장음표시 사용
81쪽
que, pertanto, percio, per tu quat eosa, onde, laonde.
Unde disei potest eonjunctionum utriusque tinguae
usus pB. Si quis cupiat usum conjunctionum dignoscere, aureos utriusque sermonis libros assiduo legat , et notet. Νotando enim quae legimus, magis: quam multas. regulas discendo, scribendi Iaudem obtinebimus. A Grammaticis, ut antea dictum est, multa de conjunctionibus scire possumus, quae nunc sunt praetereunda. Νobis enim satis erit in memoriam tyronum
revocare, hasce conjunctiones orationem in unum veluti corpus coagulare, illamque ita Vinctam Vigere. Nulla potest oratio concinnitatem et perspicuitatem assequi, nisi ab his nexibus opportune, et apte vinciatur. Nam ut corpus si laboret articulis, ita oratiosi conjunctionibus laboret inepta est, et obscura. Potestne alia ratione eon eti oratiost B. Potest: cum periodis periodos colligamus per Pronomina, Participia, et Gerundia, a quibus interdum Periodus cum quadam venustate initium sumit in sermone utriusque linguae. Solet enim dici Cogitanti mihi; Inimadvertenti mihi - Pensando io; Considerando io - Ouae eum ita sint; meo ut diaei - Le quali eoae essendo eosi; Oueue esseehe ho detto Veteres Itali scriptores etiam mulla simplicitato et venustate interdum exordium Periodi consequentis faciunt, cum relativo, ex gr: It quale essendo venulo a morte - La quale τω- tu ove sis messa in prattea, etc. Hactenus do his:
nunc de tropis et figuris, quibus oratio illustratur, nobis haud .paucis est traci dum.
82쪽
Postquam de compositione Orationis disseruimus, quia nobis dicendum superest pn. De ornatu sermonis. Νon enim sat est apta periodorum et conjunctionum et numerorum com- positione connectere et fingere, sed ornatu quodam Verborum, et sententiarum recreanda et illustranda oratio est. A eonsueto enim simplicique loquendi genere non numquam dessectere virtus habetur, quae nos a vulgari sermone defendit, et quotidiani semperque eodem modo formati fastidium levat jucunda novitate. Quibus rebus praecipue eaeornatur oratio p. R. Dicemus orationem praecipue exornari tropis, figuris verborum, et sententiarum, et amplificatione. His quasi quibusdam veneribus ac pr0priis luminibus oratio illustrata, ei commodius mentem auditorum
serit, et in asseelus veluti faciliore aditu patefacto cum jucunditate intrat. Quare de iis omnibus breviter dicemus. Quid est Tropus p B. Tropus est verbi, Vel orationis e propria si- gnificatione in alienam immutatio , cum virtute ac dignitate; ut cum dicitur, mulus pro stupido; Vel laterem lavare, pro frustra laborem suscipere, instar Ialorem Iavantis. Ista borro immutatio sive conversio fit cum virtute ac digni late, hoc est ad addendum orationi pondus majoremque illi venustatem, et dignitatem conciliandam. Porro tropus sic appellatur a voce graeca verto; ut ad verbum In
83쪽
Ricordati clie sece it peccar nostro Prender Dio Per scamParue Umana carne at tuo Mirginal chiostro.
Quid animadvertendum est in usu Troporum 'B. Hoc primum; non omnem tropum unicuique Orationis generi convenire, audacioresque a Poetis magis quam ab Historicis et Oratoribus solere usurpari. Est ergo quidam delectus habendus, nec indi- scriminatim in orationem immittendi sunt. Secundo non arte nimioque studio coacervandi sunt, sed apte adhibendi ut non vi, sed sponte venisse Videantur Verecunda, ait Cicero, debet esse translatio, ut de- 'ducta in alienum locum non irruisSe , atque Voluntarie, n0n Vi Venisso videatur. Quod quamvis
praecipuo de metaphora dictum sit, tamen omnibus tropis commodo potest applicari. Quot sunt Tropi'
R. Tropos, quorum alteri Verborum, alteri orationis, sive sententiarum sunt, dicemus esse undecim. Verborum sunt 1. Metaphora, 2. Synecdoche, 3. Metonymis, ε. catachresis, 5. Metalepsis, 6. In tonomasia. Orationis sive sententiarum sunt. 1 IIIε- storia, 2. Ironis, 3. Sareasmus, 4. Hyperbola, β. Periphrasis. Nunc singulos singillatim persequemur.
De Tropis verborum, et primum do Metaphora. Quid est Metaphora Z R. Metaphora, seu Translatio est tropus, quo:Vox aliqua a propria significatione ad alienam transfertur ob similitudinem. Ut cum ait Tullius ad caesarem:
84쪽
Parietes hujus curiae tibi gratias agere stestiunt.
Vox illa gestire, quae est hominis propria, transfertur ad parietem cujus non est propria sed cum quo tamen habet hoc loco quamdam similitudinem et assinitatem. Quomodo sit Metaphora' R. Quatuor praecipua capita Quintilianus enumerat, ad quae omnes Metaphorae comm e possunt
1. Fit Metaphora, cum a re quapiam animata ad rem aliam animatam verbum transferimus: ut cum ait Titus Livius rScipionem a Catone solitum allatrari, . quae VOX allatrari, eum propria sit solius canis, tribuitur tamen homini non inconcinne. Ita Dantes
noster et Bruto coci Cassio neu Interno Mera.
2. Metaphora sit, quum inanima pro alvs inanimis ponuntur, ut habenae pro gubernacula: frenum pro teste: vinolum pro communitate: ut si dicas cum
Tullio; . . hic orationis Dela contrahamus.
Ita Aligherius de Italia loculus dixit;
Che Val, perclih ti racconciasse ii freno Giustiniano, se la sella e vota'
3. Cum inanima transferuntur ad animata; ui eum ipsa civitatis lumina extincta dicuntur in morte praestantium virorum, ut eum ait Catullusto qui sosculus es iuvenculorum.
85쪽
Scipiadas duo fulmina belli. H Petrarca: E due lalgori seco di battaglia Il maggior, e it minor Scipio Africano. 4. Denique praecipuam quamdam venustatem habet, cum rebus inanimis, sensuque carentibus, sensum quemdam animosque, ac veluti xitam damus, ut cum ait Virgilius; . . c
Sio etiam Cicero pro Ligarioz Quid enim tuus ille, Tubero, districtus in acie Pha salica gladius agebat y cujus latus mucro ille petebat 3 qui Sensus erat armorum tuorum 8 Et Dantes noster; Lo hel planeta che ad amar consoria Faceva rider tutio I' oriente.
Quaenam sunt Metaphorae praestantiores' 'R. Quamvis nobis satis est meminisse cum Fabio Metaphoram debere aut vacantem locum occupare, aut si in alienum venerit plus valere eo, quod ex . pellit: tamen praestantiorem eam esse latebimur, quae prompta aptaque similitudine nititur, remque' in actu ostendit. In actu est Metaphora, atque ita Vocatur, eo quod res inanimes aliquid agentes inducat, tamquam animo, et sensu praeditas, ita ut inanimis rebus animam sensumque addere videatur, quod plurimum delectationis assert, ut supra breviter attigimus. Quare praestabit dicero cum Virgilio, et Horatior
Prensantemque uncis manibus capita ardua montis. Et - lapidosos surgere montes - justit.
86쪽
quam vertieem, et esse jussit. Eodem modo praestabit dicero - humeros atlantis duri, - quam juga: et - pallor in ore sedet - quam eSi: et - saaea Usticae cubantis quam positae in valle: et cum
At scelerata jacet sedes tu nocte Prosunda,
quam est. Melius est cum Horatio ita loqui
Amnis . . . doctus iter meΙius et PaluS . . . grave sentit aratrum,
quam amnis commodiore cursu desiuit, et palus jam fertilis OSt. Et ciun Aligherior
Mede Ia terra dove io nata fui.
Siede Pestatera bello e sorte arnese; quam est rDitene dove la montagna face. quam, ubi saeilior ascensus sit. etiam: Guardai in alto e vidi te sue valle
Vestae gia dei raggi det planeta. Cum enim dixit humeros montis splendoro solis quasi veste indutos, vitam quamdam attribuit, quod non esset si dixisset se vidisse juga montis radiim solis illustrata. . g. II. Quid fitandum sit in Metaphora. Quaenam Metaphorae dieuntur nitiosaer n. I. Vitiosae dicuntur Metaphorae illae, quae rei de qua agitur, minimo sunt aptae. Si orator dicat voluerea pennis. remigare, vel uti remigio alarum
87쪽
minus apto dicet: haec enim Melaphora omnino poetica est. Si quis diceret etiam quercus auritas temere secutas Orphea canentem, improprie diceret; dixisse enim par erat audientes quod auritas solius rei poeticae sit. Aequali modo si dicas de Euro,
Eurus Per Siculas equitavit undas
improprie dicas. Quamvis hoc loco inconsiderato plurique notant Horatium: nam non ille dixit, Eurum equitasse per siculas undas, Sed dirum Afrum per urbes Italiae. In verbo equitare imago est potior percurrentis, secunda insidentis in equo. Quaenam igitur alterius similitudinis servanda P Polior certe. Quod si ita res se habet, Lyricorum princeps cursum equitantis, non equum Annibalis, celeritatis significandae gratia igni per taedas currenti et Euro persiculas undas comparavit. Equus uni Annibali concedatur , Velocitatis cursus igni et Euro, et omnia erunt opportunissimo dicta. Ita vitiosum esset in prorsa oratione Balica dicere cum Aligherio;
Per correr miglior acqua alga te veleomai la navi cella dei mio in gegno.
debuerat enim simpliciore modo dici mitius argumentum aggredior.
2. Vitiosae dicuntur Metaph0rae, quae humiliores sunt, sordidaeque, et ab re quapiam abiecta desor-mique desumptae. Tales sunt istae, quas Tullius, et Quintilianus damnant - Stercus eurime Glaucia Saaeeae mundi verrueae idest montes '). Horatius quoque ob eamdem causam notavit versum' illum cujusdam Marci Furii Bibaculii
Iuppiter hybernas cana nive conspuit alpes.
Quid est enim sordidius atquo turpius quam Ue-
88쪽
' taphoram a sputo mutuari 2 Et casa noster iure meriis reprehendit Aligherium quod dixerit.
Colui potet 3. Vitiosae sunt Metaphorae duriores, quod simi- '- litudo rei, a qua desumuntur, dissicile patet; vel lo gius accersitae, quod non omnibus similitudo patet: ut si dicas Syrtim patrimonii, Carybdim bonorum, non omnibus enim liquet voragines esse, quae omnia absorbent. Ita vitiosum esset dicere; Scorrer tutio it zodiaeo degli onorinam non omnibus notum est Zodiacum solis esse annuum cursum, ita ut illa elocutio reddat sententiam hanc liquidam, cursum honorum implevit. Pariter; La calamita sei de' cuor gentili. son omnes enim sciunt virtutem attrahendi larrum magneti inesset nec in promptu est similitudo hominis sibi captantis propria virtute omnium bene olentiam. Sunt qui duriores et audaciores Metaphoras mollire, et mitigare conentur his vel similibus vocabulis in ita, dieam ω- quasi u i ferre Fem diserim απι quod nonnumquam valet: Sed saepius absurditatem auget, scriptorisquo inertiam ostendit. 4. Absurda videtur etiam illa Metaphora, in qua proprius Sermo cum translatione conjungitur: ut si diceres ; Scipiadas, duo sulmina belli in acie equitasse, vel m. Capitolso triumphaSSe. Quid . enim fulmen cum equo et eum triumpho '
89쪽
Batti te penne a volo Che scri ver degnamente Puote Ia penna solo Che su temprata in ciet.
nihil enim volatus cum scriptione inter se commune habent. Vitiose etiam dixeris.
5. Vitiosa et Metaphora est quae sibi non constat, et res omnino dissimiles et contrarias inter se conjungit; ut qui diceret: flumen iugenii animos insiammare. nihil enim inter se conveniunt illumen et stamina. Ita Petrarca noster peccavit in hoo carmine:
Se amore e morte non da qualche stroppio Alla tela novella, μ' ora Ordisco . . Io saro sorse ii mio lavor si dOppio Tra Io stil de' moderni, e i I sermon Prisco, Che paventosamente a dirio ardisc'Iti fino a Roma n' udimi Io scopPio.
Disjunctis enim sunt nimisque dispares inter se Metaphorae istae modo a texendo, modo a -lonitru desumptae. Nam ut Fabius docet,rid in primis est custodiendum, ut quo ex genere caeperis translationis, hoc desinas. Multi enim cum initium a tempestate sumpserint, incendio et ruina finiunt, quae est in- consequentia rerum laedissima. ' - ' 6. Vitiosae habentur et illae, quae res vel nimis exaggerant, Vel nimis altenuant; nam translatum non debet majus esse quam Ies postulet: male ergo diceres tempestatem comessationis, vel eome33atto-
90쪽
nem tempestatis pro tumultu. Nolo enim esse verbum angustius, nec laxius proprio. Bene et pulchre ita vivam dictum est; - E Io biade ondeggiar come fa it mare. Sed malo ei insieete quod angustior esset Metaphora, Ed ilyare ondeggiar come Ie biade. Quare iure merito Tullius Ennium reprehendit quod dixisset, Coeli ingentes fornices. Angustior enim etsi a similitudine deducta haec metaphora est. T. Non sunt denique Metaphorae ita producendae, ut Allegoriae fiant: hoc magnum quoque vitium erit: nam scriptorem in nugas sacile ducent. Sed de his hactenus.
De Symedoche. Quid est Syneedoehe, et quot modis iit 'R. Syneedoche, quae et Intellectio dicitur a latinis, est tropus apud Oratores aeque atque Poetas valde usitatus, et tritus. Fit autem octo modis. l. Cum pars ponitur pro toto V. g. mucro proenae; tectum pro domo; puppis vel earina Pr& n si integra: ita Virgilius Aeneid. 2.
Non anni domuere decem, non mille earinae.
Est autem earina ima' pars navis. Sic etiam hominis anima saepe usurpatur pro homine ipso. Ita Tullius: