장음표시 사용
141쪽
E che ora it Franco a tradigion la gode, E i premit usurpa det valor la Dode. Taccio ch ove it hisogno e ii tempo chi ede Pronta man, pensior sermo, animo audace, Alcvno ivi di noi primo si velle Ρoitar si a mille molli o serro O iace.
De Sermoeinatione. ' Quid est Sermoeinatio B. Sermocinatio, seu Dialogismus est figura , in qua duo vel plures homines inducuntur loquentes aut secum ipsi, aut cum aliis, habita ratione dignitatis eorum qui loquuntur. Lepidum illius exemplum habes in hac pereleganti Narratione Ciceroniana libri primi Tusculanarum quaeStionum.
Cum ab amicis Diogenos rogaretur ubi vellet humari: Projicite me, inquit, inhumatum. Tum amici: Volucribusne et serist Minime vero, inquit: sed bacillum Prope me, quo abigam, ponitote. Qui poteris i Illi rnon enim senties. Quid igitur mihi serarum laniatus oberit nihil sentie util
Nec minus festivum videbitur quod hic subiicio aliud exemplum ex eodem Τullio lib. 2. de Oratore.
Scipio Nasica cum ad Poetam Ennuam venisset, eique ab Ostio quaerenti Ennium, ancilla dixisset, domi non esse: Nasica sensit illam domini jussu dixisse, et illum intus esse. Paucis post diehus cum ad Nasicam venisset Ennius, et eum a janua quaereret, exclamat Nasica se domi non esse. Tum Ennius, quid, ego non cognosco vocem, inquit, tuam l Hic Nasica: homo es impudeus: ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi, te domi non esse: tu mihi non credis ipsit
142쪽
Ibam sorte via sacra, sicut meuS eSt m OS , Nescio quid meditans nugarum, totus in illis. Adcurrit quidam notus mihi nomine tantum, Arreptaque manu; quid agis, dulcissime rerum' Suaviter, ut nunc est, inquam, et cuPio Omnia, quae vis. Cum adsectaretur, numquid visi occupo. At ille
Noris nos, inquit; docti sumus. Hic ego, pluris Hoc, inquam, mihi eris.
dicat Filius Albini: si de quincunce remota eSt
Uncia, quid superati poteras dixisse; triens. Heul Rem Poteris servare tuam. Redit Uncia: quid fit l
Praebeas velim eaeempla eae vernaeulis scriptoribus.
R. Paulus Segnerus mortem equitis cujusdam in scelere usque ad finem pertinacis describens, inducit Sacerdotem qui consessionis ministerio expiandi gratia illum adiverat ita cum contumaci aegro Sermocinantem. I medici uni tamente vi hanno disperato; Pero Se vo-Ιete compor Ie Vostre Partite, poche ore Vi rimarranno. Tanto pili adunque, Soggiunse Ι'altro, a Trettiam Oci: chelio da saret Aureste, ripiglio ii Padre, per .avventura alcun creditore, a cui vi convenisse di soddissaret Gliaveva, mo gli ho Soddissulti. Aureste niente d' altruiche doureste renderet L'aveva, ma 1'ho Parimente ren-cluto. E se per l' addietro aveste Portata malevolenZaad alcuno non la deponete dati' animo' La depongo. Perdo nate a chi vi ha osseso 3 Perdotio. Vi umiliate achi avete ollisol Mi umilio. Non volete aduraque per ultimo ricevere i Sacramenti, come convieusi ad uom cristiano, per arma rvi eoutro te tentaesoni dele inimico,
143쪽
e contro i pericoli deIl'Interno Vesentierissimo gli rse
cevero, Se voi Padre, vi complacerete di amministra meli. Ma sapete pure che questo non si Potra se Prima non licenetiate da voi quella giovane i Oh questo non posso, Padre. non posso. Ohi me che dite 3 non pos- Sol pereste non potetet e potete e dovete, signor mio Caro, se volete salva rvi. Io dicovi che non posso.
Ei Dantes indupit viduam quamdam cum Traiano
DE FIGURIS SENTENTIARUM AD MOVENDUM IDONEIS g
R. Exclamatio ea est, quae conficit significationem doloris aut indignationis. Hac vehementiores animi motus solemus exprimere vocis elatione Seu contentione, et interiectione vel adhibita vel subaudita, vehementiorem animi assectum significamus, reique magnitudinem exprimimus. Ita Tullius ora-
144쪽
lione 1. in Catilinam per summam indignationem sic exclamatro temporal o morest Senatus haec intelligit, Consul videt: hic tamen vivit. Vivit 3 Imo etiam in Senatum
Et in Oratione 2. in Antonium.
O miserum mel consumptis enim Iacimis, infixus tameu pectori haeret dolor.
Mirum in modum facit ExcIamatio ad significandam indignationem doloremque ex re atroci conceptum, ut Tullius pro Coelio.
Proh Dii immortalest cur interdum in hominum sce- Ieribus maximis aut connivetis, aut praesentis fraudis poenam in diem reservatis ΤNum et misericordiae servit Melamatio B. Servit etiam misericordiae. Ita pro Sylla.
O miserum et ita selicem diem illum, quo consul, omni-hus centuriis Ρ. Sylla renunciatus est i o fallacem, o volucrem fortuna mi O caecam cupiditatem l O prae-Posteram gratulationem l quam cito illa omnia ex laetitia, et voluptate ad luctum et lacrymas i edierunti
O terram illam beatam . quae hunc virum exceperit; hane ingratam, si eiecerit; miseram, si a miscriti Sic etiam' perfidus ille Sinon Trojanorum misericordiam exclamando captat. Heul quae nunc tellus, inquit, quae me aequora POSSunt Acciperet Aut quid jarn misero mihi denique restat 3 Potestne laetitiam animi Eaeclamatio exprimere 'B. Aliquando etiam laetitiam, animique hilaritatem exprimit Exclamatio. v. g. Cicero ad Atticum. Ο Suaves epistolas tuas, uno tempore mihi datas duasi quibus evangelia quae reddam, nescio; deberi quidem plane lateor.
145쪽
118 Evangelia vero si quaeris) erant merces allati
jucundi nuntii; vel etiam sacrificia et supplicationes, quae pro laeto nuntio decerni olim a Romanis con
Num et ironiee aeeipi potest Eaeelamatio R. Denique Exclamatio servit interdum Iropiae. Ita Tullius:
o praeclaruna cuStodem ovium, ut ajunt, lupum iEt in Pisonianaeo stultos Camillos, Curios, Fabricios, Scipiones, Mar- 'cellos, Maximost O amentem Paulum i rusticum ΛΙ -
riuml nullius consilii patres istorum amborum Consulum, qui triumpharunt.
Asper nonnulla exempla daeelamationis eae Poetis latinis. R. Exclamatio index doloris habetur in Virgilio Aeneid 2.
Hei mihi quaIis erat, quantum mutatus .ab illo
Exclamatio indignationis est in Horatio;
Eheu cicatricum et sceleris pudet Fratrumque i
Exclamationem miserationis praebet Virgilius s. Aeneid.
Eheu, miserande puer, si qua sata aspera rvmPaS, Tu Marcellus eriS.
Admirationis exclamationem Flaccus assert;
Ebeu quantus equis, quantus adest viris Sudori quanta moves funera Dardanae . GentilDesiderium indicat haec Ovidii in Epistola PenelaΡΘΗ;
O utinam i tum cum Lacedaemoua classe Petebat, obrutus insanis esset adulter aquiS.
146쪽
Isseras velim nonnulla italica exempla. R. Exclamationem doloris exhibet Iacobus Passa
VanteS: E o me lassol che ora intendo quello che occupato Dei placere deI peccato, e inteso a' sottili sofismi della logica noti intesti
Indignationis exhibet Paulus Segnerus:
E sia dunque espediente a Gerusalem me che Cristo 'muriat Oh solli consi glii Oh frenetici consigii erit Idem et miserationis exhibet: Quanti sono che si pentono d esseni vendicati l Quanti ancora Si attristano di aver vintolAdmirationis Boccaccius suppeditat. O quanti gran palagii rii nascro vuoti, e quante memorabili scitia ite si videro songa Successor rimaneret
Paulus Segnerus hilaritatis causa exclamat: Oh ingrcsso fortunato d'un auima Della glorial oligi orno di allegregetat Oh di di trionsolEt desiderii causa:
Oh potess' io questa mattina avanti a' vostri occhi spa-Iancare tutio Pinferno lcedo poetarum Ralicorum eaeempla. R. Exclamationem doloris indicem habemus in Boetio italico reddito a Benedicto Varchio.
Exclamationem indignationis exhibet Dantes: Ahi Pisa, vitupero delle genti Dei hel paese la, dove it se suonal
147쪽
Miserationis idem: Guardate ed attendete Alla miseria di maestro Adamo. . Io ebbi vivo assai di quel che Volli, . Ed ora lassol un goccioΙ d' aequa bramo. Admirationis idem: Oh ombre vane suor Ge neli' aspetiol
Oh selice colui cu ivi cleggel Et idem alio loco: oh giria, in inestabile allegi emat
Oh vita intera d amore e di pace loli seneta hrama sicura ricche alouibus potissimum in loeis utendum est Emω- matione 'R. Adhibenda est praesertim in amplificatione, in perorationibus, et ubi res magnas auditori per- Suaseris. Exclamare enim in rebus minutis frigidum esset ac puerile.
g. II. De Epiphonemate. Quid est Epiphonema R. Est exclamatio sententiosa, quae fieri solet
post rem aliquam insignem Vel narratam Vel Probatam. Ut cum Virgilius, γ,t narratos classis TrO-janae labores, sic exclamat. sententiOSe:
Tantae molis erat Romanam condere gentem l
Sic etiam Lucretius lib. 1. post commemoratum exemplum Agamennonis filiam suam Iphigeniam immolantis, hac gravi sententia claudit narrationem3 Tantum Belligio potuit suadere malorum t
148쪽
121 simila ost illud Ciceronis in libro de Senectute . . .
Senectutem ut adipiscantur, omnes optant 3 eamdeni accusant adepti; tanta est inconstantia, stultitia atque perversitast
Sic etiam Virgilius, postquam apum in melle consciendo industriam laboresque descripsit, hoc addit Epiphonema: Tantus amor norum, et generandi gloria mellis lItemque hoc 2. Ge0rgicorum.
....... Adeo a teneris consuescere multum est l
Et in alio loco, de crudeli atque impio Polymnestore loquens;
Fas omne abrumpit; Polydorum obtruncat, et auro Vi potitur. Quid non mortalia pectora cogiS, Auri sacra fames 'Eaehibe eaeempla eae .isalicis scriptoribus. B. Paulus Segnerus assirnians mullos esse qui domus locupletandae causa animam perdunt, dicit:
Perdiaino 1' anima purche s' ingrandisca la casa: si: o miseri, voi non capite at presente cib che voglia dire perdere 1' animal Et Petrarca humanarum rerum vanitatem ostendens exclamat: O ciechi, it tanto assalicar che giovat Tulli tornate alia grati madre antica, E ii nome vostro appena Si ritrOVR.
g. IV. De Interrogatione. Ouid est Interrogatio PR. Interrogatio figura est, quae non ad sciscitan
149쪽
dum, sed ad urgendum instandumque, et ad vehementiorem assectum exprimendum sit, dum aliquem interrogamus. Ita Cicero Catilinam urget hisco
verbis- Patere tua constris non sentis r Constrictam jam horum omnium conscietitia teneri conjurationem tuam non vides 8 Quid proxima, quid superiore nocte meris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consilii caeperis, quem nostrum ignorare a rhitraris 3
Quibus sane interrogati libus Catilinam multo aerius pungit Cicero, quam si frigide diceret. Patent, Catilina, tua consilia; conjuratio tua omnium conScientia constricta tenetur; quid egeris, nemo ignorat. Similiter poterat dicere Virgilius:
Ipse ego te vidi Damonis, pessime, Caprum Excipere insidiis, multum latrante Lycisca.
Sed plus spiritus nervorumque habet haec inter-
Non ego te vidi Damonis, 'pessime, Caprum iExcipere insidiis3 letiam in lib. 4. Aeneid. per Interrogationem Dido iurget Aeneam tDissimulare etiam sperasti, perfide, tantum Posse nefast tacitusque mea decedere terrat 'Nec te noster amor, nec te data dextera quondam, Nec moritura tenet crudeli funere Dido l
Alper eaeempla eae Italisis. . R. Paulus Segnerus hoc modo instat. lVot lo sapete certor di avere a morire Cona' e pos- lsibile Τ Diter e non siete voi quelli, clie jeri apyunto Scorrevate per la Citta cosi sesteggianti, quali in sem-hianeta di amante, quaI di frenetico, e quale di Parassitor Non siete voi che haIlavate con tanta alacritii
150쪽
Dei sestini 7 Non siete voi elae v mmergevate con tanta prosondita uelle crapolet Non siete voi che vi abban- donavate con tanta ri Iassategχa dietro a' costumi della
Percbh si cessat Perche Ia guerra omai non si rinnova Α liberar Gerusalemme oppressa l
. De Subjeetione. R 'AμOuid est Subseetio ΤΗ. Est figura, qua idem interrogat, suaeque in terrogationi respondet. Hujus schematis clarissimum est Iumen , atque ad res insinuandas et suadendas 'cum quadam vi et brevitate aptissimum. Sic Tullius lpro Lego Manilia:
Quid tam novum, quam adolescentulum priVatum, exercitum dissicili reipublicae tempore consceret Confecit: huic praeesset Praesuit: rem optime ductu suo gereret Gessit. Quid tam praeter consuetudinem, quam homini adolescenti, cujus a senatorio gradu aetas longe aheSSet, imperium atque exercitum dari, Siciliam permitti, atque Africam, heΙlumque tu ea administrandum Fuit in iis Provinciis singulari innocentia, aequitate, virtute: bellum in Africa maximum consecit, victorem exercitum deportavit.