장음표시 사용
281쪽
natura nobis vita data est: at memoria bene redditae vitae sempiterna.
Quanta a sententiis sublimitas hoc loco eniteat, nemo non facile intelliget. Alper eaeempla a Poetis deprompta. B. Ita a sententiarum splendore se effert Horatius, et serit sublimi sidera vertice, ut verbis suis utar in odo 3. libri primi.
Audax omnia perpeti Gens humana ruit per vetitum nefas.. Audax Iapeti genus Ignem fraude mala gentibus intulit. Post ignem aetheria domo Subductum, macies, et nova labrium Terris incubuit cohors: Semotique prius tarda necessitas Lethi corripuit gradum. ExPertus vacuum Daedalus aera Pennis non homini datis. Perrupit Acheronta Herculeus labor. Nil mortalibus arduum est: Coelum ipsum petimus stultitia, neque .
Per nostrum patimur Scelus Iracunda Iovem Ponere fulmina.
Et cuncta terrarum Subacta Praeter serocem animum Catonis.
Et Virgilius imagine Νeptuni percurrentis aequora tumida levi curru sublimitatem styli attingit Aeneid. lib. 1.
Sic ait, et dicto citius tumida aequora Placat, Collectasque sugat nubes, Solemque reducit. Atque rotis summas levibus perlabitur undas.
282쪽
256 Et in 4. libro Aeneid. pari ratione sublimis est his
Fama, malum, quo non aliud velocius ullum; Mobilitate viget, viresque acquirit eundo. Parva metu Primo; mox sese attollit in auras, Ingrediturque solo, et caput inter nubila condit.
Cedo exempta italisa. R. Ita Cornelius Taeitus sub finem vitas Iulii Agricolae sublimem effecit orationem sententiis, ut videre est in versione. Bernardi Davanetati, quam hic
honoris cauSa refero. Visse quanto alia gloria cheache tolloci nel huono deI-1' eta tempo Iungitissimo , perche ebbe it coimo dei veri beni, che consistono nella virtu, olire alli onoridet consolato e dei trionso. E che gli poteva far piu
Ie aveva: e puo dirsi beato, Perche ha potulo lasciarela si gliuola e la moglie vive, la dignita non intaccata, la fama sorita, i parenti e gli amici salvati.
Et Paulus Segnerus in concione V. imaginibus sublimioribus in medium adductis orationem ad extremam sublimitatis metam perduxit.
E sino a quando ardi rassi piu di abusare tanta pieta, quanta Dio sti qui si h degnato di dimostrarcit Ha eglifin' or taciuto, non altrimente che se stato lasse insen
sibile ad Ogui oltraggio. Ma che r Per questo non Sappiamo uoi bene , che la Pagienga Iungamente irritata disten surorer Su date sato alle vostre uombe, vesΑngeli destinati per handitori det glorno orrendo, e di-mostrate a protervi se io dica ii vero. Oscuratevi, o Cieli, e lor negate spaventosi Ogni luce, mor che dilalgori: piovete, o fiamme , e Ioro incenerite voraci Ie possessioni: aprili, o terra, e loro ingria lamelica gliedisq; scorrete o fiere, e uscendo incontro a que' miseri, che shigottiti, dalle citi. se ne corrono alle ca-
283쪽
verne Per quivi Meondersi, Granate, lacerate, uccidete; non fia chi vantisi di campar fortunato dat vostro
Sententiae gratia sublimitatem orationis assecutus est Petrarca his versibus rChi vuol veder quantunque puo Natura E l ciet ira noi, Venga a mirar COStei, Cli' e sola uti Sol, noli pur agit occhi miei, Ma a1 mo do cieco, che virili non cura. E venga tosto, perche morte fura Prima i migliori, e lascia star i rei: Questa, aspeltata at regno degli dei, Cosa hella e mortal passa e non dura.
Ab imaginibus stylum sublimem obtinuit Areosius hisce carminibus:
Qual mensa trionsante e Sontuosa Di quat si voglia successor di Nino, o quat mai tanto celebre e famosa Di Cleopatra at vincitor Latino, Potria a questa esser par, che I amorosa Fata avea posta innangi ai Paladinor , Tal non cred' io che s' apparecchi dove Ministra Ganimede at sommo Giove.
Sed nunc ad illud sublimis styli genus progrediamur quod ab assectibus ortum habet, et omnium potentissimum esse dixerim.
De Stylo sublimi ab alpeetuum commotione. Quid ast runt ast elus sublimitati' R. Saepe cum animus vehementioribus assoctibus exagitatur ad sublimia tendit, figurisque, et vi elocutionis ad illam sublimitatem viam sibi sternit. Si y-
284쪽
lus qui sese effert hisce animi motibus ante alios omnes emcax est, et ad movendum valet, in quo oratoris victoria et triumphus consistit: quod exemplis lucidius patebit. Evandrus viso exangui corpore Pallantis filii, posta quam diu obticuisset, tandem his questibus dolorem animi acerbissimum exprimit. Videre est, quantum sublimitatis ex ipsa doloris vi oratio capiat.
Non haec, o Palla, dederas promissa parenti Cautius ut Saevo velles te credere Martii Haud ignarus eram, quantum nova gloria in armis Et praedulce decus primo certamine posset. Primitiae juvenis miserael bellique propinqui Dura rudimental et nulli exaudita Deorum
Vota Precesque meaei tuque, O SanctisSima conjux, Felix morte tua, neque in hunc servata dolorem Contra ego vivendo vici mea sata, superstes Restarem ut genitor. Troum Socia arma seqautum Obruerent Rutuli telisi animam ipse dedissem, Atque haec pompa domum me, non Pallanta, referreti Nec vos arguerim, Teucri, nec foedera, nec, quas Iunxtinus hospitio, dextras; sors ista senectae Debita erat nostrae. Quod si immatura manebat Mors natum, caesis Volscorum millibus ante
Ducentem in Latium Teucros cecidisse juvabit. Quin ego non alio digner te funere, Palla, Quam pius Aeneas, et quam magni Phryges, et quam
Tyrrhenique duces, Tyrrhenum exercit OmniS. Magna trophaea feriant, quos dat tua dextera leto. Tu quoque nunc Stares immanis truncus in armis, Esset par aetas, et idem si robur ab annis,
Turne. Sed infelix Teucros quid demoror armisy Vadite, et haec memores regi mandata reseris. Quod vitam moror invisam, Pallante PeremPto, Dextera causa tua est, Turnum guatoque Patrique Quam debere vides. Meritis vacat hie sibi solus
285쪽
Fortunaeque locus. Non vitae gaudia quaero: Nec las: sed gnato Manes perserre sub imos.
Et hic ciceronis Iocus, quo mortem Oratoris Crassi desset, totus sublimis ab assectibus est r
o sallacem hominum spem, fragilemque fortunam, et inanes nostras contentiones t Quae in medio spatio saepe franguntur et corruunt, et ante tu i PSo cursu obruuntur, quam portum conspicere Potuerunti Nam, quandiu Crassi fuit ambitionis labore vita districta, tamdiu Privatis magis ossiciis et ingenii Iaude floruit, quam fructu amplitudinis, aut reipublicae dignitate. Qui autem et annus primus ab honorum persunctione aditum, omnium concessu, ad summam auctoritatem dabat, is ejus omnem spem, atque omnia vitae consilia morte Pervertit.
Fuit hoc luctuosum suis, acerbum Patriae, gra ve honis omnibus: sed ii tamen rempublicam cas secuti sunt, ut mihi non erepta L: Crasso a Diis immortalibus vita, sed donata mors esse videatur. Non vidit flagrantem bello Italiam, non ardentem invidia Senatum, non sceleris nesarii principes civitatis reos, non luctum filiae, non exilium generi, non aeer bissimam C. Marii fugam, non illam post reditum ejus caedem omnium crudelissimam, non denique in omni genere deformatam eam civitatem, in qua ipse florentissima multum omnibus gloria praestitisset. Ego vero te, Crasse, cum Vitae nore, tum mortis opPortunitate, divino consilio et ortum et extinctum esse arbitror: nam tibi aut pro virtute animi constantiaque tua civilis serri subeunda fuit crudelitas ;aut, si qua te fortuna ab atrocitate mortis vindicas-Set, eadem esse te su nerum Patriae Spectatorem coegisset: neque solum tibi improborum dominatus, sed etiam, propter admixtam civium caedem, bonorum Victoria moerori fuisset.
Etiam Livius ab assectibus stylum sublimavit in ora
286쪽
tione Pacuvii ut Perollam filium ab Annibalis eaedo
doterreret: Per ego te, fili, quaecumque jura liberos iungunt parentibus, Precor quaesoque, ne ante oculos patris fa-eere et pati omnia infanda Velis. Paucae horae sunt, intra quas jurantes per quicquid Deorum est, dextrae dextras jungentes, fidem obstrinximus, ut sacratas fide manus, digressi ah colloquio, extemplo in eum arm remus 3 Surgis ab hospitali mensa, ad quam tertius Campanorum adhibitus ab Annibale es, ut eam ipsam mensam cruentares hospitis Sanguine 3 Annibalem p ter filio meo potui placare, filium Annibala non possum y Sed sit nihil sancti, non sdes, non religio, non Pietas: audeantur insanda, si non perniciem nobis cum Scelere asserunt. Unus aggressurus es Annibalem l Quid illa turba tot liberorum servorumque 3 Quid in unum intenti omnium oculii Quid tot dextrae 8 torpescetatne in amentia illa ' Vultum ipsius Annibalis, quem armati exercitus sustinere nequeunt, quem horret POPulus Romanus, tu sustinebis i Et, alia auxilia desint, m ipsum serire, corpus meum opponentem Pro eo ore Annibalis sustinebis3 Atqui per meum pectuS Petendus ille tibi, transfigendusque est. Deterreri hic Sine te potius, quam illic vinci. Valeant preces apud te meae, sicut pro te hodie valuerunt.
Paulus Segnerus in Peroratione conelonis 28: sublimi stylo ab asseetibus utitur, in qua de ingrato
peccatorum animo in Deum loquitur:
Gia di voi molli eomiticiano per P eta ad aver macero ii volto, e nevoso it crine. Potete uoi dir pero di avere in tanti anni ricevulo da Iut niun mal trattamento IParlate pure liberamente, pariater che ha egit fauodi dispiacere in tanti anni, che pero gli ustate M P Sente uti tal contraccambio' Merito sors' egii queste vendetis da voi aliora che pietosamente vi trasse dessen dei nulla per ammettervi a parte di questa terra,
287쪽
di quesParia, di questa luee' Meritolle allorche euivi fece nascere di liguaggio sὶ rispellatot Meritolle al-Iora, che destinando egit a tanti altri per suot natio, O selve barbaresche, o Bole deseris, o spiagge inse- Heli, per uoi singolamente volle sectare una Citta si favorita dat Clelo, quale h Ia vostra' Meritolle quan-d' egii vi dolo di talenti si ragguardevoti l o quando vi provvide di cariche δε onorate t o quando vi fornidi ricinegete si splendider o quando coronooi di pro-1e si numerosar Quando te merno, diis un poco, quando
Ie meritot perchh altrimenti io non so capir comevoi possiate aver tauto gusto di strapaZetallo. Potre he, io non Io niego, sors' essere che in tanti anni eglivi avesso tat' ora a Mitti con qualcho infermita, o visitati con qualche tribulaetione. Ma se Plia satio, state Pur sicuri, ch et non Ι'ha satio per odio, ch'egii vi porti, P ha fatio puramente per Vostro maggior guadagno otemporale o celeste. Flagella Domini cosi parto Iasavia donna Giuditis Uni quibus quasi
seroi corripimur, ad emendationem, et non ad perditionem nostram eoenisse credamus. E quando clun-que uti Signore cosi cortese ha meritate, o peccatori, da voi si scortesi corrisponden ge, che si abhia final-miente a conchiudere con Iet, che not aneliamo a
tuperoso: quando lasciossi per uoi squarciar dano spine, stirar dalle sunt, scarnificar da' flagelli, sorarda chiodi, aliora Io merito. Non e vero 8 Se cost e, attendete dunque pur lie tamente a Prendere te ven-dette di queste ossese cli'egii vi ha salte, ch 'io non vi voclio privar di tanto contento, o defraudare ditanta selicita. Andate pure, calpeState quel Sangue, ehe vi ricompero dati inferno; ingluriate quel nomeehe vi dono la salute: villaneggiate a sagieta quel Signore, divenuto per uoi I obbrobrio degli uomini o Ioscherno delle naetioni. Fate Pur te vendetio di quellesa gratissime carni per uoi plagate, di quot capo per
288쪽
voi trasitio, di quem occhi per uoi chiusi, di quescostato per uoi aperto , di quel corpo per uoi shranato. Che se Cristo vi ossese net Patir tanto sol per vostra salute, hen ora avete ragione di ricattarvi. Mase per questo rispello medesimo it doureste di granIunga amar piu che per qualunque altro; ah peecatorimiei cari, che vuoi dir dunque tanto diletto in ossen-derio, che vuoi diret
Et Tassus in Armidae questu stylum ab assecluum motu extollit hoc loco:
Ella, mentre ii gueri ter cosi Ie dice, Non trova loco, torbida, inquieta Gia huona pegeta in dispetiosa fronte Torva il riguarda: alsin prorompe ait onte. Ne te Sosia produsse, e non Sei nato DelI'Azetio sangue tur te I'onda iusana Dei inar produsse, e 'I Caucaso gelato, E le mamine allatiar di tigre ircana. Che dissimulo io pilii I vomo spietato Pur uti Segno non die di mente umana: . FOrse cangio colori sorse at mio duolo Bagno almen si occhi, o sparse un sospir solo' Quali coso tralascio, o quai ridicor S'osrre per mior mi fugge, e m'abbandona: Quasi buon vincitor, di reo nemico
Obblia te ossese, e i salii aspri perdona. Odi come configlial odi ii pudico
Senocrate, d' amor come regionalo Clelo, o Dei, perche so flair quest empi, Fulminar pol le torri, o i vostri templi
S. III. De Stylo sublimi a vehementioribus siguria. Cur sigurae sublimem stylum e eere possunt' B. Strium sublimem esticiunt figurae, quia Propriis luminibus orationem nobili lant et Oxtollunt,
289쪽
resque etiam communes veluti peregrinas asserunt. In memoriam revocare oportet figuras omnes nil aliud esse quam dicendi formas, etsi mortalibus a natura datas, tamen haud a consuetudine tritas, et ore vulgi inquinatas. His revocalis, facilius est cognoscere quantum hae ad stylum sublimandum conserant. Posset aliquis hoc loco dicere hasce figuras a motibus imaginationis animique ortum ducere, ideoque Sublimitatem quam stylo asserunt Unam esse cum illa, quae ab assectibus et imaginatione oritur, ut dictum est, quod Verum esse non contendemus. At nos doctrinam Bhetoris Graeci sequi maluimus, quam nostrae et Philosophorum opinioni indulgere.
Exempla Styli sublimis a vehementioribus figuris. Hoc exemplo quod huc subjiciemus liceat nobis uti ciceronis verbis, qui de Crasso in Brutum, quem oderat, dicente refert - Dum orat0r Cras- 'sus in foro caussam agebat in quemdam M. Brutum qui malis moribus, et delationibus infamias agrabat, casu Anus Iunia esserebatur magna eum dineris et imaginum pompa. Hanc Iuniam fuisse amitam hujus Marci Bruti lacile patet. Quare orator occasione arrepta, ad Brutum c0nversus ab illo petit quid patri suo illam velit nunciare; atque omnia hominis probra excutit, et tragicorum more, ut ait Tullius lib. 2. de Orat0re cap. 55. in eumdem Brutum acerrime invehit - eonoetis
oeulis. gestu Omni imminenti, summa gravitate et eeleritate verborum
Brute quid sedes' quid illam anum patri nuntiare vis tuo' quid illis omnibus, quorum imagines duci
290쪽
uidest quid majoribus tuis' quid L. Bruto, qui hune
populum dominatu regio liberavit 3 Quid te lacero 'cui rei, eui gloriae, cui virtuti studeret Patrimonione augendo ' at id non est nobilitatis. Sed fac esse: nihil superest; libidines totum dissipaverunt. An juricivilii est paternum. Sed dicet, te, cum aedes Vend res , ne in rutis quidem et coesis solium tibi paternum recepisse. An rei militari 3 qui numquam castra videris. An eloquentiae' quae nulla est in te; et quidquid est vocis, et linguae in istum turpissimum calumniae quaestum contulisti. Tu lucem aspicere audest tu hos intuerit tu in foro, tu in urbe, tu in civium ESse conspectu 3 tu illam mortuam, itu imagines ipsas non perhorrescis' quibus non modo imitandis, sed ne collocandis quidem tibi ullum locum reliquisti.
Nonne haee tragica atque divina' sed particulam etiam Tullianae subjiciamus orationis nimirum ab se huie generi attributae. Ita ille pro C. Rabirio pedi
duellionis reo.Quamobrem uter nostrum tandem, Labiene, popularis est y Tune qui civibus Romanis in unione ipsa carnificem, qui vincla adhiberi putas oportere et qui in campo Martio, comitiis centuriatis, auspicato in loco, crucem ad civium supplicium defigi, et constitui jubest An ego, qui sun estari concionem contagione carnifices vetes Qui expiandum forum Populi Romani ab illis nefarii sceleris vestigiis esse dicor qui ca-
Stam concionem, sanctum campum, inviolatum corpus
omnium civium Romanorum, integrum jus libertatis defendo servari oporteret Popularis vero tribunus plebis, custos defensorque juris et libertatis. Porcia lex virgas ab omnium civium R. corpore amovit; hic misericors gagella retulit. Porcia lex libertatem civium lictori eripuit, Labienus homo popularis carnifici tradidit. C. Gracchus legem tulit, ne de capite civium R. lnjussu vestro judicaretur; hic popularis a duumviris,