Cogitationes rationales de Deo, anima, mundo, et entibus in genere spectatis

51쪽

o Enee Simplici. S 77 e sim; - Cum simplicia magnitudine &figura careant, quae ex limitatione extensi resultant, non alimui in iis limitationem concipere licet nisi intensitatis, quae graduum quae dam multitudo est. s. 78. Mutationes, quae rebus accio toniti. dunt, antequam contingunt, posisibiles sunt. Qtioniam itaque Emtia limitata mutationum Capacia sunt, s. 76. non omnia, quae in ' te limitato possibilia sunt, , actu. adsunt. Cum in Ente illimitata j contraria obtineat ratio, quaecun- Q que in eo possibilia sunt, actu eidem inesse debent. Atque haec est disserentia, quae inter itum, V i itum intercedit, magni sane momenti,' quemadmodum

suo patebit loco. , S 79. Di Vi Principii rationis suffcientis

52쪽

in Entis finiti statu praesenti comtinetur ratio subsequentis, hoc est, datur in praesenti aliquid, unde intelligitur , cur subsequens sequa

s. go. Determinatione mutabilium enascitur flatus Entis, quem adeo v limitationes praesentes constit

uni.

Accidentia alia alio modo in re quapiam existere observamus. I incenaseuntur Varia satus genera. Si accidentia fuerint intrinseca ita ut cum essentia rei & attributis simul rei insint, tum inde ori tur ; ex Extrinse-cis Contra accidentibus Vel modis Externus exsurgit. G. gr. Cum quis Virtute eVirescit, tum illa virtutis praesentia, quae simul cum essentia hominis & attributis in eo locum habet, constituit δε- ternum hominis Statum. Cum vero quis divitiis affluit, aut in alto dignitatis gradu constitutus vivit, intelligis, haec omnia ad accidentia externa statumque e . ternum pertinere.

53쪽

quituractus.

substantia.

s De Ente Simplici. Mutatio status, cujus ratio continetur in ente, quod eundem mutat, dicitur Actio; si vero ejusdem ratio extra ipsum continetur eqsio. g. 8 I. Nuda agendi possibilitas vocatur Potentia f. Facultas; Conatus vero agendi, Vis f. Virtus adpellatur. Solet etiam nuda patiendi possibilitas vocari Potentia Passiva. 6 82.

Ex 'i igitur sequitur, nisi

impedimentum in contrarium ad- sit; at ex potentia minime , quae ad actum nondum determinata lassicienter.

f. 83. Ens agendi potentia praeditum adpellatur Stibstantia; ea destitu

tum Accidens. Hoc autem loco accidens ita interpretamur, ut sub

54쪽

De Ente Simplici. s 47 eo id omne complectamur, quod non est substantia, sive de cetero rei constanter & perpetuo competat, sive minus. f. 8 . Vis s. Virtus non nisi gradus ad--hab.emittit, nullas Vero parteS, atque adeo non aliam, quam interi ta- tis limitationem. Haec intensitatis limitatio cum sit, quae in simplici locum habet: in ente simplici vis limitata concipienda, qua

status continuo mutatur ea 'quidem lege, ut praesens contineat rationem sequentiS.

si 8s. In Ente igitur simplici infinito min invis illimitata, qua simul actuantur, quaecunmie per essentiam ejus possibilia 1unt. 'S. 86. Sunt adeo Entia simplicia cum u*iGar finita, tum infinitum substantiae

55쪽

8 De Respectu Entium Quoniam itaque suo loco oste detur , Deum , animam & Εlementa Mundi Materialis esse substantias simplices : philosophia simplicium lucem affundit doctrinae de Deo, anima & Elementis

rerum materialium.

CAP. VIII.

Respectu Entium ad se invi

cem.

6.87.ν--ὸ-;.m ε 3 Uod in se continet rationem se di. alterius, vocatur Principi-Nimirum Principium EEBidi, si contineat rationem, cur ali terum sit; Principium cognoscendi, si contineat rationem, cur alterum cognoscatur. Quod Vero rationem sui in altero habet, Principiatum adpellatur. Additur etiam Priseipiumstendi, quod est id,

in quo ratio reperitur, cur alte- rum fiat; ex. gr. ArchitectuS respectu domus. Principium Esendi vocatur etiam S.88.

56쪽

adsis invicem.

6.88- Qiuodsi ratio existentiae alterius es sit actio quaedam Entis, tum ipsum dicetur Causa molens; Principiatum.vero hoc in casia Edfectus adpellatur. 6. 89. Causa efficiens, quae per suam actionem pr'ducit effectum, vel fita agit, ut possit quoque actionem

omittere,ves ita agit, ut intrinseca sua natura ad agendum impulsa, non possit non agere, Illam Voca mus Lisseram , h aunc Naturalem dc Necdgariam. EX. gr. Scriptionis hujus sum causa libera, poteram enim praesentem scriptionem quo que omittere. Cum vero ignis lignum comburit , ex hecessitate Naturae id fit, adeoque est causa Naturalis & Necessaria. S. 9O. Cum causa efficiens producit D - effectum

57쪽

ro De Respectu Entsum effectum, tunc aut productus essectus est ejusdem essentiae , qua gaudet ipsa causa, aut diverssam habet esentiam, diversaeque est Speciei : si illud, causa Univoca Isi noc, causa aequivoca adpellatur. Ita passer passerem generans est causa sutor respectu cabcei est aequivoca causa.

Causa Prim Causa effciens vel Pristipali fest , vel Causa ef. iasii. ficiens Principalis est, quae effectum producit virtute sita propria; ex. gr. DeuS respectu S. Scripturae. Si vero actio vi aliena, producitur,

dicitur causa Instrumentalis; ita Apostoli & Prophetae sunt causa

In fretinetentalis S. scripturae. In Instrumento tantum est potentia

agendi, quae in vim degenerat per haluxum causae principalis. s. 9a.C-μtim Causa essiciens porro est vel

58쪽

Nasica vel Moralis. Causa Phy-sca est, quae effectum immediate vera & reali actione producit; Si

vero quid effectum mediate, ac per . alium adeXistentiam perducit, tum dicitur causa Moralis. Εx. gr. Si quis alterum hominem sua interfi- Cit manu, est causa Phurea homi. cidit; si vero quis ad alterius occusionem cohortando, suadendo &c. Concurrit, causa Moralis dicitur.

Coneausae sunt, quae simul con- c Maisso currunt ad unum idemque effectum producendum. EX. gr. seX equi currum post se trahentes si inteoncausae. Dicuntur etiam Causae causes A. Sociae ejusdem ordinis. Quibus opponitur Causa essicien olitam, icum effectus causa essiciens non nisi unica fuerit. '

Causa essicienς porro alia proxi--i est, alia remota. Causa remota Ramota. Da est,

59쪽

Causa ponitrinis. inuti

sa De Respectu Entium est, a qua effectus intervenientibus aliis causis dependet. Causa Vero proxima, a qua effectuS, nulla alia causa interveniente, dependet. Haec etiam dicitur Immediata , illa Mediata. AVus CX. gr. est nepotis causa remota, pater

Qti Oniam causa efficiens suffcientem continet rationem, cur effectus existat, . 88. posta causa po- 'vitur sectus. g. 96. Id, cujus gratia causa efficiens operatur , dicitur Finis. Atque adeo pertinet ad rationes, quibus actio causae efficientis determina-'

tur.

6 97 Causa igitur efficiens finem prae- Coo noscat necesse est, incognitum erum intendere nequit. Unde liquet ,

60쪽

adse invicem.

mquet , praesunquere agens intelligens. 6. 98. Qiuidquid rationem continet, cur finis actum consequatur, Me- Medium dium vocatur. Unde vulgo dicitur, peT Medium obtineri finem. S. 99. Non confundendus est finis cum M a. rationibus voluntatem determinantibus, ut propter hunc finem agere Velimus: quae causae impuls- vise nomine insigniuntur , &. de quibus plura dicentur in Psychologia, ubi de voluntate agemuS.

Finis propter quem quis ita FinisPrine agit, ut, si nullum alium finem sibi haberet propositum, tamen ageret , Principalis; sicuti is, propter quem quis ita agit, ut si nullum alium sibi haberet pr*positum, non ageret, minus Principalis dici- --QPria

tur.