De Romae veteris muris atque portis

51쪽

- 47 s pulcrum eius fumiliae. Sed porta Romana instituta ost o Romulo in simo cliso I ictoriae, qui locus gradibus in quadram formatus est. Appellata autem Romana a Sabinis praecipue, quod ea proxime aditus erat Romam. Iam in hune modum conclusum est: Domus Valerii modo in Palatio, modo in Velia dieitur suisse, simul autem propter templum Victoriae. IIaec Victoriae aedes fuit in clivo, qui inde Vict0riae appellabatur et in eodem clivo porta quoque suit R0mana. Quam portam quum eX aliis locis, ubi Velabro propinqua dicitur, certum sit in latere occidentali Palatii suisse, apparet Veliam, quae soro immineret, in septemtrionali montis angulo fuisse. Λd hoc iuxta portam Romanam fuerunt sepulcra Cinciorum, et quum ex Plutarcho qua est. Rom. 79.) constet, Fabricios quoque et Valerios apud forum sepultus csSe, credibile est, ad Statuas Cilicias horum quoque sepulcra suisse. Iam Vero scimus

Plutarcho iterum teste Popl. 23.), Valerium Popili colam

Sepultum eSSe παρα τὴν καλουμένην Ουελίαν : quare vel hinc necesse est in illa Palatii parte suisse Veliam. Quidquid horum alligeris, ulcus est, neque ulla medicinae

nisi in serro spes. Primum enim non animadversum est , arronem apud Asconium nominare II. Valerium Corvum, ut videtur) , cui aedes datae sint in Palatio, non P. Valerium Poplicolam; neque huic locum datum esse aedificandae domui,

quia saepius vicerat, sed ad compensandum domus destructae damnum: tum vero Valerium Λntiatem, levissimae auctori latis scriptorem suspectaeque etiam apud Veteres fidei, narrare nescio quem Valeri uni IIaximum, cui de Poplicolae foribus sabulam afflixit. Tertium demum, cui datae Sint publice aedes, Poplicolam addit Λs conius, non cui in Palatio datus sit locus, sed sub Velia. - Deinde quod attinet ad aedem Victoriae, quam sub Velia fuisse scribit conius, malim equidem in Garalonii pedibus ire sententiam, ex Livii et Plutarchi

auctoritate corrigendum esse: ubi nunc aedes Vicaepolae est. Nam licet Vicae polae notionem ac numen cognatum fuisse Victoriae vel inde colligas, quod Cicero de leg. II, 1 I. a vincendo et potiundo nomen derivat, tamen ipsam cum Victoria

commutatam et eodem nomine cullam esse n0n est credibile,

52쪽

- 48 sed a Romanorum circa sacra superstitione alienissimum. Sed ut mutaverit nomen Λsconius et pro sacello Vicaepotae posuerit aedem Victoriae; ne tum quidem hanc aedem ad clivum Victoriae quidquam attinere certissimum est. Qui quidem clivus cognominatus est ab aede Vict0riae, quae in ipso fuit Palatii vertice , Vetustissimo illo delubro, quod ante Urbem conditam ibi fuisse serebatur, ab Λrcadibus institutum. Dionys. I, 32.

τες, θυσίας καὶ ταυry κατεστήσαντο διετησίους, ας καὶ

Postumio dedicatum Liv. X, 33. 3, in quo primum Magna

IInter posita est. Liv. XXIX, 14. iri aedem Victoriae, quae est in Palatio, pertulere dcum . , atque hic dedicata a II. Porcio Calone Victoriae Virginis aedicula, XXXV, 9.: prope aedem Victoriae. Non igitur clivus Victoriae a sacello in inlima parte sito cognominatus suit, quod dubito an in ullo sit factum , sed a templo in alto monte posito , quo ducebat; ul a Capit ilio clivus Capitolinus, a Salutis templo clivus Salutis, a IIariis clivus IIartis. Sola restant sepulcra Cinciorum, quae vidimus dici ad portam Romanam suisse. Quod si verum esset, nihil lamen ad nos pertinere dicerem; quid enim causae est, cur in eodem, quo Valeriorum, loco ponunturr Nunc autem et iii Festi verbis graviter erratum est, qui diserte negat, portam Romanam ad Statuas Cincias suisse. Consuevisse ait populum, eum locum, ubi ex epistylio defluat aqua, quem antiqui vocarint Statuas Cincias, appellare portam Romanam; eam vero illo loco non esse, sed institutam a Romulo in limo clivo Victoriae. Iam nihil esse reliquum, quo si elus in summo monte Veliam fuisse aliquis dicat, et lotam hanc opinionem corruisse video, ut claro

appareat, appellari hoc nomine illud iugum, quod ab arcu I iii

Esquilias versus porrigitur. Iu quo tamen ne erres, animad-Vertendum est, eam iugi partem, qua ad sori planitiem Sacra via descendere incipit, nunquam Veliam dici, sed summam Sacram viam, Veliae n0mine reliquae parti relicto.

53쪽

DL ponTA IIUGIOMs ΕΤ PORTA ROMΛΝLLA. Haec, ut pedetentim et gradatim ad ipsam rem esset accessus , praemittenda sunt visa: nunc redeamus ad illud, unde divertimus, ut portarum situm definiamus. Λpparet autem, utiliter illa, quamvis copi e , esse disputata, siquidem quibus locis fuerint portae ipsa iam res declarat et inepta Italorum

somnia tenuem evanescunt in auram. De quibus generatim atque universe dicam, Vix digna eSse, quae commemorentur.

Λpud Lucium Faunum, Fulvium Ursinum, Gamuccium, Mart i anum, Pan vinium Ουδὶν υγιες. Dona

lus alteram tamen portam, Mugoniam, recte constituit. Nar dinus rationibus perperam institutis eo pervenit, ut portam Mugoniam eandem fuisse opinaretur, quam Romanam ; hanc tamen suo loco posuit. Itaque utriusque portae Situs, quamquam non ab eodem viro, recte suit constitulus, nec magni operis erat, conciliatis amborum sententiis verum iuvenire. Sed Nib-byus , qui erat eius de Nova via error, non poterat emergere

ad lucem: itaque portam Mugoniam inter aedes S. Theodori et S. Anastasiae fuisse affirmavit. Cui opinioni quamquam Dionysius II, b0.) aperte adversabatur, lamen aequum est visum , Graeco scriptori licet XXII annos Romae degerit) nullam esse contra Livium et Solinum fidem. Sequebatur autem inde necessario portam Romanam in septemtrionali montis latere suisse. Ita Caninam quoque statuisse, non est quod miremur, et videtur haec esse hodie communis Italorum sententia. - Multo rectius de situ portarum statuit Sachsius μ', vir diligentissimus, cui colla lis inter se, quae Veteres ScriptoreStradunt, et prudenter perpensis non poterat esse dubium, quibus regionibus fuerint; nisi locorum ipse ignarus certius quidquam affrinare non ausus est. Bun senius de Mugonia probabiliter dixit, suisse eam versus arcum Tili ,,nach dein Titus-bogen hin. t. III. Λ. p. 83.): de Romanula tacet; nam quae in primo volumine de portis R0muli scripta sunt p. 144.), ea partim obscura sunt, partim salsa. Λmbros chius denique,

54쪽

- 50 -- quum de Sacrae viae l0ngitudine et de clivo Victoriae non recto statuisset, non poterat veros agnoscere ad Palatium aditus: qua vero regione utraque fuerit portu recte indicavit.

Primum igitur dicam de porta Mugi o n i s , quae bis nominatur a Varrone, L. L. V, 34. p. l64 Sp. Pro toron intra muros rideo portus dici: in Palatio Mucionis ) etc. ld. ap. Non. Nil, 5 l. p. 53l Merc. p. 363 Geri. An um in Polutio ad portam Muxionis socundum viam sub sinistru ε 3. Eadem Mugionia dicitur a Paul. Dia c. p. l44 Miis. Munionia porta Romae dicta est a Mug io quodum, qui eidem tuendae praefuit. , M u go n i a apud Sol in. I, 24. Torquinius

Priscus ud Muxonium portum Supra Summam Novam Diam.

apud Dionys. ll, 50. Mυκωνίδες Πυλαι. Caesarum ne lateiluum princeps ea ad Palatium osset aditus, mutulo nomine ilio obatur V e t n s porta Palatii, ut docet comparatio veterum scriptorum. Λd eam insectatilibus Sabinis fugisse Romanos Iunia erat. Ibi v. I, 12. confossim Itomana in linutur noles δε-suque est ad Veserem portum Palatii. atque hic templum Iovi

Inde petens dextram: Porta ost, ait, ista Palati Dic Stulor, hoc olim condita Roma loco est. idimus autem in summa Sacra via positam fuisse statuam equestrem Cloeliae Liv. ll, 13. Dionys. V, 35. Plutarch. Popl. I9.) et eandem fuisse contra aedem Iovis Statoris

4 l) Mucionis ilixit in ore prisco pro Mugionis, ut Cermalum habes pro Germata et similia. vid. Schneider, Ausuhri. Lat. Gramma I. l. p. 23l sqq. cons. Mulier, Etrush. I. p. 2i, J. et Plutarcia. uua est. lloni. 51. καὶ τὰ κ προς ro I si γίνειαν ἴχει πιηρ αὐτοῖς ο hi γὰρ in storei ro τῶ γ ἄμιια κ. g. λ. - l e ori lue nominis dissentiunt Grammatici. Iurro a mugitu derivat, Festus, si Paulo fides, a Mugio quodam sat oportuit saltem Mugionem esse). L quidem de his et similibus utcuitque erit existimatum, haud in magno ponam discrimine. 42) So linus, quum dicit l, 23. : Ancus Marcius in summa Sacra via, ubi aedes Larum, eund emue locum intelligat, an diversos uterque nuctores secutus sit, allii mare non ausi in : nisi ad summam Sacram viam uterque locus portinet. Livium et Solinum antea vidimus prope templum Statoris ponere donium Tarquinii Prisci.

55쪽

Plin. XXXIV, 6, 13.) ; quare necesse hoc ipsum templum

propter summam Sacram viam fuisse Cuius rei insuper testem habemus Plutarchum, Cic. U. εκάλει τέ ν συγκλιχον εἰς τὰ του Στησίου Λιος ἱερον, o Στατ Mota 'Pωμαῖοι καλουων, ἱδρυ ενον ἐν α ρχὴ τῆς ἱερ&ς οδου 7rους TO LIαλατιον ινιυντ ων. quam enim dicit Plutarchus cessi; ν τῆς ἱερας od&υ, ea est summa Sacra via, ubi eius erat exitus. Verba ras ἰς et o IIαλατιον ανιυντων significant: qua ascenditur in Palatium '.

Hic igitur fuit porta Mugionis, et quod principio posuimus, ibi

quaerendas Γrbis antiquissimae portas, ubi naturales essent ad montem accessus, ei praecepto iam satisfactum videmus. Nam prope ut cum Titi unicus est in septemtrionali latere ad illis; eum dico, qua nunc ascenditur ad aedem S. Bonaventurae cubi, illa Spada, hodie Milis). Inde ad forum usque mon S praeruptior acces,usque dissicilis; nisi credas quod Λmbroschius voluit, p. ll6.), Romulum scalis ascendere in Urbem maluisse. Portae I o in a ii ii l a e , ita qui in Varroni appellatur, Festo It o in a n a, rarior est mentio, ita tamen, ut vel sic , quo l0cosuerit, minime sit obscurum. Primum Varro inter portas, quae intra muros Sint, Secundo eam nominat loco. L. L. V, 34. p. Ii,q.: Alterum Iom ulum, ab Roma dictam , quae habet gradus in Naralia ad Voluptae sacellum. Olim auim adversum est, portam in Palatii radicibus sitam non potuisse habere gradus in Navalia, longe a Palatio distantia; neque vero potuit intra muros esse ea, quae iuncia Navalibus esset, ipsis ad Tiberim extra urbem patentibus. Caeterum, quidquid meliorum librorum est, non agnoscunt nomen, Sed in plerisque est No alia, unde certissima coniectura emendavit Scaliger: in Nova Dia, quod iure recepit Mulierus. Ipse enim Varro L. L. VI, 3. p. 205. , quem sucum iam antea laudatum iterum ponam, eo pertinuisse Novam Viam auctor est. Hoc sacrificium si in Velabro, qua in Novam viam emitur, ut aiunt quidam, ad Se-

43) uirati sunt hoc dic eiuli genus B u n s e n i u s t. III. A. p. 79. 3 et Ambros chius p. li4.3; eum enim exitum potius esse vino Palatium petentibus. Scilicet cui ascensuro in Palatium circa arcum Titi caput Sacrae viae esset, eum necesse est venisse a parte amphitheatri, non ipsa Sacra Via.

56쪽

ilibus sacerdotes: qui utorque locus extra urbem antiquum

fuit, non long c a porta Immunum, de qua in priore libro diti. Leeedit denique Festi locus p. 262. , ubi in limo clivo Victoriae eam portam a Romulo institulam dici vidimus. idem Festus p. 26: . aliud olim portae nomen fuisse docet; sed in ipso

nominis loco lacuna est. Iam etiamsi minus curiose locum demonstrasset Varro, lamen ibi ponenda foret, qua ingenio loci aditus ad montoni datur. Est autem in hac quoque Palatii regione unicus aditus is, ubi Nardinus, diibbyus et Canina portam Mugionis esse Voluerunt, haud procul ab aede S. Theodori. vorsus aedem S. Λnastasiae. Quem ipsum locum Varro significat; contra enim fuit Velabrum, quod testatur aedes S. Georgii in Vesubro cognominata, atque bie in ipso Velabri exitu, prope portam Romanulam sacra illa lieri solita scribit. -- Hic igitur fuit et clivus Victoriae, cuius in infima parte portam institutam legimus. Templum Victoriae in qua Palatii parte fuerit traditum non est; sed tamen fieri vix potest, quin ea regione fuerit, quae ad Mentinum montem con Versa esl, et fortasse non inepte eo reseretur Victoria

Germaniciana, quam in his locis Nolitia nominat. Novae Viae, quae ad portam usque pertinebat, situs inferior porta fuisse videtur, quare suit ante clivum, quemadmodum Festus narrat, locus in quadram sol malus, cuius in tribus lateribus gradus essent in viam. Hinc et Varro dixit habere portam gradus in Nova via. - Postremo huc special Ta ci l i locus, pii Othonem in his locis, per clivum nimirum Victoriae, o Pa talio descendisse narrat Hi st. I. 27.: per Tiberianam domum in Celserum, inde ad Miliarium aureum sub aedem Saturni.

Fuisse enim domum Tiberianam in hoc moniis latere inde apparci, quod Vitellius ex illa incendium Capitolii prospexit. Sue ton. Vitelh I5. cum et proelium ei incendium e Tiboriuna prospiceret domo inter opulas. Praeter has tertiam suisse urbis Palatinae portam dubium videri non potest, nisi quod nihil de ea proditum legimus; nam

quod Trigoni am nescio quam narrant topographi Festique editores, hoc nomen unde petitum Sit, lateor me nescire. Ni-

57쪽

- 53 mirum corruptum est nomen Mugoniae. Credibile autem est, tertiam portam suisse circa meridianum moralis angulum, ubi Septigonium exstruxit Severus; mox addito Caelio monte, quum haud procul institueretur porta Capena, priorem esse desiisse. Id, puto, causae suit Pi alio, ut in ipso Palatio antiqui ,- rem portam Capenam fuisse existimaret. DE PORΤΛ IANUALI.Λb Urbe condita ad Servii Tullii aetatem quoties quibusque m0dis auctus et amplificatus sit ambitus, varie a scriptoribus traditur. Primum enim Romulus in monte Saturnio, qui postea Capitolinus, asylum aperuisse, deinde instante cum Sabinis bello et hunc montem et Λventitium munivisse narratur

Di inys. II, 15. 37.); arcem Cupitolinam deinde proditione Tarpeiae Virginis quae vulgaris est suma) tu Tatii potestatem

venisse. Ex harum tenebris sabularum vix quisquaui .ad lucem emerget; hic autem totam de iis quaestionem omittere licet, quum sponte intelligatur, re ipsa incerta et sabulosa, nihil nos

quidquam de rei ratione modoque scire posse. Possem lacere de eo quoque temp0re, quum pace inter Romanos et Sabinos facta aut una ambas gentes urbs complectebatur, aut, quod aliis vi Sum est, Separatae utrorumque urbes iuxta colebatitur; nisi illius adlatis porta fuisse diceretur, quam tertiam intra muros se

nosse ait Varro. Is enim postquam de Mugionis porta et no- mauula dixit, ita pergit: Tertia est Iunualis, dicta ub Iano, et ideo ibi positum Iani signum et Dis institutum a Pompilio, ut escribit in Annalibus Piso, ut Sit operta semper, nisi quum bellum sit nusquam. Vides, Ianualem portam diei nobilissimum illud laui Bisi 0utis templum, quod ad Varronis aetatem bis lantum clausum esse meminerant nomani. I e quo Plui. Num.19. Εστι δε αυr0υ καὶ νεως ἐν 'Pi ;/ις disti P0ς, δν π0λεl 0υπυλν7ν καλουσι. cf. de fort. nom. 9. Neque aliter Virg. Λen. VII, 607. Sunt geminae belli portae . et i, 294. Claudi tu belli portae. Narrat Servius ad hunc locum et XII, 198. esse quosdam, qui factum a Romulo et Tatio templum perhibeant, sed a Numa diculum et Piso apud Varronem auctor eSt, et pariter traduut Livius et Pli ut iis. Positum fuit ibi Iaui signum

58쪽

- 54 Bisrontis, altero orientem, altero Vultu occidentem Solem prospiciens. Testis est et Ovidius Fas t. I, 139. , ubi Ianus: Sic ego prospicio coelestis ianitor aulae Eoas partes Hesperiasque simul.

et qui copiosior hac de re, Procop. Beli. Goth. I, 25. o δὲ

προς δυυντα ψ λιον τετραπται. θυραι τε χαλκαῖ ετ' ἐκατερροπροσθοι ν εἰσὶν κ . T. λ. Igitur quum gemini essent vultus geminaeque templi portae, ipse Ianus Geminus appellabalur, leste locupletissimo Varrone 'D L. L. V, 32. p. 156 Sp.: Lautolae a iurando, quod ibi ad Ianum Geminum aquae caldaefuerunt. Cui subscribunt Plin. XXXIV, 7, 16. Ianus G minus a Numa rege dicatus. cf. X III, 3, 13. Iul. Cap. Gord. III. 26. verto Iano Gemino. Oros. IV, I 2. porta Iani Gemini clausu. De loco templi si quaeris, audi Livium I, 19.: Ianum ad in simum A Gilolum indicem pacis bellique fecit Numa). Quare, quum eadem fuerit p0rta secundum Varronem, qu0d templum, si sciamus, qui locus Argiletum appellatus Sit, poterimus tertiae vetustate portae situm probabiliter desilire. Ecce autem eximia benignitate de Λrgileto certiores

nos facit Servius, qui ad Virg. Λen. VII, 607. iii hunc

modum scribit: Sacrarium hoc Numa Pompilius fecerut circa imum Ar iletum, iuxta theatrum Marcelli, quod fuit in duobus brevissimis templis. Duobus autem propter Ianum Imrontem. Postea captis Faliscis, civitate Tusciae, inventum t44) Hunc Varronis Geminum Ianum non mirum est adeo Saelisiosuisse incommodum, ut contenderet corrigendum ad Iamum Putrinum t. I. p. 127.). Pariter Plinium caeterosque emendemus necesse est. Scilicet haec est omnium optima ratio, ut si quid in libris veterum non congruat cum tua opinione, scriptorum seu lentias iugules, verba genuina extrudas , reponas id , tibi quod commodum sit. Caeterum apud illum de Iano meri errores ; maxime tamen miroe, quo argumento Plinium XXXIlI, 3, l3. Nola aeris fuit ei altera purio Ianus Geminus, Pae a Dtera rostrum navis etc. de duplici porta loqui dicat, quum notam acris Romani geminum Iani caput luisse vel pueri Sciant.

59쪽

simulacrum Iuni cum frontibus quatuor. Unde quod Numa instituerat translatum est ad forum Transitorium et quatuor portarum unum templum eSt institutum. In his quamquam sol tasse reprehendes, quod captis Faleriis Ianus quadrifrons ius oro Transitorio dicitur positus, quem Domitianus demum dedicavit, ipsius fori Transitorii auctor; tamen meritas viro optimo habebis gratias, quod apertissime locum Λrgileti demonstravit, ad theatrum Marcelli, quod eX parte etianitium SuperStes est. Sed lamen miror, quum Ianus ibidem fuisse dicatur, quilieri possit, ut idem in foro Romano luerit, quod a theatro Marcelli toto Capitolio interiacente diremtum est. An in foro suisse negemus 3 Eu libi testem Proco pium l. l. εχει δε τον ναον ἐν τῆ cir0ρα ς/0ὼ του βουλευτζοίου, ολ γον υπερσαντι τατρια Φατα. ου rob γάρ οἱ 'I Jιαῖοι τας Moίρας νενομDασι κ αλεia . quocum compara D i o nem C ass. LXXIII, 13. quide Didio Iulia uo: ἐπειδn Dρος τὼ συνεδριον ῆλθε και Tω

Cum tot sint Iuni, cur Aiax SacratuX tu uno,

Ilio tibi iuncta foris i mpla duobus habos quem ne sorte credas innuere forum O litorium et Piscurium, cf. Se ne c. Λpo colo c. p. 396 i luti primus inimi rogat ur sententiam Ianus paler - qui Semper videt Eltta Proos αι καὶ ore σω. Is multa diserte, qu0d in foro vivat, dixit etc. Postremo Schol. Crii l. ad Ilor. Sat. II, 3, 18. Iuni autem Statuae cl) tres erant: una in ingressu fori, aliora in medio, ubi erat eius templum, prope basilicam Paulli, Dei pro Nostris. huc concurrebant et potissimum suuS Stationes habebuntio erutoros, alii ad reddondum foenus, alii ad accipiendum. Tertia autem statua erat ad exitum fori. cf. ad

epist. I, I, 54. 20, l. Qui quamquam de Ianis sori Romani

mirifice erravit, pro perviis transitionibus statuas suisse opinatus, tamen memorabile est, quod ad Ianum medium templum dei suisse mouet. - laue ergo in foro Romano Iulius Geminus, idemque ad theatrum Marcelli Λu ibi vero Ianus a Numa dedicatus, in foro alius nescio qui 3 Innuo in foro lanus Bi-

60쪽

- 56 frons, neque alterum eius in Urbe simulacrum. Ovid. l. l. Cum tot sint Iani, cur Stas Sacratus in uno Z II ira sunt: nisi sorte erravit de Λrgileto Servius, atque, ut sit, una re salso tradita atram uv. dd. animis caliginem offudit. Λtque ita esse, dignissimum si de auctorem II artialem exhibeam, qui tribus locis exoptatissimis Λrgileti mentionem fecit. Primum is librum suum, ne scrinia tuta linquat, dehortans ita Sermonem instituit l, 3. :Arg il lanas mavis habitare tabernas, Cum tibi, pars e liber, scrinia noStra vacent pex quo nihil lamen discimus, nisi in Argileto fuisse eam labernam, ubi Venales prostarent epigrammata poetae. Bene igitur lactum est, quod alio in loco disertior suit, ubi Lupercum quendam, qui ab ipso libellum petierat, emere eum in taberna

Quod quaeris, propius petas licebit.

Argi nempe solos subire letum rContra Caesaris est forum taberna

Scriptis postibus hinc et inde totis,

Omnes ut cito perlog aS POctas. Illinc me peto, ne rGeS, Alrectum; mc nomen dominus gerit tabernae. Tertium locum mox addam poStquam praemisero quartum, in

quo Λrgileti quidem nomen non eSt, Sed eadem Significatur taberna. I, 2, 5.:

Ne tamen ignores, ubi sim venalis, et erres Urbe vagus tota, me duce tutus eris:

Libertum docti Lucensis quaere Secundum Limina post Pacis Palladiumque forum. Iam certissimum est, sorum Nervae sive Transitorium, quod a templo Minervae Palladium dicitur poetae, templumque Pacis et Caesaris forum in iisdem regionibus sibi fuisse vicina, unde eandem dici labernam apparet. Neque id tibi offensae sit, quod in priore epigrammate librarius appellatur Λtrectus, in hoc Secundus : scilicet vocabatur libertus ille Secundus Alrectus. Cuius taberna quum suerit post sorum Nervae et templum Pacis,

necesse est ibi Argiletum quoque suisse. Quod quum vel sic