Alberti Pii Carporum comitis illustrissimi, ad Erasmi Roterodami expostulationem responsio accurata & paraenetica, Martini Lutheri & asseclarum eius haeresim vesanam magnis argumentis, & iustis rationibus confutans

71쪽

Ad Erasini Epistolam

eis concoqui no valeret, quaobrem plutimi cruditate periret.Non enim tum est omnibus sulcare mare,p5-

tu nauigaresed vix petitis 5c expertis. Na si nauta improuidus altu petat periculii est ne in scopulos ipsum impingat, ac eis elidat,deinde in voragines incidat re Syrtes, a quibus tande absorbeatur, cu sese explicare nequeat. Vastu est aut dc profundissimu scripturarum mare, infinitaq; extant excpia r nec ea longe petenda, eoru,qui ex stulta aequoris scripturaru sulcatione errates,iactatiq; tande in earu gurgite immersi sunt. Nec

putandu Paulu Apostolucoc si scriberet ecclesiis9 vu1go dirigere epistolas omnes,sed Puecti otibus presby/teris,dc ppositis Qui prout usus ferret,eas plebi ec vulgo recitarent,simul dc interpretarentur.Sic oc in ecclesiis,veteri instituto,leguntur plebi diuersae portiones, tu euangelii,tu scripturarit,exponuturi a presbyteris ec concionatoribus .Quibus, vulgus couenit esse con tentum:cui magis expedire videtur, sacros cocionatores frequenter audire sanctorui comentaria quaedam permovetia affectu:& quibus aliquid scripturam e plicatur videre, q sacras literas in eorum idioma verelas,sine delectu legere. Quid enim comodi capiet rodis,& expers literaru homo,delirus senex,aut garrula

mulier ex lectione ex li gratiaJ Apocalypsis Ioanis

aut primi capitis euangelii ipsius: quum caelos exuperans illud in altu intonuit, in principio erat verbia, ecverbia erat apud deu,6c deus erat verbia dcc.siue epistolae Pauli,in quibus ciplurima difficilia intellectu cotinentur, Qd Apostolus Petrus animaduertens, Ut nos

72쪽

Responsio Fo.XXXIII.

huius rei admoneret, sic in secuda epistola sua scribit. ut frater noster Paulus secundu sibi data sapientia scripsit vobis,in epistolistin quibus sunt quaeda difficilia intellectu,qus indocti oc instabiles deprauat M.fcru pos enim ec nodos plurimos offendere rude homine. qui illa legerit oportet,a quibus mim in modu i dat. . At esse qda in scriptura,quos lectio comunis esse possit,cu nemini nocere valeat copertu est:Sed no iccirco sine discrimine scripturas omnes Pphanare Oporter, sed potius quaeda excipi,qualia nonulla sunt, quς sine crimine nemo ignorare potest,ec quς uniuersis no nisi comodo esse possunt,oc in quanda formula redigi,tra deda comuniter Oibus,qui lectione oblectatur, ex qua erudiri lc pasci eoru animus possit. Pudet.n.dicere cimulti sint christiani prorsus ignari earum reru, quas cognoscere obstringuntur: quos tamen non omnino codemnados elle puto, dumodo in fide ecclesis alii bulet,quis excusari no possint,quin grauissime neglige tia peccet,cu ipsi, tu illi ad quos ipsos erudire pertine bat.Sed nec ob id, iuersum scripturaru gen' vulgo vides esse disseminata, nec margaritas porcis spargedu,nec sanctu ut dns ait dadu canibus: Qd si priminaturς interpretes,dc sapientiς humanitus repertae ii uentores,ne ipsam,secreta. naturae prophanarent,illa fabularum inuolucris, vel numeroru rationibus,aut metaphoris re snigmatis, aut dictione abstrusissima tradiderunt, ut iis tin, quibus magnum ingenium co tigissecan illa versati licerer,tardiores autem arcerentur Et libri Sibyllini apud Romanos no vulgo lege

73쪽

AD Erasmi Epistolam

batur,sed prudelibus viris qui busea,ad id munus de lectis perspiciedi pmittebantur: Quato magis conuenit diuitis sapietiae,sacras literas no attrectari,nisi ab iis q ad illas capessendas sint idonei Qd cu apertu sit. indoetu vulgus ad id no esse aptu,nec illi esse trade das,nemo debet dubitare:Qd si secus fiat, prster caetera,ex huiusmodi tractatione,hoc proueniet i ncomodia . vel maximia, i omnis reueretia acraru literam peri

bit. Dominico enim usu dc familiaritate, ipsa diuulgata doctrina contemneretur ab istis: dc de illis pro suo quisq; sensu,quo multi plus aequo abundare sibi vid

ri solet,iudicare auderet: Permagna est quippe vulgi temeritas,ingens imperitoF arrogantia.Quapropter aeque disserere, aeque statuere de diuinis dogmatibus putabit agricola, dc coquus sibi licere,inodo scriptoras lectitauerit sque stupida anus re cerdo,ac doctissimus Theologus rvt illud taceam,t nullus honor haberetur cruditioni, claroru virorum nulla esset autho itas rQuae si quis alta mete considerauerit,is potius statuet multa esse tegenda,& indignis occultada, 4 cuncta cunctis propalanda.No enim ab re sacri Prophe w ta a bstruse oc obscure, oracula sua pronuciariat,nec temere nome mysterio' sacris ritibus inditu a maioribus fuit,sed ut vel solo note declararet, sacra minime esse .pphanada:sed ad propositum iam redeam .

A Tanto igitur philosophiae studia,q eloquentiς prae

stantiora sunt,quato utilius recte senti re, ct commode loqui:sapientem esse,q disertum:Wi ratione a lingua. Taciti enim,muta, elingues sapientes esse possum a.

74쪽

absi rerum vero cognitioncisine philosophia,nec h

mines quide,nisi nominis comunicatione essis valem'. Ne igitur prepostere rebus utamur,seruiat vox rati

ni,eloquetia philosophi , sit eius organu vel condimeturnec par est: laetiara in obsonio pati,ob codimentu sapientia selicitatem assequimur,elegantia sermonis nequaq Pythagoras philosophiae mysteria,voce, n5 scripto,ut essent occultiora tradebat,& silentium sapie tiae professoribus indicebat, no quomodo loqueretur docebat.Et si enim pulcherrima res sit eloquentia, per commodas ad ciuilem vitam: interdum tamen obes heius midium sapientiae,cu imbecilla mens mortalium multiplicibus rebus, praesertim tam diuersis,non V Ieat aeque intenta esse, ac si uni tria incumberet:Vnde fiat oportet,vi qd uni tradideris alteri detrahas. A uo cari enim necesse est qui plus aequo indulserit ei a causis naturae,diuini a rebus contemplandis, ad linguae

proprietates, Vocabulorum derivationes, elocutionis obseruationes annotandas, ad Ciceronis colores, re

Quintiliam praecepta imbibenda: Ita li a rebus maximis ad verba, a seriis ad ludicra, a veris ad apparen tia transibiti historicos pro philosophis, ethnicos poetas pro Theologis, fabularum scriptores pro grauisesimis disciplinarum authoribus legere cogetur.Qua obrem nisi caute, & sobrie huiuscemodi studiis opora nauetur, . eclo iactura lucro non pensabit . qd in prouerbiis sapietissimus Salomon hisverbis coprobavit. Qui tin verba sectes nihil habebiti qui aut posses est mutis diligit anima sua . Valebit fide sermo

75쪽

, i Ad Erasmi Epistolam

volubilitate rerum aute notitia,aut nulla, aut exissem

comparabit, licet isti loquacitatis professores sui esse

iuris arbitrentur,de omnibus rebus disserere,putates, eo i sermo in rebus omnibus versetur,oportere q Verbis abundet,huc omniu quoq; reru notitia habere:ωμriq; non posse,quu texere quisq orationem ec vicissim in partes suas dissoluere valeat,quin ec sensum ipsius percipiat. Ad summam isti, omnes disciplinas sine magistro,se assequi posse arbitrantur:ec Bone deus.quid non audent profiteri quid sibi non arrogant liter a tores isti oc Grammatistae, qui modo quatuor dictio.

Des graecas interpretari valeant, ec clausulas aliquot sonoras claudere, disciplinas docere quas nunq didi. cerunt audent, de omnibus rebus libros scribere non verentur, magnificis titulis praenotatos, quos fere

edunt anteil scripserint, scribunt prius Q conceperint in quibus tamen nihil propemodum nisi nugas ecverba inania, nihil succi, nihil solidi reperias . Quid

enim effundere possunt . illibet vehementer rapti mantur instati vires. nisi ventum ec inane: Quid pro ferre de studiis sapientiae, qui tantum voces eorum quasdam agnoscunt , ut picae, ec psittaci dictiones. quas logo usu didiceruit Quas tame quato saepiusserui, tanto minus intelligui. Attame ipsi oes minus eloquetes rident, cotemnuti et si philosophi exactus mi lint,theologioapietissimi: indignosq; putant se cras literas attrectare, eo P trilingues,aut saltem bi/lingues no sint, Quamobrem dc id munus ipsi usur Pant,sacras I lueras aeque arrogater interpretantur.

76쪽

Responsio . Fo.XXXV.

ae si aesepit apologos. aut Aristophanis fabulas tr curet:sed intumescat sane atrogatia: Inuidi salte dc ingrati esse desinat: Qui cu bonas literas ab Italis sontibus hauserint qd velint nolint fateri cogutur cur ta

pete nome Italicii exhorresciat, ac Romanu ferre nopossunt Cui in parcere debuisset, vel ob ipsius male state,vel ' deliciis ini Romanae linguae ipsi sibi belli

esse videatur.' At prςdicant bonas literas ex Italia ad Germamam migrasse:qd Romani,vt verum non esse contendunt sic gaudent illas propagatas esse,& Germanos earum effectos esse participes. Dolent tamenis no aeque grauitatem dc iudiciu imbiberint Roma μnum. 5c sapientiam Italicam, ut sermonis elegantiam. Q d si fuissent consecuti ad Lutheranam certe impie talem nunq deflexissent.Quo factum est ut ex uno haeretico Martino ia coplures extiterint, plurimis tamen in dogmatibus,minime inter se consentientes, Ut mo ris est hqretico teste Hieronymo,quo grege coacto, εο nuc apud Germanos euenis te pspiculi est,qd eccle/siae euenturha,in epistola sua, apostoloru princeps praedixerat, his verbis: Sicuti vero fuerunt ec pseudopria phetae in populo, ita re in vobis magistri mendaces erunt, qui introducent sectas perditionis, α multi s quentur eorum i urias, per quos via veritatis blasephemabitur.

a Sed istos, inquis,Theologorum quorudam supere Bbiasacerdotu perditissimi mores Monachoria quor da hypocrisis re insoletia in huc labyrinthii inextricabile coniecit:cu tame minime putarent in ipsius nego

77쪽

eii exordio re eo seditionis 5c tumultus euasuramicredo equide plurimos i inprudeles in has voragines incidisse,q sibi initio hoc tis Pposuissent,ut hac via Theollogorii quorunda peruicaciam atq; arrogantia infrin gerentiQui quicqd ipsi ignorat,vii suspectu accusant, male sonare dictit=ςreticu sapere prs dicat.No igitur inficior quosda I heologos sibi ipsis nimiu placere, echoc titulo plusci decet gloriari, insulsos holes ineptosta morosiores: ec inficias i bo multo 'sacerdotii corruptos esse mores,dc magna ex parte recessite ab illa veteri,&seueri sanct OF patrii disciplina plurimo'; perditissimos esse homines, nihil sacerdotis habentes,ipraeter nomen ec charactere, se honore, ipsoq; munore prorsus indignos:& nonullos monachos prauos eo elatos esse, ac fere omnia pr postere agetes assentiora

sed quid tum An non sunt multi modestissimi Theo/logi,dc plurimi sacerdotes optimi,& monachi sauciissimi Qt. si prauorum inuidia vestrates isti bonarum

literam prosestares ta infamati erant, ut se continere non postent, quin eorum probra & ineptias insectare tur ec illuderent,cur hoc conteti no fuerinc Hic enim sermo,hi conatus, voces no admodu pioru hominuaures offendissenticu nemo inueniatur pia mete prsestus, quin periniquo animo serat sacerdotes multos, linorum magistri esse debent populis, ec quom im ' centia,nitore vitae splendore virtutis,caei 'ti omnes in

christiana disciplina contine ii dirigendis sunt,turpissimos esse in natissimos,cuetist sordibus atlpro/hris obuolutos:quoxia auaritia inexplebilis est, ambi

78쪽

tib infinita.libido effrenata sacra sc diuina ola cotenetiu. Quis enun no angas aio quu videat sale datu ad diedas alas infatuam esse,lumina mudi obtenebra ta. Duces itineris ad ciciorum regna perducentis ob cscatos,pastores gregem e vallibus imis ad sublimes pastus atq; caelestes pducere debetes, in diuersum Oia facere,ic ad aridissilia que id praerupta aut coenosissima loca oc paludes deducere, in quibus greges suis cetur Nemo est.n.recti amator quin hse defleat . dc sacerdotu reformados esse mores existimet, qn oibus

votis exoptet,vt oia ad pristina disciplina sanctissima vi legu ec canonu reuocens: Qd pstabit Deus ope. Maximus quu sibi videbis magis opportunu: Si enim hoc praedicasset Martinus,si hoc socii eius egissent, eo sibi hac celara arrogassent,etsi imodestius,licetiosius,ac etia Pcacioribus verbis egisset, a Pbis in viris quoquomodo excusarent ,putatibus zelo quoda bono permotOS,Carceres modeibae,ac legu terminos excessisse.

Sed proh nephas corruptis sacerdotu moritas pes cere,qbus ipsi nihil mouebant i Dignitati aut authoritati,potestatii ipso1 e bellu idixereiqn etia legib'ipsis. quibus mores atq; disciplina cis cotinet: in q id non puto fuisse prioris instituti hora literatoru,q l e Luthero impruderer addixerat, paucis exceptis furiosis, taeo forte nequioribus, i ta a norma vitae, ab ordinet suo desciverant,antea Martinus desceret. Qui in ipso maloν initio,cum primu se gratiosos multitudini, 5 plausibiliter scripta sua excipi cognouerunt,effigie sipsorum tabellis undis per Germaniam circumferri,

79쪽

. Ad Erasmi Epistolam

superbia turgidi iti catholicam ecclesia coniuraueri r Et is ante omes cuius fuit illud elogiu, iacta est alea,

vere iacta ad cofundenda uniuersam Germaniam, ad. euertenda omnem ecclesiastica dignitatem, ec ad reli/.gionem perdenda. Hac mente,hoc animo sanxerum

foedus Lutherus furiosissimus, ac Huten facudus quidem alioquin,& acuto ingenio,at insolentissimus h mo,dc turbuletissimus, ad omne facinus accomoda/tus,Catilinae socius aptissimus, si eius teporibus vixisset,ut ex eius gestis ac scriptis deprehendi pol. inuish c coniuratio illa Catilinae tanto iniquior,& execra bilior perspiciatur, quato scelestius i& magis impium est uniuersum orbem,q una urbem inflammare in stianam religione evertere, q statu unius ciuitatis immutare, catholicae ecclesiae ec Christiani populi pace excindere,q Rempu.Romana perturbare. Sed facem 'illam iam dominus e medio sustulit.

c Illo igitur oc paucisssimis apostatis similibus exce/ptis,perpaucos initio tot mala puto mente cocepisse, quoIu tamen culpa non potest excusari, quia ne tunc

qui de resipi uere quu Lutheri furor ad quanta pernicic spectaret,animaduerteret & qto longius aecederer, et ipsi putassent, quoru partes erant sic Martinu cohibere:Amice siste gradum: Iam no in mores sacerdotum inueheris,sed sacram religionem invadis: Tantae nos perfidiae participes nune efficies, qui te impium non putabamus,sed audacem, Quod nobis usui esse pote xδt pugnantibus cum Theologis quibusdam arrogaribus,ut nacti ducem opportunu,vehementem scilicer

80쪽

Responsio. Fo.XXXV II.

ει temerariu, ac omnino illis simillunum, comodius dimicaremus t Iam nimiu eveheris, sublimiora petis Cognoscimus nihil tibi pensi esse, modo nomen ma gnum compares, ec Pont. Maximum i te damnauerit ulciscatis. Nos enim quos tibi locularis propemodum causa coniunxerat e iam magnitudo negocii a te seuocat, religionis causa, fides,pietas ipsa seiungit. Christiani sumus orthodoxi, non didicimus politio ores literas, ut in tantam perniciem illis abuteremur , non in obsequium tui, sed Christi. Nolumus illas talara impietate diffamare. Quamobrem, nisi tu quoq; resipisces, quos in ioco sodales habuisti , eos iam senties in re seria , dc tanto discrimine, hostes acerri mos . Quod intum abest ut isti praestiterint, ut semel lapsi, quato magis haereticum Martinum delirare cognoscerent, tanto pertinaciores in eo tuendo fuerint..

Quod puto tribus potissimu de causis euenisset Unast, turpe putarent eas partes deserere , quas semel suscepissent, ac sibi esse dedecori mutare videri sen intentiam, quam notam ita nonnulli reformidant. H. dum illam euitant, saepe indecentis ima faciant de patiantur: Ita fit, ut dum tenaces constante'; vide ri volunt, inconstantissimi evadanti Aduersus enimi proptiam sentetiam multa dicere dc facere coguntur, vi alienam tueatur. Altera causa est exulceratus quo rudam animus, in sacerdotes omnes ,minuidia qu dam inexplebilis in cucullatos cuiuscunq; generis,

odium quodamodo intestinu in sanctς sedis apostoli cae dignitatem . Postrema, i nonnulli plurima ex