Artis veterinariae sive mvlomedicinae libri qvatvor

61쪽

doloribus. Dolorem ventris in jumantis V terinorum imperitia putat facile posse curari, quod grave, nescit: & ex ventositate vel constipatione vitium, torsiones vocant & i teriorum incisiones, quibus aut praeeant tiones anicularum more, aut aliquod quasi physicum remedium adferre conantur. Cum

quid enim intrinsecus jumentis dolere inceperit, statim se allidunt & volutant, & s lius ventris creditur esse causa, eum plures& dissiciles sint passiones, ex quibus dolor &volutatio illa contingit. & nisi singulis pro

eausarum genere competens medicina subvenerit, sanitas redire non poterit. Essic citer autem curare potest nemo, nisi qui i tern rum aegritudinum signa rationesque co-zn0 verit. De aqualiculo, i. e. stomacho. CAP. XL. Primum veuter ipse, qui aqualiculus nominatur, totius corporis obtinet dominatum, in cujus capacitate cibus potioquo miscetur, ac per digestionem naturali caloro decoctus, separatis hamoribus, partem Rd substantiam membrorum convertit in sanguinem, & partem in urinas resolvit, parte

que secum trahit in stercora. Quod si loca illa praestrictio longi temporis vitiaverit, im

62쪽

58 VEGETII LIB. I.

testinorum dolor, & corruptio digestionis ne cessario sequitur. Nam pars humoriS coagula fur ex frigore, & sit conglutinosa in praecordiis, atque in intestinorum partibus, quae ducuntur ab aqualiculo usque ad colum, quod appellatur enteron, retinetur & haeret, quod Latine jejunum dicitur, per quod in colum humor pessimus transit, & interclusione sua

cibum non patitur ad interiores partes more solito pervenire. Hinc etiam tortura & extensio ventris dolorque cum magno periculo generatur: quae passio Graece emphragma, Latine praeoccupatio dicitur. De colo se coli dolore. CAP. XLI. Exoritur & alia cassa doloris asperior, quae Graece chordapsos appellatur, cum praeclusa intestina viscerum vento sumove se urgente colligant, usque eo, ut a,1aam, & cibum, & stercus animalia etiam

interdum revomere cogantur. Praeterea ad

similitudinem hominum propter insationis injuriam, coli quoque dolore vexantur, propter quam necessitatem animalia diverse vellementerque volvendo rumpuntur, quod curari jam non potest, & ideo moriuntur.

Cura longanonis ilei.

CAP. XLII. Ilei quoque vitia ex perfri-

63쪽

ctione hujusmodi humoris nascuntur: qui cum intestina majora & praecluserit, & in

eorum sinibus stercora coeperit detinere: prohibet illa ad cataclilytum longanonis decurrere Longanon autem intestinum vocatur, per quod stercus egeritur) tunc venter cra sus x et praeclusione ipsa intra viscera incres.cit, ac sibimet dolores morsusque excitat vehementes, ex quo jumenta se projiciunt ac volutant, eXtensisque pedibus calcitrant. sed per impatientiam se saepe jam lactando ventus increscit, & mixtus stercori usqhae ad intestina descendit, nec jam, ut supra, rumpitur, sed jumento, quod in vitium, qui Ileos vocatur ex eo, quod intestina locis suis ex Clusa, animal quasi elices lacore faciunt) i

ciderit, ea valetudo periculosa est, nisi cum Celeritate subveneris. Hujusmodi autem sunt adhibenda remedia: A qua calida renes animalis diutissime lamentabis, foenumque cum calida, ut vapor magis penetret, Dequenter

apponis , post ciliciis diligenter absterges, oleum vetus & picem liquidam, & oleum Iaurinum misces, calefacies, & diutissime perfricabis, ita & testiculos ejus perunges, &in puriculas calidum medicamen infundes.

Tam diu autem Dicabitur, ut sudare incipiat

64쪽

VEGETII LIB. I.

& ventum emittere, ex quo spes ostenditur sanitatis. Quod loco calido statues, ac sagis cooperies diligenter, hanc daturus quot die potionem, Piperis grana quinquaginta, Petroselinum quantam quatuor digiti comprehendunt , cimini Alexandrini tantundem, eimini quoque Africani tantundem, semen pii, murram, nepitam, trixagidem, aequis ponderibus, quibus ad dimidiam omnium

partem nitrum admiscere te convenit. Quae omnia bene trita ex vino calido & oleo a

quis ponderibus, & inelle, quantum satis su rit, dabis. Haec autem potio & calefacit, &ventrem resolvit. Quod remedium si tardius subvenerit, saccellos cum sursure calentes per totum dorsum & renes animalis imponis.

Clysteri bis etiam sx aqua calida & oleo, quod cum sale & melle Afro, & nitro, ovoque miscebis, & ita ventre laxato, & stercora omittuntur & ventus. Quod si clyster defuerit, sal bene fritum & mel coques, pastillosque longos & duros facies, & in anum jumenti interius immittes. Quae res omnem spurcitiem humoris intus stantem abstrahit,& ad sanitatem perducit, nec est aliud, quod magis vale t subvenire.

65쪽

Causae , curae strophi. CAP. XLIII. Sunt animalia, quibus assidue ventris impendit dolor, qui strophus appellatur , & hac ratione concipitur. Inte dum sudor animalium vel nimio cursu, vel labore pronueris, in internis resideb intra ventris intestinorumque compaginem, qui punctiones doloresque praestat interius. & cum totum a labore cessaverit, ac refrixerit corpus animalis, cessat & dolor. Sed cum a labora calefieri coeperit, rursus exoritur, &ideo strophus vocatur. ΠZm frequenter volutatur, & cum surrexerit, terram pedibus tundit. & interdum terram quasi manducare conatur, & jacens videtur quasi pusillum requiescere, & surgens citius ambulare se eo-git. Sed ex hac injuria frequenter volutando ventum sibi nutrit intrinsecus, & fit tympanites, ex quo & jumentum rumpitur, &praesens vitae periculum consequitur. Quod vitium si in perpetuum auferre volueris, Paracentesim facies sic: quatuor digitis sub umbilico veretrum versus, medio climate Ventris sagittam injicies, ut non solum cutem, Verum etiam peritonaeum ipsum aperias. Peritonaeum enim dicitur membrana, quae intestina omnia continet. Ad mensuram Ru-

66쪽

tem cum magna cautela peritonaeum aperies, ne intestina laedas, & praesens discrimen inseras. Post exemta sagitta subjicies fistulam centimalem, quam mutomedici portare consueverunt, minutis soraminibus multisque pertusam, per quam foras humor emanat, quem suscipies in vase, & invenies limpido lotio similem, tolles vero non minus sextario. Haec cura etiam illa animalia sanabit, quae vel stupida vel macra sunt ex coactione longi temporis, quibus nitrum diligenter cribratum in hordeum debes aspe gere, quod omnes asperrimos humores &spurcitias corporis purgat. Sed strophosis dabis potionem superius declaratam plurimis diebus. Etiam acopo termantico renes eorum, totumque corpus perunges, & diebus aliquot a pluribus lacies confricari. Ad ultramum renibus eorum causticum induces, &sic revoces ad laborem. De lumbricis cossis , tineis se pediculis. CAP. XLIV. Intolerabilem dolorem intestinis inserunt lumbrici, vermes & tineolae, quas alii pediculos appellant. Nam coagula & aqualiculum intus erodunt & vulne ra laciunt. ex qua necessitate animalia maerescunt, & coriaginosa fiunt, & sine sebre

67쪽

ARTIS VENERIN. SIVE MI LOM. 63

non erunt, & celeriter moriuntur. Hujus. modi passionis signum est, cum invenitur humor in ano fabae coctae similis: est namque sanies ex illis vulneribus, quae bestiolae intrinsecus fecerunt. Jejuna animalia ex hac necessitate vehementius torquentur. Nam cum his deest cibus, magis vitalia consumuntur a vermibus: Hi non sunt innati, & tamen per dolorem se volutant, & in spinam

se projiciunt, & caput sibi intra pedes mittunt, & ottendunt doloris sui locum, denti bus ilia sibi quasi scalpunt, & rodunt nonnunquam lumbos, & caudam parietibus confricant. Cum ista signa Ostendere coeperint,& crebro clamare, hoc est, vehementer hinnire, scias eos jam morti esse vicinos. Quibus adhibetur ista curatio. olei viridis &amari sextarios 2, lasciculum absinthii Pontici concoques: praeterea nasturtii seminis, tantonici, coriandri seminis, radicum seminis, sinopidis Pontici uncias singulas, mir-tis & foenigraeci selibram : haec infusa &docoeta in oleo illo facies permaΠere, EX quo heminam olei, & aquae tepidae heminam dimidiam per cornu dabis. quae VirtuS medicamentorum, & lenitas olei, animalia ipsa

intus occidit, & foras ejicit. Ex qua potione

68쪽

s per multos dies acceperit, permixto nitro tunso & castoreo, omnes lumbricos & tineolas & vermes discludit a corpore, & cum stercore ejicit, & restituit sanitalom. Alix potio ad lumbricos, tineolas & cossos: Sa tonici, absinthii Pontici pulveris, lupini crudi, seminis nasturtii, scobis cornu cervini, seminis radicum uncias ternas, sinopidis Pontici pastillos tres, pollinis ervi uncias 3, vini austeri sextarios tres, olei Hispani sextarium unum, opopanacis unciam I, seminis cortinandri heminam: haec omnla diligenter trita

decoques, & quotidie jejunis heminas sing

las dabis. De eiusteriis ad curam lumbricorum ,

nearum.

CAP. XLV. Sed quia pestes ipsae saepius

ad coagula se conserunt, & potio, quae peros data, ad loca, ubi morantur, rarius pervenit , ideo etiam per anum adhibenda sunt elysteria: aceti acerrimi sextarium unum seinmis, olei viridi, tantundem, opopanacis un-eiam X, Centaureae uncias et, absinthii Pontici uncias 3, tantonici uncias 3. sarinae lupini crudi uncias 3, ervi uncias 3, seminis rasani, seminis coriandri uncias ternas, nitri triti uncias 3, radicis capparis tunsae v cias S

69쪽

cias 3. haec Omnia decoques cum oleo Maceto, & per triduum singulos sextarios bene calentes per anum de clystere diffundis an mali. Memento autem quoties per os potionem das, animal contra clivum teneri debere, ut facilius, quod acceperit ad interiora descendat. quoties autem clysteriabis, caput: animalis in valle statues, & clunes ad altiora convertes, ut quod per clysterem diffundis, ad interiora perveniat. Diutissime autem post potionem in talibus l0cis animal retinetur, ut facilius necentur vel ejiciantur pestex internae. Ad cossos & lumbricos specialis potio. Herbae cameleontis radicem ex aqua ad tertiam decoques, & cum opopanacis duabus unciis misces, ac vini heminam, & affcornu per sinistram narem diffundis. Item alia ad lumbricos. Seminis coriandri quan tum una manus ceperit friges, nasturtii quoque seminis tantundem diligenter teres, quae utraque cum aqua tepida per triduum sauc bus infundes. Ad matricis dolorem med camen. Aloe epaticum, masticem, castoreum, lauri baceas, amoniacum, vino & mel

Ie mittis in ollam, & bullit atteres, que ad bibendum.

Veretilis.

70쪽

De calculosis jumentis.

CAP. XLVI. Si quod jumentum calculo sum fuerit, haec signa monstrabunt: torquetur , gemit, extendit se ad conatum mingendi, stillat veretrum ejus guttis materiam, modicum mingit, & plene mingere non potest , quod quotidie patitur. Sed hujusmodi vitium teneris aetatibus plerumque contingit, quod sic invenies et Vanum ad interiorem partem mittes, & a cervice vesicae sub ipsoano ad hippocentaurum versus palpabis digiatis , & calculum ibi invenies. Quod vitium dissicile curatur. N m interdum nimio conamine prope ipsum anum vesica disrumpitur,& lotium per anum emittit, & quasi aquae adsimilatur. Ideoque missis digitis per sor men, quod secerit longanonis, & ipsius v sicae, aculeo calculum eximis, & curabis elysteriis collecticiis, fid est, quae glutinent,Jut foramina illa sanentur. Potionabis autem illos duritica potione. Dissicilis autem hujusmodi cura est, quia vim patientes eX eo ruptione vesicae tortione moriuntur.

CAP. XLVII. Quodcunque iumentum ex

qualibet causa inveneris volutare, Olleo manum perunges, & ipsum anum oleo satiabis: