Praecepta artis rhetoricae lectissimis veterum scriptorum latinae atque italicae linguae exemplis illustrata in usum tyronum ven. seminarii auximani cura et studio Josephi Ignatii Montanari 1

발행: 1852년

분량: 356페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

221쪽

Cedo exempla Italiea. n. Bina attingam ex Cicerone Italico, idest Paulo segnero. Is ut melius confusionem improborum hominum in die extremi judicii ostenderet, haec de Alvaro Bassano Philippi Secundi Hispaniarum regis duco retulit V. Concion. 5 g. 5 . ALVABUS BASSANUS

Alvaro Bassano grande ammiraglio di mare, ed uomceleberrimo per te navigaetioni dissicili da Iut salte, e per Ie vittorie frequenti da lui riportate, avea da Fi- Iippo Secondo re delle Spagne ricevulo ordine di porreinsieme quella sormidabile armata, che poscia audo

Menturatamente a Perire Contro Ingbilterra: o percheerano molli i legni che si dOveano appreStare a si grande impresa, molle te vettovaglie, molle Ie munietioni, molle Ie genti, mon si potea Deli' apparecchio procedere conquella Straordinaria celerita, ehe ii re Si avea fgurata. Pertanto interiormente commosSosi atquanto it re eou- tra P Ammira glio, chiam ollo in corte, e con semhiante turbato e con Voce graVe: certamente, gli disse, volnon avete a me corrisposto in questo servigio, cometo sperava, e come Vol dovevate. Ne piu gli agglunse: ma chey non credete vOi, eho cio bastevole lasse aselliantargit it cuorer Se n usci Alvaro dati' appartamento reale col suoco in volto; ritornossene a casa, Si pose a letto, e Da brevissimi giorni stii Ia sua vita.

Pari modo ut in concione prima declararet illud Sacrarum Scripturarum dictum - anni impiorum breviabuntur - exemplum Anastasii Imperatoris, qui

mala et inopina morte periit, dixit. V. Concion. 1 g. ANASTASIUS IMPERATOR

Dormiva Anastasio una nolle agitato dalle solite saeidelle sue surie, te quali piu importune net sonno Io

ferali. Quando apparendogli un personaggio di aspelto

222쪽

terribilissimo, cou la penna nella destra, con un libro Della sinistra: mira, gli disse , com' io per la tua em- pieta quattordici anni cancello della tua vita. Si desto a queSte voci ii miscro Principe attonito ed angoscio-So, ne sapea S 'egli Cio douesse temere come visione, o deridere come Sogno. Quando indi a potat glorui comincio iΙ cieto, di sereno cli' egli era, a rannuu Iarsi, indi a lampeggiare ed a Demere, e a fulminace. Si eolino Anastasio di proson dissimo orrore; e quaSi presagisse noli' animo di essere lui quello, per cui concitavasi in ciclo si grati tempesta, Si di ede a correre quat novello Caino pel suo pala ZEO, ora suggendo d'una in un' altra sala, d' una in uia' altra stan Za. Ma tutio indarno. Scoppio ali' improvi So una roVinOSa Saetia, eho a diri itura Ι' ando a trovare in uti gabinelio segreto, dou' egii flava quat conigito appialtato nella sua huca, ed tui I uccise, dando cosi chiaro a vedere, che non v e lauro, non diro regio, ma Iieppure imperiale, cho Salvar Possa da' sulmini uti capo iniquo.

Alper eaeempla Narrationis Oratoriae deleelationis

aut eaeercitationis causa scriptae.

R. Duo asseram a Ciceronis Operibus delecta. Alterum ut malum Pythii cujusdam dolum ostenderet, oi quam sint perfidi improbique qui aliud agunt, aliud simulant, ex lib. 3 de Ostietis P alterum jucundissimum ex lib. 5. Tusculanarum Quaestionum, de Dionysio Syracusarum Tyranno, et de Damocle quodam illius Parasito. CAIUS CANIUS

Caius Canius, eques Romanus, nec in sacetuS, et Sa tis litteratus, cum se Syracusas otiandi, ut ipse dicere Solebat, non negotiandi causa contulisset, dictitabat se hortulos aliquos velle emere, quo invitare amicos, et ubi se oblectare sine interpellatoribus posset. Quod cum percrebuisset, Pythius ei quidam, qui argentariam faceret SyracuSis, venales se quidem hortos non habere, Sed

223쪽

licere uti Canio, si vellet, ut suis; et simul ad coetiam hominem invitavit in hortos in posterum diem. Cum ille promisisset, tum Pythius qui esset, ut argentarius, apud omnes ordines gratioSus, Piscatores ad se convocavit, et ab his petivit, ut ante Suos hortulos postridie piscarentur; dixitque quid eos sacere vellet. Ad coenam tempore venit Canius; opipare a Pythio apparatum convivium: cymbarum ante ocuIos multitudo: pro se quisque quod ceperat asserebat; ante pedes Pythii pisces abjiciebantur. Tum Canius, quaeso, inquit, quid est hoc, Pythil tantumne hic piscium 8 tantumne cymbaruml et ille: quid mirum' inquit: hoc loco est, Syracusis quidquid est Piscium, hic aquatio: hac villa isti carere non possuntἔIncensus Cautus cupiditate contendit a Pythio ut venderet. Gravate ille primo: quid multa 3 impetrat: emit homo cupidus et Iocuples tanti quanti Pythius voluit, et emit instructos: nomina iacit ; nego tum conscit. Invitab Canius postridie familiares suos. Venit ipser ture 'Malmum nullum videt: quaerit ex Proximo VNCino, num seriae quaedam piscatorum eSsent, quod eos

nullos videret. Nullae quod sciam inquit ille ; sed

hic piscari nulli solent. Itaque heri mirabar quid accidisset. Stomachari Canius. Sed quid facereti Nondum enim Aquilius Collega et lamiliaris meus protulerat de dolo malo formulas . . . . Ergo et Pythius, et omnes aliud agentes , aliud simulantes , perfidi, improbi,

malitiosi sunt P. DAMOCLES

Cum quidam ex Dionysii assentatoribus Damocles

Commemoraret in Sermone copias ejus, oPes, majestatem, dominatuS, rerum abundantiam, magnificentiam aedium regiarum, negaretque unquam beatiorem quemquam

fuisse: Visne igitur, inquit, o Damocle , quoniam haec te vita delectat, ipse eamdem degustare, et fortunam exPeriri meam l Cum se ille cupere dixisset, collocari jussit hominem in aureo Ictio, strato pulcherrime tex tili suagulo, magnificis operibus picto, abacosque com

224쪽

Plures ornavit argento auroque caelato. Tum ad mensam eximia lavina pueros delectos jussit consistere, eosque nutum ejus intuentes diligenter ministrare. Aderant

unguenta, coronae, incendebantur Odores, menSae conquisitissimis epulis extruebantur. Fortunatus sibi Damocles videbatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari feta equina aptum, demitti jussit, ut impenderet illius beati cel icibus. Itaque nec Pulchros illos ministratores adspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat tu mensam: jam ipsae delluebant coronae: denique exoravit Tyrannum, ut

abire liceret, quod jam beatus nollet esse. Satis ne videtur declarasse Dionysius, nihil ei esse beatum, cui semper aΙiquis terror impendeat lcedo exempla Italica. R. Duo nobis suppeditabit Daniel Bariolus egregius jucundusque sane italorum scriptor et in narrationibus, et descriptionibus facile princeps. Alterum Alconis venatoris peritiam in arte venatoria, ab terum Elierae Saraceni qui cum non potuisset repetitis ictibus leporem occidere, rem animadVertens ex Venatore factus est miles bellica virtute praestantissimus.

ALCON VENATOR

Dormiva gittato in suli' erha, e tutio disteso ali Ombra uri lanci ullo, meiatre Alcone suo padre di mestier cacciatore, rappiatiato entro una macchia di Prunt, g rava coli' occhio in cerca δ' aIcuna selvaggina che Percola Passasse, ed in vederIa si la seri rehbe colla saetia,che continuo te neva incoccata sulla corda deli arco. or lasse la ventura, fosse ii suo cuore tae Vel P0rtave, gli venne Volto Io fguardo verso iΙ figliuol suo, che Prolandamente dormiva: e vide una nera SerPe

Pian Plano avvuicchi argilsi in torno at collo: a che lare non h da chi edersi di una serpe, che ha per dilettoil mordere, e Ι' uccidere per natura. Alcone. chi non

225쪽

e padre non Sapra concepire 1a moltitudine e contra rieth degli assetti che a tal vedula it so refero : perderet e far euore, disperarat e ardire, e Senga tempoa Consi glio, configliarsi a trarre d figli uolo d' un gran Pericolo con un maggiore. Cio su dove P accorrere Sa-rebhe tardo, e it rimedio doveva venir si satia mente. da Iungi, che nondimeno lasse prestissi ino: Saetiar Iaserpe in stilla gola at figli uolo, e non toccar Iui, non. Che serii lo. Quanti in gegnosissimi scampi di vita, Ia- vovi di poetica iuvenetione si rappresentano Sulle Scene Con maravi glia e Iode dei risguardanti e non han deIlecento parti 1' una det hello e deli' ammirabile di questo vero a6enimento' Perocche volger ramo, apsu tar Ia Saetta coli' occhio, scoccaria, imbroecare ii capontia Serpe Seuga non che romper Ιa gola, nh anche ilSonno at sanctullo, tutio si se piu tosto che io non Ι' hodetto. Da che si tira d'arco non mai non si e latio ces-Ρo nh Piu avventuroso, ne piu maestro di questo. Eben erano degni di sospenderat e dedicat si ad Apollo PiZio quella saetia e quelΙ' arco , con Sotio esPressa lanarraetione dei satio ad eterna memoria d' AIcone: madeIl' avere egit avula la mari salda Dei cuor tremante, e 1' occhio a dar uel segno e dubbioso e Sicuro, non eda maravigilare: perocche un si hel colpo non su deuI' arte dei saetiare, ella non se ne vanti ; non su ae Al- Cone cacciatore, ma d' Alcone Padre.

ELIEZES SARACENUS

Ru arco, e tesolo metto : ma per valente arcter cli' e-

226쪽

la coise, tutiavia addormentata e immobile. Trasse laseconda e la terZa Saetia, e via Piu attre, e tuite viale trasse', che quat sopra , quat sotto, e da Ι' uti dei lati tutis hallevatio, niuna at hersa glio. E gia non Diu Ia fame o la vagheaga deI colpo, ma Io sdegno controse medesimo gli appuntava I occhio e regolava la mano, e non Pertanto indarno. Di quaranta Saette avea Pieno it turcasso, ne sint di trarre, che Ι' ebbe volo. Gittatala quarantesima, aliora sinalmente Ia lepre si riscosse . dat Sonno, e nulla sapendo det succedulo, saZia di do mire levossene , e ando a pascere altrove. Aliora IoSventurato, Perdute te armi e non guada gnata Ia Pre-da, Senga aver quei di altro da rodere, che se mede- Simo, Se ne torno tutio digiuno e melanconico at suo albergo: indi satiosi prima a pensare, pol anche a fi-IOSOsare sopi a quello stranissimo accidente, dello staret Ia Iepre sicura dormendo at hersa glio di qua ranta Saette, non mai colia da Diuna , e sol dopo I ultimariSentirsi, e Partire, tanto ne irasse a miglior pro Suo,

ebe gli palse queΙ di diventae uomo δ' insensato animale cli' egli era, non avendo sino a quel di intcso, che in sino una si vile hestiola e in cura a Dio, e cui Iddio dilande nulla puli ad offenderIo: e saetiit chivvole, egit dorme Sicuro. Cosi sermo infra se lasciola mendica e stentata vita di cacciatore; e ri fornitosidi armi, e mesto piu di animo si rend. soldato.

g. IV.

De Narratione Poetica. AFer denique eaeempla narrationis poeticas. R. Ut mihi mos est bina asseram, unum ex Virgilio qui Caci ab Hereule interempti casum narrat Aeneid. lib. VIII. ; comparandum ita Vivam cum simplici narrationis Livianae exemplo ut me lius differentiam agnoscas: alterum ex lib. VIII Me

227쪽

20 slamorphoseon Ovidit Νasonis de Daedalo et insolidi Icari casu singulare juvenilis temeritatis speculum. CACI CAEDES

Bic speIunca fuit, vasto Submota .recemuSemihominis Caci, facies quam dira tenebat Solis inaccessum radiis, Semperque recenti Caede tepebat humus ; laribusque anixa superbis Ora virum tristi pendebant pallida laho. Huic monstro Vulcauus erat pater ; illius atros

ore vomens ignes, magna se mole Drehat.

Attulit, et nobis aliquando Optantibus aetas Auxilium, adventumque Dei. Nam maximus ultor Tergemini nece Geryonis spoliisque superbus Alcides aderat, taurosque hac victor agebat Ingentes: vallemque boves amnemque tenebant. At furiis Caci mens essera, ne quid inauSum, Aut intentatum scelerisve, dolive suisset, Quatuor a stabulis praestanti corpore tauros. Avertit, totidem forma superante juvencas. Atque hos, ne qua forent pedibus VeStigia rectiis, Cauda in speluncam tractos, verSilaque Viarum Indiciis raptos saxo occultabat OPaeo. Quaerenti nuΙla ad speluncam signa ferebant. Interea, quum jam stabulis saturata moveret Amphitryoniades armenta, abitumque Pararet ;Discessu mugire boves, atque omne querelis Impleri nemus, et colles clamore relinqui. Reddidit uua houm vocem, vastoque Sub antro, Mugiit, eι Caci spem custodita sesellit. Hic vero Alcidae furiis exarserat atro Felle dolor ; rapit arma manu, nodisque gravatum Robur, et aerii cursu petit ardua montis. Tum primum nostri Cacum videre timentem, Turhatumque ocuΙis: fugit ilicet Ocyor Euro Speluncamque petit; pedibus timor addidit alas.. Ut sese inclusit, ruptisque immane catenis

Dejecit Saxum, serro quod et arte Paterua

228쪽

Pendebat, fultosque emuniit obice postes ;Ecce furens auimis aderat Tirynthius, omnemque Accessum lustrans huc ora serebat et i Iluc, Dentibus inscendens: ter totum fervidus ira

Lustrat Aventini motitem: ter saxea tentat Limina nequicquam: ter sessus valle resedit. Stabat acuta silex, praecisis undique saxis, Speluncae dorso insurgens altissima Vi Su, Dirarum nidis domus opportuna Volucrum.

Hanc, ut prona jugo lacuum incumbebat ad amnem, Dexter in adversum nitens concussit, et imis Avulsum solvit radicibus', inde repente Impulit, impulsu quo maximus insonat aether, Dissultant ripae, venuitque exterritus amnis. At specus, et Caci detecta apparuit ingens Regia ; et umbrosae penitus patuere CaVernae. Non Secus ac si qua penitus vi terra dehiscens Infernas reseret sedes, et regna recludat Pallida, Diis invisa, superque immane harathrum Cernatur, trepidentque immisso lumine Manes. Ergo insperata deprehensum in Iuce repente IncluSumque cavo saxo, atque insueta rudentem, Desis per Alcides telis premit, omniaque arma Advocat, et ramis, vastisque molaribus instat.

Ille autem neque enim fuga jam supeP ulla pericli est Faucibus ingentem fumum mirabiIe dictu i

Evomit, involvitque domum caligine Caeca, PrOSPectum eripiens ocuΙis, glomeratque sub antro Tum feram noctem commistis igne tenebris. Non tulit Alcides animis, seque ipse Per ignem Praecipiti injecit saltu, qua plurimus undam Fumus agit, nebulaque ingens specus aestuat atra. Hic Cacum in tenebris incendia vana vomentem Corripit in nodum complexus, et angit inhaerenSElisos oculos, et siccum Sanguine guttur. Panditur extemplo soribus domus atra revulsis, Abstractaeque boves, alaurataeque rapinae Caelo ostenduntur, pedibusque insorme cadaVer Protrahitur; nequeunt expleri corda tuendo

229쪽

Terribiles oculos vultum, villosaque setis Pectora semiseri, atque extinctos saucihus iguus.

DAEDALUS ET ICARUS

Daedalus interea Creten, longumque Perosus Exilium, tactusque loci natalis amore Clausus erat pelago. Terras licet, inquit, et undas Obstruat, at coelum certe patet, ibimus illac: omnia possideat, non possidet aera Minos. Dixit: et ignotas animum dimittit in artes, Naturamque novat, nam ponit in ordine pennas A minima coeptas, longam brotore Sequente, Ut cli. crcvisse putes: sic rustica quondam Fistula disparibus paulatim Surgit avenis. Tum lino medias et ceris alligat imas; Atque ita compositas parvo curvamine nectit, Ut veras imitentur aves. Puer Icarus una Stabat, et ignarus sua Se tractare Pericla, ore renidenti; modo quas vagu moVerat aura Captabat plumas, flavam modo pollice ceram Mollibat, lusuque suo mirabile patris Impediebat opus. Postquam manus ultima Coepto Imposita est, geminas opifex libravit in alas Ipse Suum corpus, motaque pependit in aura. Instruit et natum; Medioque ut limite curras, Icare, ait, moneo: ne, Si demissior ibis, Unda gravet pennas ; Si celator, ignis adurat. Inter utrumque Vola: nec te spectare Booten, Aut Heliceu jubeo, strictumque Orionis enSem. Ne duce carpe viam, pariter praecepta volaudi Tradit, et ignotas humeris accomodat alas. Inter opus monitusque genae maduere Seniles, Et patriae tremuere manus: dedit oscula nato Non iterum repetenda suo, pennisque levatus

Antevolat, comitique timet velut ales ab alto Quae leueram prolem produxit in aera nido Hortaturque sequi, damnosasque erudit artes; Et movet ipse suas, et nati respicit alas.

230쪽

Cum puer audaci caepit gaudere volatu Deseruitque duceni, coelique cupidine tactus Altius egit iteri rapidi vicinia solis

Mollit odoratas, Pennarum vincula, ceras. Tabuerant cerae, nudos quatit ille lacertos, Remigioque carens non ullas percipit auras: oraque coerulea patrium clamantia nomen Excipiuntur aqua, quae nomen traxit ab illo.

At pater in selix, nec jam pater, Icare, dixit,

Icare, dixit, ubi es 8 qua te regione requiram 8 Ieare, dicebat, pennas aspexit in undis ;Devovitque suas artes, corpusque Sepulchro Condidit: et tellus a nomine dicta sepulti est. 'Alper tandem erempta narrationis poeticae eae italicis Seriptoribus desumpta. R. Dantes Alighterius Homerus, et Virgilius noster in cantione 5. Purgatorii inducit Buoncontem Guid nis silium Feretranum haec de se narrantem.

GONCONTES GUIDONIS FERETRANI FILIUS

Io sui di Molleseltro: e son Buo conte: Giovanna, o altri non ha di me cura ;Percli' io vo tra costor con Lassa fronte. Ed io a lui . Qual larga, o quaI Ventura Ti travio si suor di Campaldino, Che Don si seppe mai tua sepoItura rohi rispos' egli, applo det Casentino aversa uti aequa c'ha nome P Archiano, Che sopra 1' Ermo nasce in Appennino. La' ve 'Ι vocabol suo diveuta vano Arrius io sorato neIIa gola, Fuggendo a piede, e sanguinando 'l plano.Quivi perdet Ia vista, e la Parola Nel nome di Maria sint, e quivi Caddi, e rimase tu mia Carne Sol a. Io diro it vero, e tu il vidi' ira i vivi q.

SEARCH

MENU NAVIGATION