장음표시 사용
241쪽
IN III. LIB. ARIST DE ANIMA . et
speeie, sicuti sensibilia externa et ac intellectum practicum aliter eisdem iis nimiruti,
prout inseruiunt ad prae cramiua circa bonum, aut malaua amplectendum, aut deel huri dum Vml-- it, nunquam animam tutelligere, cra Opem phantasmatam, cum ea vitique cellectui necessaria sit.
Fit autem J Dia erat sensibile mouere sensana, nunc quo pacto moueat obiter ostin dit,
iens rem obiectam sensu prius medium afficete, deici de extirui sensus odicinam immutateus que ad insum medium id est, usq; ad ensum commmnem ad quem tanquam ad centrum omnia sensibilium imagines perseruntur; hune vero ait te unum oratione plures esse tum quia re vera quoad naturam una simplex facultas est: tum quia unius termitti vicem ob Pinet. quatenus ad ea externorum sensuum functiones terminantur ossi io autem multiplex est, quia interealidum
dulce, ierbi gratia,&inter Omma externa seu libilia diserimen ponit, eaque cipsorum sensio Titommu ues diaudicat, ut alibi dictum fuit. Hinc eognitam esse vult Aristoteles sim ilit adinem, siue ana. ntis,sti logiam inter sensumae intellectum e quia ut externa sensibilia sese habent ad sensum commo omniasen nem, quem mouent, ita phantasmata ad intellectum dc ut sensus communis omnia sensibilia sibili te percipit, ita intellectus omnia intelligibilia ille ministerio sensu u, hic ope phantasmatu Quod .ipii se in- ad virum unusque sensus communis artinet, addit Prii toponus non solum communem sensum t E seu o esse quasi sedem omnium sensibilium csed iusiugulari quoque externis sensibus dari unum , misit in in Q ν, id est, confluuium ad quod sensibilia cuiusque sensus concurrunt. Namque omnium iis ita, . . vi silium commune quasi centrum est aspectus omnium sonorum auditus odoro moliactus; tactilium tactuss gustatilium gustus Illa d tamen interest, quod sensu communi omnia externa sensibilia percipit,atque diiudicat quilibet autem externus sensus ea duntarat, quae ipsi Propria sunt Aq, .m h Etenim Tuum qui ipsum .lo odi libro superiori de sensu communi asseruerat, id nunere iis . u. d. periri nimirum esse unum tanquam term mum, id es , ut Philoponus interpretatur, vicentium seri .. - circuli in quod diuersiae lineae incidant vetat Simplicius ait, esse ultimum iudicatorium om m. hi M. Dium sensibilium.&vnum quidem re ipsa. plura vero ratione, qua enus diuersitas seo sibilium si, A, o pioprie es diuerse cognoscit. Est enim, inquit, iudicatorium unum, ut tei minus terminum dies uni. ppes lans punctum, in quem concurru ut lineae diuersiae. Nam&is unus, impartibilisque exi stens diuercam habet ad diuersias lineas habitudinem. c. Qis, P-hcc pse Numsu i. Is a se inquit habere centrum visensum communem. tum propor in Con tam numerP. Proport: One , quia vcs habet centrum, addicta; ita sensus e omni uni ad ,.- , , Operati ne aliorum seri suurn , ut enim illae ad centrem , sic hae ad trinuna I sensus com unic, ini,h, pcri Num P, u a vice atrum existens unum, ad multas lineas ordinem liabet, ita eom isti istiuis, mora sensu , cum unus sit,ad multos sensus habitudinem seruat: atque ita sensus communis ta ...h, . utrum Corinent eundem numerum , id est, haudquaquam numero variamur quin potius in . . . um d e consistunt Alit, quorum interpretatio facilior videtur, verba illa, hale ipsa unum sunt, i pucaorde proportione inter sensum&intellic uina, respectu suorum obiectorum: tia abie,
nabent sensib)lia ad sua phantalmata, ita sens
lectum, qui fit facultas te una, aut1sa vero rationes Sevissensus communi noti nisi interuentu externorum lan suum res percipit, ita intellectus non in te ligat, nisi ministerio liantasmature et
non Uti . lt opus fit pnan a Imara ipsa intelligetes sed resperitia repraesim latas. Huiusce rationis
discursum, alium pris elementis, ut alias consueuit, proponit Aristoteles.
, -- να - finii , quaviluptatem: aut dolorem asseri . tum fugit, ma ut persequitur, Somnino aliquidae t. lnplum Tram
242쪽
ridito nonam pacto ex itetur intellectus minumad erandum his, tilini hie dum moueti sensibilibutitassentibus: nonnunqssa HVtosequenda fing q*-- otis, ea tu electam agitatamque facem-d gnific*- sola hantasiast TVM' sbili, vis que impellitur adeon filium ineundum due sis hostium incursui P - i B M stabo ectum laeessiit phantasia defuturi S cogita Mia hostes. Interdum V c '' - ouoeat, ut de agendis deliberet . quid i sto Cp - - ,&uli acum ira copi ' a, ZEleutit ea prosequia ut d clinare iubear,ti duae iueunda au mPl inionem non bertiola simpliciter diuexi adeo ut est conueniens, vel non conueniens, trastra
quam ipsus paratis a magnitudi' pargeta (r m ' - c si m At vero res eas, q- volitamur ob abstractu, Textris. Mens abstracta e pacta intelligit: nam visiqui fiam itatem no vi, mum re quidem actost cipiseparatan. His sed Ut concavi taces , inrassi rei actu sine ea ii ipsam in effigeret cara
t-m coias der re rara atione abstram nimirum confidera auo illa, quae in materia' idem furit, uon tamen ut irima et i
etinis cura 'Repetit, uoci saepta doenetat, nimi umiΠtellecti mille rem quam talesse. ouo qui taroni erum iam exposuimus, proximo sequenti capite incu
di dubitat an intellectuc, dum est in corpore opimm meram
sequi valeat: cuius dubitationis solutionem in altum iocam tebeit. Et vero in Commen .arus prima Philosophi a nobisitaetatur.
ad quada capita redigentes rur - dicamus animam ipsam ea uniisersa quodammodo esse,qua, AT .mmea, qua Mnt,aut intelligibiliasunt aut
sensibi a Ateste si quidem ect res cstio ' modo, questibi amscientiam cadunt sensuauid cimtrapari modo Serum tuum autem anima Sisce id, quodsi/nti a SipoteII, haepotentiasunt.
Hoc quidem id, o ubstantiam cadit,illud merosensibile. Atqui neces ectaui, si Mu aut sema in aSima est,a mn sunt in ea rasi eprosecto Non enim pselaph in animo e rem misi iness.
243쪽
N ea autem a JQuae de sensu&intelle si ita diderat, quasi in summam eolligit. aient ani irram quodammodo esse omnia. Namque omne ens aut sensibile,aut intelligibile est sanima vero ratione sensuum est omnia sensibilia: ratione intelici lis omnia intelligibilia. Id autem meo idoneum ut cognoscatur. Similiter intellectus in actu dc tur, cum actu contemplatur imia testates dum potest contemplari. Patique modo sensus in actu, dum actu sensionem edit potestate, dum edere illam valet Anitea igitur quatenus est in potestate ad percipienda omnia, dicitur Omma potentia: ut vero est in actu cognoscendi. dicitur esse actu ea, quae sub eius notionem 'eniunt. Porro animam esse omnia . non realiter accipiendum est, nec enim anima est lapis, que Utelligit aut color, queni cernimus, sed notionaliter, hoc est, secundum reri r imagines similitu ciuesve, quibus contignatur. Suare
re magnitudinessensibitii separata in ipsis prosectos bilib-formis, ipsa stivitatelligibilissam
nactum earum rarum .iva avrae vocantur,
tum eorum etiamsensibilium, quasum habitm, atque affectus Ictino Squin, sentit nihild scere, v lintelligerepote Et qui contemptatur, necesseectuna eum plantasmate contemptitur i. Ua namque phantasmata veluti sensibilia su nattamen a materiae Di antem actu tanta ab a mari ae virgationeuerterum enim, De IDL
sum complexio en conceptuum intellectis Acmenta primico VcVtimque, stadisserent, Dinonphantasmatast: An neque caeteris en hanetasmata, non tamens ephantasmati bis M.
N--.;- 'a Ammemm manui J Dixerat animam eont nere in se formas, id est ima in the Ebe, re, si vi xx mcram Onem clic t. I militudium modum: Si eutimatarum i nus cum litaniarumentum, quo caetera efformantur, at q. c., M. Dum Alissimi umentis vritur cita anima cum sit forma alias formas admittit, usque in eo gnotiendo viri ur, tam ratione intes lectus, quam sensus: nisi quod intellectus suscipit sormas, id est imagines rerum tam immaterialium, qua in materialium, atque ita forsuasormarum nuncupari potes sensus vero materialium gens bilium dantaxat. Cum autemnae a res Cum neque res Mathematicae, neque Ph sicae narum assectionesa, .cis spe nos i tantumne a Tertim genere hoc loro agit erira sensibilia cohaereatit, ac proinde
se,.s hauri rapnantasmatibus pendere sed etiam comparatis iam speeiebus , dum contemplatur ,hsi, 'deum sin uacum phanti sinat contemplari oporteat et quia ut se habet sensus externus adis p. sis. -bi 'cta, se ni ilectu ita hie si Duis nephantasmatibus ninal intelligit. nisi quod externa sensibila unphantasmata vero sunt formae e materia nec enim sunt clatres seusibiles, sed earum simu-
lem biicit discrimen inter actum intellectus&phantasiat, quod actus intelle-
n. is dat, duxqua simplicium,inquit, differte a phantastratibus, licet absque inri ais vel mensen pCII t, ut neque liae operatio aes
244쪽
ovasTI, I. clientem acti uec6currere ad suam intellecti Q seu i. v.
ARTICYLUS P. INTELLECTUM PATIENTEM esse potentiam tum passum,
EX plicatis rapi tibias in quibus Aristoteles
doctrinae ordo postulat, ut quaestiones adeu-dem intellectum pertinentes,attexamus. Supponimus autem in praesenti dari patientem in tellectum. Quod ex eo satis constar, quia intellectas patiens est facultas intelligendi,qui libet autem experitur se intellisere Aene qui ie a m actionem ad internum sensum reserat, manifestum est interii: a nobis res immateria e , commUnes, quarum perceptio nLaeuitatem materialem, organo corporeo inhaerentem, atq; adeo io sensum internum cata
et eoon potest,ut alibi demostrauimus Qvq-rimus ergo imprimis an intellectus patiens sit potentia Iaa. idcst, utrum solummodo patiatur iecipiis , an etiam agat intelligendo. te . ito cuius dubii solutione aduertendum, posse ense, intellectram patiente conferii vel cum obie Dira cum o . vel cum intellectione. Si eum obiecto coecto es feratur, die imus esse potentiam palmam duentia Ariat Qu, dprobatat ara intellectas pati esset nihil agit in propria obiectam sicuti agit po-maxat tetia nutritiua in suum videt cet, in alimentulsed ab eo totum pati ur recipiendo speciem interuentu phantismatum. Haec affectio est se, Themist ij, S i et pliciam communt sinter is . pretum Aria oteli .Irem D TE. I. Par. q. T' IF - - - , Cui ibid.&hoe in ii. c. r. Capreoli in .dist ae
di, tactione, sunt qui purent eum passive tacitum
a quisem ma de Anima c. p. a Tereia res intellect es ins c pariantem , intellectia patiente et siue a Taphan et asinatis vel ut alias placet, ab
Goamationeta nar assum via idemcet, ab intelle F illi et sta agente. Quam opinione probabilem rudiruta at Seo usquod i 1. potestque confirmari eorgumento , quia intelle Aio est et active abnem. Nam quod eam neq intcllectui ag*β , i s. sinu neq; phantas inara perte efficiant , insuper O T. q. t... ribus ostedimus. Deinde quod illam edat ipse iacens ibi.
in te lectas patiens, Itqueet vel ea ratione, qui cta Mais intellectio est actio immanens, quae ab ea de pudBaetissmet potetia, in qua recipitur.elici debet QR md i. . . tecum intellectio recipiatur in intellectu pa IntelI. tiente, ab eo de elici necesse est. Secundo Ni patientem hi denominatur agere nisi ab actione, quam active eonis elieitu quod usq; adeo verum est, ut si Deus se eis es. o ad solo ponetet in meo oeulo visionem , ita ut 2- suam thieleuius passi uetatum se haberet, non diceret abdes,3n m ea videns; sediti tellectas denominat ut in cili P obatur tagens propria intellectione igitur necessario eam elicit. Tettio, dem corirma. potest,quia eadem ratio est in actu intelligendi, quae in actu volendi: sed in Conei l. Tii dentino sessis Voli: tmeo-Can. . dammat ut qui dixerit iniustificatione tam acta liberum at o litium passio tantum se habete, Me adium proindeq; docetur volutatem active concut operarmne itere et ergo similiter intellectus eoeuttit active ad intelyectionem triarime eum liberum arbI- trium non in solo actu voluntatis consistat, sed importet etiam actum intellectus , liberum i iudicium, ut costate js, quae tradit D.
Th. Lx. conua Gent .c. X. ridiculus vero esset,
qui diceret actiones voluntatis situ tellectis, quatenus ad iustificationem pertinent, elici ab iis potentiis alias vero non elici. Superius dictis nihil ossicit loeus ille septimi,&8. Phys Loquitur enim ibi philos de ea n materimissa materiali plavsquq est principi uphysici mo causa coi
tu sino autem de causia materiali, fuse accepto ciae epo vocabulo, prout complectitur omne id, quod est cum e Pest susceptiuum alicuius ni otionis,sive male fcu rialis sit, sueno Quo pacto minime repugnat eandem rem csse eausam materialem, Me Teientem Ita vero dici et ussi intellectus eum in I tellectio tae conseratur, ea epotentiam,tum a iM talaam, tum passiuam. Actiuam,pto ut intelle sita rat rctione editu passivam, prout eandem recipites Adde etiam nudom intellectum ea usum e C est passiuam intellectionis activam vero simul segrassi . cum specieri quo pacto iam materialis eausa Lae', 'Cr- cum effciente non omnino coincidunt. Qua et ire de re in physicis latius.
Och.iis intellectu patiente, cum receptat in se intellectionem more macerialis caulae utiq; incideret in unana;eandemq; rem causa effetens, cmaterialis, quod negat Arist.l- .PhILC I teX. I.&l. . . text.xs. dum causam minuentem, direm motam realiter distingui asseuerat.
Nihi Iomanus asserendum intellectum pa-
INTELLECTUM PATIINTEMM quo a Uu non esse puram potentiam: in alii Osuiu qui itur Quod ad secundam propositae quaest par Lege D. Th.
tem attinet betatiam quaeli potest, an in I. o. y T. teitectus patiens pura potetia sit. Uno modo, M. f. Cai. i an tu ibid.
245쪽
Terrari lib. an in genere entiam sit pura potentia, nullum Acmu .E . in sua nae r includeas actum, quo pacto ma-x Si di s. feria prima ruit arpura potentia Aheto, an . o ni M. extasi parapotian cimi genere intelligibiliu , - - o est v rum exs a primarua origine n liri ob
cum Angelis. ut ait D. Greg. hQm. 2'. in Euan p. Seeundo, Anima intellectiva est multo uobi-
ratii, rimit tibi congenitam speciem, aut notione: Fussiqua set Mantaxat in potestates ad eam diobres rapotia ansa temporis acquirendam. Hoc posito nostra intollectis a es t est Si poter tia priori modos matur. I pu apb intcllcctus uD est pura potentia quod ita tentia. scobatur. Intellectus ex sua natura est forma, Intrasse ' -rus ergo secundum eam eonsideratione non, Ipti. Quist Pura potentia. Antecedens ostenditur. rapolintia Nim id, quod alte ratio est, principium. ingenere a credi, dicitur actus, forma; pom bilis vero in ellectus est animae operandi. id est intelligendi ratio; est igitur actus,ta forma Maior patet, quia, numquodq; per suam formam. petatur.Minor vero traditur ab Aristotele hoe mli bi ea . . extri s uade tu rq ex eo, quia Cum nulla substantia creata possit eis immedia Ctum principium operandi, eget animus aliqua viae ut acultate intermedia, qua intelligendi actus promati quae faculia non alia est, quam intellectius.
Anspura Quod vero ad alte tum quaestionis sensum
potentia in pectinet, magnae aue re inter Platonem, A- genere in ristotelecta ut Cario extitit. Nam Plato, ut con-
resistibilia Galerii , quae scripsit in Phaedro, Menone.& s. o. bo de Rep. tam peritia sum haberet nostrosa nimo ea ra corpora fuisse procreatos Ibiq;retum omnium notionem, ex dearum influxu hausisse, credidit eos, eum hisce moribu adiseorporibus illabuturi induat rerum ima ines,
ac scientias deferre secumsita tamen, ut omnis eae ognitio obaerata coneret que materi commeLeium.&quasi insolentiam, retii careetis obliuione sopiretur: deinde acceta phatasmatum excitata reuiuisceret. Itan censebat
Plato nos,cum aliquid discimus, non simpli Eciter discere sed recordari potius, nee nouam aequirere sei etiam, sed ante habitae reminisci.
Hoc tamen dogma, quaten sani inarum ante corpora creationem fingit, iam in x. huius o petis libro fuit a uobis confutatum. Quare ea parte omissa, um etiam ad rem praesentem nofacit: expendendi ambietatum erit virulnno
stet animus veluti nuda tabula absq; vllis intelligibilium imaginum lineamentis corpori. Iumne infundatura vel ei potius in ipso eleationis reta qua pra-momet ut ab Au ore naturis eiusmodi ima
haut anta gines, si e species tribuantur, ut quidam no-m msua strae aetatis Philosophi putant. Nam quod ita crearione bes habeat his argumentis videtur ostendi
Substanti a materim concretione abrues a
intelligunt omnia naturaliter per formas sibi a principio inditas, unde in libro de causis propositione Io. die untur intelligetiae plenae formi s rigo mammi rationis parti ei pes sal em a. Ii quarum rerum species sibi innatas habebunpraesertim cum intelligere sit homini comunelio , quam materia prima, sed materia prima, - -
non est a Deo producta sine formis terno neq; anima intellectrua sine speciebus Tertio 3 - reuis
Deus quamlibet caeterarum rerum condidit instructam, atq; ornatam ijsa ionibus, quae ad illius una necessati erant; sed ut in te lectus possibilis operetur, indiget speciebus: non ergo sine ijs a Deo procreatur. Postremo, Nostris animis innati sunt duci vitia , habitus; alter, quo primis principiis speculati uisa issensum damas, qua dieitur habitus prid-cipioru : altet, quo attentamur ptimis principiis praeticis, qui vocatur Mideresis igitur eueadem stratio in speciebus intelligibili b ,e. runt quoq; h nobis insito Antecedens plobatur, primum quia huiusnao et habitus dicu-tur naturales, non nisi quia indit nobis sunt a natura. Deinde, quia id etiam de habitu bu-dereseos palam assirmant, tum D An o sup - est Ais Psis .&D. Epiphanius lis . contrah r. om. 1. D Edi tum D. Hieronunius in epist ad Demetriadi Dhisce verbis Est in animis nostris quaedis an . . cstitas naturalis a Deo impleta, quae veluti in aree animi resides, parui, krecti iudiciu ere cet Patet igitur nostru intellec Iunonessep ram potentiam in eo sensu, de quo agimui.
INTELLECTUM. PATIENTEM ex sua primara origine epuram potantiam ingenere intilligi-
Ahum. Viarum istiusmodi placiti abhorret mori ta
disseiplina At istoteliea, ut patet exi. . huius libri text. . ubi noster intelle crus - ,
principio dicitur esse quas tabula in qua nihil se
est depactum: quod conruni assensu Peripaterica Schola tuetur. Ita vero, ut D. Thomas
triplex sit intellectus, diuinus, Angelicus,&humanus Diuinus, quia est ipsa Dei essentia, actus omnino purus sempe respecta totius entis est essentialiter in actu intellectionis nulloq; modo in potentia Angelicos vero, Whumanus, cum puri actus no sint, opo tet eos inpotentia ei Te, sed quia potentia duplex est, una semper cum actu suo coniuncta Datur ut materia coelestis eum propria forma talia tentis . non semper coniuncta eum actu, queasset qui per mi P potest , ut materia sublunaris , ciuis progressu -- quo temporum alias atq; alias formas reeipit ri n. actum
telle tu quidem Ane elicus ob propinquita aliasso' rem ad primum intellectu, semper est in actus m re intestigibilium imagimamri humanus autem iun- quia infimus Wa diuino quam maximer motus, principio quidem est in potestater
246쪽
que vinum eo et is intelligeae; praeteria neget et quia sicuti absque phanta many gratae essent ita integrum eis et ab ratas laeta es deberem esse e suo generem sae vi illae, quae Angelicio instanta creationis inditae sumunt migod vero iis contestimur mu ma estam est Mioqui ab ipso com
cep Euantequamis iacem esse nuce detri, iam quisque nostrum praeeunte ratio uis luce tabe rea eret tam ereretur, ac demeretur. quod ei herroneum. Nec facissa ciet, qui dixerit usum rationis ab int et nissensibus pendere , nec ni fihis solutis, ac perfectis data cum oue ii paulatim peractantur, indet: se, quod licet anima in te ligibilibas speciebus ornata sit non ta-. mentio ero arbitrio tangitur Noa inquam, e Latis acie et , quia uti diximus. species natura
tua liuinitas insusae, ut non egent ope ban-talmatam,ita et eque sensuum internorum solutionem, persectionem verequirunt, ut anima earum interuentu intelligendis volendiqi actiones libet exerceat secundo. idem ex Posuadetur quia si ei ni nobis ingenite species, cist En quo lire ingemita tab: tus eiecitiarum, cum in vetiisque parsit ratio. At ueta ita rem habere plane indieat . quod nemo eiu odium ' habitus in se expetitur. sed magnam puriusia io ras botet . et ficultatem indiscipimis comoa-μ - randis. Aecedit quod eum species in te Ligibiles possint a nobis petita ut illectum agentem,
iliceturni: n recipera inter ac rum tensium .co
parari, ut ex lupeii otibus constat minime nec ei arium fuit eas uobis diuinitus tribui . Postremo idem ex eo probat D Thom i p. q. S .art. t quia si anima in elicetiua non acciperet species a sensiburis eo aliunde, non esset, curta cieta em corporis affectaret, ac materiae hvri ire tui. Nec enim di is est uniret ea ipsius corpo iis gratia cum forma nouit propter materiam i sed di conuerso maletri propter for- in esse main. Maxime autem videra ut cor uetanimaen m ne intellectruae ncce sartu ad Dropriam elus fun- hicinem, Ora est intelligere cum ipsa alioquirunt i secundum eaeorpore non dependeat. Quod me eum si species ex influxo suptati luminis acci ceret, ore nota iam corpore indigetet ad intelligend m. Si quis autem oppodacta animam humanam
non solaminiri corpori ad intelligedum, sed sad componendum totum quate tametsi mi. ni steti sensuum species nullus hau Dat, non proinde huiusmodi neTum superuacaneu fore Occurrendum cum enumquodq; propta aesperationis giaria maxime sit ut docet Aristoteleti E. de Coelo, capite text.r festo ob aliuquoq; finem ea corioris , animiq; conivuctiomen neq, Deus , neq; natura quicquam e tam ex ea parte frustra se patiatur. Respondeamus nunc argumentis, quae pro A. I. aduellatiorum opinione adduximus. Ad primam dicenduin est cum Dau. Tuomari. parte quaest. t. art. et animas humanas, qvia sumae corporum sunt, ex ipso modo essendi habete,
ut per corpora intelligibilem suam perfectio-
non nem consequantur, hoc est, ut per sensus organis cordoreis assi ros retam imagines comparent: suo stantis vero superiores, id est, An et graui cti neget uterigibili extra materiam subsiste
tes, oportu L, ut superni luminis effax uap.rma origine intellectuales rerum imagines acciperent. . . a.
Ad secundum dicendum est, materiam nouposse vitibus naturae absque forma constare, humanum vero intellectam absque speciebus
et Te posse et ideoq; non eandem esse rata onem in illo,&ia materia prima esto in eo conueniant, quod ut materia prima est in potestate ad alias formas, sic noster intellectus ad recipiendas species. Ad te tum respondendum ii Aa s.cet Detus non in iiderit homini speetes ad m-telligendam , tabuisse ei tamen intellectum
age Item. CNi r Sopita. sensuumque minis ei loeas compararet quod satis fuit, vin6d cantur
ei denegatasa: si necessaria ad intellectione Inu DEM&scientiam, quem adnio duesto illi neque a I mes artis,ma, neque naturalia corporis integumenta a vi esse- natura data sint, haud propterea existim andi cies m am- non fuisse ei consultum ab Auctore naturae Tm ccm- circa ea quae ad tuendam vitam pertinent si modet.
quidem illidcinge uium, remanum, ut mismunerast tui Petri um ad ea omn a quaerenda,
conficiendaque attribuit, ut alibi ex Aristotela, ros s. Seneca, aliisque Auctoribus admonuimus g Rri. 3. Pro explicatione qua iti argumenti scien is A. dum est, Capteolum In prologo sententiaruqu. 3 ad . contra primam conclusionem, V1-guerium rana tensem e 3 sua tam institutionum Theologicatum, alios quosdam existimasse, habitum primo tum principiorum ecse nobi Singem tum a natura Uerum haec sen-2n Mi Frentia haudquaquam nobis pIacet, eamque ii habi imae. posteriolum ex professo refutamus. Ad ar- ramorum, gumentum igitur respondemus, habitus pri principiarum Tum principiorum , tam quae adeontem ab Lana plataonem, quam quae aestione, praxim spe i raim eme aut, re vera esse aeqvisios a nobis peragenon iu=sum cadentem supra prima piincipia specula Creri dem bilia, operabilia, eatenus tame ridicinatu- ' O a rates quatenus eiusmodi principia per se, ae limpitur. vi suorum terminorum ad ost crispiam santa ut eis necessatio quoad specie actus assentiam Ur, neque mente inficiari eas ossimus idque videtur respeetide D. Thom. I. secvudae v. s.
247쪽
h libitum principio: una partim eis natu talem partim acqui utum. Quod vero ex saero tum patrum dictis retulimus . id non de habitu, quod intellectui superaddatur , interpretandum est, sed de lumine intellectus . quod ab ipsa intelligendi facultate non distinguitur. Id vero D. Hieton propterea naturalem sanctitatem voelit, quia illo illustratur mens adapprobanda communia principia , qui ous techia vivendi norma contiu et r.
calonis causa. Ad te et am quod synde refit
cuius fecimus mentione iure oriri estimne, non videtur esse habitus , ut ibi diximui. Nam Atilio tales lib. Et hic. cap. t ubi reeem set habitus intellectuales , non connumerat
aeniet eos syndere sim videtur igitur synderes. esse aliqua potentiaior ilectava quidem distincta ab in tellectu .c diuidatur 1 D. A et
ad cap. t. EZecb. contra vim appetentem thra.
tionalem. Quare fatendum videtur intellectu non esse unam specie potentiam, sed plures.
HVAE ARGUMENTA OSTENDERE Cvideantur p ures esse.
r. Argum C Uod intellectus patiens non unus spe
iacie, sed it iplax sit , conabitur eiuspiam hisce argumentis ostendere Ratio . Nintellectus, id est, vis ratiocinandi , intelli-hendidisserunt inter selpecie utraque autem facultas vis intellecti uaesto ergo intellectus patiens non est specie unus. Probatur maioria primis testimonio Boetii libr. s.ce consola Diione prosa sibi ait intellectum comparari
ad rationem,ut aeternitatem ad tempus Qua re cum tempus,&aeternitas inter se plusquam
speeie distinguantur different quoque saltem specie intellectus,&ratio. Item quia Arist lib. 6. Ethieci eap.I. docet principium, quo animus necessalia percipit ab eo, qu o opinatur, ratiocinaturque, di stinctum esse.
et Argum. Deinde, Intellectus speculativus, fractieus diffetunt inter se iecies dantur ergo plu Eres intellectus specie distincti Probatur a
sumptum, quia diuersatatio obiecti variat po tentiae naturam: at obiectum intellecta aspeculatiui est verum contemplatio enim versetur eire veritatem obiectum autem intellectus practici est bonum, vel malum quia intellectus practicus ordinat, dirigitq; ad opus; de ad bonum seu malum mplectendum, declinandumve Confirmaturque haiusce argu utenti vis quia minus discrepant auri se ob plectum intel ectus Angelies, humani, quod est verum intelligibile absolutes quam obiectum intellectus specullitiui, inpractici eius dem hominis: at intellectus humanus , augelieae specie digerunt, non secus ac homo, es Angelus et ergo intellectus practicus, speculatius. Postremo et Appetitus superior, inferioro malum Philosophorum confessione differunt inter se species ergo ratio superior, inse-nor, cum utrobique eadem concurrat d. stia i or vim
centrariam partem adductae pncludere. AS serendum tamen cum communi Ptillo.
sophorum schola intellectum patientem hominis esse unam specie facultatem. Namq;. ut in primo huiusce operis libro exposuimus. non distinguuntur potentia secundum varie talem particulariam conditionum , quae in
obiecto insunt, sed secundam rationem com munem, quam omnia sub illo contentas et se sortiuntur; quaeratiosi una sit , uuae tir potella At omnia, quae subintellectum pollibilem di cadunt , nam veritatis, di intelligibilitati.
subeunt rationem sicuti xv num modum im J mutandi potentiam ut illi differ uim v, pto
indeque intellectus possibilis una speciei
Respondeamus igitur argumentas, quae o positum suadebant. Adirmum dicimus eandem facultatem, hintellectum krationem vocari rintellectum trout intelligibilem veti
talem simpliciter apprehendit rationem, quatenus ab uno ad aliud ptogrediendo ratio. cinatursvnde est quod Angeli qui simplici in otuitu res percipiunt, intelligentiae icuntur; se homines vero , qui inquirendo a notioribus is
ad ignota pro ecdunt, lationale vocantur. Id H. eo autem intellectus cete initati, ratio tempora ratia Boetio comparatur; quia ut aeternitas itabi- :
Iis est, ita&intellectus suo modo , dum suctis discursu rerum notionem capit: ut tempus in Ruru consistit ita ratio, dum ab uno ada li ad tendit Ad locum Aristo t. dicendum nihil aliud eo doceri , quam principia . quibus necessaria, probabilia cognoscimus,&ex qui-ba, ratiocinamur, non eosdem habitus esse Ait sed diuersos Itaque nihil inibi de intellectricis O t potentiae distinctione traditur. rami Adsecundum dicendum ea , quae peraeci-orarum Wi de obiecto adueniunt , non variare poten-int tiam; nec enim,uerbi gratia .lmagnu patuu acci
qu colorato accidunt .videndi facultatem di litem
stinguunts obiectetri vero intellectus practici, disse
248쪽
' sit relate de aria tantum ratione dis Arientium, qui est syndere sis. Diuid caute hane v i ii his in perseeirca veritatem in Diu Hieronynhos contia partem rationalem praui, di
non quod eam ab intellectu seiungat, sed quia recti in is appellat intellectum partem rationalem, ut ad t
vetitatem apprehensam telligibilem
Iectus speculatiuus non ordinet ad opus, praeticus vesci ordinet,
bbbum,&malum spectet, non tamen
et oueret se; et dinui autem, ve D uo --
dimati ab intellectu, exacti cente se habent diatelli*blem vetitatem. E Uol que Lint C
lectum speeul. t tuum, eptacticum non plures, sed eandem esse potentiam Ad confirm-tionem eiusdem argumenti neganduel piosidi Serte in te se icitat lectum humanum Practicam se speculatiuum, quam im Leriam ii manu, 'ao gelicum. Namq; humauus intellectus tendiciti veritatem vel ab L depens dentiam, iret pectum ad phanta in Wadsentibilia, qu dii; eam hauriri angelicus vero ad vetitatem ut acceptam in taxus perni luminis quae ratio nos tae ei deris; ut d practico,&: peculatauo dicebamus,s ed peti variat obiectum, atq; adeo specitaui dii crime cinduci Ad tertium respondendum ex appetuum in tio tem , cum sit potentia a et alis , necessario dii Seire specie superiori id est a vo-
P luntate, quae est immateria lassacultas ut suo
locosuit a nobis placitus decla: atum dratio.
nem superiorem, Minteriorem eandem intel- ' ligendi vim esse, utpote quae circa idem inreti lectus obiectu heandem lassormale ratione, de qua paulo ante diximus , verseitur; licet alia minora attenditri inderesim vero ut ad maiora. Vnde ait hanc in arce animi residentem prauita recti iudicium exercere. Neque ob fiat quod Aristi lib. s. Et hieor. c. 3 non Leetit expressam mentionem synderesis intelatio habitus pntellectuales. Non enim ibi ou nes nominatim recensuit et cum nullius omnino habitus practi in qui cite priucipia
vertet ac meminerit, etsi euuctos sub nominet habitus complexus feterit. Caeterum D. Bouauentura in L. disr. 3'. art. vir.&Alensi s. p. q. et .mem dic L. ait. . ar bittant ut synderesim non intellectui inesse,
quotlibeto t. q. 18. Potestque id eg*op 'bax , --o quia proprium munus traderetis est ad bonηs,his
initigare; conitat autem bonum, quat et, non ad intellectum, sed advolantat miri in Q Q hine 2 Ample elenda tamen est contraria tententia, is tamquam probat U Thomae ratio supelius adducta sequiturq; idem Sanctus Doctior non solum part lo c. cit sed etiam ruptam a secundae quaest ' .art. r.&saepe alibi M. Alberius io isum ma de homine traft de syndet est . 5 'aliique tam ex antiquis , quam recentioribus ' non pauci. Idem etiam sentit D. Hieronymus ut loco citato,dc ad caput primum Erechielis, v natis ara biivnderasim vocat supeliorem scintillam aut dram h
prout alio se alio moto consideratur, diuersia tioni Sceandem comparat aquilae,quae carie 'nomina obrincat vocatur. n. rat o superior ris auibus acutias videt, atq; altius volat Ean ast alsi, Ei . quatenus diuinam, incommutab lim veritatem contemplatur; inferior, prout inferiorande iocia cons id crat unde quia in emutabilis vetitas sortior est, ac purior, quam creatae ier illam ad hanc percipietndam illuminam ut at Udimur; comptarat D. A, g rationem luperiore viro, qui mulierem gubernat, a dicet; n&riorem autem mulieri, quae a uno instit ei tui, aeregitur Lege U Thori. p. . ' t t. P. Ninis. distri . t ar E. Richat d. ibi. - rcat cun idem p net pale. Ad i veto, quod in Eodem argumeto dei a detes obiiciebatur , reiecta eorum sente uti a qui putarunc syta deic sim pote serere imbiam quandam esse ratione alciorem respon- se habitu dendum est cum U Ti, r. 3. q. pio imae cita nude M. tar,s et derelim re vera est habitum quendam ut dixem iis, intellectit eis facultatis lacti enim ratio in iis, qelae ad speculationem pertinent,
deducitur a principiis quibus arni et se notis visi ita tutus iiii, ii vi it ii ret, ita oportet rationena practicam ab aliquib principiis per se noris proficisci cuiusmodi cst illud. Ma.lum non est faeietidum, horum quidam ha bitus synderetis dieitur. Porro auram ut habitus principiorum speculabilium ori requirit in homine potentiam diuersim ab intellectu,
ita neq; habitus principioium ad praetim diri-
dem quoq; D. Basilius homil. I. any ICurr Ia, &D.Auguli libri. delit ero arbitratoc. to. v caut natu Iale iudicium, ac discemi iniusto na a malis constat autem iudicium ad intelle issi
ctrice vim spectare Rursusq; idem D. August. - . t libri x. de Trinit. c.2.1it, viderit 3ndere sim, si irationem idem e se Aduertit tamen ab his patribus noctialis acceptam syndete sim pro ha bitu intra tedius sed, ut interdum solet, prosi et psa atelligendi facultate , seu naturali lami. si x gne, quatenus ostendit bonum elle ampli ciendum, malum vero declinandum. Adiatio diem S nder sis pro contraria optatone existimantium synde non et Ua tresim pertinere ad voluntatem r-spondendii bo lime it, syndere sim non tendere ad bonum subta is sub ratioue boui, sed sub ratione odii praetici, ouodi1 M tier se obiecto intellectus continesur. Diei tui Iu actautem instigrie ad bonum . d malo con Cur queri, ac submurmurate propter, rissimas, garem c de incommutabiles regatas , quas proponit eu rhu
voluntati,&ne eas violet perpetuo admonet, coarguit diu viola rores, quant virilibet
profligatae sint vitae. Lege D. TE quaest. p. de vetit.
249쪽
A CAESTIO III. FTRI M NE PER INTELLECTI
ET IBO ARGUMENTIS OSTEN-c videatur nonprositi NEgatiuam controuersiae partem conabitur aliquis hisce argumentis suadere. Pii mo Sipe intelectione rei produceretUr,CT- m. intellectio esset veta acti, scd non est, quia omnis vera aestio est coniuncta cinc motu, ut constat ex phys girur peti mellecticit etiam nem non produ itur verbum. Secundo; Peractiones immanuenies nihil eiticitur 'sed intellechio est actio immanens non igitur per eam verburi igignit Ir Maior probatur ex A
minus id vident ut producere beati perluturativam diuinae essentiae cognitionem Namst in eis non datur species impressa , e quam Uetim videant, quia nulla potest dari imago, quae ad diurnitatem clare repraesentandam i donea sit; pari ratione neq; imago expressa da-da erit; praesertim cum haec distinctius, si la riurum, amillatem exprimat Adde quod cumrntellectio primo terminetur ad verbu, dei de ad obiectum, sequeretur vitronem beatam non ferri primo in Deum quod admittendis
non est; iam enim inter beatos, diuina me sentiam non esset tanta coniunctio , quanta esse oportet in summa illa felicitate. Sarto,priricipaliter arguitat , Cum vel . bum, intellectio habeant inter se ordinent, si in intellectione daretur verbum; aut v Ibiam
emet propter intellectionem , aut intestactio propter verbum. Primum diei non potest. quia ad intelligendum siris et spee es in te ligibilis. Item, quia si verbum ad intellectio-
Ium Moral c. 3s li. Metaph cd texr. I s. id G nem promendam necessitium Gret sequdiscriminis coiistituente inta imma Dent TS, transeunte actiones, quod per anseuntes aliquidem matur, ut percalefactionem ea lor; per aedificata on 'm domus serim mare ure vero hil: ubi et Iam addit immanent cactionem esse eae tremum ipsius operatronis, transe. Uutem vero ruitne, siquidem domus posterior est aegifieationeta at si perint lectionem g gneretur verbu certe id necetatio 'stet inretur intellectum , postquam est obsignatus petie intelligibili, adhuc manete inpotenti. essentiali ad intelligendum, quod negat Phi
Iomphus libro superiori cap. i. exr. I. Consecutio probatur quia adlaucintelligenda fac utras egeret noua quadam forma, nimirum verbo ploducto ad intelligendum. Quod vero secundum admitti nequeat, ex confirma tro ne secundi argumenti superi ius adducti co-tellectione posterium, cum generatio lit quasi instar, ubi ostendamus intellectionem nobilio- via ad id quod gignitur Confirmaturq; Iursum huiusce argumenti vis ruina teste dist. i. II hie eu cum per operationem aliquidi opus ipsum oderatione nobilius est. Quare fi per intelli estionem verbum Producitur, utiq;rd intellectione praestantius erit, iro immen vestati ab tu inde probatur quia licitas. vii dei Etli: c. c. . S. ait, sita es, ira tarma te- Halium subitantiatum coterret platione; in qua rem verbo, atque adeo non posse verbum intellectionis finem et D. Quinto, si per intefectionem producerc- verbum edam per aestionem sensati ta in tetruorum, qua externorum pignere tui ali qui stet minus, qui propo: tione verbores Mette et dicere ruri notitia extras Laici ensibi, Iis, ed non ita res habet, ergo m. Probatu minor quia ut Aristor docuit, ii uius operis ramen coaehitere non posset , si qui saetias ea E ea. s. texi .s' visite, ut est in rebus terminat vin bilior ab inrellectrici vi edere VIT., Arram Tertio si intellectio ex sua nat ira, uti quiadam volunt productio verbi est 'In illa posset in te lectio constare,p rquam verbum non gi gneretur, sicur Quia omnis calcfactios odis ectio est ea ot s fiati equit, ut ulla cal facta odetur, perquam non efiiciatur calor . atqubmultae lunt intellecti oves , per quas verbum non gignitur non ergo indellectio eae se productio verbi est i probatur assumptio Pti-Emum , quia Filius, At Spiritus Sanctus per
suam telle ictionem non gignungvurbu , viii fides docet. Deinde, quia ne q. verbum prodia cutit sub tantiae separatae: vir misit, fas intelligunt, id enim superuaca eum omri notaret, siquidem Rerbum etfingitur ad exhibendam intellectui prae ei itia in rei cognitae, eiusmodi vero subitiant se ipsas proprio Intellectui in- .meptael euicit oeul. Praetcrea vula multosionem ac telligibile vero, non nisi prout est id intellectu Arsipet aestum videndiem ceretur praedicta notitia, certe resperear, ita esset inpotentia videndi , non aliterae res intellecta in ipso intellectu.Denique Per actionem voliuntatis nulluyctetmmus internus producitur ergon spersinonem intellectus. Probatur assumpta m1 primum quia quid produceretur id esset mor: at amor est ipse ictus amandi, non a tem terminus per ip um edidis . Secundo. quia beneficio eius termina res amata esset in amantea quod salsum est, tum quia nec illic re, si de per suam essentia, ut priet; nec per similis rudinem scum similitudo non ad voluntatem
pertineat Adad ante Ilectiam turn etiam quia Iam amatis non esset in re amata , sed portu res amata in amante, cuius oppositum cel
bre esta pud Theologos M. Dionysio asi
250쪽
e de diuinis nominibus amoremfa coxitura similitudine impressa, inde est enim afim,id est, poneretem extra se scili qRUdic cognitionem sto ducat ut similitu- in reamia Sc ex D. Beretardo in ita rede aecepto, dispensatione quo loco ait an iis nam verius esse ubi amat . quam ubi habitat,
vel animat iuria illam Chiisti seruatoris nostri sententiam apud Mati E. ea. 6. di est Thetaurus tuus. ibi est: cor tuum.
ARTICVLU II. EXPLANATIO SVAESTIONIS. PRO explicatione proposita difficultatis
noen nulla praenotanda sunt. Primum sit, verbum, Latine, Ae Graece, muti Iplicem
habere viam varieqca Theoloris in Philosophis accipi ut videte est apud D. Athanasia
in t iactatu de definitionibus D. Basilium in prim am caput Ioannis D. Gregorium. Naχian renum lib. I uae Theolog: ae Eusebii Caetati ensem ii contra Marcellum D Damaseeou libri fidei orthodoxae cap. ILD Augustinum is de Trinitate cap. io. II.&ra IV. de
cognitione verae vitae c. I . D. Thom. I. pari. art. I kalios Caeteris, ne verbi nota o
is, O nibus in praesentio missis, verbum duri exest, u nempe corporis, te cordis leu vocale, Vmentale, quod M.August is de Trinitate loco citato hane in modum explicat. in nobis duplex estos, unum corporis aliud cordis, ut conitat ex vel bis Christi Matth. D. Non quod intratinos coinquinat hominem , ubi se ituri de ore
corporis,l: d quod proceat recor . hoc coindo expressia rei, idq; significavit isto t. hoc
eum dixit intellectum in actus idem pronuntiat de sensu esse rem ipsam, quae intelligitur, non enim intellectus fit secundum eae realetes ipsa, quam percipit; sed secundum quandam assimilationem,atq; expressionem. Huc spectat quod D. Audustinus I deTrinit, e . et ait tunc videlicet fore perfectam Dei simili B tudinem in uente, cum fuerit perfecta Driri sio, iuxta illud Secundae Ioari. 3. Cum apparuerit, similes ei erimus, quia videbimus eum sicuti est. His ita costituti sex et hypotne fili bemus. ponendas elisi in intellectu species intel ebi. les, quae sint intelligendi principia & . dandum esse verbum mentis quod nunc in modum concluditur Qitiae libet intellectio noiclum requirit obiectum praesens, sed est alii. milatio quaedam inter potentiam intellectricem,&rem intellectam haec vero assimilatio consistit in exprimenda, repraus entandare eos vita, Si tali serpetessio fit pet vesbum mentis quod nihil est aliud quam specie ex preflaret. Igitur per quamlibet intellec ionem gignitur verbum. Atqi hoc potissit num ducti
argumento arbitram ut nullam omnino dari posse intellectionem, esto feratur in rem praeientem de secundum effereale initiine eo uiu-ctam per quam non producatur verbum cumntelligere ex suamet narrata, Essentia nillil Probat Imdandum esse verabum me
Primes quinat hominemn quod intea ligitur de ore maliud sit, quam rem in seipso intelligibiliter
error mare, re exprimeret, quod fit per notitiani genitam seu per verbum. Unde D. Thoui. r. Pari. qi I. T.art. I. at L, cum quis intellii ex eo, quod intelligit procedere aliquid intra ipsum quod est eo ceptio rei utellectat, idemque I perit de potentia quaest.' a tr. . Deinde caod praesentia obiecti quantum libet intima lit, non impediat quominus peii utet laetionem verbum gignator , Iadetur. Namq; sientia diuina sum ire piaesens est In cordis, inferius, Decorde eIeuotc reationes malae . Sicut etgo est duplexos , ita re duplex loqui, arque adeo Sc duplex verbum, unum vocis alia mentis, eum loqui nihil a liud sit quam proferte verbi autem appellatio magi proprie cadit in verbum cutis, quam vocis 3 quia hoc eatenus vetuum dicitur,quatenus illi as inde est secundum sit , omnem operationem oriri ab aliqua forma, cuius 1nteruentu operans in
acta constiter tur, p amque prornit actionemri rellectui paterno tame Palpream intelli
Tertium sit , ad ma amlibet cogo l. methneis cessarium esse vires cognita puteo iec coeno. centi praesens sit, rimi solum ut princet pium suxactus eii itiuum sed inesse quoq; obtectivo, a terminati uo Id quod patet primuin incognitione en suum ex Lerno cum, quae realem e-- ira, igit piaesentiam eius , quod ptrcipit Liquereriam in caeteris potentiis cognoscentibus. si in me sentiendii cultu es sint seu intel lectus;nemo enim quicquani imaginatur aut pitis Intelligit, quin rem cognitam sibi interiustita proponat,atq; obiiciat. litter Quartum omnem cognitionem ex comu- comi ni pili lorophori sensu assimilationem quan- dam elle inter tectaco uitana in coenoscenis et te tem,quod ex eo saue prouenit, quia coguatio endo producit verbum: ergo ex eo capite nihili impedit verbi productionem Tertio prodatur institutum hoc modo Non inarapaenat dari ealeta et ionem sine colore, qua imi ut nectionem fine verbo, sed illud ita repugnat, ut neutiquam fieri possit di ergo&hoc probatur maiori quia ut calor tetania a cibi a te factioni intrinsecus, ita&verbum intellectioni.&vicaIeractio ex sua, a tura Velientia est pio ductio calori , ita intae sectio est generatio verbi Sunt qui aliam quoq; at rant ratione ponendi verbum in mete; nimi fusi et intellectus in ipso tanquam in imagine intueatur obiectum. Putant enim verbum non solum si id,