장음표시 사용
211쪽
o IN III LIB. ARIST DE ANIMA. br
ini Elam rotentia omnia intelligibilia, infert Aristoteles debere eum antequam intelligat nihil esse, , ait is, eorum, quae intelligere P Utest, e nequaquam addictum csse organo colporeo tum quia opo e bulliere teret corporeis affici qualitatibus, tum quia est te deputatum in corpore aliquod orginum. scuti Vcaeteris corporei facultatibus: quod constat non ita esse. Aisben reis. JQuia intellectus est in potentia ad rerum tormas, ii re imagines recipiendas, colligit probe dictum fuit TeaPlatone, animam esse locum formarum, id est species, quibuet cognitio fit,in ipsa anima condi. Quod tamen non de omni animia sed de sola intellcctiua usi e
locis dici- Intellectu non di, biecto.Ignirandum est. Et de hac ipse non quasi rerum imaginibus a primaeuo ortu consignata sit,ut existimauit Plato, unde&nos ham disciplinam nihil aliud est e, quam rem in scentiam credidit. Sed quia elusero di imagines minitterio interuentu tam extrino cum quam internorum sensuum intellec ut illabuntur.
Atquipassionis et uitatem Quia superius docuerar, neq; sentiendi, neque intelligendia
e tum, proprie passionem et Te, nequis putaret sensum, intellectum eandem passione vacuita tem sortiri declarat quidnam inter utrumq; sit discriminis Etenim cum vehemes sensibile et cipitur, consueuit impediri sensus, ne interim alia dignoscar,&aliquando rei sub sensum ea de iis acrimonia organum labefaciatur, ac potentia laeditur, vel etiam extinguitur, ut iam alibi in hoc op te e viscatum fuit. Praeterea qui in aliquo praecellente obiecto vi Sole sentiendo aliqui dia occupatus fuit, subinde minora sensibilia minus disternit. Quod tamen intellectui nequa quam accidit.Nam quo res nobiliores Malciores Pescipit, eo ad minores cognoscendas magis aeuitur. Causa vero cura vehementi sensibili sensus teidatur est quia sensus inhaeret organo cotuporeo, cuius temperata cutum ab externo agent mutati, soluiq; poteth. h Ractus
ivsperseipsum operaripotesti est quidem Stune
quodammo potentia sed nonperinde ut erat antea.ditia didicisset, velinuenisset. At tiles sum
etiam inte gerepotest imum tematiuissima Tert. 3.gnitudo, aliudmagnitudinis esse se alivdaqua, aliud aque esse, Sin aliis itidem multissaeon enim vini ures hiem reus accomodatur secunt inqm Pu h. ipsas net eadem, non diuersa aut alia sane, auiparte quidem eadem , sed aliters habe eraearcem, Sesse carnis discernat caro namgnones siue materia,sedperinde aloesimum hoc estra hoc. Sensitiva igiturparet ealidum discoenit, emeti Tertidum: ptior quadam est ratio. emori aliis vero essearnis discernitriam separabi in aurae se hal u. ipsam eram deat sese habet eum extensafuerit easerat Rires in hise, quae in abstractione . eo sunt, ea domes Diaretur erectum enim' habet visimum' est exim ipsum cum eontinuo semper Tert ILQuco uicit tam diuersan aliud espricta esse recti, aliud ipsum rectum, ut ibim et, dualita . si inare se, ut hae etiam alia, Testar me sese habent parte scern Gmnino uitur vi re eparabis es sunt a materia sesese habes ta ea, quasum circa intellectum Dubita
Agar amb. Factus autem unumque , JEgit de intellectu in potentia, disputat nunc de intellectu intactu, docetque bifatiam posse intellectum in actu esse nio modo cum Iam obtinet species, quid citur ira bus cum libuerit, uti valet, sicuti is, qui comparauit habitum scientiae, ex quo scientiae actum ceri spotest elicere. Altero, quando eat speciebus antea comparatis prodit in actum intelligendi. Est . in Actu autem discrimen inter alios actus:quia dum intellectus est in ptimo adhue manet inpotentia, ad secun enim cum vero iam ad se eundum peruenit, in actu perfecto existit, nec iam dieitur esse potentia. actum seipsum potest cognoscere, quia cum intellectus in hoe vita statu non nisi supra suum actum recipio cando, seipsum tandem cognoscat, tum demum censetur semetipsum posse intelligere, cum intelligendi actum exercet. Qua de re in progressu copiosius. L Cum autem auu sit. J Vt doceat ad quam potentiam, sensitivam ne an intellectivam pertineat
212쪽
o uiuettalis.&sin bulatas. monet prius inter rem singularem , in niuer- Pettineat cog* ia in sua illam, magnitudo, aliud esse magnitudinis, id est, salem dat criti cu drum se, liud aqua in communi. Nimirum quia haec magni Discrimen magni * ' NI. E i ita figulatem cui inhaeret, aqua abstrahit communis magnitu interrTν- , , inuehit secum hane materiamsingularem, ex qua constat: quam tamen non m- cio. item n*β- heiicimen hoe genus discriminis non eodem pacto sese habere in singula, io uehic q*- - f. uio omise materiam siue tanquam partem siue tanquam sub rem . omnibui *prum uti diuella animae parte, seu ficultate an dem ali, Mali p eirtamus eis carius id est, carnem commmem, carnem singulatem, quae nomodo i s. quemadmodum neq; fimum sine materia talibus a Secta acciden eos cras . si et iuta, . .eseo .uole et equidem tem singularem eamque sensibilem Sug et 'tibus Docet vero animam lium
'μqμN A es figet imum iu do in rectum porrigi ur, eadem et linea, quae ante Silem, uni rectam. Sicut eum cum meiam hic propositam con xprum e re similitudinem assem ab ovo dic M.thematicum,lst,quasi simum est: quia, simum importat nasum ut materiam: irare Livi Hatiotico inui. Quo sui quemadmodum in physicis aliud est natura comunis malindsi rigularis, aliud in auam ratione ita Lin Mathematicis, et e Templi gratia aliud est haec linea recta. aliud dualitas qua ponamus nunc cuin Platone esse ipsani rectat lineae Quid ditate Plato
enim aiebat numerose e rerum a Thematicarum naturas unitatem quid ditatem esse lineae,
e litatem veri, line et cctu oportet ergo,inqvit Aristoteles, fio hiaticis ad sui cogetitionem uersam potentiam exigere, arcuties in naturalibus. Nequis vra in pis pa- ex dictis colligeret eo de ptor u modo naturalia, Set Mathematica intelligi. subbcit uti res sepa abit Uuoirabiles sunt a materia, ita se habere ad intellectu . Vnde illa, qui te ipse materia sens bali adiuri amare, a a sunt, solo intellectu percipi qu- sit, ut intelligentiae. Quae auten a a sensibili materia non rei uas habes te sed sol, eonfidetatione auul a sunt, ea absq; materia se nubili Vercipiuntur non tamen absq; ad inreueis istelligibili Naturalia veto percipiuntur se et Indam abstractionem a materia singulari; non au Gmn. ' et ex toto 1 materia sensib)li conciemus enim hominem , ut ex ea mibus,m ossibus constar, 'TU udisti hendo iam ei consideratio diem ab hisce numero carnibus lassibus. m, ges I Dubitabit
- aterea ambiget, mi amsi ipse etiam inte si ili sit Nam aut cauri rebm inerti inrasi Em,nsalia rationes mel vibilia ipse intra vibili ante Teat is, via duo aes ecis,aut a uidine mi iubaP.Si:, quod ipsum lat. Vibi emperandea ei catera Din. Ae hiM E Dubitabit autem Quia diaerat superius intelledium pari ab obiecto, sicuti&sensus; quae-I. u. si iis reliqua ratione id fieri pol si . Nam intellectus simplex est, nullamq; habet eo munem cum ali Leua rati lligibili, quo materiam, d nihil patitur, nisi quod materia praeditum est,ut constat eae ijs, quae in libris de ne mulle- ortu,&Interatu tradita sunt, quonam modo intesiactui ulla passio laserri poterit Opatiam Prasma amys t. Alteram proponit cauaestionem videsicet, an intellectus ipse intelligibilis sit Namsi est intelligibilas, id erit, vel quatenus intellectus est , vel quatenus participati Q.
aliud ,quota intelligibilis. Si primum, certe omne, quod intdfligitur, erit intellectus Nam plicsitio LXCaalecticorum doctrinae P. .&I.l b. I. Posteriorum, couertitur in propositionem
213쪽
euiuet salem simplicem; risi homo quatenas animal, est sensus par te eps. Omne sensius parite eos et rea nimia. Si secundu ,iam ergo intellectus no erit simplex,sed compositus ex proprea natui aiea,quam participat,ut sit intelligi bilis. Quare eum utrumq; absurduri sit qua doquidem in te Iectus simplex est.&non omne, quod intelligitur,estiatellectus , negiandum vide hi tu intelle tatam in te uligibilem esse n Ae
enim piam Petra diuisum estprim Una qua Teisdam ratione communi. At se in tellectus potentia
vero nihil est eorum actea uam iratelligat ipsa oport/tati:/m in ipso nihi esse terinde .g, inta bula nihil est aeI. scriptum antea quam in ipsa scribasur: hoc enim in pto, si a accedi in intec o Uetiam ivt Tigila S pse, ut in e latabilia euncta Nam in hisce quid , qua sine male riasunt i inteligens, effrid quod intelligitur idensas, etenim idem est contem latina cientia, Sidsi duasti, cientiam cadit Sed cur nonsemper intra igit ccnsiderandam eausa in nidis autem, qua materiam habentinumquodi intelligibiliumpetentia es Suare illic quidem non Merit istia ectuum hi nam inrasiectus ta itimpotentias ne materia est; ipse antem melligibili ratione ulibit. At
ita rata I x. Muius o Crisc S. te Titi T. Est enim duplex passio,altera secundu contrarias qualitates qua r. i. dii tantummodo Lebus interitum subeunt baccouuenit, vocaturri corruptiua: altera, qua pati ei itiae, vis muce aquae Proprium a nain dipe sectionem suscipiunt absq; xlla noxa, aut interituc peri Miu. Et culo, quae persicimn appella Vir. Ex his aut passionibus prior semper requirit materia; posterior si i ii, vero non uetus hanc stabit iux*llectus, cum intelligi r quia tunc deducitur in actum, perse fissi ita, ctionem sibi Accommodatam Est coim, sua primaeva origine inpotentia omnia intelligibilia. stati,,ud quatenus ex se nullius reiciabet ingruitam notione.&tamen res omnes progre satenti potis ac nitiis: Ila cc de testudio,& Oct SUA LILeil gere Tu er et quem, nihil actu continet eoru , qua in ipsa exarari, pingive queunt: sed solam potentia, aptitudine r. .....is ad racipiendam mi icquid in ea scribentis, pingenitis e Titanus erpretierit Est hic Iocusa due sus, is pia . Platonem,qui tu Meuian Phaedro,aliisq; in locis et ocuit, nostros animos antequam in haec ea hiis duca, de moribunda corpora de ecia aereus, Dinnium rerum notiones in se consignatas habui Te, sed contagione corporis,&quasi tetri carceiis insolentia in obliuionem suserioris intelligentiae delabi: iem: nise tamen discendo; atq; ita omnem nostia disciplinam recordationem quandam esLe.Hunc errorem ex instituto consurabimus initio libri primi Posteriora sanalis eos, ubi eius meminit At istoteles. R Johs Meetiam intelligibila. Expli rat posteriorem quaestionem , cuius enodatio ut percipiatur, di quas aduertendam est,entia immater alia dici per se inredigabilia, non ita vero materialia. Etenim materialia ut subintellectu cadant oportet materia quod amodo mete ut intellaestui similia evadant, quod assequutur, cum per species tutelligio ites, quae immateriales sunt, intellectore- praesentantur: immaterialia vero eum Zme materia vacent; et ii requirant speetes intelligibiles, quibus sese intellectui obiiciant motamen eas exigui, ut materia deponant magisq; intellectui assimilentur Respondet ergo Aristotelas propolitae caestioni, ut Philoponus interpretatu in-Quo pacto tellerium ipsum intelligibilem esse. nimiruper se. quemadmodsi caetera omnia, quae pet in- si,uia intelligibilia sunt, evicta immaterialis sit. Nam in ijs quae materia carent, id e potes esse&intelli- .llectus, iens,&intelligibile. Quin etiam, inquit,&contemplativa scientia,id est mens, prout conterris Ninu platur, MIes, quae sub coacemplatior iem cadit, idem sunt, nimirum quatenus res intellecta, persecta suam specie unitur intellectui, unu quod i modo cum ea fit. Duo hic aduerte, alte tum est; Ii- Inoemate e et Aristoteles priuatim de intellectu speculativo asse tuerit ipsum esse idem eam re intellecta, talia eo non tamen id negate deici telle a pracstico, si conseratur u suo obiecto; cum utrobiq; eadem sit gnatama ratio. Altera est, non immate tialia tantum,sed ea etiam , quae materiam habent esse idem cum g sunt in- intellectu ratione formarum intelligibilium, qua vice obiecti ius guntur, quanquam illudi aeollectat, reetest, quod immaterialia multo maiorem habent eum intellectu, qui immaterialis etiam est.
quam ina cogna iovem, quam ea, quae Cum materia coniuncta sunt.
terialis. Ad eam veto Latio ae m. Qua ostendi ridebatur, si intesiccius per se intelligibil:ssit, omine
214쪽
et sis hilium te spondendum est illam Dialecticorum reratam de iis tan-ret se intelligio i* ' ' b, si,uiuio ad quate subicctis conueniunt, quomodo ichram pres cMi Syri is ima iij, et enim ptimost per se competit, ut pater, recumbet sensus particep3V- PT iii, ibi non ita eo uenitia telleistiti sed naturae min T
teriali in communi se sit ritelligens, siquod intelligi ur; urse ipsam
Ea vero est , qu mens non se in cliquam reflexionemn Q 'r, ,hes, eouiuactionem eum corpore, quae essicit ut saepe ca*-ti in e iis bili' di in quoestionem,uiens materialia entia non esse per se inrel- tabes autem R*d ym et '.' uti ha, sunt i potentia ut deposita quodammodo
te i Italu ut.Nam homo materialis est,&tamen tutellectu pollet.
Ora aut i . Dili, ut liaci nus de Ucctu patieme . seu possibili, quem statuit ex se esse iri pote ta Radcet In cogn: tioue id scientiam comparanda, accedit nunc ad inuestigationem, contetm: alionemq; alterius in te: lectus, quem agem em vocant, quod esu iis tum nos, sis, is sit pati, sed agere duntaAat, ae bait Leci oreriam iurelligibilium sim lacra, tu species inparien desis iis tem ad inte: ectionem prrficienssaria I tergo intelleiatus age ariS nece itatem com probet,statui dioelo huiusmodi coia lusi an- n. i. ce te est in anima esse partem et uam,Cuaesit potentia, satiatur, a teram. qi ae sita tu, effetat Hanc ex eo probat. quia in omni nat tara,id est iu omni e fe &res odiac a id ornueniunia iit Incipi a. at erum,qia misit potentias&materia, seu quasi mater a quod videlicet recipiat, satiatur. Alterum, quod fit actu, essiciat,potentiamque ad cta D, d perfectione in promoueat, te habeat quasi ars ad materiam sibi subiectam. Cum ergo videam Is nimisi te uiri e Serium, vidc re t,acti1m intelligendi oportet dari in ea saeus ra e M ham,quae duponatur recipiatqueptaeparationetri ad istiusmodi effectum,&haec facul iacesti re te patiens. allelam, quae dispolitionem inducat ac praeparet et haec autem est in-pRhessum telicia us geri, Di poditur autem putens recipiendo species intes gibiles , quae sunt principia intelligendi. di 'onies gens plodaeendo eiusmodi species ephantalmatibus Uae ipse collustrat meatis,ae ii ldlim lumen ad eum modum qgo externa, Se materialis lux colores illuminat,eos. Sue actu visites redit cum ante Iucis aduentum potestate duntaxat visites forent.Haec quo pructo inteli g. nda sint progreuu exponemus. perceptis corporibus: ut Emped chei, Democlitus d alii quidam veterum philosophorum arb: adatur Tertium vacare passio
215쪽
.i IN LIB. III. ARIST DE ANIMA Uc
ne, nimirum quae corrumpat aut aliquo modo laedat. Haec e eo confirmati quia agens nobili deest patiente kessiciens praestantius quam matera a Cum igiLUrsuperiora attributa iritellae uir alienti conueniant, uter irri, quae superius disputata sua , eo stat arauiori iure agenti compe CSeientia
Utrumque intelltatum esse immortalim
e Scientea autem ea,que est actu esZidem eurum dres. Ea era, qua es poetentia, in unoprior erilem ps re, ab Itite autem neque tempere sed non nune eruidem iste digit, nunc autem non intelligit. da vero, id est satam quod est atque id olum e ct immortaleperpatuumque Nod autem record
mur, quis hoc oti idem excer est pastonis. Intellec ieropa uua extu guttur, essime hoc nihil intelli git . et Scientiae Scinitia aura rara, J scientiam in actu, ut interpretes aduertunt, appellat thoe loco Aristote les intellectum eum actum intelligetidi exercet. Hunc autem intellectum, qui agens non est. de quo paulo ante loquebatur, sed p.riens, comparat cum ipsomet, dum est in otio, Se in poten tentia duntaxat ad intelligendum Docet ergo in te lectum in actu esse idem cum re intellecta. quod qua ratione verum sit, superius exposuimus D cinde intellectum potentia in vio eodemq;homine esse priorem tempore, quam intellectum in actu . Siquidem anima non contestim in i pso ortu, sed aliquanto post tempore sciendi actum edit: verum si absolute loquamur, non esse intellectum ocitentia priorem. Quod ideo Aristotele addit, quia credidit mundum, utrumq;intellectum, atque ac assciendi ab aeterno extitisse, nec otium nee actum sciendi si de his inde finite loquamur se antecessisse, cum quamlibet intellectionem praecei serit vacatio, Wquamlibet vacationem intellectio. Separatis vero. Docet intellectum tam age ntem, quam patientem secundam id,quod est, id est,seeundum suam naturam,&rati nem e separatum, id est non ad detum corpori, aut alicui eius organoeproindeque immo talem esse.&extincto corpore superstrieni manete Neque ossicit inquit , quod post hanc vitam recordati non est haec enirn pertinet ad organicam potentiam, nimirum ad imaginationem, non ad intellictum, viquem passio corporea non cadit: imaginatio autem hanc, ut interpretes exponunt intellectum passivum appellat extinguitur viana cum corpore ,sine illa vero iam mens nihil eo modo,id est . reminiscendo intelligit. Hi ad uerte non omnem recordationem extincto corpore depe1 ire, sed eam untaxat, quae sit interuentu imaginationis. Nam quod uult P. e o negindum sic manere aliam, Atuae sine intellectu perficitur, ostendimus in libris Par uotum Naturalium.
detur intellectus agem,an non. ARTICVLVS I.
Nobus rapitibus superioribus egit Ari- stoteles partim de intellectu possibili, partim de agente; rursusque de possibi t. disseret iis tribus, quae proxime sequentur. Nos ad maiorem doctrinae perspicuitatem de agente,
qui natura ossicio prior est, hoc loco dispum dea tabimus , postea vero separatim de possibili.r ni tui a Mim in praesenti disceptatione magna fuit
bum dilare pantia, thoe loco commemorat Psalloponus. D. Bona uetntura an .d stinc .E . quTst. I u. t M. A bertus in summa dehomine, tractatu de intellectuas lite Henricus Gandauensis quodl. 8. q. i Quidam arbitrati sunt dari intellectum agentem mcin tamen animae nostrae insitum,sed se paratum Alii eum ut minime nee esiatiu,ac superua: Deu omnino sustulerunt. Prima ergo sententia tuit te xandrili 1. de anima cap. EI. . i. existinian- estis iii tellectum agentem este intellectum vnru rsalem omnium conditorem, hoc est meum quod etiam Platonis dogmatib . de Republ. fuisse creditur qui intellectum agentem nostros animos ccclitus irradiantem comparauit soli,ut ex Themistio hoc in lib. reser D. Thri. pari. quaest. s. arr. In eundem autem L Iapsus fuit 'riscianus Lydus asserens intelle e caum agentem non esse partem anime, sed t-- et mea iam prim amatque diuinam , vel ideam te boni.
216쪽
quini. in lib. Natur. p. c. Aue Pace in episti de lumine Graeci cuiustam Marini, cuius mentionem facit hoc loco Philoponus alentium intellectum agentem esse substantiam quandam separatam, quam Avicennachoicodaeam nuncupabat. Idem piae cit Averroi in libello debeatitudine animae c. e. in epitom Metaph. tracst qui errori errorem subnectens alio tu vestigia secutus , num omnium hominum finxit comm finem intellectum, ut alibi rei
limus Tettia Simplicii , que sequitur Georg.
Pach m. libri de anima, Pitas cap. s.&N hi tres externos intellectus in homine constituunt; quorum primus, qui omnino externus sit, diuulsus, cognitionem uniuersalium pariat, alii duo eandem pet ficiant: unus quidem materialis, qui propre ea quod materialium re etiam notitiis immiscetur, extra vagari dxcitur, comodari debet: scorpo mea adhuc phin tasma intra metas corporalis accidentium manebit, proindeq; nihil nisi corpore inmmat ria legi guer. Quod vero non oporteat agente intellectum iri ducere, ut agat impossibilem, qui erat secunda pars assumptionis, probatur. Nam primum non requititur ad illius intelle ctionem efiicienda , quia intellectio est operatio immanens,quae non nisi ab ea facultate. qua appella L. administrari potest: at intellectus
possibilis est, qui intelligens nuneupatur.
Secundo, idem ostenditur hunc in modu. Animatationali sint ruet uphantasmatis citra ope alterius facultatis potest gignete species intelligibiles, easque tribuete intellectui patienti igitur superuacaneus est intelle et ueta gen&. Probatur allumptu, quia si non posset.
oon seipsum, scd materialia,&leiasilia antei C ideo bitas ei s t,qiura phantasma est smper-liget c. alter, qui fricta actu semier.&in seipso sectius speciei Melligibili nullus autem effe-icient at per fee ionem ob incat. Quarta Plo stus potest esse nobilio Quam sua causa. Ate- periectionem ob incat. Quetinia ile: entis dupl: cem in nobis elle substanti 2I.; unam, ae eruper intelligit, quam dicite Te intellectum agent et alteram, quae nonnunquam orietur , quam vocat intellectum
opime rum absurda prae erramus, contra comunem Destam occurrat, esto causae instri mentaria no P sctus potest esse nobilio quam suac ausa. t enim quod har ration hil momenti habeat, probat utri qui phantasma non est princiis causa speciei intelligibilis, sed instrumentat tantummodo; princeps enim causa est ipsa a. Trima, vel suppositum intelligent atri uod non optarteat in tumentu nobilioris naturae esse. quae echum alibi ostendimus. Quod siquiss
Phili sopito in docti inam constituunt toga Ie in ip sata tion: Sui talis, cultas id odi est operati, itellectus, extra ipsam animam eutamen nihil vitalite operet a nisi per se ima sibi inhaerentem, v ibi citD Tho. pali. 6
cocitato Vatia vero prae er materi aure for-niam pCnit in homine duplicem substantia,
quod fictilium est, Linauditu Praeterea absq;
idonea a tu De ac contra experientiam facit intellegi uina gentema
His ergo expli sis ocem runt ii, qui intelle
cium legante dati negant, in quorUm numeroesi Dutandus i. fere distri. q. t.&quidam Isaea, nil , phus Narbo aeriis, tesei ete Mirandula in suis conclusionibus. atq; alii, quorum meminit Albetrias, ii summa dei mine quae si de intellecta ligente O robat aut e Durandus luam sementi tam longo progressa rationum , quatum praecis ua vis haec est Veliintellectus agens poni debet, ut aliquid im-ptamat in phantasma, quo id habile fiat ad p- dueendam speciem intelligibilem in inteli ctum patientem bet ut ipse per se in eundem intellicto agat; sed ob neutram harum causaru constitui debet si ustra ergo ponitur. A sumptionem quoad priorem parte in suadet, quia vel in ellectas agens imprimit in phantasma qualitatem aliquam spiritale, vel cor-PUtta: non spiritalem, quia iure materia lino
potest spiritale accidens inesse, siquid e vilia.
uniuersim debeant e 1 Sec is excellere tame ruri re propolita non posse phant Ismata, etiam vetus ruet enta, concurrete ader&estum de quo agitur, hoc est, ad promouendas species intelligibiles quia entia immateriata sunt ali 'rius gradus.&ordinis, ad quem cor orea ritnec proportionem habent, ita nec instrumenti vim sortiri queunt: ideoq; ad specie tam generationem immaterialem causam neces Latio hique interm: mone in E adhibendam. Si quis, inquam,ria oceurrat is suo argumento reuincetur. Nam si quid conciti iri, etiam probat non possie phantasmata cum materialia , atq; inferioris ordinis fiat, concutsum illuni praestare ad producendasv- naccim in te ectu agente species intestigibiles; quem tamen concursum aduersaria patiis assertores dandum esse profitentur.
Tertio idem eofirmatur, quia si daretur intellectus agens, oporteret etiam dati eundem in natura Angelica; itemq; dari in nobis sensum agentem, qui patienti se editaret species rerum sensibili uine idem simillia etet,ipateretur. Nec minus etiam necessarium foret dari duplicem voluntatem; voama ente. quae actiones ederet, alteram patiente in quae easdem re taperet , quod tamen communis
plutosophorum schola negat. Postremo , vel intella ius agens iudieat de te intelligibili. vel non Si primum dabuntur duae potentiae intellectraces , et quas iudicium de rebus uat, quod superfluum videries; si posterius,
217쪽
.i, IN III. LIB. ARIST DE ANIMA. do
eoncede a merit intellectum possibilem eo Aiumst. s. Sessium in I. dist a. qu. s. halios non sea et te praestantiorem: eum tamen Aristo pauco S, quibu hoc potissimum argumentum su ragatur. Mamque in caetetis rebus ob teles hoc In lib. cap. s. teat. I s. docuerit semper id, quod agit, patiente nobilius esse quod etiam approbat Diuus Augustinus . super Ge- sim adli cap. I 6.
V Erum quod in anima humana nec ei Tatio
dandus sit intellectus agens coram Uuis est, vetaq; assertio Peripateticae scholae, quam statuit Aristoteles cap .i huitis lib. te L. I S. eiu que interpretes ibidem de Scholasticae Theologiae piosetiores, partim in primo sent dist. 3. partim alibi Henricus Gandauensis quodl. 8 hi L. Alensis secunda part. q. Dci memb. D. Q realiter ab eo differat Namque seruatum est quoties aliqua duo ita sunt
natque alte sum ad illius operationem; semper
id, qdo disponit, distingui re ipsa ab eo,
quod disponatur et Sic uniuersalet caul: vibra intelligentiae, A corpora coelestiadis iuguun , itatur a mundo elementari, quem ad generati nes reruta Instruunt, ac promouent,sic ignis
distinguitura ligno , quod calafacit aqua
manu, quam refrigerat et calor caeteraq; obiecta sensuum externorum ab ipsis sensibus cxternis, quibus buli in ilitudinena inurunt s de sensus externi ab internis, ad quos rerum a se percep aram species mittunt; atq; ita in caeteris res habet Quare consentaneum est, ut et
iam intellactus astens, qui patientem perspecies intelligibiles ad intelligendum disponit,
Thomas I. p. t et art e. Heruae usi et distri q. et Capreolas in .distras a. s. Ferraiiensis lib. 1. contra genete cap. 6. Hanc assertionem loco citata confirmauit
Aristoteles ex eo , quia id quod est in potentia , eget aliquo, a quo ad actum deducatur. Cum igitur intellectas possibilis sit in puta potentiari necessario erit danda aliqea aeultas, qua ad intelligendi actum deduci possiPosteriorem sementia amplaxi sunt Maior luiu, in 1. dist G. Varit unica Iacobus vir quod
r. q. IE. Niphus lib. I. dein rellectu tract. . c. o. Abulentiis qu. o in cap. 13 Exod De quorum placito dicendum est intellectum possiuilem
duci, venunc reliqua taceamus, actionum G. Taera vendicare, ne tripe intellectionem,&ed
etionem specierum Epha utasmatibus. quidem aditimum genus operationum a se i- haec autem est in te lectus agenses hoc est, vim so prout agentis cromen habet, disponi ad
rem enucleemus Cum intellect usi ossibilis, siue patiens principio sit veluti nuda tabula, nec ullam thabeat retum congenitam imaginem, cuius interuentu intelligendi actiones edat, nec vero eiusmodi imagine solius phatasmatis ministerio gigni queant , quia sunt auditas ordinis nempei in nrare talis, ad que natura corporea vita pertingere non valer; necessasiolanda erit aliqua spiritatis poten Elia, cui id munus tanquam principali animae instrumento incumbat mea vero potentia est intellectus agens. Quod vero hic intellectus. non sit e Ttraanima in , sed ei insitus, ut naturalis eius potentiari, quod non it unus tantum mutum
phantasmatisassistens, eaque illustrans sed quod in singulis hominibus singuli dentur, demonstrat praeter alios D. Thomas i, parte qu. Mart. hs deniq; a nobis probatum fuit initio lib x huius operis. FIllud veto nune tute alia disquirendum
oecurrit ad intellectus agentis natu tam magis declarandam; tridelicet, num is re ipsa , an Formaliter tantum a pati ex ted Eerat ut a s. pars assertotes habet. Prior D. Thomam i uar quaest. φ .a t. I. ad I quaeli 3'. art. o. in
I re i .eiusque iecta. Lores Item em, mlumulata iani iugi citari Luci Ictaui a Vetposterius vero minime Praeterea quamuis in rebus materialibus semper id quod It Tuli ei- ter disponit, ab eo quod dii possit Itur, respla , distinguatur, in spiritalibus tamen cuiusmo.di est intellectus, non ita rem habere: nec mi
potetscopulata cicad unius rasu Vari bim re nae, D duci videmus : quomodo quae ad dupli em
appetitum sentitiuum pertiue Ut , Io vli
luntatem , quae pluribus sensibus tam in ternis, quam raternis pereipiuntur,sub unum possibilem cadant. Ita oue huiusce opinio nis ratio, ac fundamentur er t. quod res nore sint absque necessitate multiplicandae s de quod nulla cogat necessitas duplicem ponere incellectum quandoquidem tame auctio specierum intelligibilium ephantasmatibus, quam earum sus siue intellectio ab iis elicita ad unam eandemq; vim intellectricem reuo cari queun . Quod si quis obiiciatoihil pos Om me se. producere principium suarum actioni m. ciuod haec sententia ad mettit, dum sat et ut ipsum intellectum 'stibilem producere species, quae in elligendi principia sunt. Oecur so rum rendum erit nihil possse producere principium I. imae suae operationis, sicq intellcca una none fieri in se principiti in educendi species et Iliant uia est aec enim tauinoi Eprimae.
218쪽
eius operat o cuius principium nihil sibimet A est propterea negandum posse phantasma coessicit; at parare sibi actionum subsequentium dest,intella clionum principi quae sane species intelligibiles. Neque ex hac opinione
sequitur idem simpliciter eue agens,&patiens respectu eiusdem formae. Nam intellectus una cum phantasmate producit species; per se autem sumptus easdem recipit; quemadmodum una cum specie gignit intelligendi actu, cu eundem nudespectatus recipit. Ex his dualius opinionibus neutra sane improbabilis videtur. Etsi priorem libentius tueamur,quod propius accedat ad doctrinam
Alistotelis, qui hoc inli Tocap. . text. s. intellectum possibilem facit nudam tabulam, paramq; pote ariam,ac voluti materiam pri itiam . cui aliunde ac non ab ipso me imprimenda sint letum intelligendaru notae, siue imagines. Itaq; ad alterius sententiae ratione dicendum erit, esto qua aplutibus facultatibus matera a inhaerentibus percipiuntur, ad unam superiore, Vinaterialem eam saepenum meto reducantur non id tamen absolute, atque uniuersum ita euenire ac ne tuae propo-A lita accidat obstare natura ipsam istellectus hi oti Patienti , qui quoad recipienda piim intelli in libro gendi prin i pia est quasi materia prima, quae
tuto forma tam substantia es, quam accidetarias, ac principia, quibus suppositam agit, compararesbi nequit sed ad ea duntaxat recipi e da potestatem obtinet. D risen,
ARTICVLVS III. RI SPONSIO AD ARGUMEN ta mitio quaestu nutaro
DI luamus nunc argumenta primi articuli, quae ostendere te bantur non dari intel lectum age utem iv nostra anima. Ad primum dicendum non tequita intellectum agentem, ut aliquid imprimat in phantasma, sed ut una
cum illo producat species intelligibiles in intellectum patiemem Licet enim phantasmacrauum,&materiale fit tamen ex coniunctio. neo contostio intellectus arentis habiliue, sortius ci; ad agendum e incitur,ri vitia pro priam natui am eleuatur ad spiritalem effectu producendum. Qua de re in progre in Adsecundum negandum est antecedens,&ad eius probaetionem diccndum haud ob id phantasma non posse pers, producere spe et Frin intelligibilem , etiam ut instrumentum animae rationalis, quod nullus et L chiis pollit esse nobilior sua causa instrumentaria a sed
Propter eam rati unem, quae in argumento a
tingebatur, vi delie et quia nulla causa instru mentaria totalis , seu praecipua, si materialista potest producere eis ectum spiritalem, ut-potri qui sit indinis multo altior ita erumno In caelis
curreret cum intellectu agenteistaea utaminit tamentariam minus praecipuam ad gene P cd e rarationem specie tum intelligibilium . quia tuc pecierum ea generatio non nisi phantasmati, etiam Tt inressi instrumento, sed intellac u agenti, a quo vi gibilium,tra vim suam ex citriar, simpliciter attribuen non astri da est. Pro explicatione tertii argumentisci Quitu endum Scotum in et distin est. s. quaest. vltima nautas quem secutus est Gregorius in s distin . . qui mari et t. ait. I. existimate etiam Angelis intellectiam iam titi agentem conuenire . tum ad absi ahcndd si umerito spe etesieria singulativa rebus suam species Adb rerum communium fatetur Scotus inditas fuisse Angelis in ipsorum creatione tum visit lumen, cuiu virtute intellectus possibilis
de intelligibili veritate iudicet Contraria tamen sententia vera est, quam tuetur D TE masitat . a parte quael .s .art. . eiusque secta toles, assi rentes non indigete Angelo Sint cl,
Iecstuag. nte, sed tam uniuet talia , quam singularia per specie a Deo sibi in diras cognorantes et aicere. Qiuod consentaneum emis, Vae doce Vagentem. D. Dion sius, . . Coelest hierarch. Damascenus lib. t. fidei orthodoxae cap. 3. D Asgustinus et de Genesi ad leteram cap. X. xli cap. et .Nec vero in Angelis intellectus agens requiritur, ut suo lumine pollibile collustret, cum eis, ad diiudicandam veritatem sum ci aet eis ipsae intellaestus possibilis quae ex propria sua natura lumen quoddam est e fonte diuinae,&ae trinae lucis derivatum Itaque ad hanc argi menti partem dicimus iccirco nobisi tellectum agentem dari quia eum nostera n
et ellectu sicis ollis a primaeva sua origine terum imaginibus prorsus careat , necessario illi ab aucto te naturae aliqua potentia uanda fuit, cuias optra eiusmodi imagine calcisc ret, quod in Angelis locum non habet. iso vero attinet ad secundam eiusdem N nos argu . i. enti partem , in qua petitur an sit ad admitten mittendus si usus agens a patiente distinctus dum se ii ea quaestio superius a nobis pris sata est, tim agen-vb partem negatiuam statuimus olet edimus tem. que diuersam esse rationem in intellecture sensu, eum obiectu sensibile vi propria potentiam sensitivam mouere queat transmittendo ad illam sui imaginem. Nec enim ea species agr dii materiali ad immaterialem ascend t, ut Legem quaere da sitaria altioris ordinis facultas, a qua Th. libri Vbiectum, aut potentia eleuetur sicUt in edu e. p. se icctione specierit tutelligibilium e phantasma in I. L3.tibus accidat. Denique quod eodem argum e quast. S. to de voluntate age a te obiicitur, facile disso Her. 11. uet, qui dixerit sup ei filia ei Tebri ius odito sen et . tentiam , cum voluntas non egeat speciebus, v. L.
aliove principio operandi, quod sibi aliunde Cur non conferri Ebeat cuinq; satis ei sit proponi ipsi d tur:=ab intellectu rem, ut ineaem sera tar tant M ais Ad ultimum argumentum respondendum gens.
est solum intellesiam possin lem , non vero Adtati a.
219쪽
et IN III LIB. ARIST DE ANIMA.
le, vel corporaleria spiritalagentem iudicare, At intelligere, uti proxima Aquaestione disseremus, etsi quibusdam philosophis aliter visium fuerit. Qiuod vero circa in tellectus possibilis nobilitate opponit undicimus eum agenten iliorem ess , qua aquam PM his iis aliters erritat Ferratiensis quaest shmus libris Elicti, a pos main et .sent. distinct.1U. quaest. genti de verit quaest. o. art. 8. Primum,
..dit intellectus agens est quasi ad in inister patientis , cum totus occupetur in educendas p pectebus, quibus illa utatur te quia ea faculistas praestantior habetur, cuius operat o nobilior est; at intellectco nobilissima est hominis
operatio, unde humis felicitas, qeae a deT-cellentissimam potentia. nobilissi in si eius actum pertinet in acti ove intelleraus possibilis , hoc est, in contemplatione summi boni consistit. Neq; obest illud D. Augustiat,&A- ristotelis agens esse patiente nodi lius de nim rate V ratum, firmuinq; est, si adierum praecii e qua rario ae patitur,alterum prout apita spectetur c Raaia quidem agere , quam pati ex se pro
sic ' 'tantius est tacta si intelleetus agens, qua e- nus species intestigibiles in patiente producat; patiens vero prouideas recipi edopa Litur,
absolute spectetur, haud dubie sub ea pi aecise consideratione anteponendus est inta Ileelus agens patienti. Veruid non obstat quominus paties, si secundu proprias actiones quas edit, expedatur, agenti simplicitet pratari debeat
ra Ria effeta intellectui agenti Peripateti et eis tribuuntur. Prim si est illustiare phantasmata Secundum, efficere objecstum intelligibile actu . Tertim, producere in Intellecta patiente species intelligibiles. Quod adplimum attiuet, datiqiridem praedictam Illustrationem significauit mistoteles cap s. huius libri texi I S. Verum quonam modo ea fiatina Mulis uisau adsentio est. Sunt qui illviti putent. consi
si is, d. ii*rcia productione certae qualitatis; cuius tuis vii, M* iph urasina ab intellectu agente m/ha A gignendam formam spiritalem, o isti *c tapreae intelligibilem. Ac sane quod
tutellectus agens aliquid agat, imprimatu in ptiantasma non obscure indicat D. Tho m. ii Z. CVi trage D . cap. py ubi ita scripsit Es igia cura anima Intestici tua virtus activa in phitatasmata, sectens ea in relligibilia actu verum hae e sententia non placet Elcnim ut Duranisdus argumentabatur, vel id, quod a uici lectus
agens imprimit in phara iura est usu vit
, ne intranstu qui . . dem etsi id nonam probabile iudicet Capreol in a. dist. 3. quis .arr.c petierit in eorpore , aut 'leorporeo accidente recipi. Si coiporale, cum
adhucin trali inites materialis naturaece sistui
qua ratione poterit phantasmati impetitii ' vim ad pio ducendam immateriale qualit a te et' sit,
Caietanusi pati quaest. s. art. I. Opinarur
phantasima illustrari ab intellectu agente non mi formaliter Ad obiective, id est, nullam ab eo dii qualitatem in phantastra unprimi, sed habe vre se intellectum agentem a d phantasma, modo. quo lumen Solis adcblores, quod, uti quidam opinantur, per solam assistentiam in
causa est, ut colores sat similitudinem in diapbanum, indeq; ad potentiam vani mittant. Sic igitur putat Caietanus pliantasmata etsi cIasLae, obseuraeq; naturae fit, tamen ex intellectus agentis vicinitate.&irtadiatione assequi, ut pol sit una cum ipso ad producendam spe c em intelligibilem concurrere Additq; an tellectu agentem non effusa , sed maiiente in , ipso lace,&interposito inter intellect m poDiabilem, ac phantasma sui splendo te, solam comune matura illumi Rare, ita ut natura sin nutatis adhu et phantasmatis inuolucro, qu
si nube oblites ais eo pacto , quo Sol colorem, pomi nou saporem , aut odorem eo ustrat; indeq; esse, quod rerum duntarat uniuersalii species in nostro inde lectu dentur, cum sola quidditas uniuersalis in phanta linate aste urn modum illustrato effulgeat , id specierum productione suo modo cocursum impendat tirime etiam opinio nobis minime proba ut tur Primum, quian si apparet quidnam lumen indellectus agentis interiectu suo praestet, quo dieantur phanta sinata ab eo illii minata si ni hi linea. nec cum iis operatur. Secundo quia .
si ideo dicuntur phantasmata illustrati, quia ipsi si die sens assidet intellectus agens utique es omnia hominum, seu dormientium, seu vigilantium phantasmara perpetuo illustrari dicenda eiu ut, cum CD per habeant pi Elans tu men intellectus agentis. Quod tamen de dormienti siphantasmatis negat Caietanus. Te tio, quia virecte obiicit Feriari ensis, contragent cap. I. cum phantasma quantum uisa obiectine irradietur, nihilominus in organo corpore maneat, ex censumque sit, non potest naturam sine materiar coditionibus ostendere, ut fingit Caietatus. Nec est ad rem ex plum solaris luminis, cuius radio apparet comtor, non pors: deo enim solus color sese spe istandum exhibet; quia solus color no sapor, cadit sub visum: at enim res singularis intellectui apparere potiti, cum non uniuersalia rautum sed etians singulari , proprio conceptu a nobis intelligantur ut suo loco den bonur bimus. Deinde quia si spectet ut sola produc o specierum inicilligibilium,phantasma vcProgressu ostena et a voa ad eam concurrat fracis
220쪽
oraeei se . a tutam communem rcfeti, sed ut uniuersales existent eum in ea lepraelen .entu ab sui differentiis indiuiduantibu S. Fetrariensis hoc in lib. q. ' &Capreololo eo clinio rutant, Mamdmodum cogitatrix hominis facultas propter coniunctionem deum mellectu vendicat peculiarem praeroga tiuam, quae belluarum cogitatrici non conuenit,ut nimirum diuidat componat, Se discuta
rat ite singulariantas musamo eadem
eo unctione obtinetre,ut ab se promat D ultri-orata caciora rhantasmatae aeque unacu intellectu agente possint intelligibiles species producere. Atq; hoc est inquiunt phan
i dicant. f. itur. quaest Huarti c. r. Haec explicati , Quanquam habet, iob bilitatem non omninosa IssacIT. Videtur enim illustrationis nomen, quod a ctionem sonat nimis impro ii de remo te v- surpare pro infiitae nobilitatis communicatioue quae est ante omnem actam intellectus a gentis, uoipta primaeva ae naturali ibanta-uaeri: intellectus , in eadem quasi radice, co-
ALterum munus intellectus agetis est h.
cete obiectum intelligibile actu Nimirum quem ais modum intellectus possibilis ex se est in potentia, ut fiat acha intelligens, ita obiectum est inpotentia, ut fiat intelligibile actu . Est autem intelligibile in potentia, se Qui licundum esse . quod extra animam, vel iuphan i messiribi-tasmate obtinet fitque intelligibile actu se it at ticundum ei Te intelligibile, quod in intelligibi li specie sottitur tunc enim intellectus possit tentia. bilis respectu illius est in aestu primo, priuipsum ferti queat. Quo patet,redde; obiectu intelligbile actu, nihil esse aliud, quam efficere ut obiectum repraesentetur in specie nistelligibili Quod in ellectus agens praestat, duun cuin phantasmate illustrato producit spraei emici intellisendam intellectum patientem .Lege D. Thomam I. pari. quaest .s . artic. in qu st. s. articu l. 3. dc in quaest. deAnima, arti et . de Spiritualibus creaturi S, attic.eto Addit S. Thomas libro et contra Gentet, cap hquaest. de Anima, ari Ic. intellectum ahentem facete etiam phantasmata actu intelligibiliari itemque per phantasmata ficta putatio ae constitie A qua certe phantasmata et Aquasi ob stirpis nobilitatem .splendorem D abeo intelligibilia actu granere serentiam rectius ducti a quam illustrata dici debent.
Placet igitur nobis ea sentcntiai quae Let-ee tot bas Philosophis celebratu Valentibus illuminationem pharitas matum non eis ob- e Saarti uti Caletanu Sair, nec radicalem tatum ut Capreolus caetriaticulis arbitrantur, ede sectivam; nota quali intellectus agens aliquid Lim: nisi uantasmata b d impri- matri sed quia tanquam externas arrat ii sui consor ei active eleuat phantasmata ad pro