장음표시 사용
311쪽
Multo enim sortior, et ut Lucretii Verbo utar, penetratior illa brevitas fuit, quam si ita dixissent:
Mentento Dionysium Tyrannum tui prorsus similem, regno suisse pulsum ob ambitionem ac turbulentum ingenium, et nunc Privatam vitam agere Corinthii videto ne tibi quoque contingat idem, dum aliorum libertatem studes opprimere.
sed hoc cavendum erit, ne nimium corripientes omnia, sequatur obscuritas; ait enim Horatius . brevis esse laboro, Obscurus fio ad nam obscuritatis vitium brevitatis virtuti proxime accedit: nihilque turpius est, quam, dum Volumus virtute laudari, in
Quid eommodi asterre potest Prolisitas pn. Stylus, qui disrunditur ut auditores melius, laciliusque animis res percipiant laudabilis quidem est, et in certis quibusdam partibus Oratori necessarius, ut in contentione, et resutatione. Interdum enim rerum pondus disrundi idest amplificatione Iatius explicari ut mens arripiat omnia, neceSSBost'. neque omnia statim paucisque verbis auditores intelligere possunt, ac quadam commentatione egent. Sed stylus ille, qui sustori quodam orationis ambitu circumscribitur, multisque verbis pauca dicit, improbandus est. Hunc multi Asiaticum dixere ab Asiae populis , qui prolixitatem illam habebant in deliciis. Illius exemplum quotidie vides in verbosis illis hominibus, qui tam multis tam pauca dicunt. Hunc porro stylum Asiaticum tu fugies, si sapias. Quid enim tam insulsum est, quam verborum Vel optimorum sonitus inanis, nulla subjecta sententia 2
312쪽
Quo pacto asylus optimu8 facile comparari poterit' n. Tribus, si natura saveat, maxime rebus: primo diligenti, et assidua bonorum librorum Iectione: seeundo prudenti, et haud servili imitatione: tertio recte scribendi exercitatione. Nunc primo de Scriptoribus deligendis pauca dicemus. g. I. De Seriptorum ieetione. Ouinam sunt legendi Seripιores' n. Optimi legendi sunt: nihil nisi optimum pueris proponendum puto, quare ex omnibus latinis nalicisque seriptoribus illi solum eligendi sunt, qui caeteris nitore, elegantia, alii us virtutibus antecellunt. Velim do Latinis delectum habeas. R. Postquam lingua latina ab incunabulis excessit, illam ingressa est aetatem, quae aurea dicitur. Alia deinde seeuta est, quam argenteam dixere; argenteam aenea aetas excepit, quam postea senio viribusque consectam ferrea aetas pene obruit; quod poeta hisce versibus expressi L
aurea prima sata eεt aetas . . . . .
Subiitque argentea proles' Iuro deterior, fulvo pretiosior aere. Tertia post illam suoeessit ahenea Proles de duro est ultima ferro. Quaenam est aurea latinitatis aetas' R. Auream appello quae cum a ciceronis tempori-
313쪽
bus coepisset, idest ab extremis Reipublicae nonianao temporibus ad obilum Augusti pervcnit, vel paullo
post. Hane antecessere, vel ut ita dicam, praecinuero Accius Plautus, et Terentius: qui quamquam anto hoc temporis spatium vixerint, tamen inter aureae aetatis scriptores sunt recensendi. Post hos Marcus
Tullius Cicero, Cornelius Nepos, Crispus Sallustius, C iis Caesar, Τilus Livius, Velleius Paterculus no-
ruere: et inter Poetas Lucretius, Catullus, Virgilius, Horatius Flaccus, Phaedrus, Tibullus, Propertius, Ovidius. Alios etiam haec aetas complectitur, quorum nomina praetermitto, brevitatis gratia: non enim adolescentium studia hos juvare poSSe reor. Quaenam est argentea latinae linguae aetas' R. Post . obitum Augusti, incorrupta illa, quam dixi, latini serm0nis integritas sensim adulterari coepta est, et quasi ex auro in argentum iterum commulari, ut ex Senecae, Fabiique, et aliorum quaerirnoniis liquet: in decrescente illa aetate, sunt inter Oratores, et Rhetores M. Fabius Quintilianus, Plinius Iunior; inter Historicos Suetonius, Tacitus, Iustinus; inter Poetas Lucanus, Persius, Silius Ilvlicus, Iuvenalis, Statius, Martialis, M. Annaeus Se neca: inter Philosophos Plinius Veronensis et L. Annaeus Seneca: et inter Grammatic0s denique Asconius, Λ. Gellius et Macrobius. Ouuenam sunt aliae latinae linguae aetates pn. Λ temporibus Severi Imperatoris auspicari licet aeneam aetatem, quae tandem in serream desiit, postquam variarum gentium irruptione ipsi B0mani laeti sunt barbari: et in hac aetate decrepita . sunt Symmachus, Capella, Sidonius Ap0llinaris, quos omnes tu vitabis summopere, si sapis.
314쪽
Dieas quaeso da Scriptoribus Italisis.
R. Lingua Italica ortum habuit seculo Decimo Tertio, in quo dicemus insantiam ejus sive incunabula extitisse. Hoc declinante Durantes Aligherius
quem linguae gratia Dantem appellarunt sermonis et poesis nostrae parens et conditor vim atque copiam et' splendorem novi Idiomatis mirifice ostendit. Postea ineunte saeculo Decimo Quarto Franciscus Petrarca, vel suavitatem addidit, vel patrium sermonem exquisitis' veneribus miraque dulcedine ditavit. Ioannes Boccaecius hoc tanto praeceptore dignus deinde extitit: sed lato malo elegantiam, et copiam turpissima saepius obscenitate inquinavit. Pari venustate et elegantia Iacobus PaSSavantes, Dominicus Cavalea, Guidus Pisanus, et quis fuit qui nosculos vitae sancti Francisci descripsit, noruere. Historiam quoque Dinus Compagnus, Ioannes, Μatthaeus, et Philippus Villani summa simplicitate et gratia scripsere. Adde Barptholomeum a Sancto concordio robustioris styli sed rudioris auctorem. AngeIus Pandolfinius denique hujus saeculi postremus, neScio quid Tullianum sapit, et mullos supereminet. Saeculo decimo quinto pauci vixere, qui tameucum scriptoribus insequentis saeculi decimi sexti recensentur. Hos intest excelluero Petrus Bembus, Ioannes Casa, Albe lus Lollius, Speronius Speroni, Balthassar . Castilioneus, camillus Portius, Petrus Franciscus Giambullarius , Franciscus SerdonatuS , Georgius Vasarius, Franciscus Guicci ardinius, Be-- nedic 's Varchius, Bernardus Davangatus, Annibal 'Carus, Torquatus Tassus qui omnes solutae Orati nis exempla Optima praebere possunt. In poetarum numero excelluere Angelus Politianus, Iacobus Sa-
315쪽
nazarius, Ludovicus Areostus, Aloysius Alamanniis, Ioannes Oricellarius, et I orquatus Τassus. Saeculo decimo septimo Scriptores maximi non defuere: extitit enim Paulus Segnurus oratorum italicorum facile princeps, Daniel Bartolus, Ssortia Pallavicinus, Arrigus Davita, Franciscus Redius. Ex poetarum numero hac enim aetate multi poesim contaminarunt ) deligemus Gabrielem Chiabreram, quem omnes Pinda
tiunt, Vincentium Filic am, Franciscum Redium, et Benedictum Menginium. Ilos omnes et legere et imitari adolescentes juvabit. Abstineant tamen ab operibus istorum non caSligatis: quod enim moribus . obesse, ingenio prodesse non potest. - S. H. De Seriptorum Delectu.
his omnibus quinam sunt praecipue Seripιο- . ' . res deligendi ' . - . ., R. Eos maxime legere, et imitari oportet, qui 'aurea aetate vixerunt, ac ante omnes Tullium, cae-
. Iesiem in dicendo virum, ut eum Fabius appellat, quique, ut ait idem Fabius, apud posteros id e-- . . . secutus est, ut Cicero jam non hominis nometh, 'sed eloquentiae habeatur Hunc igitur spectemus hoc propositum sit exemplum: ille se profecisse Miat, cui Cicero valde placuerit. 'Quanta vero cura ac religione Sermonis proprie- . tatem observaverit Cicero, satis magno argumenta
erit quod dieam. Fuit eum existimaret inhibere re- . imos, idem esse ac retinere; et ut auriga equos inhi- 'bet, ut cursum sistat, sic etiam remos inhiberi, dum . .
316쪽
sustinentur. Postea vero ex nautis didicit inhiberirem , cum remiges alio navigantes modo, navim ad puppim convertunt. Quod edoctus minime cessandum putavit, donec Atticus, et Varro monerentur, ut in secundo Academi earum Quaestionum libro,
quem oransmiserat, locus ille emendaretur. Quod in esse i indicant haec Tullii verba ad Atticum. - . OHIBERE ulud tuum, quod mihi arriserat, -
- . v. hementer displicet: est enim verbum toιum nauιicum.
Ouumquam id quidem aciebam; sed arbitrabar au- stineri remos . eum inhibere 'eram remiges jussi. O . Id non ει δ ejusmodi, didiei heri eum ad uillam
nos ram in is appellerGur. Non enim sustinem, . sed inlio odo ramigant. Id ab inomn 'in remotis-. oimum fati, luar. facies, ut ita sit in libro quemadmodum' fuit. Dices hoc Idem Varroni, si forte
o. - Quod si vocula una ita laboravit Tullius, nihil' . -mirum, si viro, ni omnium eloquentissimo, ita etiam p opridiatis adeo amanti, omnium doctissimus Varro mi orei libros suos de Lingua Latina: si item omnium sortissimus Iulius Caesar, nec vel eloqueu sia, vel doctrina illis minor futurus, si totum his. se studiis tradidisset, eidem diearet libros suos de Analogia. Qua de re sic Tullius in Bruto . Inooeupationibus ad me ipsum de rutionelasim loquendi aeeuratissime scripsit Caesar .. Quis redo tenendus est in legendis Tullii libris' R. Ducetur initium ab ejus epistolis familiaribus, quas sunt omnino perlegendae, et quarum ad imitationem aliquae componentur. Deinde venietur ad
317쪽
dus dialogos do Amicitia, ei Senectute: tum ad libros de Oratore tres, quorum est exquisitissima latinitas: de Olliciis itidem tres nihilo inferiores. Non omittendus liber de claris Oratoribus, mira jucunditato conditus ob rerum varietatem, et sublimem de Oratoribus omnibus Graecis, Latinisque sententiam, neque is etiam qui Orator inscribitur, quique Ciceronis do oratore persecto judicium continet. His addo elegantissimas ad Atticum epistolas, quae commentariis recentibus illustratae prodierunt. Caetera per otium legere licebit, Tusculanas V. g. Quaestiones de Νatura Deorum; maxime vero istius Orationes in quibus est stylus paulo exaggeratior ornatiorque, qui nempe oratorum proprius est. Quisnam Ciceroni prorimus est ineorrupta Latini sermonis integritate, et elegantia' R. Primum post Ciceronem damus locum Cae- Sari, atque Terentio. Quam praeclare de utroque senserit Tullius , liquet ex his, quae de utroque scripsit. Ac de Terentio quidem sic loquitur ad ADticum . Secutus sum, non dico Caecilium c malus enim auetor Latinitatis est , sed Terentium, cujus bellae propter elegantiam putabantur a C. Laelio
De Caesare vero sic idem in Bruto . Etiam
commentarios quosdam scripsit rerum suarum valde quidem probandos: nudi enim sunt, recti et venusti, omni ornatu orationis, tamquam veste detractarsed dum voluit alios habere parata unde sumerent,
qui Oellent scribere historiam, ineptis gratum for- tusse fuit, qui volunt illa calamistris inurere, sanos quidem homines a seribendo deterruit. . Eodem libro ait, Caesarem fere omnium oratorum ἰoqui
318쪽
elegantissimρ: nee id solum domestiea consuetudine, ut dudum Laeliorum, et Domitiorum familiae: sed ut persteta esset illa bene loquendi laus, multis litteris, et iis quidem reconditis, et.eaequisitis esseeonseeutum. . Cornelius Nepos denique, teste Gellio, Marci Tullii Ciceronis ut qui maxime . amicussamiliarisque suit. De hoc satis sit referre testim ninm, quod do illo Catullus perhibuit . Iusus estinus italorum omne aevum tribus e lieare μαν-tis, doetis jupiter et laboriosis o mundissimo enim ac castissimo orationis genere, inquit Muretus, illis imperatorum excellentium vitae explicantur. Post hos lacteam Livii ubertatem, et immortalem Sallustii volocitatem, pueris in exemplum proponendas .existimo.
Quibus Poetis Latinis praeeipue opera dandast B. Phaedro ac Tibullo, Catullo, Virgilio, Hora
si bona detur opera satis erit: his enim inest quantum res poetica splendoris, dignitatis, ac venustatis habet. Et si ordinem quo poetae legendi sunt, quaeras, asserere non dubitabo ante omnes Iegendum esse Virgilium. Hunc pueri manibus terant, in sinu gestent, atque in deliciis habeant. Primum Bucoli- eis interpretandis operam insumant: memoriae mandent, perpendant, excutiant omnia, postea siet gradus ad Georgicorum libros, absolutissimum poema, deinde ad Aeneidos veniant; ibi ingenium exerceant, op
Tam omnem ponant, nocturna diurnaque manu Versent. In hoc uno velim nostra studia praesertim consistere. Post Virgilium, Horatium Flaccum Lyric rum, Latinorum Oxemplar optimum. Laudabo qui
in deliciis Catullum, et Tibullum habeant, Phae-- drumque mitioris styli auctorem elegantissimum et
319쪽
Ovidium, dummodo caule legatur. Sed in Catullo,
Virgilio et Flacco omnes latinae poesis vires, et veneres pueri facile invenient. De Italieis Scriptoribus dicas, quaeso. R. Equidem cuperem adoleScentes mullam operam pauculis libris impendere: non enim multis parum, sed paucis multum studii dare prodest. Quare primum pueris legendos offerrem vel SS. Patrum vitas a Dominico Cavalca interpretatas, vel Flosculos vitae sancti Francisci, vel Speculum Penitentiae Jacobi Passavantis, vel Guidonis Pisani de Gestis Aeneae librum, posteaque Selectas ex Ioanne Boc- caccio fabulas. Nos Flores commentarii in divinam Aligherii Comoediam a Boccaccio descripti edendos curavimus, dignum lectione librum et amore puerorum, ni nostra nos sallit opinio. Deinde velim Joannis Casae Galateum, et orationes degustarent, et Annibalis Cari ac Torquati Τassi Epistolas: nec non Petri Francisci Gi ambullarii Historiam, et Bernardi DaVan Zati. Denique ex operibus Pauli Segneri Conci0nes quadragesimales, Panegyricos, Christianum in
Sua lego edoctum, et Incredulum non excusabilem. Ex his nos veluti st0rem ci succum delegimus multis abhinc annis in libro cui titulus Prose seelle det P. Segneri, quem typis Νobilianis Pisauri editum studiosis adolescentibus, ut nunc, commendavimus. Ex Danielis Barioli quoque nonnulla excerpsimus, et Pisauri typis mandavimus in usum Tyronum: haec perlegant, hisque addant Asiae et Sinarum historias et SS. Hominum vitas, de quibus antea
Iocuti sumus. Ex numero p0etarum vero, Primo
legendam pueris traderem Aeneidos versionem ab Annibale Caro concinnatam, ut primo quinuo tem-
320쪽
poro amnitatem utriusque poesis cognoscant. Postea Dantis Alipherii comoediam delibandam osserrem, et pulchriora Petrarcae carmina. Denique Politiani, rassi, Areostique poemata expurgata. Hos si pueri assidue perlegant, facile sibi stylum optimum com
DE IMITATIONEO rid est Imitatio δR. Ea est, qua impellimur eum diligenti ratione, ut aliquorum, id est optimorum, similes in diuendo esse
velimus. Imitatio itaque, quam ingeniorum altricem dixerim, nos similes in dicendo optimis emciet, cum nos virtutes illorum omnes in dicendo assequuti erimus. Quod apprime notandum existimo, ne quis in mentem inducat suam rebus similitudinem inesso debere; quod miseram servitutem scriptoribus adduxerit. Si ab optimis scriptoribus tantum virinmet sanguinis habeas, quantum sat est, res tuas pertractabis, ut illi solent: eodem splendore, eadem arte; etiamsi materia et res disserant, et tuae pr priaeque erunt. Quare hoc imitatione primum o tineamus, ut quae optima legimus in optimis, in suo- cum et Sanguinem convortamus; ex quo orit, ut Pari ratione nos quoquo optima sacere possimus, quae nostra non aliena sint. Ego nolim ita perpetuo alienis vestigiis insistere, ut ne latum quidem unguem au deam deserere; sed hoc velim ab imitatione conSequi, ut optimorum ope pari gradu cum illis possim