장음표시 사용
271쪽
praestare videtur ossicium. Ut in docendo acumen, ita interconciliando lenitas postulatur. Is medium quemdam locum obtinet, inter insimum, et sublimem. Hoc dicendi genus neque majestatem verborum habet, aut gravitatem illam sententiarum, quae in sublimi est: neque est subtile, ac pressa oratione Iimatum, quemadmodum genus insimum ac simplex:
sed, ut ait Tullius, est stylus quidam interjectus, et
intermedius, et quasi temperatus, nec acumine inferioris, nec sulmine utens superioris, vicinus amborum, in neutro excellens, utriusque particeps. Quaenam sunt ornamenta a tyli medioeris' R. IIuio stylo omnia dicendi argumenta conveniunt, plurimumque est in hac orationis forma, suavitatis. Dictus etiam a Tullio est forens et expolitus, quod in illo omnes verborum illigantur Veneres et lepores. Omnia in illum lumina sermonis cadunt,
nihilque est culius eximii, nihil praeclarior ornatus quod illo respuat. Ubi loeum halet stylus medioeris' R. Ubicumque ad delectandum , et ad intereonciliandum id est ad benevolentiam auditoris captandam) intendimus. Ad delectandum Vero cum
accedimus, mens omnino quiescit a vehementioribus animi perturbationibus, et ab imaginatione, ac aD sectu compositis suavibusque motibus leniter tentata est. His ille motibus utitur ad voluptatem, et benevolentiam auditorum conciliandam copia schem tum arrepta, aliarumque rerum quibus eXOrnatur.
a quibus praecipue Seriptoribtis medioreis strius est attingendus 'B. Si do Latinis loquamur in Ciceronis operibus,
sive Rhetoricis, sive Philosophieis exquisita hujus
272쪽
styli exempla inveniemus. Scriptores alii etiam haestyli laude noruerunt, ut videre licet in Sallustio, Livio, Paterculo, Curtio. Ii quamquam interdum assurgant , et ad sublimia tendant, nihilominus hoc praesertim utuntur stylo. Virgilius, Si pauca demas, in Georgicis, Catullus et Tibullus in Elegiacis Η ralius in Epistolis, et Satiris hae serma' slsi excellunt, ali 0Squo supereminent. Itali Scriptores, a quibus genus hoc st7li petere possumus, multi sunt, inter quos numeramus Daniel Bariolus in Vitis SS. Ignalii Lojolae, Stanislai Kosthae, Francisci Borgiae, nec non in Historiis Asiae, et Sinarum. In Vitis Pictorum a Vasario descriptis, in gravioribus Annibalis cari Epistolis, ut sexcent0s mittam, quibus
tyrones manus admovere maturius non debent inube
rima strii mediocris exempla habebimus. Sed praecaeteris exempla, ita vivam, luculentissima hujus styli Paulus Segnerus suppeditabit, in operibus quae inscribuntur In Cristiano rastruito, o ι' Inere dolenza 8cusa: quae volumina velim ab adolescentibus manu diurna et nocturna versari. Adderem libenter
his Florem Historiae Eeelesiastieae, et Vitas Christi Domini, et Iloysii Gonaugas ab Antonio Cesari,
inter recentiores omnium elegantiarum Patre exaratas, ni a recentiorum nominibus et exemplis consulto abstinere decrevissem. Inter Poetas nostrates
ad styli mediocris exeellentiam assequendam legendos censeo Areostum in locis castigatis, AloTsium Alamannum in Poemato de agrorum eultu. Addo GDbrielis Chiabreras Epistolas Poeticas, Bernardini Baldi nauticorum libros, et Gasparis Gozzi Sermones.
273쪽
DE AGRICOLARU Μ FELICITATEO fortunatos nimium, sua si hona norint, Agricolas, quibus ipsa procul discordibus armis Fundit humo facilem victum justissima tellust Si non ingentem soribus domus alta superbis Mane salutantum totis vomit aedibus undam, Nec varios inhiunt pulchra testudine postes,nlusasque auro vestes Ephyreiaque aera: Atha nec Assyrio fucatur Iana veneno: Nec casia liquidi corrumpitur uSus olivi. At secura quies, et nescia fallere vita, Dives opum variarum: at latis otia fundis Speluncae, vivique lacus: at frigida Tempe, Mugitusque boum, mollesque Sub arbore Somni
Non absunt: illic saltus, ac Iustra ferarum, Et Patiens operum, parvoque adsueta juventus: Sacra Deum, sanctique patres: extrema Per illos Iustitia excedens terris vestigia fecit. ne vero Primum dulces ante omnia Musae, Quarum sacra fero ingenti Percumus amore, Accipiant: coelique vias, et sidera monstrent: Desectus Solis varios, Lunaeque labores: Unde tremor terris; qua vi maria alta tumescant obicibus ruptis, rursusque ita se ipsa residant: Qaid tantum Oceano properent se tingere Soles Hiberni: vel quae tardis mora noctibus obstet. Sin, has ne possim naturae excedere partes,
Frigidus obstiterit circum praecordia Sanguis; Rura mihi. et rigui placeant in vallibus amnes: Flumina amem, silvasque inglorius. Ο, ubi campi Sperchiusque, et virginthus haccata Lacaenis Taigeia, O, qui me gelidis in vallibus Haemi Sistat, et ingenti ramorum protegat umbrat Felix, qui potuit rerum cognoscere causas, Atque metus omnes et inexorabile fatum
274쪽
Subjecit pedibus strepitumque Acherontis avarit Fortunatus et ille, Deos qui novit agreStes, Panaque, Silvanumque senem, Nymphasque sororest
Quem inteIIigimus divitem y Aut hoc verbum in quo
homine ponimust opinor in eo, cui tanta possessio est ut ad liberaliter vivendum faciIe conteutus sit; qui nihil quaerat, nihil appetat, nihiI optet amplius. Animus oportet tuus te judicet divitem, non hominum Sermo, neque possessiones tuae: nihil sibi deesse putet, nihil curet amplius. Satiatus es, aut contentuS etiam pecuniar Concedo, dives es: Sin autem propter aviditatem pecuniae nullum quaestum turpem Putas: si quotidie fraudas, decipis, poscis, Pacisceris, aufers, eripis et si socios spolias, aerarium expilas; si testamenta amicorum exSPectas, aut ne exspectas quidem, at ipse sup-Ponis; haec utrum abundantis, aci agentis signa sunt ΤΑnimus hominis dives, non arca appellari solet. Quamvis illa sit plena, dum te inanem videbo, divitem non Putabo: etenim ex eo quantum cuique Satis ebi, --tiuntur homines divitiarum modum.
O dii immortalest Non intelligunt homines quam
magnum vectigal sit Parsimonia. Capit ille ex suis praediis sexcenta seStertia, ego centena ex meis: illi aurata tecta in villis, et sola marmorea iacienti, et fiagna, tabulas, Supellectilem, et vestem infinite concupiscenti , non modo ad fructum ille est sumptus , sed etiam ad foenus, exiguus. Et meo tenui vectigali, detractis sumptibus cupiditatis, aliquid etiam redunda-hit. Uter igitur est ditior, cui deest, an cui superati Qui eget, an qui abundati Cujus Possessio quo est major, eo plus requirit ad se tuendam, an quae suis se viribus sustineti
Non aestimatione census, verum victu atque cultu terminatur Pecuniae modus. Non eme eupidum, Pecunia est. non esse emacem, vectigal este contentum vero Suis rebus esse, maximae suut certissimaeque divitiae.
275쪽
II maggior numero di testimonii che dalle leggi richieggasi, Sono Sette: e questi hastano ne testamenti ad autenticare te disposigioni di uia uomo, quantunque morio, presso chi ueppur mai Io vide. Come pero non hasteranno tulte te nagio ut det mondo a rendere credibile I esisteneta di uti Dio viventel Eccetto pochi,
in cui Ia natura e troppo ' depravata, tutio quanto ilgenere umano ricon Osce Iddio come autore di questo mondo, dice Agostino M. Se girerete ii mondo peregrinando, almen su te carte, troverete popoli Daloro tanto diversi d inclinagioni, che appena duo visaranno che si consormino net modo di governarsi. Eppure in tale contrarieta di statuti voi non vedrete, non diro regno, ma citia, ma casale, che tolga unita- mente qualutique divinita. Anzi non ha parte ulcuna ove non incontrisi e templo, e vittime, e voti, e ministri ordinati ai culto divinor tanto che vi sara piufacile abbatiervi in un paese, ove manchi ii sole, eheove inanchi reni rito di religione. Piu presto avrai cla vedere una citia senga sole, che Senga un Dio, eduna religione, dicea Plutarco 33. Clie se pure negli ultimi consilii dei mondo trovinsi mai persone cosi hestiali Che vivano Sen Za Ieggi, non pero quivi si troveruehi fra se non vergognisi dei mal fare, o non se ne vergogni at cosPetto altriae e molio metio si troverachI non Sentasi ad Ora ad ora agitare da gli stimori terni della coscien Za rampognatrice, sicchh operando contra Il deltame di essa nou s' accorga tosto di onlaudere con quellatio un Signor sourano, di cui ric no , quale ambasciata, Ia voce della Sinderest. Comepuo essere dunque, che questo consentimento si universale di tuiti i popoli non vagita presso di voi perun testimonio maggiore di ogni ecceetioner Quello chesembra verisimile a tutu, dice Aristotile, non puo stare
che non Sia ivero. Mai non annottasi in tuito it mono ad lin ora, ma solamente in alcuna parte di esso.
276쪽
Paulus Segnerus in Incredulo non excusabili
o beato colat, che in Pace vive Dei lieti campi suoi proprio cuItore , A cui, stando Ioniaci dati attre genti, La giustissima terra iΙ cibo apporta E sicuro ii suo heu si godh in. seμol Se ricca compagnia non bai d' iutorno Di gemme e d' ostro: ne Ie case ornate Di legni peregrin, di statue e δ' oro ;Ne Ie mura glie tue coperte e linis 'Di pregiati color, di veSte aurate, Opre chiare e sottii di Perso e ae Iuda; . Se it Ietto genial di regie spoglie E di si hel lavor non Ugia it fregio Da sar tutia arrestar la gente ignara λ - 'Se nou spegni la fete e tot Ia famea ou vasi antichi, in cui dubhioso sembri 'Fra helleZeta e valor chi vada innante ;Se te soglie non hai dentro e di suore Di chi parte e chi vien calcate e cinis, Th mille vani otior ii seorgi intorno et Sicuro almen nel poverello albergo . me di Iegni vicin deI natio hosco E di sempIici pietre ivi entro accolle T' hai di tua propria mari landato e Struito, αCon Ia lamigita tela t' adagi e dormi; Tu non temi δ' altrui larga ne inganni, Se non del lupo, e Ia tua guardia h il cane, It cui sedet amor non cede a PreZZO. Qitator si suesti alPapparis deli alba dion truovi suor chi Ie novelle apporte Di mille at tuoi desiis contrarii allatii. Ne camminando, o stando, a te conViene
277쪽
Or Ia scurri or l'aratro, or sulce, OP marra,
or quinca, or quindi, ov'il bisogno sprona, Quando e it tempo miglior soletio adopri. L osseso Fulgo non ti grida tu torno Che demitte in te dorinan Ie Ieggi Come a null' altra par doloeaza reca Dali arbor proprio, e da te stesso inserto Ira Ia casta consorte e i cari sgli Quasi in Ogni stagion goderne i sim tityPol darne at suo vicin: contando d'essi La natura, ii valor, Ia patria, e ii nome, H det suo coitivar Ia gloria e l' arte Giungendo at vero onor Piu larga lode ΤΙndi menar talor nel cavo albergo Dei pretioso vin Ι'eletio amico, Divisar dei sapor, moStrando come Uuno ha grasso it terren, Paltro ebhe pioggia.
da questo e di quel, di tempo in tempo
Pol monario ove stan te hiade e IIn varii monticet posti in disparte. E Ia sposa sedet, ch anco ella vvole Mostrar cli' indarno mai non passa it tempo Lietamente a veder o 'intorno ii mena La Iana, id lin, Ie sue galline te .ruOVa, Che di donnesco oprar son frutti e lodet E di pol ritrouar montando in alto La mensa inculta di vivande plena,
278쪽
Avea uatio ii pastor di hocca at lupo, Che mangiato gli mea la testa e ii nanco lisi seneta temer cicuta e toSCO Di chi cerchi ii tuo regno, o 'i tuo teSorOCacciar Ia fame; senea assanno e cura D altro che di dormir la notte intera,
DE STYLO SUBLIMI. . Quid est Stylus sublimisy 'R. Stylus sublimis, in quo vis maxima orationis, illo est, qui vehementibus animi motibus excitatus sententiis magnificis, splendidisque verbis ita eo stat, ut sua nobilitate auditores rapiat quodammodo extra se, et admirationem etiam ab invitis extorqueat. Hic est, inquit Tullius, cujus ornatum dicendi et copiam admiratae gentes, eloquentiam in civitatibus plurimum valere passae sunt: sed hanc eloquentiam, quae cursu magno sonituque ferretur, quam Susciperent omnes, quam admirarentur, quam εο assequi posse dissiderent. Hujus eloquentiae est, tractare animos, hujus omni modo permovere. Haec modo perfringit, modo irrepit in sensus; inserit no-Vas opiniones, evellit insitas. . Hunc locum integrum
reserendum putavi ut uno tempore, pueri, et si lisublimis indolem intelligant, et primi oribus labiis delibent. Quibus rebus stylus sublimis a tenui, et tempe
rato dissert 'R. Stylo simplici, vel sublimi praecipue ratio narrandi probandique consistet, ait Fabius, qui etiam
279쪽
detractis caeteris virtutibus , satis suo genere idest propria ingenuitato pollet. Medius stylus et translationibus erebrior, et figuris erit jucundior ut Fabii
verba hic usurpem ) egressionibus amoenus, com P0sitione aptus, sententiis dulcis, lenior tamen , ut amnis lucidus quidam, ut virentibus utrinquo STt vis inumbratus. At sublimis is erit qui saxa devolvat, et pontem indiθnetur, et ripas sibi faciat, multus et torrens judicem vel nitentem contra seret, cogetque ire qua rapit. Hoc orator defunctos excitabit, patriam, deos ipsos in congressum deducet. πHic iram, hic misericordiam inspirabit, et auditorem per omnes assectus versabit. Quonam pacto conciliari poterit stylus sublimis ZR. Si Longinum audiamus quinque modis conciliari potest: 1. magnificis splendidisque sententiis et imaginibus: 2. vehementi assectuum concitatione: 3. figuris potentioribus, et amplificatione: 4. tropis, Verborum magnificentia, et granditate: 5. denique numeris et n0biliore orationis textura et ambitu.
Sed cum de amplificatione, et de numeris satis dictum sit, nihil addendum puto, et tantum reliquas obtinendi styli sublimis rationes nunc praeceptis et exemplis declarabo. g. I. De Stylo sublimi a sententiarum splendore. Quomodo sententiis et imaginibus comparari potest stylus sublimis pB. Si in maxima dicendi contentione cum inflammata atque ardens instat oratio, grandem aliquem Senientiam, vel imaginem in medium seremus, quae inopinato audientium animos mentesque Pere
itat, rapiatque. Exemplis rem declarabimus.
280쪽
Alper eaeempla eae latinis aeriptoribus. R. cum Mucius cordus Porsenae Etruscorum regis poenam daturus caedis, in conspectum venisset, et interroganti dixisset:
Romanus sum Civis: C. Mucium vocant: hostis hostem occidere volui: nec ad mortem minus animi est quam fuit ad necem. Et facere et pati sortia romanum eSt.
addidit: qua sententia mira sublimitato sermonem extulit. Ita apud eumdem Livium cum Hannibal pacem peteret:
Vestri patres non nihil etiain ob hoc quia parum disgnitatis in legatione erat, negaverunt Pacem. Hannibal peto pacem.
qua inopina imagino mirifico sublimatur oratio. Ad nomen enim Hannibalis et Trasimenum, et cannas in memoriam revocas, petentisque nomino obstupescis. Ita cum Poeni visis alpibus inhorrescerent Hannibal dicens:
Quid aliud esse crederent quam montium altitudines' Fingerent altiores Pireneis jugis: nullas Prosecto terras Coelum contingere, et inexpugnabiles humano generi
Sublimem orationem essedit. Et cicero in Philippi ea XIV.
Vos vero Patriae natos iudico, quoriim etiam nomen a Marte est: ut idem Deus urbem hanc gentibus, Vos huic urbi genuisse videatur. In suga foeda mors est: in victoria gloriosa. Etenim Mars ipse ex acie fortis-Simum quemque pignerari solet. Illi igitur impii, quos cecidistis, etiam apud inferos poenas parricidii Iuent, VOS vero, qui extremum spiritum in victoria essudistis, piorum estis sedem et locum consecuti. Brevis a