장음표시 사용
91쪽
Vtrum moueantur an immobilia sint principia neque in his pertra Iauit. Cum igitur apposuerit heptem O decem prolemata ordine quo exponimus ,sextum quidem O sextum decimum non pertra Iauit ad utrasique partes argumcntando . sextum quide, quia etiam praeter iam dictas causas pro acceptum est. Cum enim quaesuit, an non substantiarum tantum ,sed etiam per se aecidentium ipsis primus philos pis ciens est , quaesivit quom Io: etsi de eadem lio aequali ct oppositis bis pertra tabit. haec enim erant per
se accidentia enti quatenus ens. decimum si tum vero, Piscum ubique concessisset quaedam entium corruptibilia e se, quaedam uero aeterna ,habebat necesse sequens hoc: princis piorum haec quadem moueri, ilia uero immobilia esse. mania festum est autem quae quorum. quod enim amborum non e dem mediocriter annotami. meliqua uero quindecim an nens in pertractatione problera in , decimum quartum aduersarideas instans omnia sexdecim ad exercitium D cum produxit . quorum quaedam in tertio disius lane digna putabit, quaedam uera in sexto, septimo, o Iauo, nono : plurima uero in undecimo. uersus uero ideas O numeros in duobus ultimis libris duodecimo O decimotertio distatare tentabit.
92쪽
Interprete Hieronymo Bagolino, platiosopho praestantissimo,
COIMMENIARIVS. NON s v M ex bis qui β a quopiam odio haberi studeant: uerum nec ex his qui in logicis, aut quibusvis aliis Aristot lem praeceptorem inseribunt :sid ex his qui O logicas eius
doctrinas penitus admirantur, necnon O morales O nat rates eius tractatus sublimiter recipiunt. O ne omnia nunc
enumerans quaecunque uir iste rectissime et optime philo ptatus est , uidear esse prolixus, quotus qui1que recte se tientium, non quae in hoc perfecti Umo negotio de materi libus formis et definitionibus recta consideratione icta funi, nec non de diuinis O immobilibus causis ab uniuersio mundo separatis demonstrationibus locum ad hoc habentibus tradita sunt , O si qualibet compositione O disicursu crassori sublimiora essent, iure admiratus fuerit huiuscemodi siderationis ductorem humanae uitae opificem appellau rit ' De his igitur et a nobis et ab his, omnibus qui eius solemtiam persenserunt, magna est debetur gratia. Verum cum acciderit plerunque ob quasdam causas, O in alijs diuini negocij partibus , presertim uero in postremis duobus libris , quorum untra μ, alter ν, apud Graecos incribitur, magnum
quendam discorsum fecisse ipsum aduersus othagorica OPlatonica principia. nihil profecto dedignum subciens ut L aduersus
93쪽
aduersus ea dicentem, immo nec in multis eis si opus est, uerum absque excusatione occurrentem. Cum tamen propriis suppositionibus contradictiones producat, aequum visum est simpliciorum audatorum miseratione, ne iiι sta iuri opinione occupati, in aspereationem diuinarum rerum, O diuiris antiquiorumphilosophia perducerentur, examinare pro vir
bus quae didia sunt modo iudiciario pariter et integro, oste dereq; Pythagorae o Platonis deprincipiis considerationes irredargutas et impermutatas permasise, Aristotelis argumentationes sepi me quidem extra propositum occurrem.
tes , et in nullo diuinis illis uiris accommodatas dubitationes perscrutantes. cum tamen raro in eas dicere O invehi ex animo proponerent redargutione nec minorem,nec maior
asserre potuisse. O Me necessario contigit. uerum nanque Platonis illius diuini siententia nunquam redarguitur, unde O manifeste consat. Cum rationes deprincipiis rebus ipsissimiles reddiderint indrum patres permanentes O impe mutabiles ut decens rei rationes esse 9 illas consiluisse. Trooemiorum satis haec sunto. Sed cum intentionem tractatus nostri O promissonem dixerimus, opportunum essi a aggredi certamina. ceterum stu omnino nos certatores
appellare uoluerint ueluti accusationibus, quae in rectis-mam inter philosophias O optimam feruntur, responde tes ,stu arbitros simpliciorum ct intellectualium magis apprehensionum lectativae Pythagoricorum considerationis, O eorum quae agrauissimo inter eos qui unquam narrati sunt , cristotele aduersus illas logice portus dubitata sunt, non effugiemus nominas impositionem . modo liceat in illis iuste, prudenter , ut tιeritatis amatores uersari. uero inde auspicandum. Cum ab initio libri Aristoteles dicat oupus esse quae de principiis immobilibus ab aliis ostensa sunt,
examinare oe perscrutari, duas quidem dicit esse opiniones de principi'; O illam quae matbemata Mneraturseparab
94쪽
lemq; illis substantiam attribuit; O illam quae ideassumsehonorc prosequitur , omniaq; per illas O ad illas sub Ilere
existimat. sibi uero tria esse proposita consideranda. priamum quidem an mathemata sint , O quo pas Ioset .secum dum an sint ideae, O stecificus numerus. tartium uero, aunumeri et ideae entium principia nilost haec resumens dicit, deprimo redarguens quidem cui putat9 eos qui mathematis difflribuunt.Iuum utro de his opinionem extollens quae ex
abstractionesensibilium interuallorum O figurarum qualemcunque mathematissub fetiam praebet.sed priusquam
in verioressua opinione argumentationes a rediamur ,stiusfortasse fuerit ueram tradere de his ueteris philosophiae sententiam , ut intueri liceat ipsi ne ste lationi diuinorum hominum criminatorius repugnet sermo, uelpropriis siuppositionibus innixus quae dilia suri inique euertere conetur. Diuinus Pythagoras O omnes qui legitime illius dogmata purissimissinibus suarum mentium susceperimi, multos dicebant esse sub tantiarum gradus intelligibilium ,
intellectualium, cogitabilium O naturalium , aut omnino vitalium O corporearum . nam O rerum processus Oconnata processibus ipsis diminutio, quae ordine quodam d uino perficitur , O uis diuersitatis in generibus entis muli tudinem continuam pariter o discretam constituunt incomporearum Ostnsibilium percutientium substantiarum. trepitaque in latitudine entium gradus esse dicebant, intelli bilem, cogitabilem, sensibilem. singulis uero ideas esse omniquaque quidem ,sed proprie ubique cum existentiae proprietate O intelligibiles quidem esse apud deos, O' causas eorum quae confiequuntur essectivus ,scilicet O exemplares O finales. nam si haec tria quandoque concurrunt et unium tur intersie, ut O ri oteles dicit, proculdubio non in im
mis naturae operibus hoc feris ectabitur . sed in primis Ooptimis omnium causis qua ob facunditatem O opificium
95쪽
uim habent omnium generativam, ob id autem quod gen rata ad sie conuertunt , sibi ipsis reddunt si ilia omnium empla sunt. Cum uero gratia sui ,suaeq; bonitatis agant, ut inquit Diuus Plato, no ne finalem causam prae se ferunt ἰCum crgo intelligibiles formae huiuscemodi sint O tot bona univcrsa exponant diuinas complent dispositiones, etsi plurimum circa intelligibilium ordinem qui in opifice est considerentur. cogitabiles autem eas imitantur, quae ante irsi sunt O animae ii sitionem similem reddunt intellectuali, ominiaq; secundo loco complectuntur . operantur porro, O ipsae eum apud caelestes O felices animas con siderant , apud nos uero cognoscibiles tantum sunt, qui consitiserationes tantum non uires operativas ob uolatilem fluxum habemus ,siquidem O quod nostrum est simul, at que perfectum est, O ad usitationem exutum superiora
iubabitat, O uniuersιm mundum una cum diuinisgubemnat . Testatur haec O in Phaedro Socrates. Has quippe co
gitabiles formas in Timaeo quod Plato manifese dicit opimcem animabus imposuisse proportionibus geometricis ari metirisq; necnon musicis ipsas disponentem ,sed in de r publica in sectione lineae imagines esse intelligibiluιm, O hac de causa ipsas plerunque intellectuales appellare non indignum putauit, cum ut exempla siensibilibus praesent. In Phaedone uero reminiscentiae nobis causas feri. disciplinas enim non esse aliorum remissentias quam formarum qua mediae sunt sedem autem dictu est santium uniuersalium rationem quae posterius genitae siunt , sed secundum substa tiam inanimabusprae sunt, a quibus O ingurate O d ctae rationes naturae singula operari possunt. Age enim in caelesti anima omnium in sphaera maximorum circulorum mutua in genitivas partes diuisio activo praees O opificio modo, ut et in nobis noscitorio tantum. Sed in ipso caelo Zodiacus cir equinoctialis O meridianus fortasse et origo
96쪽
tes se mutuo bifariam diuidunt. anima quidem ipsa unite mnia O comprehendente suis intellestionibus Ooperante , caelesti uero corpore partite ea tantum quibus indiget rec piente . quapropter ab astronomis ex uniuersalibus Oparticularibus propositionibus demo rationes fiunt, ea uniuersali quidem causam habente, cum in anima quae omniabus essepraebet , praeexistat; particulari vero ex siensibiliabus sumpta. reposuit nanque in sensibilibus omnia, ut ded rat magnus Vulcanus fabricans, ut poesis diuina inquit, bullas, tortuosasq; hederas ,portusq; in spelunca calata. Hae igitur sunt triplices ideae, quas othagorici si sibilium inseparabiles causas esse putabant, ultimas formarum separabilium imagines exilientes , ob quod eisdem etiam novi nibus ipsas appellari non indignum existimabant. his deniaque anima quae generationem descenderat expergefacta Oexcitata ad reminiscentiam progreditur mediarum formarum . reducit quoque proprias rationes ad intellectualia Oprima exempla. O hocpacto uisus auditusq; conferunt adpbilosophum O animae reductionem. His hoc modo praea ceptis non dissentiunt Plato O Uthagoras , quiq; ab ipsis processerunt inter se, circa idearum suppositionem, ut iri quit Aristoteles. Sed Pythagorici quidem cum primi defensibilibus disputarent, ei dem nominibus utebantur similitus dine quadam ad medias primassin rerum ipsa transferentes. unde uisum est ne ristoteli dixerim. Sed his quique itilorum sunt, leuius enarrarunt de solis insiparabilibus fommis disputare. quidam uero circa medias animae rationes uersati ab ipsis ut imaginibus de intelligibilibus demonstrabant Ut autem ab exemplis deformis quae in sensu feruntur, qui
O multis uidentur solam mathematicalem substantiam uenerari cum iisdem nominibus primas, medias, O ultimas formas tradiderint. Aliis uero adhuc peruerse magis ussunt quidam confundere in eadem O coniungere intelligibiales
97쪽
les O cogitabiles formas , cum nihil tale huiuscemodi considerationis praeceptores pas sint ,sed assia potius qκ
busdam ob nominum communitatem ingenita sit susticis. At Plato etiam in his suum in homines amorem ostendens
nominibus quoque intelligibilem cogitabilem substantiam e fcreuit , ut ne dormientes quidem ipsium obaudire possent. Iccirco O Aristoteles ut duas ipsum separa bilis substantias supponeretem dirigit, sed iure ne an imiuria iam omnibus prudentibus clarum est , sed demo strabit ut puto clarius mediocriter examinatus sermo. Cum igitur tantum praeduerimus quod neque circa idearum suppositiones uiri illi dissentiunt , Osi aliis aliter de ipsi demonstrarint, O qui unum quemvis ipsorum oppugnat,
omnibus idearum amicis contradicit. prosequamur dei ceps Aristotelica contradictionis ordinem atque diuisionem. propositae quidem sint ei tres quaestiones , ansint matb mala, O quom to sunt. an sint ideae, O idearum num rus . an sint haec entium principia. dssuteturq; in libroμ, de duabus prioribus, in libro autem ν, de tertia, duarum uero altera, quae de mathe tum existentia uel non existenιia praecedat. Sed consideremus nos an aduersus separ
tionem substantiae mathematum sufficienter instet tuae pars
quidem est uniuersalium rationum oe mediarum formarum animae . sed ad ostensionem totius naturae intellectualis 2 d uinis uiris consueuit assumi. Vtitur ergo Aristoteles redarguens ipsorum subnentiam argumentatione diuisoria huiuscemodi. SI enim , inquit, matbemata sunt, aut in sensibialibus necesse es ipsa esse, quemadmodum quidam dicunt, aut isin bιlibus sitiuncta. dicunt quoque hocpacto quidam, quod si neutro modo, aut non sunt, aut alio modo sunt, Odiuisione recte usus est, praeter hoc quodsupponunt quoslam
in sensibilibus ipsa permittere, quodq; ad suppositionem fi quitur optime es consticatus dixit. nam si nec separ bilia
98쪽
bilia , nec insiparabilia a sensibus sitit , necesse est aut nusi'
prorsus modo esse ipsa, aut alio modo qualemcunque RU flent iam seumere, hoc es ex denudatione in nobis senerari , ut etiam ei uidetnn oppugnat autem O inseparabilia i psadsensibus esse , si arabilem habere subitantiam, aut ut omnino non simi, ut uulgatissimus Cladanus , aut ut uincat
eius Ditentia ex abstractione siensibillim ipsa sumi. Confertur autem his primo qui ipsa d pensibilibus minime se uigunt
Qv o D igitur in sensbilibus quidem impossibile est
esse usque ad illud. diuisis enim sensibilibus diuidentur, aut neque sensibiles. IN His seu ualide,seu molliter perseueret, ad uerbum n hil . nam nec Pythagoreorum quistiam, nec Plato ipsie , nec aliquis Platonicorum qui cum ρecuti sunt, geometricas figuras O magnitudines insensibilibus locauit. Sed si Seuerus aut alius quis eorum qui posterius dicta Platonis exposuerunt ex ipsius Artotelis eruditione ad demonstrationem
naturalium causarum mathematicis abutuntur, nihil Me ad antiquos, quorum nunc opiniones conatur redarguere.
Iccirco ab illis nihil de his Iad ipsum dicetur. At, quoniam, sini nos iterum ad eas etiam quae in fecundo positae sunt dubitationes, dicendum est ad ea quae ibi dicta sunt, quod nec duo simul solida esse iuxta omnes impossbile est. nec in
Stoicos restitiens instantiam quis sermoni attulerit, qui moles etiam materiosas se mutuo permeare nun negarunt .sed ad illos potius quispatium per uniuersum mumdum permea resupponentes, et omncm in se naturam corpoream recipere, ipsum minime aerem diuider ut ab aere diuidi dicunt. Erahis corporibus condiuisum, sed indeclinabile Ofixum , O ab omni mutatione exemptum per uniuersum mundum extendi, locum oe receptaculum terminum
99쪽
o circumscriptionem, O cetera id genus aliis sensibilem
mundum complentibus afferens. Hi itaque huiuscemodi corpus respicientes ipsum equidem mathematicum esse non δε- cunt , sed simile mathematico, quatenus immateriale, O immobile o tactus expers O a contrarietate solutum G , O ab omni pisua qualitate depuratum . praeterea quem
admodum mathematicum corpus cum promovetur, ratio
ni in intellectu, submit in spiritu imaginatione ea quae sinspiritu nam simul ratiosphaeram fortassis aggressa fuerit , imaginatio quoque cum immareriali mole mathemat
cam sphaeram ini exit 9 ita profecto, O uoluntate, O in tellectione mundanae animae Jhaericum hoc in uniuerso spatium cognatam recipit subsistentiam, cum anima ob id quidem quod ad intelle tum recipit, sphaericum ipsium faciat.
ob id uero quod omnes formas intuetur,receptiuum omnium corporum, ideis cuiusque o uniuersiorum ut uno, siquidem eius intellectiones , O continuae sunt O transeuntes quia
intelligibiles formae quae in perfectissimo animali sunt,
unitae ct separatae sunt, etsi una omnes natura amplectitur . Quarum certe imitationes ferens mundus dimense imsas, O non absique magnitu ines scepit. Sed quorsum uniuersus hic sermo excitatus est ρ ut intueri liceat non esse impossibile horum uirorum sententia, aut eorum quι immate rialia , O simplicia corpora se mutuo absque diuisione permeare existimarunt duo simul feri solida corpora , sed duo quidem materiosa contraria eundem occupare locum maxime dicunt impossibile esse: sed immaterialia luminibus ef- se similia qua d diuersis facibus emittuntur , Opor univer sam eandem domum simul incedunt, O se mutuo absque confusione O diuisioneperambulant. nam etsi haec rπωγ rca uelit quis dicere, saltem tum corporium ipsis coemensa, O coextensa sint in tribus dimensionibus, non probibemur eundem O sibi ipsis,stcorporibus lacti habere non ob aliud
100쪽
nsi quia O simplicia O immaterialia sunt, O cum diuiduntur non recipiunt partitionem. cum autem sui principio coniuncta ni O ab ipso dependeant, adsunt illo splendente, aeseunteq; simul recedunt. quae certe etiam immaterialia corpora ab animabus pendentia facere miname prohibentur. Haec igitur diximus ne terreant nos more lamarum adamirandi naturalium fermones, qui quae propria sunt mat riatium o passivorum, O contrariorum corporum ad uniuersam dimensam naturam transferunt . nam principali
conscripti huius proposito ea nihil conferre prius diximus, nec a Pythagoricis aut Platonicis ad ipsum aliquid de bis dι cetIιr , cum neque aliquid eorum, quae in his illi opinati sunt dirigere enitatur, neque ipse Aristoteles nunc eos qui spatium venerantur oppugnet: sed eos, qui alia quaedam infensibilibus corpora reponebant, solida ob id quod trifa, iam d mensa sunt, O mathematica: quia immobilia prosus sunt,
in quasuppositione nullum simius insignium philosephorum perstitisse . nam ct quae in Timaeo figurae quinque dictae siunt,
quaeq; ad elementorum mundanorum formationem sumptae sunt, nominibus quidem mathematicis explicantur, activas tamen O opificias naturae potentias occulte innuunt. ipsum
quoque luminosum quod in nobis est uehiculum, si quis trifariam enuntiet dimensum esse, nec resistens, non ob idgeometricum esse hoc corpus aperte asserit. nam quo pacto quod vita motu plenum es , O omnium qua nostra sunt maxime mobile motu dico Aristoteli cognito θ ut immobile imter geometrica collocabitur ἰ Sed plane ostendit si daemonitis Aristoteles flagitiosam suppositionem adniti redarguere. at noster sermo uni dictorum eius insantiam afferre . quippe quod non in omnibus simpliciter o absique additione uerum sit: quoniam ct quod ad hoc consequenter dictum est, eiusdem rationis oe alias esse potentias, O naturas in sensit