerum, eventuum extrinsecam causiam,hoc est causem Detricem a forma, Mnatura rei, quae essicitur, longe diuersiam, illud esse aliquando asseruerunt Dipsi etiam Stoici aeternam quandam causarum colligationem, quae ab aeterna diuina inr:eordinatione procedat, Fatum dixerunt: in qua, ut multas, uel ipsis inuitis, extrarem,&rei naturam, euentum causas esse necelsum est, ita in eam necessitatis speciem, quam relationis naulo ante appellabamus, ut Fati necesisitatem constituant, est necessarium non ab re propterea fuerit necessitates etiam illas conliderare, definire, quae modi rerum extrinseci esse perhibentur quales, ut diximuS, citra controuersiam,&conditionis,&relationis necesstitates sunt;
ouas nulla certe difficultate tunc diffiniemus, uel describemus potius quum id, quod de uero,&leoitimo necessario dictum fuerit uidelidet, quod illud sit, quod sua natura, ab interno, ac naturali principio simpliciter,&absolute, atque ineuitabiliter non esse non potest, ad omne,
ouod modo aliquo necessarium esse dicatur, commode pro necessaria natura transteremus. Omne etenim necessarium, qua necessarium est, non esse ineuitabiliter suo modo non potest. Et si quoddam necessarium sit, quod ab interna, quoddam uero, quod ab externa causa, ineuitabilitatis suae principium recipiat. Si nanque paleae apponatu gnis; non poterit non sequi incendium haec autem necessitas, est necessitas relationi S. Qiri similiter quidpiam coactus agit; illud idem ut patet, quod agit, non agere non potest. Lapis etiam, qui a quapiam In altum desertur, Quantum ad se attinet, pro impetus ratione,non ascendere, ac sursum ferri non potest. Qui homo est non potest non esse animal; Item qui currit; non moueri non potest.necessaria sunt nan oue haec Oinnia, necessitate conditionis, aut relationiS. Quin etiam aeger, qui senitatis est cupidus uuatenus utilitati suae consulit. saluti, in phlebotomiis. uenarum sectionibus, chlysteriis potionibus, Maliis huiuscemodi, medico non obtemperare non potest. Quae necesstitas,&si commodum,&utile dicitur; nihil tamen prohibet, ut sub conditionis necessitatem utcumq; reducatur quod uno posito, aliud modo quodam ineuitabili, non sequi non postit. Illi igitur necesse itatis modi, qui ab extrinseca etiam causa fiunt, siue ea secundum subiecti naturam patientem moueat siue praeter, uel etiam contra patientis,4 subiecti naturam, impellat: qui causarum complicatione, a Stoicis,in colligatione, consequentia quadam ineuitabiliter fieri dicuntur non penitus negligendi, a nostra consideratione abigendi sunt: quoniam si reueram o di extrinseci siunt quicquid secus Stoici somniauerunt, putante necessitatem ex nexu causarum prodeuntem , non solum absolutam. ineuitabilem esse, sed etiam uentui rei intrinsecam esse, Mnaturalem eius contingentiae,quae uere, proprie contingentia dicitur, rationi haud firmaliter opponantur; illorum tamen ,ut dictum est, plurimi,qui latum astruunt, illud, necesiuitatem esse ineuitabilem, uel peragentis naturalis uirtutem, uel per causarum nexum, consequentiam, uel etiam per cuius iam rei positionem, extrinsecus rebuSaccedentem, non negarent. DI-camus ergo, quod necessarium simpliciter, est illud, quod simpliciter, idest natura sua. ab interno principio non esse non potest. quod quidem, uel non habet causam, ut Deus ipse, uel si habet ita nec impeditur, nec impediri potest. ut quod a Deo immediate fit. Necesi arium ex rei
52쪽
tione, est illud, quod non quidem simpliciter, ab interno principio, sed secundum quid, idest
ab extrinseco priricipio, a causa, uel naturali, Mnaturaliter operante, uel etiam minime naturali, modo tamen aliquo in naturalem redacta, sed non impedita, non es non potest. Nec te moueat, quod dixeram tisa causa uel naturali, uel minime quidem naturali, modo tamen aliquo in naturalem reaacta, quasi a cauca no naturali, ut non n.lturalis est, huiusimodi neces ita prouenire non possit. Nam ideo a cauca tantum uel naturali, uel in naturalem redacta, eam necessitatem euenire posuimus quoniam &m euenta plurima, praeter, uel etiam contra intentionem. pro- petitionem ac naturam S subiectorum pallentium, agentium remotiorum eueniant; sunt tamen omnia sitorum quan propinquorum, ac immediatorum, patientium , Mageiatium natui alia, exemplum. Incendium xii accidat paleae, contra eius forma naturam; est tamen secundum natarraui , ab igne excitatum, in palea receptum . Quin etiam monstrum , ut homo bisam, quae naturalive agit,diximu Propterea necessarium ex relatione esse semper a causa uel natu rati, iaturaliter operante uel in naturalem sitio modo redacta Necessarium autem expositione est omne id , ita od uno posito, siue secundi in naturam, siue praeter, uel etiam contra naturam, illud ponatur, non esse non potest . Sed cum hoc quod dic, non esse non posseJ congruat modo quodam omnibus hi tribu necesseitatis generibus manifestum est, quod hoc, quod dico ineuitabiliter es Isingulis necessitatibus dictis, suo modo, conueniat. Quoniam id, quod ii si esse non potest; sicut non potest non esse, ita es ei neuitabiliter iudicatur hoc est dictu, quoddam est simpliciter, quoddam uero secundum quid ineuitabile. sed iam omnes nece sisitatis modos paucissimis definiuimus. Verum si modos omnes necessitatis definierimus Mnemine, ut diistum fuit, contempserimum: de eo tamen, in suscepta disputatione, necesstitatis genere potissimum est nobis sermo; quod contingentiae per se,&formaliter opponitur, Wrei, uel cucntus illius, qui neceisirius dicitur naturae quam intimum est; undecunque illud ueniat: quod aliquando absolute necesiarium aliquando uero necessarium ineuitabile dicitur; quoniam uidelicet euitari illud, declinari, aut illius causa impediri non possit de hoc inquam nobis potissimum sermo est. Quoniam hoc unum nostra dis utationi mirifice, Splene Ueseruiat; in qua
perquirimus, an reS, rerum euentuS necessario penitus, uel contingenter, hoc est ineuitabili C et ne, an euitabiliter absolute,& simplicitercueniant alia nanque praeter hoc unum, necessitatis genera, ut illud, quod dicitur commodum, uel utile,&huiusmodi; quin etiam ea, quae rei
tionis, uel conditionis necessaria nuncupauimus ut diffuse inserius notum erit; contingentiae potius quaedam sunt, quam necessitates Meuitari illa sine dubio possunt; quoniam & eorum posita causa potest impediri &id, quod ponitur, potest non poni,&non esse illud autem unum necessitatis genus,quod contingentiae per se, Mibrinaliter opponitur est modus, ut prius dictu fuit, intrinsecus, intrinseca quaedam rei, uel etiam euentus si aliquis euentus sit ita necessarius troprietas, a ratione, ut paulo post dicetur, sormae,in intrinsecarum causarum desiumpta, atque ita desumpta, ut id quod illo modo necessarium est; abQlute, vim pliciter Mineuitabili ter est. non esse non potest. Alia autem omnia necessitatis genera, siunt modi extrinseci, Maduentilii: non aratione sormae rei, intrinseca cuiuspiam cauis, sed a ratione efficientis, uel finis, uel alterius cuius iam extrinsierar causaes si aliqua sit, praeter has duas, extrinseca causa in saepenumero aduentitiae. obiter interrepentis suscepti quas contingentiam, uel etiam temeritatem magis, quam necessitatem indicare suo loco demonstrabimis. Quam rem cum animaduertissent Stoici; errori errorem addiderunt, Mab extrinseca causa quamuis ab illa perpetua cau sarum serie, a qua si esset, intrinseca etiam rei cuiusque natura ortum deducereo lati rationem, propriam uocem ignorantes, se sumere, non sunt arbitrati quod praecedentem causam, non X accidςnti aliquando, sied ex se, & per se posteriorem causam semper generare existimauerint: sicut inter ipseScausas omnes, esse essentialem ordinem, facile opinati fuerint . posterior autem caui si causa sit sequentis effectus; est tamen effectus praecedentis causae uel potius totius ordinis prVc Vntium causarum: ut omnes omnino effectus, a causis, a quibus generantur,per se,&Cssentialiter ira generari, arbitrentur: ut nec ab aliis causis generari queant: nec ab ii ne genς-
rentur,aliquo modo impediri possint. Sed de necessitate quid sit, hactenus. Vnde
53쪽
IVLIL SIRENIL DE FATO Vnde necemias ortum ducat, iuxta Philosophorum . iuxta
Theologorum dogmata, declaratur AP. IX. Fu Vio loco de Necessitate considerandum superest unde , siue a quibus
nibus vitatum, in rebus uniuersis,&ineuitabilem necesseitatem struxerui; Iorimis ab se constitutis principiis, quaecunque illa uerint, siue coelum, si eun in elementorum, uel plura, siue atomi,4 minuta corpuscula, siue diui-- f eo renitio, diuina prouidentia, siue nexus quidam causarum, siue aliud uodcunque,cunctam neceSsitatem uisi deduxisth fuerunt de quibus omnibusram emi, inr δε Nemus uberiuS. Aristotcies,&alii, qui rectius, candidiusque philosophati
I:z tata iijurim omnem ut superius dii fuse satis Im fuit, Ma
teria: ab ea quae omnium formarum in materia est priuatione,&potentia ad easdem germina-
disti inbecillitas etiam efficientium causarum procedit ita omnem neces statem b eo ut in forma reneritur, actu oriri, quas scaturire asseruerunt a quo plurrum: his, comitantia, deri F ebessitas,quae uere, proprie necessitatis nomen meretur: quae ipsi contin
illati opponitur ut ex libro secundo Physicarum auscultationum CUI utS 2 ad seMI limine alutauerit, notissimum esse potest)a substantiali Orma, for-
uitistat in is habitu actu, atque ab eiusdem actus constantia δε ab earum proprietatum,
Iz I ehehe. 6quendum sit dicimus in uniuersum; quod sicut omnem con-
ditiali, uel ab accidentali, quae per accidens inest, Originem trahere,eXIstima debemus Si quid enim aliter quam sit si habere non molestiue simplex est rina uel
tis posse,iiter se habere habet benefictio cuius amforma, uel substantia
in naturalis uel accidentariae, Daduentitiae . Deus propicrea, qui simplex λrma est ab Ari-
i bium quid necessarium, sed etiam necessitas est appe latuS. Verba
A stoteli in uisibus allusisse ille uidetur, opinioni eorum , qui latum,' ineuitabilem Fun-
non solum alii a se non communicauit, sed neque communicare ille potuit. Hoc et metu; il-
ea ut alibi fusius declararunt Theologi nosti i, plura esse, quae illo modo, quo Dcu necetiarius
iiiiiij quam plures esse Deos Diuina nanquesubhionitas habere Consior
Theolo i in I simpliciter necessarius; ex relatione apud eum ut prius diximus absolute necram sit nihil imulta tamen sunt, apud eundem, ex condicione, siue ex suppositionc ut o h tacebamus , ita necessaria; ut aliter esse, sit penitus impossibile ut hac ratione, absolute etiam zeuita liter necessaria dici possint. Quorum omnium neceSatas u rma antecede 's dii enim ex suppossitione necessaria sunt, connexione duorum nunciatorum Xpri α auod idem est, a sorma subiecti, quae quidem siubiecti torma, per et nan-α hesti . hleeedens autem illud est quod poni dicitur. Et Ideo
ue oum antecedentis praedicatum, potest substantialem dest, quae per se,' accident dista per accidens insit, rimam dicere ita forma, a qua haec suppositioni necesil
speci . hutura. forma substantiali ortum deduci est; u si ozes stili mas. Hae nanque propositio S apud Philosophum, 'pud Theolo mex suppositione subiecti, siue ex suppositione formae illiu quae per praedicatum medentisintelligitur, est necessaria sit autem uerbi causa antecedenS, Socrate est homo tu min, Socrates est . Nempe ad utrumque assumptum , ineuitabili necesseitate sequitur ut Socrates sit Mimnaal Prosecto, si subiectum aliquando sit, aliquando non sit, non enim neces una est Socratem semper esse posito tamen quod sit non esse anima , est impo Sibile Mem imp l
mrorsus, ut SocrateS sit, Midem non sit animal. Quoniam autem existentia non
is philosophis, ab essentia; huic propterea con sequonth Socrates
cessitatem asirma substantiali subiecti antecedentis sum diximus duplex antecedens 'ab
54쪽
uimus, tum illuc'. Socrates est homo, tum hoc Socrate est Et diximus utriusque antecedentis praedicatu in iocinam substa nitalem subiecti dicere Quod illius etiam posterioris antecedentis. Socrates ut, oraedicii tum, quod est, est, siue ipsa existentia, formam indicat substantialem Eesemplum quando ab accidentali, aduentitia sorma subiecti necessita emanat, est, ut si dixero Socrates mouetur: ha cnanque propositi consequentiae ratione est penitus, cineuitabiliter ne cessaria polito antece lente, quod SocrareScurrat. Currere nanque est sorma subiecti antece dentis cluidem, si d accidentaria, quae per praedicatum antecedenti illiuS, Socrates currit, expri mi tui . exi inquam, forma Socratem moueri, tanquam necessarium sequebatur, de ineuitabile. I in ocissibile proscct 3 est, currCre Socratem, Meum non moueri. Illa rursus propositio. Homo et tali imal quae apud Phil Oibphum, non Zenonem quidem, aut Empedoclem, Malios, otii orbem inriti crstim temere conflagratum iri, uel alio modo corrumpi,4 dis lui;&denuo generari in conglobari affirmarunt: scd apud Aristotelem, Platonem, Malios candidius Philosiophantes: qui uel sensu uel cuiuspiam ratiocinii persuasione ducti, mundum aeternum putaue runt; est simpliciter i quidquid Alexander ex Aphrodisiade Philosophus alioqui excellentisseimus libro primo Quaest. nat. cap. xx II, secus sensisse, sit uisius &absblute necessalia. Quod hominem non esse, hoc cst humanam formam non existere,, materiae potcntiam ita dix crina noactuare, sit apud eosdem penitus impossibile apud Theologum non abiblute, simpliciter, sed
ex suppositione tantum antecedentis necessaria est; quod apud illu, hoc est, penes catholica ueri- ratem ,humana forma materiei potentia actuare, uel non actuare possit; & ex consequenti homo ipse possit esse, non esse . at idem dum est, animal, non ei se non potest. Quoniam ita requirit, atque ineuitabili necessitate ita exigit hominis species,&forma quae quidem specie , mrma, ri a Deo, nulla necestitate, sed contingenter prorsus, pro diuinae uoluntatis ratione, arbitrio effecta sit; et tunc, quando ipse uoluerit, illo nihilominus modo est ab eo instituta, effecta, ut nonnulla eius existentiam, necessitate ineuitabili sequerentur; hoc est ita sequerentur ut ea posita, illa non poni. non consequi ac comitari esct penitus impostibile. Vndeno istas bilina propositio, Homo est animal sed istae etiam, Homo est rationalis, Homo est stubstantia, Homo ei isibilis, Homo est erectae figurae, aliae id genus innumerae; quae illam, Homo cli, de necessitate ita consequuntur, ut non conssequi nequeant; ad philosiophorum dogmata sunt ita simpliciter,&absolute necessariae, sicut illa, Homo est animal. uelitia illa, Homo est. Ad theologicam autem ueritate, sunt necessariae tantu ex suppositione. Quoniam illa, Homo est animal, vel illa etiam, Homo est est similiter tantum ex suppositione, apud illu necessaria. Omnis igitur, quae uel in hac propositione, Homo est animal, uel in aliis,quas expressimus, Et illis similib. omnibus, apparet neces Sitas;ab ipsa sorma subiecti siue suppositi,sive quod ide est, a praedicato antecedetis,
hoc est ab hominis existentia nempe antecedens erit illud Hoest ut patet, deducitur. Et quod de necestitate istarum propositionum dictum est, idem de reliquis, quas, tam apud Theologum, quam apud Philosophum ex conditione,& positione necestarias appellauimus, dictu esse opinari debemus illius semper memores quod multae propositiones apud Physicii simpliciter necessariae existimantur; quae apud Theologum latum ex suppositione necessariae fiunt. De illis uero enunciationibu quas ex relatione necessiarias appellauimus; Iunt illae, in quibus praedicatum non inhaerentiain tantum, ut in prioribus, dicit, sed actionem praeterea quampiam naturalem , actualem, uel aptitudinariam significat; ut sint istae, Coelum mouettir, Sol lucet, Ignis urit,i id genusii numerae Dicendum est quod in his, ciliis huius cemodi nunciatis omnibus, ad Theologo-icntentiam, catholicam ueritatem, uel nulla ut semel, atque iterum dictum fuit est necessisti ' ς' 'QR 'muel Saliqua necestitas, ut praedicata relationem, rictionem important;
'x Omnia, quae ad actionem requiruntur quod ablatis etiam omnibus quae a a b., - ''δyyyr si , prouenire possunt, impedimentis, apud theologum postibile sit it prius ι '00 Qustri Solem non lucere; ignem non urere. Sed si in huiusimodi propo. his *ψ ψgyςς loquendo, necestitaSaliqua sit, erit tantum, ut praedicata aptitudinem c 'ς ς ς' tione, sed conditisne tantum, siue ex suppositione, hoc est, posita hi huicis, ' 'ς0xi Cmpe simini in sit, exsecessitate consequitur, non quidem ut
Si igni sit, sequitur similiter necessiario, non ut lud intim est, ut uel hic urat, uele o h b AxfςςHi dum opinionem Physicorum, huiusicemodi propositio
sita se simplicitςr, absoluto necesseariae, quantum uidelicet necessi
h V hKζςy P0 ςst Tum quia uirtutes illae, quibus naturali tib 'tii Volitium potestate, sed necessario qua: tum ad si atti- '' luere non postsint, si adsint ea, quae actionem recipiant, non
mi ' δ''xot specie impediri nulla possunt; quaedam uero neque in indi
55쪽
. ri an ad Peripateticorum doctrinam lint
mo intellistit. Homo hominς Ἐζης - uti in M. Peripateticis,4 cordatiseensendae reiciter nece SaridiqVVM hQm' ' relationis, neque conditionis eaeteris philosophis, ta Π 'i'ς, ΤαμU'λtatione, habere necessitatem. Sed sine u uidentur, ad physicorum' i/m m TN absolute nee sariae. Verum est tamen quod
bifariam sumi possuΠ rR HlyR modo aselutam necessitatem habent tam in M'dine ac tionem coniunctam imp0y μ' tales iiii, non nulla obeunda prae-gulis indiuiduis, V MN ii modo, tantum in specie, Wari uniuς ternaturam dispositosqV0M'Ura sertim quod uberius rarum. Sum est. n. ad munia commentatione librin ς Moesiquis si Sed haec de primo rideat, eram nobis ponenda, sufficiant.
56쪽
In quo praecipue de Fato agitur.
In hoc libro tertio de Fato , quomodo sit a nobis procedendun. .
bis disputatio postulabat, dictum Herit; ostensumque, quod sint, de
quid sint, quibus ust ambie originem ducant quae omnia tanquam suppolitiones 4 proloquia ad rem, de qua disii utaturi sui Iaus,p emissa sunt. Vt qui , ea, uel intelligentia non consequatur, uel non Idmittat ut uera, frustra alia, quae sequuntur, capescenda laboret: cum communem hic usum. significationem utriusque uocis contin- entiae, se necessitatis ignoret. Hac autem ignorat , nullus ad tantae, tamque difficilis rei, de qua disputatur, intelligentiam aditu relinquetur Nae iliti fimerest ut ad rem ipsam propius ac damus atque de Fato, quod rerum, inu ui uel omnium ad quorundam opinionem, uel saltem plurimorum, ad aliorum HIent an necessaria, Lineuitabilis causa licet frustra' existimatur; itemque de diuina prou den tia quam nolinulli Fati nomine complectuntur agamus. Nam si totus hic,ac uniuersia liber,
iam est a nobis inscriptus; quippe quod res, rerum euentuS, de necessit talene, an coqim- Eentera Bis caulis eueniant; ubique ipse perquirat; non erit tamen ab re, si huius pim Hori, Quem de Fatona craptimus, aliqua pars priuatim eidem Fato dicetur: m auu primum quaeratur, Illudiit necne: deindelisiit; quid sit: postremo a quibus causis proticiscatur, uel potius pronici ci existimatur. Nequ e parum certe ad uitam traducendam refert; credere, uel non credere Fatum esse,& ineuitabilem eventuum cunctorum necessitatem. Non enim, ut rectum quit lexander, simili modo operabitur ille, qui natum ene, crediderit, ut ille, qui tradeste, negauervi. Nempe, si reuera illud fuerit, extra hominum mentem, in re, matura coniti terit, uolunon relinquetur nisi frustra illud esse dixerimus tuentus cunctos, uel saltem plurimo me uitabili necessitate euenire; ut illi qui esse illud crediderint, ad labores suscipiendos inepta , propter eam rationem ni iam Dis appellauit Cicero, de qua nos lib. de Praede fimatione uicturi sumus,& ad opera perficienda pigri, segnes reddendi sint homines uniuersi. At ii non euc fui sorte in uana hominum opinioni aut sistit, lonee secus, quam illi existimant, tu aliquam GCFato opinionem hactenus habuerunt, esse ostenderimus quod ineuitabili necenitate Quem at, D supererit nihil. Ex quo sane fiet, ut qui non esse fatur persuasum habebunt i sui qui qu modi S, Mutilitati, tua maiore poterint diligentia, inseruient; nullumque non uicipient dorcm, S periculam quo a se suis i rebus mala omnia depellant post haec autem de diuit apro uidet: tia, quae rima re uera, & suprema est rerum omnium causa, disseremus, cam J Lati lius, non quod in v minum tantum opinione consistit, sed quod re uera est, matrem, nec non contin Πentiae, iri statis altricem quae in hoe Orbe uniuerso tanquam in communi irido trai que ueluti bino pullos, si imit fouere, educareque demonstrabimus. In hoc igitur libro, &praeci pua quam de instituimus, disputatione, ut exactius, perspicaciusq; an latum sit, uel non it, uitelligere ualeam vi, pristium de ea inuesti stabimus, quid sit, deinde, an sit,mqturemus imi tati Arii totelem, qui lib. quarto Physicarum auscultationum, de uacuo disputaturuS quod ua cuum, non in rerum natura, sed in opinione tantium, lana antiquorum quorundamini O:
phantium existimatione esset Primum, quas eidem assignauerant illi delinitiones erulit, ut S cinde, quali an sit, disputaturus, illudq; non esse probaturus, redarguit Nobis igitur, Vi
57쪽
de sato, hoc est, de re, de Fato inquam, eo modoloquendo, quo de eo Stoici, Mathematici,
quin etiam uulgares promiscue,4 cpmmuniter loqui solent θ de re inquam, quae in re nequa quam, sed in opinione duntaxat quorundam hominum est considerationem aggredimur nostrorum theorematum , atque in his quidem considerandis, propositi a nobis, ordinis rationem immutare; primumq; quid fatum sit; deinde, an siit pro instituta breuitate, disserere liccat. Quod si adeo notum, clarum uideatur Alexandro, ut mullo modo Fatum an siit, perquirenduin ille censeat; sed quid sit duntaxat; Anaxagora ClazomeniuS, quia fatum negauit, communi de eode existimationi reclamauit, minus extiterit apud peritiores fide dignus quo tamen nostrae disputationis ordo seruetur, perscrutatioq; de Fato suo ordine orogrediatur, quoniam inopinione de Fato, non penituicum Alexandro, sentimus, immo ab eo, Peripateticis omnibus pluritnum dii sentimus; idcirco an fatum sit nec ne, inueuigandum suscepimus. In cuius sane inquisitione diu nobis, ac multum paulo post laborandum erit Versim quemadmodum cum de praedestinatio lae, alio uolumine, hoc est libro, de Libero arbitrio, atque reprobatione ageremus; missis tantisper Philosiophos secimus; quod illa a nostris tantum leologis ira ctarentur ita nunc de Fato dis utaturi quod a catholicis in rite theologiam profitentibus, in uniuersum sere fati nomen suoretur)Theologos , uel prorsus omittemu Shuc ex eorum sancti sisimis discliplinis, ad calcem huius tertii libelli, paucissima, ut congruuem,atque Opportunum uidebitur, producemus. Sed iam ad rem ipsam ueniamus.
Opiniones de Fato per diuisionem auctor uenatur CAP. II.
s, Quarias passim de Fato opiniones, meidem 'diuersis, diu etias a criptas definitiones, uel potius descriptiones, teluti ipsius nominis declarationes,&Circum loquutiones uidere, nulli non licet. ut autem has omnes
tam definitiones, quilin opiniones facilius asseqitati ur; utemur diuisione huiusmodi, per quam cunctas de Fatori opiniones, descriptiones, siue detinitiones; quo singulae inter se differant, quo item conueniant,depraehendere nulla difficultate poterimus. Duobus conueneri in Ethnici Physici, Aristotcle,&Peripateticis etiam non exceptis, omnes quicunque de Fato opinio i e aliquam hactenus habu e Grunt. Unum est, quod corpora coelestia, sidera ipsa, uel tanquam primariae, irincipales causae uel saltem tanquain primarum S praecipuarum causartim nitrumcnda principalia intra Fati rationem constituerentur. Eos nempe quia causis materialibus, infra lunare globurra, existentibus, Fatum deduxerunt, sicut Epicurus, Democr. Leucippus, tot iam sectatore ab at mis; Empedocles ab amicitia elementorum, inimicitia, alii ab elementis ipsis, uel omnibus, uel aliquibus , aut a corpore aliquo, quod inter elementa medium ullum fuerit; Longe non modo a veritate, sed a reeta etiam opinandi ratione distare primo libro huius nostra disiputationis, cap. III utcunque demonstrauimus; ostendimusq; nullam in rebus necessitatem posse a materia oriri, praeterquam in priuationibus quibusdam, qua priuationes nihil sunt. Sed inserius in hoc tertio libro idem fusius ostensiuri sumus ubi non tam ineuitabili necessitate, quam quod implicat, euitabili temeritate, ioco casu, ad eorum opinionem, qui prima principia materiata esse dixerunt
euenire ea, quae eueniunt cuncta, uberius ostendemus. Sed de uno eorum in quo omne conuenere, qui non absurde admodum de Fato disseruerunt hactenus. Alterum est, quod ea, quae Fato eueniunt, ineuitabili necessitate eueniant. ut, quod in satis sit,euitare possimus nihil in his inqua duobus, praeter Aristotelem, Meius sectatores quod inserius sitio loco susius declarabitur Homnes fati assertores conuenerunt.Aristotales nanques Peripatetici, si multa eorum, quae Fato eueniunt, ineuitabili necessitate euenire dixerunt; longe plura tamen Tato, euitabiliter euenire rectissime putauerunt sed hucusque Fati assertore conuenere. Distenserunt uero,
quia eorum quidam, ut principio libri quinti de Ciuitate Dei notauit Au gustinus;&in libro de
Fato ad calcein capitis uecundi Plotinus, a sideribus, corporibusq; coelestibus Deum,& diuinam uoluntatem alienarunt; putaruntque quicquid interea de Deo sit uirtutem tantum, lactio nem huiuscemodi corporum, quocunque modo adio illa delaberetur, illud esse, quod Fatum iure uocitatur quod haec ipsa regeret, urgeret, cogeret uniuersi, a qua ineuitat bili necessitate euenirent cuncta, quaecueniunt. Alii uero fatalem vim, etsi anio tu coelestiit corporum,& stellarum configuratione quada, labitudine ortu illa ducere,& inde adhaec subcoelestia iugiter delabi fateantur a Deo tamen aliquo modo, atque a Deorum uoluntate, & decreto pendere, paulo rectius, ac moderari, existimauerunt. Non enim coelestium corporum uirtutem tantum, sed Deum etiam diuinainque uoluntatem, intra Fati rationem constituerunt. Deum, non autem coelestia corpora, primam rerum cunctarum causam redituSasseruerunt Vcrum haec opinio sub
diuiditur . Qitidam nempe intra Fati rationem, praeter Deum, Mastra, siue coelestia corpora posuerunt
58쪽
A odii alii uerbintermedias etiami tibi uia illa sit compraehenduntur, intra fati diffinitionem concluseruiat. Priores qui-ς ψ δ'' 'l' uerunt. Quidam Fatum permutabile, quidam uero ut paulo inserius i usi moermutabile asseruerunt. Posteriores autem,o qui non Deum sollim astra. hue, etiam intermedias, idest causas, quae inter primam, supremamq; causam, rei evenia
hita rationem posuerunt; sunt etiam, meo iudicio,bipartiti. Quidam enim
V hidepositas causas quidam uero non omnes, sed causas tantum naturales, h astentes, intra fati rationem, admiserunt. Sed rursum, priores illi, qui intercideni, omnes intra Fatum constituerunt in duas partes secari possunt quatenus eorum ali
h abu,rimam supremamq; causam libere, sed necessario non enim libertati necessitas ori . vereatur aliqui uero libere, contingenter mouere, Messicere,quae efficit, asseruerunt. Et utrio uentum cui lex esse tradiderunt, partiale, iniuersale partiale erit certa, uerbi caula,
.li reuolutio, uel certuS causarum ordo, unde certu euentus emanare dicatur. Vniuersale ueros tum erit tota coelestiu corporum. Caeterarum mobilium omnium causarum explicatio, quae
dum ' secies, siue animales cauta sint, siue corporeae, siue superiores, siue inferiores unde omnes uoto ii in Orbe uniuerso fiunt; ducantur euentus. Illi qui primam causam libere, sed nec ario apere dixerunt;&praeterea omnes, singulas intermedias causas intra Fatum posuerunt 4 eas necessitate quadam mutuo connexas, complicataSasseruerunt; euadere nequeunt;
duin omnia ineuitabili necesstitat e ita eveniat ut possibilis, contingentis, quod uere proprie pol sibile, contingens dicitur, naturam de medio statim tolli, sit prorsus necessarium. Et quemadmodum illi in omnibus infallibilem necessitatem asserunt quoniam causa prima ex neces itate operatur, quae operatur a qua certus etiam causarum ordo ad unum quenque effectum usque, connexionis necessitate progreditur 9 ita contra, illi, qui Deum libere, contingenter efficere existimant necessitatem omnem simplicis, Mabsiolutae ineuitabilitatis auferunt, contingentiam in rebus omnibus; aut si in aliquibus, necesse itatem admittunt, eam non penitus ineuitabilem statuunt latum tollunt, quod nihilominus in cunctis rebui mirabile dictu charisisime complectuntur. Hoc autem, ad quem modum, ueritatem habere queat suo loco quam clarissit declarabimus. Sed de diuisione opinionum de Fato, hactenus. sequitur ut de eiusdem definitione dicamuS.
Quid fatum sit, ad Mathematicorum opinionem. CAP. III.
s in A, de Fato iam, per diuisionem, opiniones multas&sorte omnes collegimus sequitur, ut quid fatum esse existimet unaquaeque, uideamus. Sed in primis scitu dignum est; quod in occultarum causarum inuestigatione, suborta est, inter philosophos, opini Fati Et quoniam cum causa occulta est, Deo,&superioribus causis, quae in effectum quemlibet influere dicuntur, effectus ascribitur; ideo communi quadam notione, ita a quibusdam fatum defini tum est Fatum est necessitas quaedam desuper rebus illata cum dicitur quaedam' modus necessitatis significatur; quoniam non est quaecunque necessitas; sed necessitas ine altabilitatis. Cum dicituri desuper Iccelestia corpora, aut etiam superiores causae designantur. Sed distinctius, ac prope dixerim particulatius, ab uno uel altero modo de eodem opinantibus,de quibus modis superiori capite, diffuse fatis dictum est, diuersimode definitur. Illi nanque,qui uel altra solum in corpora coelestia, ut faciunt Mathematici uel ad summum , cum astris, Deum intra fati definitionem admittunt illumq; quicquid agat quamuis libere; ex ne CC Sitate tamen agere existimant hoc modo fatum definire uidentur Fatum est, quod siuus cuique astrorum conspectus necessitate decernit Vel fatum est dispositio ex actione corporum ccvlcstium, in rebus i iserioribus immobiliter derelicta Vellatum est uis coelestiS, quaeueniunt, quMcunque eueniunt. In idem autem incidit postrema haec definitio cum superioribus. Dicitur primo tib c telli SJ quoniam est uirtus motus, luminis, configurationis, habitudinisq; celestium CV porum, Siderum; est praeterea occultae cuiusdam coelestis proprietatis ui quaedam, Cnergia Dicit i lccundo quaeueniunt, quaecunque eueniuntJ intelligas, tu ineuitabili necessitate, cominu i nanque opinio est qua uulgo Mathematicis ascribitur cuncta, anescio quauit ut coelaui, i id utabili necessitate euenire. Ita ut homini, equo, abieti, lapidi, cilii S qui 'bui unqlle rebus, quaecunque coiitingunti quod ex huiusmodi siderum corporumq; coele suturture. influxu, eueniant necessitate in fallibili contingant, eueniantque Hanc OPinio nem, atque hanc sati deicriptionem plotinus Platonicorum maximus, libro de Fato cap II, , ubi Opim One quatuor de Fato retulit, ita e interprete posuit. Alii totius Mundi circuitum m nia complectcntem, Otuq singula facientem; atque habitibus, configurationibusqi sic in rum
59쪽
tam errantium, quam non errantium mutuis peragentem; fatum iudicant. Et praedictionibus per coelestia factis freti, singula inde fieri arbitrantur. Haec ille Manilius uero libro quarto Astro ulogim sic inquit.
N Fata regunt Orbem tertinant omnia lege; Longaq; per certos rimitur tempora cursus. N Nasiccntes morimur. isq; ab origine pendet. Et Seneca in Tragoediis.
o Primusque dies dedit extremum.
Et libro sexto Jliad. Homer bis Mohάντου τινὰ in πε χι - ἐμμεν-ανδρων. Quem uersium ita nonnulli uerterunt.
Infatum e fugit nemo bibi credes uirorum.
Imminet mi icuique quod debet pari. H, e st opinio; quam Mathematicis commum ter ascribi diximus; sidera ipsa,&ipsa coele 'stia corpora, quae natura tantum, non etiam uoluntate aliqua agere norunt, Deos esse existimantibus quibus nulla superior instat uirtuS, a qua uel corpora pla, uel ipsorum corporum uirtute Minfluxus dependeant, Minoderentur. Quae optivo, quoniam nil nisi gentilitium sapit; gentilibus propterea promiscue ab Augustino, a Gregorio,&ab omnibus denique catholicis expositoribus solet ascribi. Sunt nihilominus Mathematicorum quidam, illi egregii; quibus coelalti icorpora disponere tantum in inclinares non autem urgere, cogere placuit. IuxtaquOrtina opinionem, B Thom lib. sexto Metaphysicae, circa finem, Fatum esse, dicebat rebus, inse tarioribus inhaerentem dispossitionem, ex actione corporis coelestis. Ab hac, quam fuse fatis reci in tauimus Mathematicorum opinione, non multum absunt philosophi quidam theologigantes
Aen ptii: qui sicut libello delato Gregorius Nyssenusi libro de Natura hominis, ca xxx,, Ne me lius eriptum reliquerunt ratum quidem in astris conlii tuerunt; idemq; ex sideribus, ad nos
derivare, emanareque sunt opinati sed precibus uel ad Deum, uel ad alia quaedam astra estu sis, permutari, ab iraque, indignatione auerti posse crediderunt Esse enim quosdam astrorum cultus, d obseruationes, mitigantes in irata pacantes atalia astra, in excellentes in si per alias quasdam potentiaS; qua ipsa uertere,& propitia reddere positiat; autumarunt. De iis qui Gdem,non autem de Stoicis, intelligendum est opinor, quod lib. secundo Physicorum, cap. 'x, secundi tractatus, Albertus cognomento Magnus, uel potius Alamannus Stoicis deceptuSascripsit. Et inter alia, illud quod ait Arcatus Gerina patres, in timore malorum fatorum, capi te a nae albae,&immaculatae, Iouem placari, praeceperunt; quia caput admonet sapientiae, agna mansuetudinis sexus nempe foemineus de facili a proposito dimouetur Albedo autem me liorem sortunae partem significabat. Hactenus ille. Hi nanque illi sunt, quos per mutabile latum asserere superius dicebamus. Sed notandum hoc loco est, quod si uerbis dissentire uiderentur; re tamen cum Mathematicis illis hi conueniunt; qui ineuitabilem in cunctis rebus necessitatem affirmant. Quoniam & si fatum auerti posse dicunt,4 permutari Fato nihilominus uperiore averti posse, crediderunt ut in fatum omnino, idest in uim quandam coelestem, iderum cogentem influxum, cinineuitabilem rei eventum incidere tandem, necessarium sit. Sed de Fato quid sit,ad Mathematicorum opinionem, dicta in praesentia sufficiant.
Quid item fatum sit ad Platonis , citoicorum opinionem. CAP. II.
Ein v I TvR, ut, ad eorum opinionem qui Deum,&astra, secundas, intermediaSq; causas omnes, intra Fati rationem posiverunt; quid fatum sit, ut Hdeamus. Hi nempe sunt Stoici, Academici. Academicos nunc eos appello,
qui Platonis sint philosophiam sequuti qui quidem Academici, meo iudicio,
in eandem sententiam ueniunt cum Stoicis; differunt uero in uerbis quoniam Deorum minorum, uel angelorum,&daemonum, aut nulla apud Stoicos, aut rara est mentio. Etenim Seneca, cum esset StoicuS, daemones negauit contra apud Academicos frequens ut qui his ducibus,&auctoribus, multa sieri eorum, quae fiunt, a
bitrantur. At quoniam Ditisti quicunque sint;&daemones, angeli si eos ponimus)intermediae causae sunt; ideo reconuenire cum Stoicis, Academicos asseruimus. Igitur tam isti, quam illi, Deum cuncta, praesciatia, praeterita, Militura, suo modo, idest modo praestantisisimo de quo plura in sequentibus opportunius dicemus cognoscere, rebuSq; omnibus libere etiam prouidere, dixerunt liber inquam, non ita, ut ad hanc uel ad illam contradictioni partem rem siue
rei eventum, pro libito, hoc est, ut facit homo, qui mutabilis, modo sic, modo aliter de re eadem deliberat
60쪽
LIB. III. DE FATO. i. iberat via ina itere, uel etiam inclinare; quod cum necesseitate quadam, se natur con e sella ut dicebat Orpheus, insuperabilis necessitas Deus &secundarum simul omni tim au arula eterno ordini Perpetuaeq;,ac praeordinatae earundem complicationi conueniente: da terani cantum contradictionis partem determinata sit haec libertas, prouidentia diuina. hos it non euenire, nec aliter possit euenire, quam euentat; nec secta cum Btutu a beationem e m cunctarum euentus, euentuum Ordo, explicare dicitur quem quidem rerum ordinem, sicut libere, ita necessiario Deus praedestinat, ac praeordinat; eundemo; certis mediis causis, causarumque colligationibus, libere, in ecessario in lucem deducit. Et haec o inio, etiam si uariae, in materia de Fato, sint, apud criptores, de Stoicorum,n Platonis obinione, sententiae Stoicorum mihi opinio, Academicorum uidetur persipicue, clare ut fieri notuit a nobis ex posita. Quamobrem hanc, quam recitauimus, opinionem , in ultimo de L ibas, Platoni utcunque ascripsisse uidetur Ficinus cium Fatum de Platonis sententia, immobilem quandam rerum mobilium di positionem, in anima mundi, statuerit quae quidem
muti initia i ,&libere,&ex necessitate agit ea cuncta, quae agit; cuius instrunientum ut Plotitius Proculus,&Avicenna dis utant θ cst coelestis natura, coelestis motus; materia uero, atque ubie enim, in quo eiu utS, mediante instrumento recipiatur, haec moles est clementorii in Mea uisi per omnia,quae ex elementis, clementorum qualitatibus, copo Triantur. In eo anque quod ait immobilem rerum mobilium dispositionem causas primas, secundas, tertias,&ωnnes denique, quae ad rerum mobilium, id est rerum generatione, altera tioneq; uri alia uacunque pri nutatione transmutabilium exillantiam, uel mutabilitatcm faciunt; intra Fatum conclusit. iiiii di modum agendi primae causis liberum . nece starium tetigit; liberum, cuili dispositioneni J dixit, necessarium cum immobilem per quod etiam uerbum, rei eventus ineuitabilitas subindiciri potuit. Diximus, subiectum fati millud, quod a lato pati dicitur, esse naturam corpoream quod in uim intellectivam, in ipsam rationalem animam fatum nihil agere, per haec initrumenta, recte putauerit Plato. quamuis in eam ex Plato uS, Platoni- cortini multorum sentetula ut principio tractatuS nostri de Libero hominis arbitrio dictum n lit)fatura , lao et Deorum decretum; quod alio nomine prouidentia dicitur tum per se, ubi virtute inlinit, quae omnium actiones attingit Deus polleat, tum per quorundam minorum Deorum, pcrdaenio num quorundam mirat steria quod fusius postea declarabitur agere uideatur.
Ad ampliorem intelligentiam opinionis Platonis de Fato, nonnulla ex
Platonicis anno tantur. CAP. V. IERv'Ms Ni Mugno ut Platonis, de Fato, opinio melius a nobis percipi
possit; non erit ab re fortasse, ex Platonicis, nonnulla hinc inde collecta referre. In primis autem ex libro decimo tertio .de Animorum immortalitate Ficini, nonnulla hoc loco producemus. Inquit igitur ille; tres csse rerum ordines qui ad humanam animam pertinere uidelitur. Prouidentiam Tatum, Naturam. Prouidentia est series mentium Fatum series animarum matura scri eScorporum, mens supra animam, corpuSinfra, anima in medio utri-Vique Mencium plures sunt gradus quaedam a corpore solutae penitus; quaedam animarum cini lustium corporum; quaedam daemonum quaedam humanarum animarum siunt Deu men est: lux est caput mentium omnium Deus autem, mens suprema, radium suum rerum Omitium creandarum rationibus praeditum, per an elos omnes, demittent fg adatim, format omne lita
ut in mente etiam humanarum animarum, quasi in quo sidam infimos angelos, radium cundem traducate, iisdem praeditum rationibus Q ii quidem radius, lex diuinamentibus inscripta, dicitur Et haec mentium dispositio, prouidentia nuncupatur. Verum enimuero animae rationales non Q.: uim illam habent intelligendi: per quam angelicae sunt, Min ordine prouidei Viae numerat tur; sed urin etiam regendi, Muiuificandi corpora siua alendi corpus in corpore lentiendique cor 'Orca pur corpus. Hanc uim idolum, id est simulachrum rationalis animae Platonici Duncupauci unt. In hoc idolo sunt semina motionum, inualitatum omnium, quae iii corpore explicantur ab anima Caput omnium idolorum est idolum animae mundi. Huic connectuntur idola duodecim animarum , duodecim sphaeras agitatutum. Hae autem phaerae duodeci iusiunt Terrae phaera, quae Aeris, Ignis, Lunae, Mercurii, Veneris, Solis, Martis Ioui S, at irrni. Firmamenti. Quoniam uero in qualibet sphaera plures sunt animae; harum omnium idola ad unum idolum unius communisque animae contendunt,4 religantur; quae totam illam siph V