장음표시 사용
61쪽
s 5 Prael. ad Insis. Iusin. LV.III. Trit.XIV. recipit, quod pacto, aut alia obligatione naturalῆ quis debet l. s. si de eompensat. Quemadmodum
etiam quod ex contractu debetur , a creditore repeti nequit, si solutum fuerit; ita si ultro quis solis verit, quod ex pacto debet , condictione indebiti ad frustra repetitit. Io. 6 de obligat. action. V. Ex dictis hactenus aperte liquet, nudum pactum sola actione caruisse ; reliquos legitimarum obligationum effectus ei non denegatos . Neque tamen hic finis. Constat scilicet, pacta quaedam ob utilitatem suam majori favore prolequenda esse. Ιαta ex pactis quibusdam actionem etiam nasci pla-eu;t . Ejusmodi sunt pacta , quibus aut Praetoris eindicto , aut constitutionibus Principum , aut juriia consultorum disputatione speciatim actio concessa fuit. Pacta isthaec non nuda quidem , sed vesita
doctores appellant: ea enim aut a Praetore, aut a
constitutionibus Principum , aut a disputatione soriquamdam veluti vestem accipiunt. Primo igitur ipsam actionem praestant pacta, ex quibus actionem etiam promisit edicto Praetor. Ejusmodi est pactum constitutae pecuniae, quo quis pecuniam a se , aut ab alio debitam certa die se soluturum promittit I. I. Princ. S. F de consit. pecuu. Deinde ad actionem etiam pacta prosunt, quae cnnstitutio. nibus Principum speciatim confirmata fuerint. E-jusmodi est pactum', quo dos mulieri promittitur I. 6. C. de dot. promission. nud. pollisit. Denique actionem quoque producunt pacta, quibus disputa. tione fori juris consulti actionem accommodarunt. Iurisconsultorum autem disputatione actio fuit accommodata pactis, quae contractibus bonae fidei in
continenti forent adjecta l. 7. s. P de pact.
62쪽
De Obi gat onibus. 37Id ita placuit, quia pacta isthaec ipsius contractus pars videbantur. Hinc ejusmodi pacta contractibus ipsis inesse seribit UlpianusMd. l. 7. 5. si eod-Cave tamen , existimes , pacta quaelibet in continenti adjecta contractibus bonae fidei ad actionem prodesse. Id enim de pactis tantum intelligi debet, quae contractum ipsum respiciunt. Nam si pacta a contractu sint aliena , ea quidem ad actionem non prosunt. Ita quidemisi in emptione ineunda cum Titio alia de re cum Sempronio pactum interponatur , id pactum dici non potest contractui in continenti adjectum . Achionem igitur non producit δ. i. 7. β. s. st . eod. VI. Atque ita quidem receptum ius Romae suit,s pacta contractibus bonae fidei adjecta forent in continenti. Si vero pacta adjem essent ex intervallo , ea tantum exceptionem , non amonem praestabant. Proinde reo dumtaxat, non actori prodes.se poterant l. 7. q. s. β de pact. Quid si pactum fuerit appostum contractibus stricti juris λ Ea in redistinxerunt jurisconsulti, utrum pacta obligationi
adderent, an detraherent. Si pactum obligationi detraheret, id utile censuerunt ; sin obligationi adderet, id inutile pronunciarunt l. 4. 3. γ ι. I prino. β eod. Ea igitur pacta reo quidem ad exceptionem , actori ad actionem non proderant. Confodi di. de pact. θ transact. e. I 2. Sed ejusmodi subtilitatibus apud nos hodie carere licet. Ex receptis scilicet in Regno Neapolitano moribus inter contractum, & nudum pactum nil quicquam interest. Id apud nos factum ob juris Longobardici simplicitatem , quod diu commune in Regno Nea
politano fuit. Proinde in Regno , ut passim ia
63쪽
Europa alibi , ex nudo pacto non tantum exceptio , sed actio quoque nascitur. Conc jus Regn. libr. R. tit. 8. β. 2. VII. Antequam hinc discedamus, ipsa ratio insituti flagitat, ut breviter exponamus, quid inter contractum , & nudum pactum intersit. Igitur nudum pactum in eo a contractu di stat , quod conintractus quidem aut nomen, & causam , aut saltem causam habet. Contra nudum pactum & certum nomen non habet, & causa caret l. 7. I. σsequ. F de patii. Causa in contractu nominato sunt res, verba, literae, consensus , unde contractus no minati perficiuntur. Causa in contractu in nominata dicitur factum , aut praestatio , quae in contracta ipso intercedit. Ita quidem si dederim tibi decem, ne aliquid facias, decem tibi data continent in contraElu causam d. I. 7. β. a. F eod. Enimvero ad contractus naturam non satis est, causam in eo esse; necesse est etiam, ut causa sit praesens. Proinde si decem tibi in praesenti non dederim, sed promittam tantum, ne aliquid iacias , ea quidem conventio nudum pactum , non contractus erit. Prae sens igitur , aut futura causa contractum a nudo pacto distinguit , si conventio nomen haud habeat d. i. 7. f. 2. F. eod. Contractus autem, si nomen habeant, nom uati appellantur ' si nomine careant,& causam tantum habeant , dicuntur innom nati. Hinc celebris apud doctores contractuum divisio in
nominatos, & innominatos. De ea contractuum diis
visione infra videbimus. Nunc, quod supra promismus, de obligatione mere civili pauca subnecta
VIII. Obligatio mere civilis dicitur , quae sola juru
64쪽
, De obi gallandus. jusis civilis subtilitate consistit. ac juri naturali re pugnat. Ita quidem mere civilis erit obligatio ejus, qui vi , metu, fraude promiserit. Ea autem obligatio licet adversaretur naturali juri, ex legum tamen Romanarum rigore firma censebatur olim I. insit. de ex ept. In contractibus enim stricti juris vis, metus, statis negligebatur a iudice: is enim in ejusmodi contractibus sola contrahen tium verba cogebatur inspicere Noodi. de form. emend. dol. mal. c. s. In eo tamen cons ictu juris , dc aequitatis solito suo artificio Praetor viam in Ueanit, qua Sc juri civili reverentia servaretur. & a quitas locum haberet. Nimirum actori, cui vi, metu , fraude promissum esset , actionem non denegabat' in formula tamen actionis addebat vis, metus , fraudis exceptionem a reo oppositam: si in judicio de exceptione constaret , jubebat reum ab in solvi I. insit. de except. Ita obligatio mere clinvitis inutilis evadebat. Nam , ut scribit Paulus , nihil interes, ipso itire quis actionem non habear, an per exceptionem infirmetur l. Da. ff. de regul. jur. Enimvero obligationes mere civiles in jure Romano non desunt , quae per exceptionem elidi nequeunt. Ejusmodi obligationes sunt, quae propter praesumptam naturalem causam jus veras censeri jubet. Ita in eam quidem classem referri debet a reo
debiti consessio in jure facta. Qui enim debitum
in jure satentur, sua quasi sententia se damnant. Solvere igitur compelluntur, licet nil debeant ι. I. ff. de consess. Nunc, quod superest, ad mixtas oboligationes nos convertamus.
IX. Mixtae obligationes sunt, quae Sc iuri naturali non adversantur, & in jure quoque civili praesidium
65쪽
so PraeI. ad Insis. Iustia. LV. m. T t. XIV. sdium habent. Eae dumtaxat em cacem actionem producunt. Proinde de iis tantum obligationibus iurisconsulti debent intelligi, cum obligationes absolute memorant. Mixtae autem obligationes cen
seri debent non tantum, quae iure civili sunt institutae , vel confirmatae , sed illae quoque , quae inventae fuerunt in Praetoris edicto f. r. b. 3. Utraiaque obligationes spectavit Tribonianus , cum eo definivit juris vinculum , quo necessitate astringimur alicujus rei solvendae secundum nostrae Cisitatis jur princ. b. t. Cum vero essicaces obligationes sint juris vinculum, eae generatim omnes ex facto aliquci obligatorio promanare debent. Factum illud obligatorium aut licitum, aut illicitum esse potest. Ex
facto igitur licito descendunt contractus, & quasi contractus: ex facto illicito descendunt delicta, &quasi delicta f. a. b. r. De contractibus, dc quasi contractibus ad finem usque hujus libri videbimus:
de delictis, & quasi delictis in quinque prioribus
insequentis libri titulis sermonem instituemus. At vero in contractibus exponendis Tribonianus negligentiam suam ostendit. In jure Romano scilicet plures contractuum divisones occurrunt. Eas licet magni usus ad rectam iuris intelligentiam omnino neglexit in institutionibus Tribonianus. Proinde antequam ad singulos contractus deveniamus, juvabit celebriores eorum divisiones hic exhibere. X. Primo igitur ex regulis Romani juris dividi
contractus possunt in nominatos , & ianominatos. Nominati contractus lant , si eis certum sit nomen e in nominati erunt, si nomine careant, 3c causam tantum praesentem habeant. Secundum jus civile inter utrosque contractus complures sunt disse.
66쪽
De ObilaatIonibus. 6rrentiae. Primo enim contractus nominati ejusdem nominis actionem producunt. Ita quidem ex venditione emptione actio venditi empti oritur l. 7. I. si de pact. Contra contractus innominati,
cum certo nomine ipsit careant , certi nominis actionem praestare nequeunt. Ex ipsis igitur gener tim una tantum nascitur octio. Ea in factum dici. tur , quia, ut a Μagistratu obtineri pollit, laetum ipsum est exponendum, quod inter contrahentes est gestum d. i. 7. f. a. F. eis. Deinde a contractu
nominato , alterutro contrahente invito , recedi nequit . Verum secus placuit de contractibus in in nominatis. In iis enim , alterutro contrahente ininvito, a contractu recedi potest. In eis igitur poenitere licet, modo indemnitas praestetur ei, qui aliquid expenderit ad contractum implendum l. s. princ. F. de condis. catis dat. caus non sequut. Id in contractibus in nominatis ita fortasse obtinuit, quia in Civitate minus necessarii videbantur. Uerum ejusmodi subtilitates jus Neapolitanum ignoravit semper, eaque in re in Regno inter contractus nominatos , & innominatos nil quicquam interest. XI. Contractus etiam in bitaterales , & unilateis Ies passim dividere solent interpretes. Uni lateraistes appellant , in quibus alteruter tantum contrais hens obligatur: ejusmodi quidem est mutuum. Bi- laterales vocant, in quibus obligatur uterque contrahens . Enimvero in ipsis contractibus bilateralibus non semper ab initio obligatur uterque contra hens . Quidam enim contractus bilaterales sunt, in quibus alter tantum ab initio, alter ex post facto
obligari solet. Ita quidem in deposito ab initio tantum depostarius obligatur : depositor obligatus esse
67쪽
εα Prael ad Instis. Dis n. LI. III. Tit. XIV.
esse tandem incipiet, postquam ad depositum conservandum a depostario aliquid fuerit expensum ι. 23. F demst. vel contν. Et in contractibus quidem, in quibus ab initio obligatur uterque contra hens, uterque ab initio actionem directam habet. Verum in contractibus , in quibus unus tantum ab initio obligari solet , unus tantum ab initio directam actionem acquirit. Alter actionem habere tantadem incipiet, ubi ex post facto sibi alterum obligarit. Actionem , quae ex post facto nascitur, co frariam dixere veteres I. I7. f. I. Τ cemmodat. vesontr. Sed haec in singulis contractibus exponendis rectius infra intelligentur. XII. Frequentissimi est usus etiam apud jurisconsultos contractuum divisio in contractus bonae f-
dei, & fricti iuris. Stricti juris uni laterales sunt
fere omnes I bilaterales sunt honae fidei. Inter utrosque contractus duae potissimum differentiae occurrunt in jure civili. Primo enim in contractibus stricti juris post moram non debentur usurae , nisi per stipulationem promissae fuerint l. 24. F de praescript. veta. Contra in contractibus bonae fidei post moram admissam usurae deberi statim incipiunt l. 13.2o. β. de action. empti m υendit. Deinde contractus bonae fidei ab ipsa veluti bona fide substantiam suam accipiunt. Proinde, si alterutrius contrahentis dolus eis causam dederit, ipso jure nulli censeri debent l. g. g. si pro sec. ι. II 6.prine. F. de regul. jur. Secus tamen obtinuit de contractibus stricti juris. Ii enim rescindi olim non poterant, licet alterutrius contrahentis dolus ipsis, causam dedisset. Conf. Noodi. de form. emendandis δει. mal. c. S. Enimvero Gallus Aquilius ea in m
68쪽
De obligation bus. 6 primus edicto suo fraudibus obviam ivit. Is enim ob contractum stricti juris dolose initum doli exisceptionem adversus actorem dare coepit, si contra. ctus nondum impletus esset t. 35. F. de verbori
oblig. Si contractus impletus esset, idem Aquilius
actionem intra annum utilem laeso dedit ad rescindendum dolum l. r. I. J. de dol. mal. Eum annum utilem ad biennium continuum redegit Coh- stantinus in I. ult. C. eod. Conf. Noodi. loc. eis.
Eas quidem inter praedictos contractus differentias nusquam abrogavit Iustinianus. Verum ea hodie juris prudentia in Regno non utimur . Apud nos enim se. cundum principia juris Longobandici contractus omnes honae fidei censeri debent. In Regno igitur& in contractibus omnibus post moram debentur usurae, & quicumque contractus a dolo causam acta cipiunt, nullius momenti erunt. Vid. jus Regmlibr. q. tit. 8. 3. XIII. Denique dividi contractus possunt ratione culpae, quam in unoquoque contractu praestari oportet . Nam pro diversitate contractuum diversa cul. pa praestari debet. Culpam praestare apud jurisconsultos est damnum sarcire, qnod per culpam fueritillatum . Ut autem intelligatur , quatenus in co tractibus praestari culpam oporteat, primum omnium diversae culparum species sunt distinguendae. Culpa autem definiri potest factum aliquod inconsul-rum , quo iniuria nocetur alteri. Culpam dividere jurisconsulti solent in latam, levem , I usimam. La- tam igitur culpam admittit , qui diligentiam non adhibet ad communem modum , & quem hominum natura desiderat 1. 32. si deposit. vel eontr. Hi ne
eam eulpam definit Ulpianus , non ivtelligere , quod
69쪽
64 HAEI. ad Insth. IUlii. LV. III. Tit.XIRomnes intelligunt l. 213. 2. f de verb. signis Culpa isthaec adeo odiosa in jure est, ut in causis civilibus pro dolo habea ur d. l. 32. F deposit. Φιcontr. Proinde culpam dolo proximam eam appellat Ulpianus in I. 22. 3. si ad senatus. Trebellis Hinc quoties leges dolum praestari jubeat, culpa etiam lata praestati debet. In 1 olis criminibus culpa Iata appellatione doli non continetur ι. 7. F. ad Ieg. Cornel. de sear. Contra levem culpam admittit , qui eam non adhibet diligenti m , qua passim diligentes patresfamilias uti solent. Culpa isthaee admitti solet ab eo , qui in rebus alienis eam O. mittit diligentiam , quam suis ire rebus adhibet . I. β. 4. si de obligat. ct action. a. ἰnssit.
quib. mod. re contrab. obligat. Hanc vero culpam
plerumque designant iurisconsulti, quoties sine adinditamento culpae mentionem faciunt. Levissimam denique culpam admittunt, qui eam non adhibent diligentiam , qua diligentissimi patresfamilias 'tanis
tum utuntur l. I 8. pr nc. F. commod. vel contra Cons. Vin n. ad d. f. a. quib. mod. re contrab. oblig.
n. 7. m sequ. XIV. Culpa ita divisa quod ad ejus praestationem , primum omnium in ejusmodi controversiis pacta inter contrahentes conventa servari debent Cum enim hic agatur de re privata, pacta contrahentium legibus derogant. Irritum tantum leges haberi jubent pactum , quo conventum est , ut do- Ius non praestetur. Ejusmodi enim pactum turpitudinem habet, & bonis moribus advertatur l. 23. Fde regui. jur. Si de praestatione culpae nihil convenerint contrahentes, pro diversitate contractuum diversam culpam jus civile praestari jubet. Primo e.
70쪽
M MI atlaudus nim si ex eontraetu ad alterum redeat tantum incommodum , commodum ad alterum , primus solam latam culpam, secundus ipsam culpam levissimam praestare debet. s. 2. F. commod. vel contris Deinde si ex contractu uterque contrahens comm .dum, & incommodum aeque sentiat , levem tantum culpam uterque praestat d. l. s. a. FGH Denique si quis alieno negotio peragendo ultro se obtulit , ipsam culpam levissimam praestare debet , licet alienum tantum commmodum in eo versetur l. II. F. de negor. mss. Quid si damnum fortuito casu provenerit λ Id quidem , cum arceri nequeat, in contractibus nunquam praestatur d.ι.23. f. de reguI. Iur. Id ipsum tamen intellige , si in rei restitutione mora per debitorem non fuerit admissa L 23. F de vetare. obligat. De damni per culpam inserri soliti praestatione haec generatim in praesenti suffciant. Si quo in contractu ea de re
aliquid singulare occurrit in jure, suis in locis opportune monebitur. .
Quibus modis re contrahitur obligatis. Contractus generatim omnes in nominatos , &innominatos supra divisimus tit. I . In institutionibus, Tribonianus contractus tantum nomina. tos exhibuit. Contractus in nominatos omisit, quia ii non a jure civili , 1ed a libera contrahentium voluntate leges suas accipiuot. Contractuum vero nou m.III. E mi-