장음표시 사용
81쪽
concipiamus. sin in saperiori frigido,nulla antiperist
sis ponendae necessitas ingruit, quando non aliter fieret,quim glacies apud nos hyeme concrescat. De loco igitur in quo oritur,tota disii cultas & coni uersia est. Aecuanquam probabile videtur, in loco illo supero frigidiori grandinem, ut Anaxagoras voluit, generari, his tamen, quae paulo antὸ contra eum ab Aristotele allatae fiant, rationibus, non nisi in loco insero calidiori fieri conuincitur.Cur enim aestate potius,quam hyeme si rei l Nam, quod Anaxagoras volebat, nubem aestatis calorelongius repelli momentum nonsabet: liquidem& hyeme in superum illum locum nubes conscendunt,
ut quae in pluviam ac in nitiem concrescunt: ac, quae
aestate illuc compelluntur, nullam maioris frigoris rationem habent, quam quae hyeme, nisi totam illam aeris partem frigidam aestate, ob calorem inferiorem perant peristasin quandam, frigidiorem fieri,vimque complaciandi pluviam habere, quam hyeme non obtinet,
dixerit.Hoc veris,quanquam non omnino a ratione a
est, cum prasenim nulla grandinis causa seu materia, seu es sciens illie deesse videatur, ita potest infirmari, ut dicamus, pluuiae in grandinem gelationem, non in is frigore, aut nube humida positam esse,nec Omnino omnes illius caulas illic adesse: quandam enim ad halitum sicciim terreum, cuius magna copia una requiritu proportionem deesse,quae in insero aere calido non
deest. I n supero enim ill qui stigidus est, detineri halitus ille non potest, quippe qui loci frigore, aut Arsum
vi exprimitur, aut deorsum, aut etiam extinguitur. Aeeius quidem magna copia ad grandinis ortum requiri existimatur, quod vehemens illain quasi momentanea gelatio sine eo esse non possit. Sed quanquam admitto retur, grandinem aliquam supero eo in loco,tum ob stisoris incremetum,tum quod halitus ille siccus non deesset, aestate fieri, non tamen omnem dici potest, vescit eam,quae N ampliori, latioriq; forma, Sc grandinis a modum decidit, quae conglo a nullisque angulis,&Ionse minor decideret, si in 'altiori loco, ubi nix st&pluuia,concresceret. Quin & illa, qui ex nubibus ad terram sonitu inierdum facto, interdum sine seno delatis exprimitur, fidem facit, in loco humiliori, de calidor inem seri. Quod autem antea dictum est, ex eo isem loco niuem, pluviam ,& grandinem descendere, quemadmodum intelligendum esset, exposuimus. Aut enim non ex eodem prorsus loco,sed, cum latitudinem habeat, ex inseriori eius parte, aut ex eodem omnino, va iam nubesi qua grando exprimitur, in si pero illo loco concreuerit, ac in pluviam etiam illic sertasse re
perit mutari, deinde ab eo in inseriorem calidum i cum fuerit Isa. Qitoniam vero ex Aristotelis se temta quicquid Latini interpretes ad illius verba non satis animum aduertentes commenti sunt) dici aliter non potest, quὶm in aere calido grandinem generari, quippe quam, nubis in locum calidum, contra mam Anaxagoras voluisset, depulsu, peranti peristasin, hoc est, per caloris circunstantis in nubem frigidamassicientiam, seri aperte doceat illud: quoque praetereundum non est, lici nutus calidi, in quo grairi generatur aluti dinem aliquam esse, atque interdum propius terram, interdum logius pluviam gelari, propius quidem, eam,
quae&maior& minus rotunda decidit, longius, quae minor & in globum sigurata, aere multo,per quam descendi magnitudinem eius imminuente, de angulis velim corrasis ad rotunditatem ducente. qquaestio elua quo nubes ex supero illo.& st dolis in in orem de calidum depellatur cum nihil ibi esse videatur,a quo
depelli posiit: quomodo item pluuia ex nube expretia in grandinem per antiperistas in gellatur,cum prope te ram,ubi nos stimus,eo magis gelari deberet, ob maiorem ex reflexione calorem maior antiperistasis habetur. An,quoniam .gore nubes concreta, grauior reddita est, praesertim si in pluviam supero eo in loco, par te sui intima coepit mutari, grauitate illa in inserum i cum detruditur, ubi per antiperistas in frigidior euadit, ita ut pluuia iam genita in grandinem conglacietur. Ita frigus descensius nubis causa erit,' ille amplioris Fg
HLPluitia aut ex nube genita,antequam ex illa omnino exprimatur,ac per aerem descendat,in grandinem co
crestit, nubis ipsius frigore, quod per antiperistasin augescit oracretionem illim faciente.Ne a .vi frigoris, quo suuia assina est, per caloris, qui in aere inest, pli uiam, cum decidit, ambientis, antiperistasin ut quidam voluerunt grando esscitur. Tum nanque prope
terram, qua parte nos degimus, quod maiorem cal rem obtineat,si vehementiorem antiperistatin pluuia in grandinem verteretur, quod tamen minimccueni tr state etiam magis,quam vere & autumn ob eandem causam grando gigneretur. cuius contrarium Arist
teles statuit. Aequanquam multa alia,quae sertasse alibi excutiam, in hac quaestione dici possint i haec tamen sunt praecipua, de quae Aristotelis sentcntiae magisco sentanea esse existimamus Sed si ita res habet, ut pluuia
nondum nubem egressa in grandinem com restat,quo
nam pacto ait Philoponus ipsa pluuia, cum grauis
sit, intra nubem continetur, ae non protinus, ex quo
genita est, decidit, quomodo item per aerem calidum dccidens grando non liquatur, cum praesertim in terra liquari eam siesseae breui temporis i patio videamus. Quin etiam, si per antiperistasin intra nubem genera
tur, quare nubes tot mutationibus non expediatis, Π
in niuem statim mutatur. An, ut idem interpres docet, nubes illa latitudinem altitudinemque habet, potestque pluuia, antequam eam egrediatur, dum permultum spatium desertur in grandinem pelari tuam salia nubium magnitudinem inde cognoscimus, quod Solis lumen saepenumero intercipiant. Quoniam a tem grando per exiguum interuallum ,&illa quidem ob sui grauitatem celeriter desertur, etsi per aerem c lidum descendat,non prorsus liquatur. Ex parte autem
liquestere, atque imminui nihil impedit, quod ex va ria illius, tum magnitudine, tum spura potest intelliasi. Cur vero in terram delata celeriter liquescat, cum tamen nix, tota etiam aestates Econseruetur, nec a
re vel calidissimo liquetur, imo vero in glaciem seu
crystallum, atqueetiam lapidem interdum concretoli causa esse potest, quod nix non ex pluuii oncreuit , quemadmodum grando, sed ex nube, ut antea traditum est. Non igitur tam secilla in aquam, ut grando, mutatur. Philoponus autem causam ait esse vehementis.s linam congelationem, qua nix lono mam quam grando genita est. Qim si ita habet, causam intelligimus,
cur non protinus ni ex nube teneratur, pluuiae ac grandinis ortu non exsectato. Id enim eo eueniet, quod non quacunque gelatione, nec quocunque frigore com
cretio in niuem esse potest, sed vehementi, quale inpluuiae, aut grandinisortii miniis requiritur. Sed tum quaesierit aliquis, quare lixe frigoris, aut gelationis v hementia, in niue uinosiquam in grandine requiratura
82쪽
si requitatur, cur non hyeme in supero etere frindo
pluuia de grando,priusquam,nix, gignuntur: siqui dena minor gelatio maiorem tempore,& quaedam ad illam veluti est via. Consoniim enim rationi videtur, ut quod minori uigore concrescit, id prius concrescat, quam quod maiori.itaq; grando priusqtiam nix gignatur, ob eamque causam ni illa in nivem hyeme concretio esse videbitur, sed frandinis generatio, nivis ortum perpetuo occupabit: cum praesertim grandinis eo in i co omnes sint cau .Quin etiam quaeritur, si valido pore & validiori, quZm grando, nix gignitur, cur non media aestate in media aeris regione, quae tum ob antiperistasin se idior ese creditur, quemadmodum media hyeme, gnitur ' Cur item durior frigidior'; grando est, quam nix, esim res quaeque aquea, quo maiori frigore enita suerit de concretago durior sistidi orque, ct insidior tactu deprehendatur. Ac grandinis quidem validius sigiis inde collisitur, quod plantarum insitum calorem extinguat, illasque ad intentiam ducat, non illius solum anni, sed plurium etiam s entium sterilitate interdum illata, cum tamen nix frigore suo eudem calorem augeat, magnamque adducat sertilitatem. Hae
igitur de ec,quod Philoponus tradit, vehementiori stis'mniuemquam grandinem gigni vehementioremq;m nive, qtiam in grandine esse gelationem, quaestiones suboriuntur,arduae illae quidem & ad explicandum dic siciles, quae tamen possint di sibi ui. Ac primum quidem dicitur, validius stigus in niuis,quam in grandinis
seneratione r uiri, qucra nubes, quae in nitaem concrescit, calidior iit ea, ex qua grando exprimitur. Nam Scalalitus calidi & sicci,& aeris, qui natura calidus est, multum,ut antea traditum est, intra se continet. Plus autems oris ad id, quod natura calidus est,re gerandum dem uni, quim ad id, quod frigidius, requiri adeo perit,icuum est, ut probationem non expetat: quanquam quod calidu est,interdum citius seletur,mam quod sti id ius,ut in ulterioribus parebit Pluviam vero de grandinem, cum nix media hyeme generanda est, ante illius' orium non est necesse generariailam quanquam per mirorem gelationem, ad maiorem, ut per mkium accedatur.quoniam tamen non solo stigore, alit in grandianem, aut in niuem concretio fit, sed materiam certam ac d itam esse oportet, quae alia est niui alia grata nis, non grando ante niuem, sed nix perpetuo, si mat ria acommodata adiit gignetur.Aliam aut e niuis, aliam frandinis materiam dico. prod, etsi utraque nubes est, aliter tamen huc, aliter illa assecta est, aliaque halitus terres vi aqueum Se humidum proportio in niuis, alia in grandinis crateria de ortu requimur.Quin etiam diaini,de verius stiriassis, potest, vehementi loci illius stigmo, nubem statim in niuem concretare, validiusque id suus esse,qutin ut nubem in pluviam conuerrat quanquam alioqui illa, natura sua in eam posset mutari. V sente amem aestate, cdm media illa aeris regio ob amia peristasin sit dior esse existimatur, in niuem nubes soriasiis concrescit: sed calore nimio, qui aerem inserum obtinet,antequam in terra decidat,soluitur.Ideo mo res, qui ad illam aeris Digidam regionem periingunt, nive sileni umnia etiam de calidissima aestat inueniuntur. Quod si nullam in eo loco niuem tum ficii, dicere velimus, concedendum est, sus quidem ad eam g Mendam accommodatum ibiae, sed materiam idemno , quae illa, quam diximus, proportione praedita sit,
clauae,quae hyeme multa suppeditatur.Quod ad gra
dinis seliditatem, duritiemque maiorem,ae s igus v hementius, quam niuis, attinet, ari id quidem, ut quidam putant) non potest, cum tactus naturaliter allectus,ita est e diiudicet: sed inde non sit, quin validiori, quani grando, frigore nix genita suerit. Niliis enim materia apta no erat, ut soliditatem illam. atque duritiem, validumque de vehemens illud stigiis, quod in grandine cernitur, exciteret. Aede duritie antea diximus. cum causam redderemus, quare pruina maiorem, qua nix duritiem accepisset. Cum autem dura es enix, ut y ina, an tum a st, ut veluti grando, non potuerit,ne frigore, idem tam vehementi assici potuit.Nam quae duriora sunt de magis Alida, atque compacta, calorem dc mgus vehementius ea accipiunt, quemadmodum in serrum vehementior calor, qu m in stirpam aut P Icam excipitur: sed difficultas remanet,cur cum selidior duriorque grando sit, quam nix, citius tamen qu m itula dis luitur, imo vero, ut ante traditum est, mox via in terram decidit atquescit,cum nix ad mutrum lcm ius conteruetur. Quam difficultatem vitam vix possiimus, nisi ad niuis materiam recurnamus, qirae,cum sit nubes nondum in aquam, conuersa, causa est, ut nix non tam sacile in aquam Bluatur, ut grando,inquam pluuia concreuit. Quoniam autem grando ct frigidior est, de e rior nive ideo,ut dubita tur, calorem plantarum naturalem extinguit, easque perdit, A ad interitum perducit: quod non tantum frigore sacit, sed etiam duritie, plantas ut Theophrastus ait vicerando de confringendo quod certe malum aniue,quae de minus frigida, mollisque est, minime stirpe accipiunt: quin potius calore earum naturalem seruat, se intra terram ad radices pel-4it, minuatione sua exhalari illum non permittendo:
quod grando ala disiuncta est,de in stobulos deducta. mere non potest . sed haec de hisee dubitationibus de
controuersiis satis. Iam ad Ariliotelcm redeamus.
me autem accidit ei getitis celerior fuerit, qαὶ morer in inferum locum delatis. Dim si tanto temporis hyaeis deorsum feratur, frigus autem vehem ens breuis conmciet nihil prohibet, tum ci si1 Ur est, gelari,sige-lutis minori tempore esciatu quam deorsim latio. vera proprior, is magis collectagelatio fuerit, eo impetu malare aqua decidunt, O guttaevandinesque maiores, propterea quM per breuessarium erantur,nec densae ea,
quae magnae sunt, ob eandeme samgutta cadunt. Rarius autem astare,quam Hrestautumno: quanquam magis pia bynae: aer enim astute es siccior , sis vere adhuc es humidus: autumno vero iam humescit. Quinetiam interdum fructuum proaeuus tempore grandines
Aquam ἡ nube penitam in sibi imisu pensat quoad conglaciaretur, de in grandinem concresceret, per manere, veluti absurdum, εο ὶ ratione alienum in ortu grandinis obiiciebatur. Id nunc dilui' de quemadmodum aqua illa, antequam decidat, conglacietur, nullo tempore suspensa permanens,docet.Itaque ait grandi retum fieri, cum aquae gelatio celerior sierit, quam eius dem delatio: ita ut si tanto temporis spatio, verbi gratia duabus horis, deseratur, una duntaxat ob frigoris vehementiam, gelatio iniciatur. inlationem autem non eam omnem, qua in terram desertur,necessario intelli git,sed qua per totum nubis interuallum, in quo grandi gelari antea docuimus. Hinc Phi .causam coeligi ai RVia tersuP.Mete. G 1 cur
83쪽
cur in locoprope terram nihil cogatur, quod grandini
proportione re vindeat. ne .rorem, qui pluuiae responti qua a non procul a terra concreicat, celerius gelari posse quam demum ferri, amadmodum celerius pluuia gelatur,quam des dat Sed non solum spatij breuitas, ut ille putauit, in causa est, verum etiam, Q nulla nubes tam prope terram coeat, circa quam antipetallissis gelationem secere valeat . . onia autem interdum di vehementes impcti seri; aqua', & guttae ac grandines magnae,5 illς quidona rarae,non sirequentes, aut dense interdum fiunt, eius rei causam in collectim & ci mulatam gelationem, quae frigoris vela ementia simulct collectim exiliat, ac breue etiam l patium, quo gelationis illius lociis a terra dilhat,Arisi .resera. . n.te Te propior, magist; collecta Ac simul pelatio tuerit, eo venementiores & magis impetuosas aquas, guttaiq; Ngrandines ait fieri, non illas quidem dentas ct f eque
tes,sed rarasi quod sane ita habet.Nam ob refrigeratio nis vehementiam vaporis densatio cumulateor S m
sis collecta ei scitur. Vnde guttae nuiores gignumutitamq; in terra decidunt quia, cum per exiguum spatium
serantur, non imminuuntur,nec in minores multas guttas diuiduntur. quod illis eueniret, si ex alto dimitterentur. iam autem magnitudine ea guttae sum praeditae, pluviae vehementes Ic impetuose fiunt guttarum grauitate impetum illum excitate, ac minum celeiem saeto, te: quae res hyeme non euenit: quo tempore cum guttae paruae fiant, leuiter nec impetuo Θ ieruntur. Eiusmodi aquas impetuosas i ειτα λα Οα κ nona nauit. Ex ea vero guttarum magnitudine grat dii es quoq; mira ortum habet, guttis illis magnis in aciem, quant piunt, conuersis. Cumque per breue interuallum descendan
magnitudinem suam seruant, nec imminuuntur,neque franguntur. Sta raritas quoq; guttarum, tum ex earum
magnitudine, tum ex biaeui spatio, per quod feruntur ortum habet.Ex magnitudine quidem, quia cum magnae sint, multa vaporis, nubi siue portio in singulis ablumitur, ita ut deniae de frequentes esse non pol fuit: ex breui autem spatio, quoniam, cum crebrae λ dense esie n possint,nis quia subinde aliae gignuntur,antequam p
neriores genitae sint, priores an tercam descenderunt:
quod minimὰ eueniret, si per langum interuallum deserentur,ali' multis genitis, antequam illae cerram attis rint. Subdit vero etiam causam, cur mi pus aestate,quam
vere& autumno, quanquam magis quam hyeme grando gignatur interdum etiam fructuum prouentus tui pore.Causam tot se aestatis siccitatem, qua est icitur, ut grandini gignendae materia , videlicet vapor, nubes ocpluuia deiit: quae materra nec vere nec autumnod ei , quoniam ver hyemi humidae succedis: autumnui cum
ea cohaeret,de ad eam accedit, nec calor tantus utroque
rempore eit, qui humorem seu materia huiusmodi a stimere valeat: quanquam tam est, qui ad antiperista sin sussciat: qui calor, cum hyeme omnino absit, exii multa niateria suppeditatur gener ri grado non potest. Atque hinc causam intelligimus, cur, si per antii ullisinwo modo,quo li ctum est Grando extitit,non ut agis xitate, qua antiperis hali, maior sit, qu m autumno de
vere exiliat. Nam etsi calor anti risias in efficiens tum desit, materia tamen deest,quam calor illa reuntiet, ex ea grandi m exprimat, qu e, cum fructuum colligendorum tempore tu graecis nominati diximus. nterdum suppeditetur, enit,ut grandor erari tum possit. Quoniam aurum autumno acrem hina scere iam ait,vereque esse humidum, aestatis, quae sicca est,comparatione dii tum esse putandum est. Venn.a solutὰ & sita nanira temperat lim dicitur,nec mvis calidum, m frigidum, aut humidum, quθm siccum,aut contra 1 Galeno statuitur: autumnus autem quanquam aestate humidior, ad siccum tamen magis, quemadmodum & ad frigidum magisquam ad calidum, declinat.
Humescere at ite autumno aerem patet, quoniam oriente Arcturo pluits ,simul spirant venti frigidi: quod quidem iEpus, autumni principium est, ac sinis aestatis. inetia ante orium Aretiari, post Canis ortu aliquantis cr regnate solent Austri, quibus pluuiae succedunt.
gelationas a tem celiritatem aquarnes excalD-cta aliquid confert. Celarius. n. refrigyratur. ideo multi, cum refrigerare celeriter voluerint, Soli primum eam e pomini.Poentietiam accola cura in sarie mos extriint,
ad piscium venationem c venantur en glacie perfracta apta calida arundora perfundunt, propterea quia celerius gelaturi amsacispro plumbo Huntur,ut met motae arundines istant. ut Mitem calidis temporiam os locis concrescit ulu ito incalescit. Nequ:s miraretur pluviam tam velociter in grandinem gelari, ut gelatio motionem, qlia deorsum senui, o upct,docet huiusmoch gelationem celerio rem reddi eo, ut aqua illa scit pluuia priux fuerit exealia ova. Ad elatuini . deleritaterii aliquid conferre si aqua gelanta prius calefiat , quippe quae celeriuς restigetetur. Ob
.eam caulamna , cum refrigerare celeriter aquam
cupit in eam Soli antea exponere. Ponti etiam accolas, quisium piscantu glacie utuntur pro plumbo rundinibus,quibus pisces detin niti friarandi ad gelati Eceleriter & vehemetem sic icndam aquam calidainarusi indere. Cum igitur aqua excallina cit b& vehemetergetetur,seri, ut pluuia illa ex nube expressa velociter: antequam descendat prandinem concresciit quippe quae& loci & temporis, in quibus concreuit, benedicio cito sierit excalfacta,utpote vere & autrumno, atq; etiaaestate in aere calido nubibus progenita. Sed quaestio
existit, quo modo aqu1 illa, seu loci, seu temporis calore calida reddatur, quae, antequam e nubibus in aerem calidum exprimatur,in grandinem c utantea dictumesi concrescit. Quin & illud dubium est,quod de aquae eata. olfactae refrigeratione dicitur. A ratione.n alienum videtur,ut quod m s adue, si in cotrarium suum velociusqu)m quod minus, mutetur. Calidum autem rei. gelidae, seu in gelu concretae magis aduersatur, quam si itasti dum est. Debileetiam trisus vehementinalianus, quam calor, resistit. 1are si celerior actio, motus. que est, quae minorem patitur repugnantiam, aqua proiecto frigida eitius quam calida gelabitur. Ati nihil impedit calorem aliquem, quo pluuia statim premita cales at, intra nubem sese insinuare, praesertim cum seri possit, ut nubes non omni ex parie aequaliter densa sit, ct continuatat Qua igitur parte rarior erit veluti da sit ncta eris calorem accipere poterit, quo tame nubis frigore superato, pluuia illa excallacta, in flaciem com crestat. Aqua autem prius excalfacta, perle quidem magis gelationi aduersatur & resistit, quam si ida: ex accidenti vero minus Cuin. nasore rarior reddita sit frigoris actionem magis ces ius luc excipit, Uiam tbsida. Quo sit,ut quinqua a suci ci natura magis dii et, quam illa d ea tamen citius quam illa perducatur. Cal Oropianque illum, quo ci c it, ob raritatem celeriter uittit, vehem imumque frigus iaciti admittit. '
84쪽
in Metiam, non hyme, tum In labra, tum stio a pliisu oriuntur: O illa sviem vehementino, est eadem diesepias, ob eandem causam. Citὰ enim refrigeratur propter antiperistasiu, qua ob loci vehementem cado rem existit.De pluvia igitur er rore or nive, pruina, O grandine , quam ob causam ant, e quae natura
Existimant nonnulli terthim hoc argumenturi esse, quo aquam exta fictam citius gelari, qu in frigidam, probent Mihi videtur grandinis, qui per anti peristasneste traditus ortus est,confirmari eo, quod quemadmodum grandines, quia per antiperistasin gignuntur, calidis locis & temporibus fiunt,ita de in Arabia & Aethiopia vehementes aquae aestate, & eadem dies an ius decidant, cum tamen ibi calor maximus sit, qui nubium in aquam densationem impedire magis aptus est quis adiuuare. Cuius essectus non alia causa tu,quam ea, qtia: de grandine reddita est,nempe anti peritatis quae ob vehementes locorum illorum calores maxima tu, ac nubium densandarum, ac sei oris in illis au endi vim ha bet . Olympiodorus dubitationem adilait de humore, qui ob cixitatem Arabiae & Aethiopi 'nullus,aut exi suus esse videtur, ut admirandum sit, pluuias illas vehementes flate ibi decidere.Quam dubitationem soluit, inquiens, ibi quidem vapores & nubes non as dere; ex quibus pluuia exprimatur, sed vi ventorum aliude ilhic impelli. Aestate. n.taesos ventos ab Aquilone spirare,& nubes illuc impellere. Haec Aristoteles de his quae
ex vapore humido in sublime elato generantur, nempe Pluuia, rore, pruina, nilae, & candine: quorum duo in aere lono frigido, in quo nubes concrescunt, genera tur, videlicet pluuia & nixdiluo in inferiori aere,qui non procula terra distat, ros&pruina duobus illis con hondentia: reliquum, quoa est grando,in medio.
rum procreatio non suum loco differrens est, verum etiam materia proxima,& modo, atque etiam causa eL sciente i uiam pluuia ex nube in aquam concreta, nix ex eadem,antequam in aquam densetur,ut sit quaedam nubes gelata,ros ex vapore in aquim s lutor pruiana ex eodem gelato,antequam in aquam Gluaturi grando ex pluuia,antequam decidat, conglaciata. Ita tres horum quinque esset uum materiae proximae sunt,vapor,
nubes,& pluuia, quarum una exas oritur,pluuia ex nube, S: nubes ex vapore,ur,cum roris 3e pruinae mat
ita proxima sit vapor, luuiae Se niuis nubes, grandinis
pluuia, omnium materia comunis v r statuatur. E rum omnium ortus frigore proficiscitur,sed alia maiori,alia minori, alia suo, alia calore adiuuante, qui antlia peristasin siciat. Pluuia minori frigore, quam grando, de haec quὶm nix, quemadmodum & ros minori,quam pruina. Cumque reliqua solius frigoris es scientia oriantur, sola grando, atqης etiam pluuiae quaedam aestiuae vehementes calore adiuuante, atque antiperistasis benescio frigus augentis, concrescunt. Cumque vapor m teria communis omnium sit, aliter tamen de aliter,aliaque & alia proportione halitui sicco admixtus est,ut eam etiam causam, alio No alio in loco, maiori vel minori frigoris vi excitentur. Quaecum ita sint, videntur haec non accidente si luna inter sciri multi putarumsia etiam ratione& essentia disierre, quanquam ex imperfecta elemelorum admixtione oriuntur,ac quaedam
sit illorum ut initio dictum est assectiones,non platas inantia inter st diuersaesi quo ea, quae persecte mi
xta simi, possunti Atq; cum de eis omnibus praecum E adnu cum Ari disseruerit,multa in ad eoru cinnitionem attinentia videtur praetermisisse. Quorum quaedam inter explanandum attigimus, ut in niue mollitiem, &candorem, di continuationem: in pruina duritiem, &disiunctionem: quaedam etiam supersunt attingenda:
V omnia, tam i aratim de rebus in si ablimi ortis,
ad Aristotelis imitationem conscribemus,explicabuntur. Aristoteles autem illa proriermisit, vel ut non ita, ut cimiebat, sibi expilarata, causamque aperiam,&quae satisfaceret,habentia, vel, ut ea, tuae cuiq; obuia & c gnitu facilia, existimaret. De nube etiam de nebula noita dissensit, ut tractatio praesens postulare videbatur, quanquam utriusque S materiam, de efficientem causam, N: quemadmodum inter sie distari mi, exposuit.
Sunt autem de nubium alia consideranda, ut color varius, varia figura, praenunciationes: quae cum ab aliis considerata sunt, tum a nobis etiam alias expendentur.
Ac de his quidem si,uti Dearmis autem omnibus flatibus, atque etiam desa imbus cir mari dicamus: de his quos primum aduersu os ipse dubita uti. Vt enim inde alio quovis, ita etiam de his nihil traditum accepimus, quod non vel su-uis diceret.Sunt autem quidam,qui aiunt id, Mimncupatur aer,c- mouetur, o guit, ventum esse: idipsuis vero cum rursus cogitur . nubem oe aquam, perinde ac aquae fatus eadem naturast aerisque motionem ventam esse. uJapropter nonnultiscit edicere volentes, νω- tos omnes xevium is esse inquiunt i quod ac At ve iuersu aesiqui mouetur, nus cir idem videatur. Cumque nihil disserat, eum tamen d gerre si loca, unde perin
His pertractatis, quae in loco aeris insero, terrae cis
cunurentia, quae montium altissimorum summitatiubus terminatur,concluse, ex vapore humido generam
tur, de iis agere instituit, quae ex halitu sicco in eodem Ioco excitantur.In quibus, cum primum locum venti teneant, de eis imprimis disserere aggreditur, eorum naturam, & rationem inquirit. Cumque venti &nimina consimile inter se ortum habere, ipsi rum fluminum conceptaculum,& sens mare esse nonnullis vicemur, virorumque tractationem adiungit: quam etiam, ventorum disputatione intermissa, interponili quod ad illorum ortum, ac naturam cognoscendam, momentum aliquod habeat. Olympiodorus hanc cusa periore tractationem eo connisi quod cum ea tr diderit, iue ex vapore generantur, ad exhalationem simidam reuertatur: cumaue dem, quae ex ea accensi sunt,antea isset, nunc cellis,quae ex ea non accensa Criuntur,disserere. De ventis enim agere, qui aliud nuhil sunt, quam exhalatio sumida in loco, qui terra propinquus est, agitaraadoc autem selum de eis nunc in ceri, rum materiam nullo in loco actu coactam esse, queadmodum nec fiuminumatam ad disserendum delium inibus digredi. Sed quaecunque tandem caula laerit, cur hunc ordinem in his pertractandis Aristotcles
1 rauerit, commonefacit, se prius aduersus se dubitaturum, quandoquidem de eis, quemadmodum& de alio quovis, nihil traditiam ab antiquis inuenerit. quod non quivis dicere valeat: quasi diceret, se dubitationibus omnibus , mi e moriuntur, consideratis, dii με ter inuestigaturum, quae harum rerum orius ratioiit, quam 'e ha in naturam. hoc.n. ab aliis praelet
milium fuisse. qui vulgari tantum quaedam attulissent, FNicomersuP.Mete. G 3 quae
85쪽
quae quiuis ex plebe dicere potuisset. Quod , quemadmodum verum sit, docere in i ii, quorundam sententiam exponens,quos ait voluisse, aerem motu percitum ventum esse, eundem pigrum & suntem, concretii nati;& densum nubem & aquam,quasi sanis & aque eadem prorsus esset natura. Ob hac causam aliquos ex eis cum sapienter dicere se arbitrarentur, ventos omnes unumelle pronunciasse, quandoquidem & aer, qui mouetur, unus.Cumque nihil re vera disterant,videri amen diia
serre ob locorum, E quibus fluunt, disserentiam. Hane de ventis sciatentiam Olympiodorus trifariam diuidit,
cum tamen una tantum, aut certe eorundem esse videatur.Inquit itaque sententiam unam esse,quae ventum aerem esse motu percitum statuat: alteram, quae omnes
ventos unum e se: tertiam, quae venωrum materiam
actu haberi Sed qui ventum aere inquiunt, iidem, climaer unus sit,unum quoque re ipsa, locis tantum disserentem ventum ponunt, eiusl; materiam esse actu constia tuum. Hane porro de aere agitato sententiam Hippocrates habuit,ut in libro eius de statibus legitur. Ea vero duplex suit, cum alii per se, de natura sua agitatum aerem, quo modo per se animalia motibus suis cientur, alij pulsu & vi externa crediderint. Nec vero istu Hi pocrates in ea fuit opinione, sed Anaximander quoque, qui fluxum aeris, cuius subtilissimas maximeque humidas partes Sol absumpserit, ventum esse putauit. Stoici ventum omnem, fluentis aeris impetum arbitrati sunt:
qui ut Ar illot. hic tradit varias appellationes prol corum diuertitate tartiatur, Fauoniusque, ab occasu spirans dicatur, Subsolanus, ab ortu, & ita in alijs. Sed de
huius sententiae falsitate, quam nunc breuiter attingit, in secundo libro copiose disseretur, veraque ventorum materia de orius ostendetur. Est autem animaduerte dum,duplici nomine ventos ab Aristotele appellar videlicet, a basib πνεύματα:quorum vocabulorii hane disserentiam Itituunt, ut a mi propriὰ sim venti, cpii aliquo nomine nuncupantur,pneumata vero ii, qui nullum adhuc nomen acceperunt. Ideo cum de omnibus
disserere instituerit, cum dixisset aerima, subium
stui perinde dicimt,ac siqvis omnes fluuios,unum festuviam existimet. Q Ascirca multitudo ab pse persci utatione rectius his dici qui abhibita perscrutatione seu loquantur. Vsm sex uno principio omnes errat,items Ilatus eodem modo Artasse quisic aiunt ala quid dicerent. Arsinon aliter hie atque ine res babet, constat hoc ict n. scitamentum falsin se. Constentaneam. perscrut
tiis de Me est, quid ventus sit, ct quomodo generetur, qui risit, quod eo moueat, de eorum principium ducatur. Et virum τentus, quasi ex rast fluere fani Muist, eousque ex illo fuere, quoad vacuum reddatur,tanquam ex viribus emittatur,an quemadmodum etiam pictores pingo no exstinitium emittant.
νε qui ventos omnes unum ventum esse volueruli
similiter inquit dixisse, ac si quis fluuios omnes unum
esse existimaret, quandoquidem ex aqua omnes co
stant , de locis tantum, a quibus suunt, dissident. Qua quidem in re aliquid dicerent, si de fluuiorum omnium
unum esset principium , eodemque modo&omnium ventorum: sed fluviorum omnium idem principium
non esse, quemadmodum nec Omnium ventorum. Itaque tamentum, id est, id quod scii ,belle δε argute dicere videntur c Hoc enim κόμου sentia pro quo Gellius Z: Macrobius stitamentum dixerunt omnes
ventos unum esse, quia aer sit unus, a vero abesse, quod veritatem tamen,ut dictum est, haberet, si ex vino principio fluui j omnes fluerent, & ex uno venti omnes Bi rarent.Quamobrem multiffidinem, quae de ventis absique perscrutatione pronunciat, rectius his sentire, qui per ratione adhibita ita aiunt.Quod propterea videtur dictum, quia multitudo xentum aerem motu percitum este simpliciter inqui at, non inuestigando, ut mventi omnes unus sint, nec ne: itaq; uno tantum modori vero aberret. Qui autem scit ὀ dicere visi sinat, omnes ventos unum esse, quandoquidem aer sit virus, rei eius per rutatione adiuncta, bifariam peccarunt,& quod ventum acrem esse,qui moueatur,cum multitudine dixerint, Ae quod unum omnes ventos esse statuerint. Ita
perstrutando in imiorem errorem delapsi sunt. Quomodo Hippocrates in libro defracturis ait, eos mediscos,qui nihil capiunt consili j,plerunq; nihil errare, hoc est, melius curare,quam sui consulunt,& mala ratioci nantur. Viaod de mulieribus plerunq; usuuenit. Subii in autem quaesticines de ventis disputandas, quas in iis bro sequenti examinabit, docebitque, ventum halitus sumidi motionem esse, eumque seri halitu illo in transuersum agitato,ac motionis principium ex supero loco es m n ex terraiaut ex insero,non item in loco aliquo. ut in vase, conclusiim et , nec vi , pictoribus singitur, ventos ex se spirare statusque initium proferre. Sed e terra halitum perperio ascendere,qui ventorum spirati ni materiam suppeditet, non actu quidem in terra conclusus ita vi Solis S caloris quem terra obtinet, lubi de in sublime euocatus. De ventorum pictura in libro etiam de animalium Motu lagimus, ubi dicitur, nauem moueri non posse, si is qui mouere enitituontra nauem si nec re aliqua,quq extra sininitatur. Ideo vel ii Borea intra eam esset,qui eo modo, quo pictores pingunt, iraret, suturum esse,ut non moueretur. Fιnxerunt autem
Poetae ut Homerus venti m in quodam vase magno in modum viris sermaro conclusum esse, e quo, Aeolo comprimente, iret:Vnde Homerus de vire illio Vibias ab Aeolo tradito:
Fluatorum quoque ortus non d similis se quibus
videtur. Aquam .n qua a Sole sublata est, rursu cum misio terra collectam,tanquam ex magno ventre fuere, aut omnes ea πω, aut altim ex alio, nullam; aquam
aenerari,sed ex ea,quae hyeme in baec principia collacta est, fautorum multitudinem esci. Ideo maiores fimperis equum a Mefuere, O alios quia perennes esse, in non perennes. Quorum enim ob aluei magnitudinem aqua collecta multa es, vis sciat, nec antea cons. tur, quam bycme imber redeat, eos perennes si peres. Quorum Hro minora sunt receptacula,eos ob aquae να- citatem exiccari prius Nacte exinanito, quam ea, quae derio defuit, superueniat. At constat, si quis ci uae, quae quotidie fuit, facto anἰe oculos fuscepta D, m diu
tudinem eius considerare volucris, fore , ut quod aquam anno mentem recipit, terrae molem magnitudine ex peret, aut certi parum vincatur. De stultiorum ortu,& quomodo ad continuandoaeoru ursus terraiiuticiat, variae leguntur suillest
86쪽
tentiae. Quἰdam voluerunt terram, mucquid aquarum emiserit, ni us accipere, & ob hoc maria non cretare, quia, quod in ea influxit, non in suum vertulit, sed protinus reddunt. Occulio enim itincta subire terras,& creto reuerti, lirique transitu mare, quod permulti-ylices anfractus terrarum verberatum amaritudinem ponat,& in synceram aquam transcat: quorum sente
tia in pri ncipio libri,qui sequitur,commemoratur. Alij
exillimarunt, quemadminium in exteriori parie terrarum vastae paludes iacent, magnique& nauigabili si cus, quemadmodum insenti spatio terrae maria porrecta iunt,infusa vallibus, sic interiora terrarum aquis dulcibus abundare, nec miniis illas stagnare, quam apud nos Oceanum,& sinus eluti imo colatius,quopli iste ra in altum patet. Itaque ex illa profunda copia amnesessivere, quos mirandum non sit, ii terra detractos non sentiar,cum adiectos maria non sentiant. Atque hae duae viniones, fluuiorum aquam nec ex imbrisus es b, nec motidie oriri , sed terrae veluti coaevam statuunt. Alii, quorum opinio in his verbis recensetur volucrunt,quicquid ex imbribus terra concipit,in flum uia rursus emitti Alueos enim & ciuitates intra illam cotineri, inquas imbres recipiantur. Idco hyeme, qua imbres frequentiores& ampliores esse solent, maiores fluuios quam
aestate exire, S quod alij alijs aluei maiores sunt & p
tentiores, ferior at i perenniter filiam, alij deii iant.P Ienniter quidem eos fluere,quorum aqua ob aluei masnitudinem adeo multa est, ut ad hyemem inuentem usque susticiat, nec antea exiccetur, qu m illa redierit. Tos vero siccari, qui ex alueis minoribus Urediuntur, in quibus videlicet non tanta aqua inest, quae ad hy mem usque suturam susticere valeat. Alijsentanam omnem aquam,& pluviatilla ex imbribus, quos terra con bibit, oriri simpli iter statuunt, nullis alueis aut conc uitatibus,in quas illa recipiatur,ac recepta conseruetur, positis: hoeq; argumenti loco ad sementiam suam coniirmandam ponunt, quod paucis, inra flumina in his locis sunt, in quibus rarus eis imber. Ob eamque causam siccas esse Aethiopiae Blitudinc ,paucosque in mi i in interiore Astica immo, quia raro pluti ix in ea loca decidant: de, si quae decidunt, squallidis areni , sine arbore ac cultu iacentibu . statim combibantur. Contra vero Germania Galliam, & proxime ab his Italiam abundare riuis 3d fiuminibus, quia coelo humido utamur,&Maellas quidem imbribus careat. Dui ergo opiniones, fluviorum aquam ad imbres reserunt, duae veluti per
retuam intra terram, aut ex mari illuentem statuunt. Quarum laionum unam tantum Arristotcles hoc in
co recensuit,eamq; ratione hac restitaui siquod si quis aquae quotidie quenti, si isto receptaculo magrum illius copiam ac multitudinE , ac rece culi magnitudinem consideret adre, ut receptaculum illud, quod aquam in
annum siuentem recipit, terrs molem magnitudine exuperet, aut iii parum vincatur. od certe esse non potest: siquidem oporteret totam terram cauam csse, ac
nil nisi unum aquae conceptaculum Adij iunt quidam hanc rationem, quod vas illud, aut aquarum receptaculum, si est infra semes, ius in eos infundere nequeam, vi qua' propter silium pondus in sublime non seramur: sia lilpra si,ntcs, tune aquas ex tae tanquam castellum emittere possit . Sed id ipsum a metallorum solboribus, qui quoidam mares penitus euerterunt, reperiri debuisse: nullum autem esse repertiam. Quibus duabus ratumibus G Qiobe opinio re ritur, quae fluuionanaquam Esubterraneis lacubus essundi existimat. Quibus ad eam refellendam,illud etiam potest adijci, quod
ei si cauemae quaedam in terra reperiuntur manu sominum,& opera sectae, aut vi aqitarum,uetorum, ignium, illae tamen per renes aquas ex se non fundam, im aquis interdum completae, cium primu perserata fuerint eas breui tempore emittunt. Ea vero opinio, quae imbres terra conceptos fluuiorum causam esse poni KSenecae rationibus potest resargui: quarum una est, quod nulla pluuia tanta sit, quae terram ultra decem pedes in altitudinem madefaciat, imo vero omnis humor intra prumam crustam contumatur. iuc in inferiora descendati Cum igitur summam humum duntaxat i agat, non pos se amnibus aquam perennem stippeditare. Partem eius maiorem per fiuminum alueos ita terram egerri, ex guumque esse, quod Bibet terra, nec id seruarer aulati
rutam est e,& absumere ciuicquid in se iii sum est: aut satiatam, si quid supra dcsiderium cecidit, excludere.. Idco primis imbrisus non augeri amnes, quia totos in se sitiens terra trahit. Altera ratio es quod montes quia . dam nullo rei rae corio redii,sta nuda habentcs saxa,inagnam vim aquarum ex se emimini, quae ex imbrihus, quo selida saxa non admittunt, collccta esse non potest.
Illud adiicitur, quod in siccissimis locis putei in altum
acti, per duoenum, aut tricenum pedum spatia, aquarum uberes venas in ea altitudine in cniunt, inquam aqua pluviatilis non penetrat. Quin re illud argumentum affertur, quod in lumino montis cacumine, quidam sontes redundant, ut appareat illos suritiam agi aut
ibi concipi, cum omnis aqua pluuialis decurrat. At vero opinio, quae fluuiorum originem, ad maris ac taam reducit, ita refellitur, quod mare aqua sua terram qui dem mades uriat, propterea quod icubi in cavernas subterraneas ita latur,alicubi per venas & fibras p netret stib terras: sed tamen in montes ipso altiores non instandatur, aqua suo pondere in procliue natur aliter labente. Sed de hac sententia in secundo libro disputabitur. His igitur modis, quae iam commemoratae sunt opiniones, possunt resciti. Sunt & aliae quaedam de hae
eadem re sententi vi S necae & Agricolae,qua Ai litontis opinione commemorata & explicata, recensebi imus. Nunc quid ille staniat, videamus: si tamen illud prius monuerimu , eam tantum opinionem, quae cautiatate, intra terram ponit, recitatam sitisse,quod cum opinione de ventis limilitudinem haberet.
pero crum Hl mtim etiam elusimiai, siti, mimae locis accidere.Sed illud ab uarta l, si quis non fratet ob eandim eas. am aquam ex atre etiam intra terram oris Aquamsupra terram oriat Aristo aredi illic aer poris naturam obtinet δη aquam fragoru ut concrescit,
ab eo etiamf igore, quod mira terrara eri, idem σι putandum est, nec aquam tantum in ea sice te, fuere, sed continenter quoque oriri.Praetereat aqua m dies non gignatur, sed ιamsit, non tale esse fluuiorum principium, questi lacus quidamsubterrane secretinui, quemadmodum ad ui inquisint, sed vi supra terram ea uagutta
concrescunt, O u rursis cum aliis coeunt, demum m- gens aquo pluin copia decidit, sic in terra expai uis' mum colligi ac uiorum esse principia, terra in unum velutisillantea es autem ipsa hoc indicat. Quι n aqua -ctus faciunt, cuniculis se ostionibus congregaui, tan quam ab excerpis terra sudo rem mittente. Propriam de fluuiorum ortu laniantiam eae positi Ius, accidet e primum concedit, ut multae concauitate
87쪽
quae aqium excipiant. subtefraneae multis in terrae locis inueniantur, qui videlicet materiam aliquam aliquibus
fluui, suppeditent: tum illud absurdum esse athli quis
non pulci aquam ex aere intra terram ob eandem causam generari, ob quam sunt a terram generatur, nempe aere,qui vaporis naturam trabet, frigoris efficientia coactobe in aquam deiisito. Aquam igitur intra terram,
non solum actu ex pluuia segregari, S in locis qui Ldam conseruari: sed etiam continenter ex aere ac vapore resigerato oriri: imo vero, si aqua intra terram non in dies oriatur, sed iam in ea habeatur, qualis ea est,quae aliquorum sententia in locis eius cauis colligitur,m gnisque lacubus subterraneis seruatur, non propterea ex ea,vi ex principio,fluuios emergere: sed, quemadmodum supra terram exiguae guttae cocrescunt, Ac illis rursus cum alijs coeuntibus ingens aquae pluuiae copia docidit i ita pluviam a terra veluti spongia absorptam, exiguis primum guttis stillarerium in unum quendam locum colligi, in quo fluminis est ortus. Hoc vero ex iis, qui aquaeductus iaciunt,comprobari, qnippe qui cuntiacilli seu scrobibus & sutassionibus aquam regregant,
veluti ab excelsis terra sudorem mccmete, & in unum locum stillante.Sed quaesierit aliqui quae cauorum: terra locorum scu cauernarii, in quas terra excipitur, sub- . terranearum, causa sit. Quomodo item aqua intra terram genna ad i tes fluuiorum origines ascendat, quae suapte natura, quandoquidem grauis est, Morsum descendit. Nec. n.fontes omnes in locis humilibus, ad quae aqua naturaliter feratur,imo vero pauci habentur ultis in locis altis imis quemadmodum dicetur extratibus. An vero Solis calor, quo terrae halitus una cum vapore humido attollitur, terrae cauorm locorum ac bcuum causa est, terram interius, qua parte tirmectatur, imminuens, luciores siccioresque eius partes interie dirimendo i quin & halitus ille, cum a lior secernitur,. exitum qiaercns,ncc inueniens, terrae superficiem itit et
dum attollit montesque extrinsecus genet ans, caua illati ea, specusque intra illam maximos, relinquit. Terraeminibus quoque , quos halitus conclusi excitant, terra
nonnunquam diuiditur, fiuntque intra eam voraginesct hiatus, interdum quidem manifesti, interdum vero . occulti. Aqua vero ad sontes ascendit, non naturaliter quidem, aut ex ordine uniuersi, sed vi quadam ab ea, i quae subinde generatur, di accedit, pulsa: quomodo de instrumentis quibusdam eandem ascendere cinimus,
aliam subinde adi ientes quae priorem impellat. Atq; hic caeteris, quia philosophis traditi sint, probabilio raque ascesus modus videtur. Quo seia modo & oleum, cum graue sit, super aquam ascendit, pulsum videlicet ab ea,quae maiori grauitate praedita eli. Nec aliter aqua dulcis per salsam emersit,salsa, quae grauior est, sursum
eam pellcme: sed in his exempli id, quod pellit, diue
s um est, & quia magis ponderosum, inferiori loco in cupato, id, quod clim oblinebat, sursum impelliti Aqua autem ad fontes ascendens, re diuersa non pellitur, sed ab alia eiusdem generis aqua, quae sibinde orta, locum in quo quicscat, requirit. Cumque alium non habear, quam eum, quem prior occupabat, praesui multitudine in eam parum lua potest, illam pellit: Cumque meatus in superum locum pateat, meum impellitur. Qui ai um ab alijs allati sunt, de aquae ascensu modi, alias excutiemur. Qum ad cuniculos de susibis: es attinet,quibus aquaeductuum stabricatores aquam ait colligere,
quod Latini cuniculum dicunt, Graeca votat Uud appetulant,unde inumbis, cuniculos est sacere, quod vulgaminas vocamus. Quod vero diximus sustosiiones,Grtcὸ est δο υἱιι. Vnde apud Vitruvium, quae ad fodie
dum comparantur testudines dicuntur. De aquaeductibus de illorum faciendorum ratione de via apud eundem libro octavo.
m. apropter fuminum sexus P mora tibi renum
tur, plurima ; maxima guminad maximis montibus fuant. Fontes similiterplurimi motibus ct locis altis pro pittatui sunt: in planis autem pauci Minota est illi quid sine ruis exsat ammon: ofa O edita loca quasi
spongiasi pensa, paulatim quidem Jed multis in locis filiant, trigimique aquam. Aque enim descendentis ingente Eopia excipiunt, inuidemn oestra ea inest supinus. pronus O deuexus ambitus e siquidera aequolam corporis molem viroque modo ob densitatem en piet. vaporem ascendentem refrigerant, ac in aqua rursus co erturit. Ideo maxima flumina ex maximis τι
duimus montibus uere cernuntur. Duplicem aquae fluuiorum causam, praeter specus subterraneos aqua resertos, qui in nonnullis locis inueniuntur, proximὰ exposuit, nempe aeris ac vaporum qui in terra concluduntur, in aquam frigoris vi de e cientia c6nuersionem, de aquam pluiuam, quam terra,
ut spongia qui 'm excipiens multis in locis stillat, hoc modo,ut guttae paruae ab ea primum stillantur, tum illis
inter se coeuntibus fluuioru sentes emergant. Ob hanc duplicem causam ait, flumi la E montibus fluere, de illorum plurima ac maxima a maximis aliissimisque montibus: sontes item magna ex parte excelsis locis propin
quos esse, in planis paucos admodum, & illos qui dein sine fluuiis,qui ab illis fluam,inueniri. Montosia enim alta loca in spongiae morem suspensa, paulatim qui flenti sed mu itis in locis stillare, S aquam colligere, Nam G' laquae seu pluuiae descendentis insentem copiam exinpiant, tum quod vaporem asceiulantem refrigerent, ad in aquam rutius comaenant. Nec prunam de devexa'
montium superficiem impedimento esse, quo minus plii uiam excipiant. Cum enim densi lin , id I quod ex
cipiunt, ob dcntitatem continere valeant, nihil ad eam excipiendam interesse, utrum cauo & supino ambitu ambiaatur, an prono& deuexin Atque haec Aristotelis
est de fluminum ortu sen: ia , perspicua illa quident& plana. Quam,cum Giorpius Agricola assequutus plane, luantum videtur,non es hin primo de subterrai rum ortu & causis, quanquam modestE, reprehenditi Credidit enim Aristotclem velle,&eo tantum halitu
seu vapore, ut a mulio & copiosis humore ex pluuii, iterra concreto de calefacto redditur, aquam fluuiomni
exoriri: id eo non leuiorem plagam ipsum accipere quὶm ipse aliis infiixerit, qui aquam illarum ex receptaculis manare dici:nt. Tantas enim. pluuias a montini concipi non posse, antae ad eum omnem vaporem mittendum, ex si ostuminum omnis aqua oriatur, sucssant, nisi multo plures aquae ex vapore sublato gigni
possint, qua suerit humor, ex quo vapor est onus: quoadici non potest. Porro pluuiarum, quae 2 montibus e cipiuntur, paucitatem anile proficisci, quod non totum montium corpus nec omnium cons ex raris terris &saxis,quae aquam combibant, ideoque etiam non satis, quae nam montium sit raritas, ut cum ibongia possint comparari', Aristotclem explicauisse. Ae quanquam in montibus saxi munitio commilliarae, fibrae, venae, aliuquibus
88쪽
m bin etiam cauernae, per quas manere halitus potest, ibique concretus f igore, in aquam rursiam cogi, atramen camates, quos habet montes calidarum regionum, quibus imbres vix tribus mensibus quoquo anno coguntur, non videri tatam imbrium vim accipere, quanti susticiant in nouem menses continuos, quibus terra vicissimissi citate exarescit. Solida enim saxa,quae mulisto maximam montium partem occupant, nullas combibere pluuias: venas etiam, ius ex selidis lapidibus consant tota, omnem omnino humorem excludere. Sed
α sbras, quarum soliditatem lapides similiter habent, nullas aquas capere . Commissuras saxorum, quod plerunque vix ossiua digiti parte latae sint,pluuias s bibere
admodum paucas. Atque ut terrae, lapides, saxa aliqua extrinsecus madida fiant,& ex eis nonnulla etiam intus non tamen decimam montium partem capacem este aquai um c quia fibrae rariores,& quia vena distata v Ira saepenumero pedes centum N ampliusn quia denis quem tres plerique nullas habent cauem uata Agricola Aristotelis de fluviorum ortu sententiam labefictare conatus est.Sed non satis animaduertit, non eum Glum halitum, qui ex pluuia calcfacta redditur, aquae fluui
rum materiam Aristotelem statuere: sed omnino omnem, qui in montibus 8c terrae meatibus continetur, eum pluuia collecta, seu ex alia, quae in cauernis term detineatur, aqua expirarum. quin de aerem testim intra terram conclusum, clim expuliscalore restigeratur, quomodo de in sublimi tum ex vapore tum ex aerearis to pluuia oritur. Quare nec Aristoteles pluviam terra conceptam tanta esse,quae vapori omni, qui aquae fluuio
rum materia fiaturus est, generando sui Et, tradit, nec omnino ex se riptis Hus colligitur Quod enim ait, montes locos editos & montes, ta V m inurgum v spentia, paulatim quidem ed undiq:, disti ire aquam, di eam conopere, quod muliam pluviam combibant, de halitum sit blatum resngerent, α in aquam conue
tant: te eo sella balitu accipiendum non est,qui 3 pluuia, quae decidit, edditur, sed de omni, ut di m est, atque
etiam de aeiqin ipsis montibus conclusis: non etiam uviam illam omne in vaporem vult abire,sed a mo tibus conceptam vi dique stillare, ut una cum e quae exi vapore generatur, materiam numinibus suppeditet l-la,quae in quibuslam locis cauis continetur, idiiuuante. videtur eri vir ille, quod ad pauca respexerit, promptius m m par esset de Aristotelis semetia nuncias R. Quae autem se de aquis subterraneis distinxit, illa uidem do i identur tradita. Sed Aristoteli quan tium ian ita distinxerit, omnia serὶ debentur. Itaque fit: la Hiii 'eiusinodi aliquam ex imbribus colligi, aliam Ofiri talialites , de mari vel miminibus manare illam: l ua utent intra terram gigni, partim ex aqua uiua, mi lex marina, partim ex fluuiali. Proinde Quam Britanam , hoc est, si a s uite Eterra erumpentem, frequenter oriri non raro colligi ex statis rari si me manat se mari vel fluminibus proximis. At pure
lem, quae sua Mant non taluit ὸ terra, O de ea Lurini requem l 'ere de mari vcl suminibus prosi .
dis, non ramex imbribus colligi, rarissi oriri. Qia -stremo de putealium aquariun raro ortu dictum dquitationem habet, cum in locis, quae a mari & stuminibus distant, putei multi inueniantur . Sed aquas pute les, atque ricolam mittamus, de ad fluviorum ortus y olent qua re in eo statuendo Seneca, qui imsi s i
psi, b Aiiii l si iii risi videamusalle igitur aqua
rum sub terra nascentivim cauta primas duas statuit runam,quod quicquid illucem auit,quia non aere libero
concipiatur rasescar, protinus in humorem conuertatur: quam causam Aristoteles quoque assignauit: alieram,re inutatione,quae si in alia mutabilis est, qua .loqui 'em omnia ex omnibus fiunt, in aquam etiam mutari debeahimis maxime in hanc',quippe cum cognatae sint utraque graui utraque densa, utraque in extremum mundi compulsa. Ex hisce duobus subterranea aqua cum gignatur,materiam fluminibus nunquam ait discere. Nam si magm sensi ex magno etiam prodire.
Nec mirandum est,cum labantur ai,idue,quaedam v x' etiam concitata rapiantur, aquam semper nouam iliatis praesto esse: nam re ventos totum aerem impellere,
nec tamen spatio spiritum descere.Sed per dies noctesia Uaequaliter fluere, nec ut sumina certo alveo femista per vastum coria spatium lato impetu vadere. Causam igitur cur aqua non desciat, non uidem aer de te
x x quibus oritur, esse, quod nihil desciat auod in se
redit, mnnamqueelementorum alternit intrecurius equicquid alteri perit , in alterum transeat. Ita naturam partes suas,veluti in ponderibus constitutae examinare. ne portionum aequitate tui bita mundus pi ponderet. Hax vero Senecae de terrae in aquam mutatione sententia, quanquam vera eli, siquidem elementa omnia vi- sinim inter se mutamur, alia sicilius, alia maiori disi cultat quoniam tamen elementorum eiusmodi mut 'ones non cito fiunt, crassiue ac dentitate terre celeremia aquam transtumi ediente,ad tantae tamq; ai Auentis aquae orium tradendum, eiusq; causim reddendam, Dilicetnnsynvadetur. Q mmobrem altera causari
RAt,nempe eris spiritus vi intra terram conclusi denatio :*enim stigeta umbra graui pressu , piger & immotus crasse cit,& in aquam conuertitur.Quoniam qutur in montibus ingens aeris ac vaporis copia concitatur agnaque etiam pluuis vis ab illis, ut a spongia e canitur, flumina ex eis ,&maxima ex maximis merito inluunt.Id vero ita habere multorum fluminum exem
in verbis quae sequuntur, ,stendit. Hoc autem his perspicuum est, qui terrae circuitusin-
e pit, euasit utis interrogando, hunc in modum δε- Rr se l. In Afra uitis ex monte, qui vocatur Par D sius, plurima er maxima flumina fluere cernuntur.
Hic 'ino o trium consensi, montium omnium, qui ado tum in umaci sunt, maximus est. Si quis enim eius vertis super erit, ei mare exterum inde apparet, cuius
teminus conspicuus non est iis rivi sunt citra. Ex eo ergo defluunt tum aliis ii, iam Bactros, o Cimois,
Araxes. Cuius Tarais para in Maeotidem paludem ess-dutiar. Indus quoque, cuius inter ominesnuuiossurio maxim est, ex eodem decurrit. Flumina ex montibus,de maxima ex maximi γε admodum tradidit, oriri, Geographorum testimonio inprabat. Quos cin graphos ait terrae circuitus ira descripsisse, ut quae te si videre non potuerunt, ab aliis uiu videriint, perquisuerint,& quae ab illis acceperunt de ipserim. De qua re nos sertat se Aristoteles commo Lici ne admiremur,sii quadab eis iuerit erratu, quandoquim aliorum testimo io, qui filiis potuerunt, reser stare eos oportuerit cum ipli per se ea, quae descri-b G uir i ipsi spec auerint. lauabalis sciscitati ruenta plurimata ingentia flumina
89쪽
ex maximis & alitiam is montibus oriri tradidisse. tultos autem commemorat montes, multaq; ingentia si
mina ortum ab illis ducentia. Ac primum quidem P ropami sum montem, & quae ab illa flumina oriuntur. Dico autem Paropami sum, non Parnasum, ut in Ompi hus Graecis exemplaribus communiter legitur. Qu ni,m Parnasus in Asia non est,sed in Luropa, in ea parte, quae Achaia dicitur, atque ad septentriones habet Lo. ad meridiem Phocida & Boeotiam, & ὶ Pelopon o,quae ad meridiem eius posita est parum distat, musis dicatus. Quem montem scribit Placidus grammaticus aliquado umbilicum terrae creditum esse. Cum quo Strabo libm nono consentit, qui fabellam quandam ex Pindaro recenset: Iouem quondam duas simul aquilis emisisse,unam ab ortu, alteram ab occasu, quae in Pariuso conuenerint. Sed hoc ad praesens nihil attinet. Ilbidvero nobis sit est,in Asia Parnasum non esse: ut intellisamus eum montem, iuς nunc Aristoteles meminit,
Parnasum non esie,sed potius Par amissim, qui in Aliastus est, oim praesertim nec ad ortum brumalem Pa nasus habeatur,sed in eadem p mμ parre in qua Aristoteles s ibebat , nec flumina illa, quae commemorantur, ex eo quant: quin potius Bactrus ex Paropainiso oris tur. Facilis autem lapsus fuit ex Paropamita in Parna- sum. Nisi Aristoteles Paropami sum Parnasum nomia
nauerit, quomodo de Dionysius in libello de situ orbis,
b uebatur autem de Bactris.Qi ,rtes voluit olimpiodorus, cum alium esse Parnasum in Asia tradidit. Nam & de Paropami se dubitationes existunt. Etenim etsi in Asia situs est, Bactrumque flumen ex semitti ad ortum tamen brumalem vix esse dici poeest,quando ad Graeciae ortum est in eodem parallelo. Praete rea Choaspen ex eo ensipere nullibi legitur: quanquam nonnulli putant Coam esse, quem Ptolemaeus in alliam Coam ex Caucaso fluentem influere tradidit: siquid Strabo Choaspen in Coam sese immittere meminit. Araxes etiam ex monte Periar te, qui in Armenia est maiori, fluit,non ex Paropamisco Multo minus Tanais fluuius ex eo oritur, quippe qui ex Ripheis montibus in Sarmatia descemlere traditur, Eumpamque ab Asia diuidit: ut mirandum etiam videatur,quemadmodum
dixerit Tanaim in xl ro idem palude inquere, ab Araxe diuisum, cum Arax , x t diximus, ex Periaiae in Armenia maiori, oriatur, quae longe magis ad meridiem est, ii m montes Riphei.Indus p terra ex limo monte ortum habet. Quare etsi, quod ad Parnasium auineti
possim G amphi, quorum de criptionem Aristoteles recenset, delandi, Paropami sum non Parnasum ab Hieriptum esse astirmando, insiliuiorum tamen origi fietradenda lapsos esse perspicuum videtur. Quod mirandum satia non est: cum nec ipsi, ut tradit,quae descripserunt,vidissent, sed ab alijs accepi sient, nec adhuc Ge graphia esset satis excit ira, sed rudis & impersecta,ut scientiarum omnium & ortium initia esse conliseuerunt.
Quanquam de Indo dici potest, ex Paropanaiso flueredi num esse,quoniam Imaus, e quo fluit, illi sit annexus.
Plinius ad illum in iugo Caucasi montis, quod vocariar Paropami sus aduersus Solis ortum effundi. Sed decipi videtiir: sit quidem Caucasus ad occasum magis si ius est, atque ab imis Indus, ut dictum est, fluit. Indi autem magnitudo maxima cli,quippe qui undeviginti amnes, qui alios complures secum astarent,ut ille testatusimc
pit. Eius latitudo ad so interdum stadia allitudo ad
passiis extenditur. Ciarsi sque eius longissimus ese compertus est, ut recte Aristoteles dixerit fluviorum maximum esse. Quod si nimis communiter diruim vide
tur: cum krialie alia etia sint flumina non minoris magnitudinis,de iis, liri in Asia sunt, suminibus, de quibus
nunc loquitur, pronunciati im intelligatur. Nam & Strabo docet Indum & Gansem maxima esse Indiae flumina. Quod ad Paropamilii m s diatri monte altissimum
esse eli maximum,ex eo potest coniici, quod iuxta eum hyeme nives adeo altas,& perpetuo pene rigore constrictas terram premere inviant, ut ne hominum quidem, seraeue. vllius vestigium extet. Quo etiam in loco, At xandri exercitum aliquando periclitatum esse', Strabo commemorat. Eius autem altitudinem Aristoteles inde probat, quod iis,qui eius cacumen ac verticem saperat, mare exterum,cuius terminus, his qui sum clara, conspicuus non est, apparet. Quibus in verbis per mare ext rum, Oceanum, qui Indiam Sc omnino Asiam allii it, intelligere videreir, ut a mediterraneo, quod hi tra te ras sese immisit, dii inguatur. Huius igitur Oceani te minus his,qui citra Paropamillim usque ad eum locum, in quo Ar illo eles ieribebat, habitant; apparere non dicitur, sed ei qui Paropam sum conscenderit apparet.Olbmpio: tortis mare rubrum interpretatur, qui Ocearii sinus est, atque ad ortum brumalem, quemadmodum& mons,politus. Ad ortum autem brii malem,regioni , in qua A ristoteles erat, ratione, non simpliciter, Ae agunt uerium. Siquidem ad ortum bria malim simpliciter, iterra altera terrae habitabilis Zona inter Tropicum pricorni de circulum Antareticum posita est. Cum. n.
triplex sit Solii onus, vitiuus brumalis& arei uinoctioli tum a luam est , cdm Onerum Se proximu si iri Sol occupat: Aequinoctialis,cum Libram, se Arietem: Brumalis vero, cum Capricornum qui ultra adi uim .etialem positus a nobis longissim distat,& his vi reseram,quam nunc commemorauimus, habitant, sese sit
perstat. De Palude Maeotide nil aliud dicendum inime est, nili stupra Euxinum est, & in eum hi fluere, stumia. num ue in eum locum influentium opus initio suisse ide qua in progressu aliqua dicentur. Ea casu ον cum plirique si innumero permul Ptho magnitudine excelletura,c sumit, tum P u. caueasus aurem mons est, eorum, qui ad si m Solis e se tum siti sunt, amplissimus pariter e 'inissimus. crura is celsitudirus arguntentum esimia ct ab eo loco quem thea,hoc est profisida Pomi vocant ab his, qui in
ludem mitigant, remitur, praeterea uiu cacumen tu
mmam quam vesperi, ad tertiam Uiue partem a Solii Bomnat r. Ampia mus τοῖ . quod cum musto
sedes habeat, in quibus est populi mula in tant ; enm illos laevi tae . eas tamen Olmies ad rum κρque cacuam consipio Messe asimant, et Caucasus mons, Equo Phasis defluit, Albaniam, me friam,& Colchidem aci meridiem habet, Phasimque in
una eius parte per Colchidem in Pontum mittit. Eiu, iuga supra Pontum videntur incipere, & in mare usque Hyrcanum ad ortum versus protendi, brachijs ad mo
90쪽
ducituri quam altim linem alio mam; argumento comprobat, quod Solis radiis illustrari tertia parte noctis.
quae orium antecedit, incipiat oriente Solet quinetiam occidente alia tertia pars, quae occasum proximὰ sequi-nir, similiter illustretur: ita ut si nox in duodecim horas diuisi sit,quatuor tantum medi, Sol monti non colluceat. Aut si non de tertia noctis parte loquitur, ad te tiam partem ipsius monti ut Alexander monet, est referendum: quae tertia pars N oriente & occidente Sole
radios eius noctu, hoc est antequam alibi ortus sit, &postqua alibi occidit excipiat. Sia de tertia noctis parte potius est accipiendum. Hoc enim ipsum Plinius &Solinus de Casio monte, qui super Antiochiam Syriae
est,scripserunt. mpe eius excelsanisltitudinem,qua ta vigilia orientem per tenebras Solem aspiceren , ut circumactu corporis die noctemulae pariter ostendere. Ac fortasse fieri potuit, ut, quod de Caucase Arisstoteles scribit, Casio ob vocabulorum similitudinem
tribuerint. Inquit autem Aristo eles eorum montium,
iii ad ortum aestiuum positi sunt, maximum esse, non solum altitudine sed etiam amplitudine: quam eo comproba , quod cum multas sedes habeat, in quibus p . puli multi inhabitan , o multi etiam sint lacu attamen omnes ad summum vim cac umen conspiciantur: quod certeesse non posset, si ai sto quodam ambitu contineretur. Vnde& hanc eius amplitudinem & multas si des ac iusa vocabulo πλεθει, quod mul itudinem propriὸ significat, indicauit. Sed hoc, quod de populorum multitudine dicitur, de eo Caucase, qui I auri montis pars est celsissima,& ea, qua ut Plinius ait Taurus se
exuperat, verius videtur, quam de eo, cuius hactenus
mentio facta est. Nam Tauro hanc magnitudinem triu, bui, variosque populos in eo habitare,apud Plinium &alios scriptores legimus. Quoniam tamen Phasiis ex eo non fiuit,locus hic ad illum reserri non potest: clim praesertim, Ponto nimis distet, qu m ut in loco eo, qui a. profunditat Bathea,nominatur, conspici valeat.Quod autem ad eum locum attinet, cum, ta,ris, prosandit
tem significet, ita nominatus putatur, quod ita prosia dus sit, ut eius prolanditas nequeat in itigari. Olympiodorus autem censet, non quod illa, ut post habetur, immensa sit,con periri non posse,sed quod dulcis aqua, ut in progressia notum siet, eo in loco manet, cum qua
dulci aqua multum spiri usascedit, qui pondera ad pro 'nditatem inuestigandam demissa deorsiam serri non uir, imo vero ad latera compesti ita ut multis quanquam simibus in aquam demissis eius landum nunquam veniatur. Cum autem Sc sto argumento loci iusus presunditatem incolae maximam este diceret, quia videlicet arena nulla, his quae in eum dimitterentur, ut
alibi fieri sellat, adhaereret , inde id prouenire ait, quod alit arena nulla ibi si ibsida .sed, quemadmodum in pu
teli, scaturiat, aut, si arena aliqua ascendat, ob agitati nem & motum dispergatur. Atque ita ut Olympiodo suscensetas iendum sertasse videtur, quanquamne ab urinatoribus quidem ipsis ima maris pervestigantibus,vadum inuentum stilla inserius Arillot.tradat. Pyrram autem citum ses in ciuisa ad Meti, M tim occasum Danubi tuo Tartesus dest tu, quor Mepud Hira mimmas, Dan tiuis operto
magnitudine fabutivi admotam siunt ea qua traduntur.
Indestitisplurima auorum post Danubium flumina
maxima mere inquiunt. Duobus Asiae montibus maximῖ ac Sis,quae ex illis defluunt,fluminibus commemoratis, ad eos, qui in Europa sun se coserti postremo eos traditurus qui in Astio habentur, ut de omni terrae habitabilis parte exemplum aliquod asserat.Sed quemadmodum antea in Pa nasio sieu Pa amisi,& si uminibus ab eo dequentibus.
ita nunc in ii quos ex Pyrenen ait defluere ii quorum descrimi es comemorat Geographi lapsi stant. Nam
ciam ad 'asium a ciuinoctialem, ut ipse ait,siti
lint, nec Iste qui etiam Danubii is dicitii sinec Tartesus ab eis originim sumunt. Quin potius Tartesius ex montibus quibusdam oritur, qui Hispaniam Beticam, quae nunc Granata est, attingunt. Is enim authore stra ne libro tertiqexistimatur esse, quem Betim nominant,vn,'n vltra Herculis columna vide Tartesio hic dicitur, sese immitte em. I ster autemd montibus Rhetiae defluit, qui haud procul absunt,
Rauracis seu Basiliensibus,vocantrum; hodie nitra seu
.Plinius montem,unde oritur, Arnobam: Ptolemeus
Abnonam, & Cornelius Tacitus Arbonam nominanti Sed hi montes,quos hodie putant esse Bosia ut Basiduarum horarum itinere absunt. Illorum autem Gotaphorum de huius fluminis ortu lapsias inde Artasse prodi , quod Herodotum sequuti sint, qui Istrum ex Ce tu mitium sumere tradidit Sed Strabo lib. primo commemorat Ephorum authorem esse. totum occidentem
olim Celticae nomine appellatu messi. Nij non totum cicentem hoc nomen habuisse volunt, sed occidentata Blum ad septentriones vergentes populos, oui postea sunt a Romanis Galli & Germani appellati. Qtianquam igitur ex Celtis initium sumere Ister diceretur, non ob eam causam ex Pyrenaeo, qui ad Celticae, hoc est, Galliae occasum positus est, deflueret. Labitur au-
hic fluuius per limumcras ut ait Plinius gentes,
ammenio aquarum auctu,& unde primum Illyricum assui, , lippellatur, ac sexaginta amnibus recepti medio serme eorum numero nauigabili,in Pontum vastis sex fluminibus euoluitur. Fons eiu ut Germani
iam striptores tradunt, insignis est, & perpetuus, quatuor paruis muris inclusiis, longitudine circiter 26 p dum , latitudine i 8 i cuius sentis situs intra villam est, quae Germanice Doneschingen,id est, Danubii Esthinoen vocatur. Estque in loco plano & ab omni monte lange semoto, nisi quod ad septentrionem terram h bet pauli. editiorem, altitudine septem, aut octo cubitorum, d cuius basim sens ipse ebullit. Atque hie satis de Danubio.Cuius,ob excellentiam,orium, & sentem, particulatim hoc in laco describendum esse existim ui . Pyrenaeis montibus Galliam lab Hi ania diuidi. eoinae ad occasum equinoctialem G ciae esse perspectum est. Hercynij montes in clamania sunt, ut etiam Plinius libro qturio testatur, ubi de Germania loque ait, Heranium iugum nulli inserius nobilitate intro sus protegi. Ad hos montes Herynia fulua sita est, omnium sylvarum maxima,cum authore Mela dierum Coiter occupet, eiusque latitudinem dierum s esse Caesar tradiderit. Ab Hesuetiorum & Rauracorum finibus, usque ad R iphaeos montes & Maeotin, Psio; Aliae confria protenditur: in quo toto spatio multi sunt, iique maxima momena quibus plurim*maxima fiumi