Assertio Catholicae fidei circa articulos confessionis nomine illustrissimi ducis VVirtenbergensis oblatae per legatos eius Concilio Tridentino, 24 Ianuarij anni 1552. Accessit his defensio aduersus Prolegomena Brentij. Auctore f. Petro à Soto, ordin

431쪽

rique ab alio cuius ignores consilia atque rationem. seruus, inquit, nescit quid faciat dominus eius:& ideo ait,Vos non dicam iam seruos,sed amicos: quia omnia quaecunque audiui a Patre meo,nota seci vobis .Haec est itaque magna libertas quae

omnem aufert seruitute .cognitio earum rerum,quae agis,at-

. que rationis & sinis propter quae aguntur. Qui enim ita agit ingenue, certe & liberaliter agit ,& quanquam conditione sit seruus,si tamen aut beneuolentia domini consilioru eius ratio nilque particeps fiat, Vel virtute propria at'ue prudelia,rati Epili. ad Pau ne vigeat,animocia nodehceatur, liber est. Sicut Hieron. de Plalitium, to ne inquit,quod captiuus,vinctus de seruus atq, crudelistimo tyranno parens. tame quia philosophus, maior emente se suit. Quae omnia eo dicta sunt ut nouerimus , qu bd cu nulla alia tu Deμs asso specie magis blandiatur sniritus erroris, quam libertatis: mari

bis subiecti' mξ Vero hoe agit , clim specie stientiae atque cognitionis raneintellecti s tionali homini blanditur.Scientiam enim largiri homini, hoc requirat, Cr vel P est intellectum in libertatem asserere. Merito itaque, ut quuitii Di hane esse grauissimam tentationem homini nos doceret scri-hol is coης' plura aperte ostendit, quod hoc primum Sathan promiserit tur conrari nostris parentibus,atque hac ratione eis persuasit desectione persκadcre, a Deo eritis sicut Dii, scientes bonum & malum. Vides apertὸ ex priri r sciendi appetitum, libertatem scilicet intellectiis, primu flaissedi s h*mi aditum Sathanae ad hominem. Vides curiositalcm Se immode generis ostς ratae scientiae immoderatum appetitum, inlini esse omnis pec-dit r. cati hona inis .Contra vero Deus qui condito a se homini bene

consulere decreuit,hoc ei maxime expedire videns, ut quando creatura est atque ex nihilo productit, ct in nihilum tendens: quando ex se tenebra est, obscuritas ct ignorantia soliusque participatione eius, a quo .esti& bonus sic sapiens esse potest:

illi sit semper coniunctus illi subditus: id prim limab homine

requirit,ut intellectum atque Tationem ,quod primur nco est, Deo stibisciat,atque in seruitutem redigat, firmillime credens quae vel promittuntur,vel mandantur, aut solum reuelantur a Deo absque ulla ratione absque ulla inquilitione maiori

432쪽

ad Deum oportet credere, quia est, de quia inquirentibus si

remunerator est. Hqc est fides illa tam frequenter commendata in Abraham ab ipso principio vocationis Dei usque ad eius consiimmationem. Quod Paulus specialiter annotauit, Exhti inquiens. nesciens quo iret. Vides intellectus captiuitatem: si sciret quo ibat, nulla esset rationis seruitus : parum tribueret Abraham Deo: sed nescientem qudiret Deum sequi vocantem hoc est credere Deoque rationem subhcere. Hoc igitur Deus requirit,hoc primo ab homine exigit,quod in primis il=sis nostris parentibus etiam ostendit, interdicens eis a ligni eiu

mortemque comminatus quod hac etiam ratione hoc cum fecisse constat ut integra ei adhiberetur fides, chin are non natura sua mala, non aliam deterrendi rationem habete, imo vero maximam vim alliciendi ad tantam sitam pulchritudinem, quam quia a Deo prohibebatur, interdixerat illi. Meritbigi

tur Sattianas ipse aduersarius diuinorum operum , necessaria malitiae suae ratione inde exorsus est, quod minime hominem cogitare decebat: rationem ab eo exigens,de ad libertate quandam intellectus eos vocas. Cur,inquit,praecepit vobis Domi- ruis ne comederetis,&c. Quem aditum si vera fide, nullaque vel minima verborum Dei dubitatione,imo deliberatione certissima de verbis Dei nihil in dubium vocandi, nullam ratio- Qem inquirendi exclusissent parentes nostri statim in ipso principio superatus esset aduersarius. Sed dum extorsit incautis hominibus vide praecepto Dei dubium mouetem audirent,cum coepisset eis arridere illa rationis inquisitio libertasque a se uitute, facile in curiositatem & superbiam traxit. Vt horum cis'. itaque duorum tam contrariorum operum considcratione,& Quod sathabonum fidei captiuitatisque intellectus in eius Ob sequium, & ius ipse per

malum curiositatis & inquisitionis superilua vi ra quam scili haeretioοVesecet ordinationis diuinae regula constituit, agnoscamus; Deus querer cogis primo omnium hanc fidem exigit ab homine: Diabolus hanc nitionis . crprimo curiositatem inuexit illi. Qua tentationis spociz scientiaeste non tunc sollim lubricus ille serpens ullas est sed frequentis Γ- decipiat. σme etiam deinceps utitur,& propterea semper nobis timen dus euriis sit a Paulo dicitur :admonemurque omnes id cauere non solum triti ducatis . . verbis

433쪽

erbis, sed exemplo etiam. Inquit enim, Timeo ne sicut se est. cor Euam seduxit astutia sua ita corrumpantur sensus vestri de excidant a simplicitate, quae est in Christo Iesu. Hic est zelus ille Apostolicus, haec est diligens illa custodia, qua fidelis seruus

sponsem domini sui gelat de obseruat. Aemulor enim vos,vixerat prius,Dei aemulatione:despondi enim vos uni viro virgia. nem castam exhibere Christo. Haec est ergo Christianae animae castitas,haec quam Christo seruare tenetur.fides,ut a simpliciata te non excidat,quam si Eua seruasset, nequaquam sornicata esset a Deo: nee semen illud quod a Diabolo concepit, peccasti de damnationis in nos trastudisset. O e merito nos admonet Paulus, ut vel saltem illius malo nobis caueamus, ne excidamus a simplicitate quae est in Christo Iesu: a qua sane simplicitate excidere non video quid iuxta contextum literae melius possimus intelligere , quam diuinarum rerum ultra resulam ab eo praefixam perscrutationem, &scientiae non veraei edina. santis desiderium . Hae itaque tentatione Pseudoapostolos usos esse, satis eo loco Paulus indicat,atque ea auertilia Corin- thiorum animos a se. Et quidem semper haeretici splendorem scientiae ostentare conati sunt,eamque promittentes a fidei illa simplicitate,quam Deus exigit, incautos auerteriit Ex scholis philosophorum,ex vana illa curiositate constat priores h

reses ortas esse, dum rationem creationis rerum non exseriaptura,sed ex his quae apud Philosophos legerant, superba i

genia discere maluerunt: aut certὸ utrumque consus quadam ratione commiscere .Hinc Valentini Marcionis de aliorum fabulosas deiciναι fuit se constat: hinc Menandri & prius Simonis error, Creatum mundum ab Angelis: Hinc innumeri illi caeli, de creatio hominis ab illis conficta a Basilide: de denique Mais nichaei inter hos omnes mendacissimi. Hac specie scientiae, ut a b. de Hiι Augustinus oculatus testis manifestat, conabantur decipere, credendi. dum promittebant omnibus rerum omnium liquidistimam rationem: nec quicquam credendum esse hominibus asser bant,quod prius certa ratione non ostenderetur.Fatetur Aug. de deplorat in quantas tenebras de crallisti mos errores spe haescietis lapsus fuerit, de quam longo tempore ab eis detentus. . Huie

434쪽

Hula igitur errori specie quidem dissimillimum videtur,

quod nunc Lutherus de sui agunt: sed si attente cogitetur est reuera quam simillimum.Deterrent illi a philosophia & humanis lationibus puritatem scripturae iactant: sed sub his omnibus proprium sensum ingerunt,contemptis Patribus,& rebus omnibus quae ad verum scripturae sensum agnoscendum nos adiuuant. De quibus satis iam dictum est.Sed hoc loco aperire conamur errorem grauissimum,quo omnis eorum conatus

iam olim & ab ipso initio satis a prudelibus agnoscebatur tendere, ct eidem inniti: sed nunc a Brentio, sicut alia quae dixi, mus,manifeste detectus est. Vociferatur enim de aperia docet, quod non solum ad unum quemvis priuatum hominem pertineat de doctrina religionis iudicare, ae veram a falsa interno scere haec enim sunt eius verba quae superius citauimus 3 sed hoc etiam addit, nullo modo licitum esse in causa qternae fatutis alienae sententiae ita haerere, ut eam sine nostro ipsorum iudicio amelectamuri sunt enim de haec propria eius verba. It que non solum iudicium de rebus religionis & fidei, & qinde de omnibus,maximὰ vero dubiis & controuersijs de his enim loquitur permittit omnibus sed etiam imponit,&sub dispendio salutis omnibus necessarium asserit, non solum iudicare, sed iudicare ex suo proprio iudicio,nec sequi alterius sentens tiam. Vbi vide, rogo, quo peruenit species illa modestiae noui huius Euangelij,cuius praedicatores nihil magis clamat,quam renunciandum esse humanae rationi, solam diuinam auctoritatem sequendam quae rogo maior species modestiaeὶ seaecontra quae immodestia maior,quam de ipsa scriptura, te ipsa fide iudicium tam integrum cuilibet permittere imo imponere,ut nulli sit licitum alterius iudicium sequi, ct renuciare proprio Non,inquit,licitum est alienam sententiam sine nostro ipsoru iudicio amplecti. Verbum certe nouum, verbum inauditum A. mirabile Nullo modo,inquit, licitum est,hoc est, nulli homini cuiusuis ingenu aut conditionis.nulli idiotae, nulli vetulae licitum est, alienam sententiam sine suo iudicio sequi in causa salutis aeternae.Ex quo fit,ut nec licitum illis sit non inuestigare diligenter scripturas,earum sensus de his rebus,quae p. s. ostenditur quanta

huic Sathanae tetationi a cedat sentestia B. qua asserit nulli licitum in carissa aeternae fallatis alterius

sentetiam staqui sine pro prio iudicio.

435쪽

ad aeternam salutem pertinet, & eousque inuestigare & disqui

rere quousque proprium habeant iudicium,& non ex alterius sententia nec quod alter,quisquis ille sit,sive quotquot & qualescunque sint, docent aut sinunt,sequatur: nisi propria sententiam habere possit. Et ne puerilia azamus,nouimus quidem nihil ab homine, io est,nibis, inqua, humane heri sine proprio iudicio& sensu: maximeque quod ad credendii pertinet: quicquid ab alii

. qua homo es nihil , inqua, humane seri sine proprio iudicio

homine fit,non aliter fit,nisi quia iudicat id ita sbi faciendum esse. Hoc proprium iudicium cst sine quo nulla humana actio

zPresse potest.Non credit homo nisi ut Augustinus inquit, voles: quod si volens de iudicans ita sibi volendum esse atque eadem ratione de rebus cunctis hoc est iudicium,quod humana ratio

necessarium docet: hoc,inquam,iudicium quod ex quacunq;, aut vera,aut falsa,aut a se aut alio cognita ratione haberi potest, non opus erat in rebus fidei, & in causa a ternae salutis ae Brentio doceri,quod in omni re certum est esse.Sed quoniam

est etiam iudicium de non iudicando, de relinquendo iudicio superiori sententiae sine Deo,nihil ipsi iudicantes, sed alterius

sententiam sequentes, non aliud ius verbis a Brentio agitur, quam ut persuadeat in causa salutis aeternae hoc illicitum esse: quod , ut verbi gratia dicamus, inquit Apostolus contra eos, qui temere opera fratrum damnant.Non ergo amplius inuico iudicemus: sed hoc iudicate magis, ne ponatis offendiculu Datri vel scandalum. Ecce iudicium de non iudicando fratrem. Simili ratione a Brentio quaeram,an licebit milii dicere simplici mulierculta,vel idiotae rustico,denique cuicunque alteri, cui vel non conuenit ex ossicio quo in Ecclesia fungitur, vel non vacat lectioni de studio rerum dissicilium intendere. Noli iudicare de his, quae controuersa sunt circa fidem : noli audire ra tiones nouatorum: quia non satis exercitatos habes sensus a Idit cretionem boni de mali: noli ergo aliter iudicat e: sed hoc iudica tantiim,ut offendicula,& scandala, quibus eorum vesba plena sunt, caueas: sequaris vero catholicorum iudicium, hoc est eorum, qui in antiqua religione, sine ulla innovatione

Permanent. Huic certe quastioni respondet Brentius, ct hoc

436쪽

agit omnibus neruis, ut nulli hoc licitum esse assi et . Iubet Christus, inquit,ille, uniuersae Ecclesiae , &singulis eius membris: Attendite a falsis prophetis, &c. Quicunque ergo,cuius elinque sit ordinis tenetur cauere sibi, quocunque.modo po-rest,i falsis prophetis. Quomodo autem cauebunt, nisi prius iudicauerint ac cognouerint qui sint Pseudoprophetae & im pis doctoresὶ Paulus exigit, vili ipse,aut Angelus de caelo praedicauerit praeter id quod prius docuerat, anathema ha beatur. Ergo ait Brentius,eo ipso exigit. ut diligenti studio expendat, virum,quae praedicatur doctrina,etiam ab Angelo consentiat, vel pugnet cum Euangelio quod diuinitus confirmatum est in Eccleua. Ioanes maioribus de minoribus natu dicit, Nolite omni spiritui credere : sed probate spiritus, an ex Deo sint: Quoniam multi Pseudoprophetae exierunt in mundum. Ad singulos ergo est,pertinet hoc praeceptum , Ut cognoseant, α iudicent quam doctrinam probare, qua refutare debent: etiamsi sit concili),etiam si omnium hominu, quandoquidem etiam

si Angelorum sit, probanda est. Ad haec, Christus inquit, qui

confitebitur me coram hominibus, confitebor de ego illum. Nemo vero ait Brentius potest ex vera de certa fide Christum R. Euangelium eius confiteri etiam cum periculo omnium facultatum At verba illa obligant,nisi ante cognouerit,& certo statuerit certum esse Euangelium, & verum, quod i equitur. Denique lex iubet patres, inquit Brentius , ut doceant filios suos, ut verba legis meditentur. hoc ad omnes pertinet, no ad mlos filios Aaron. Quomodo vero docere possunt legem nisi prius cognouerint,& iudicauerint illa esse verba legis Haec sunt rationes Brenth,quibus proprium iudicium omnibus ne- cap. 7.eessarium esse circa omnia fiaei mysteria docet, omnibus, in- Quod B seri quam, quando ad omnes pertinet confiteri Euagelium, caue- tentia impos

re a falsis prophetis,docere suos . Vide itaque aper id qualiter sibile reddat proprium iudicium erga singula dogmata fidei cuilibet tri- salute simpliouit vide, ut non termittit in causa aeternae salutis ut inquit cibus et ideo alterius iudicium sequi, & iudicare sibi non esse iudicandum, tis,denis maEt quidem praecedenti loco satis ostensum est, quantum x arti haec sententia 1chilinatis &dissensionis interminabilis gignat christianora

437쪽

in Ecclesa: visi in ea haec ratio credendi seruetur, si verissimὶ impleatur illud, quod scriptum frequenter legimus in libro Iudicum: Non erat Rex in istaei, sed unusquisque, quod sibi

videbatur rectit,in Israel id faciebat nec Pollit aut debeat aliut de alterius fide curare: cum quilibet possit, de debeat suum ii dicium sequi Nunc autem,quam sit saluti omnium perniciosam,quam alienum ab omni fide,ad hoc omnes astringere ut sine proprio iudicio nihil erga religionem,& fidem amplectanitur, est nobis attentξ considerandum , Ac detegendum quanta lateat hie Sathanae statis. Certe necesse est ut qui haec loquitur. vel ipse sic deceptus sit, ut eo iam tanquam instrumento aptis simo utatur Sathanas, ad alios decipiendum: aut quod multo est grauius fallere talόm velit,& quod falsum nouit, alijs per suadere. Nos vero nolimus tantum facinus Brentio tribuere, sed affectu quo tenetur,loqui credimus:ideoque ferat patiet ter si fraudes has Sathanae,quibus nescius tenetur, detegamus. Primo igitur intueamur in quanta pericula inducat maiorem Christianorum partem in quae discrimina de prςcipitia trahat: quam dissicilia imponat, quὶm ardua dc excedentia vires pluarimorum exigat liqc sententia.Illud certum est fidem omnibus esse necessariam ad salutem: sine illa nec paruuli,nec magni, placere possunt Deo. Si igitur nullus licite potest in causa aeterna: salutis,ad quam certum est pertinere fidem,sine proprio iudiacio alterius sententiae inhaerere: necesse est omnem ,qui verε cre dit proprium iudicium circa singula etiam habere, non aliuna de,ut manifestum est, eum docere, quam ex ipsa scriptura sacra,veroque eius intellectu: non ex alterius solum sententia, sed proprio suo concepto. At vero de sententia omnium P trum, ct certa experientia constat, scripturam non posse vera intelligi in quam plurimis, nisi ab exercitatis,& diu, multumq; in ea versatis nec in ea tantum, sed in lectione etiam antiquorum,& s de dignorum Patrum, otios constat cum magna lat de scripturas tractasses ullus duditat eu,qui ad scripturas intelligendas accedit nihil eosse,nisi multo studio, diligentique

diuersoriim locorum de scripturae, de Patrum circa dubia de .

dissicilia agnoscere. Nullus igitur potest licite quicquam o deret

438쪽

elere,nisi prius tam sussiesens de diligens studium scripturae s crae. patrumque doctrinis adhibuerit: ut proprium circa omnia dogmata ndei, scripturaeque sacrae dissicilia loca ponit habere iudicium.Nec enim temerarium iudicium, quod scilicet sine sessicienti causiae examinatione cocipitur,credimus Brentium docere,in rebus, quae ad salutem aeternam pertinent, ex proprio ergo iudicio, maturo, graui, de digna tantae rei consideratione habita,vult omnes de omnibus iudicare, quae ad re Iigionem de fidem pertinet.Merito igitur exclamabimus .Quis

poterit saluus fieriὶ quis inquam paruulorum praecipuE, id eo rarum δd simplicium est, qui postit hoc studium scripturae fa-crae adhibere inter quos quanti sunt, qui nec linguam ipsam

scripturae, aut Latinam, aut Graecam intelligere possint , nec etiam in vulgarem suam linguam transsatam legere. Denique et si utrumque possint,tamen sine longo studio, sine multa leactione,& capientium atque exercitatorum doctrina a nullo valet sacra scriptura plenὸ,persecteque agnosci: quod satis proximo loco probauimus: quod Hieronymus de Augustinus, de denique omnes Patres de verbis,de operibus fatentur. Mittendi sunt igitur omnes,qui salvi esse volunt, ad scholas , ad asti- duum studium scripturς,& iubendi sunt totam vitam huic studio insumere,ut videlicet non ex alterius sententia: sed ex proomio ipsorum iudicio,quicquid credunt agnouerint. Verum esse Euangelium Feroque sensui scriPturae conuenire: quis r go unquam tam difficilem reddidit salutem hominibus Z quis idiotis ,& simplicibus usqueadeo unquam clausit viam salutis)Vt manifeste haec sententia claudit, quod ut magis explicetur, quaeramus a Brentio , quando ad hoc, qui credunt, tenentur, quando non licitum est alienae sententiae sine proprio iudicio inhaerere. Num cum aliqua res fidei in dubium verti coeperit, hoc enim de si non paru difficile, utcunque tamen rationabile, α quod tolerari possit videbitur forsan alicui,ut scilicet, cum de re aliqua fidei in Ecclesia coeperit dubitari , ct controuerti, teneantur omnes diligenti studio proprium iudicium non ex aliorum sententia formare: quod tamen non parum constat multorum saluti esse contrarium,qui de his iudicare non pota sunt. At vero Brentius neque hoc contentus est, sed omnes,

Ee qui

439쪽

qui tenentur ad confitendam fide,ad cauendos falsos prophetas, ad quae sane constat omnes omni tepore teneri,& ad id paratos esse deberi,obligat,ut sine proprio iudicio aliena sententia non sequatur: nemee quia agitur de aeterna salute. Mox igitur a principio fidei suscipiendae, mox ut cuique credendu ei proprium iudicium non ex aliorum sententia quisque teneturnabere,alioqui Brentius dicet,eum non satis iacere his praec piis diuinis de confitenda fide & cauendis falsis prophetis. cap. 3. Vide itaque quam proxime hoc accedit ad Manichaeorum Q nod haec errorem,illi enim nullum volebant credere nisi prilis ratione Bret senten agnosceret,& aperte intelligeret: hinc fiebat, ut minus capatia Manichae ces rudesque omnes , primo quidem auerterent a credendis orti errori de his quae in scriptura sacra veteris Testamenti,vel secundii ali-

necessiri asci qua metaphora & similitudine de Deo dicebantur: quς reue-entia ad cre- ra illi couenire non possunt: ut illud,Iratus est furor meus: Poedendu similis nitet me secisse hominem: Levabo ad caelum manum meam,&eode modo, huiusmodi alia: vel quae secundum dispensationem illor utem quo in s porum,& rationem propheticae vitae in gestis sanctorum pG perbos, Cr trum leguntur,minus conuenientia tempori Euangelicae gra- alioru cotem riae reuelatae .ut de quatuor uxoribus Iacob, de Asar, Abrahaeptores esti- tradita a Sara,& similibus alijs. Deinde vero eos de hac ratio-ciat suos, Cr ne qua docuerant eos illa rehcere,& confutare,quod August. in praecipitia inquit facilimum quidem erat, licet id ipse, cum eo errore la-

deducat. borarer, nondum agnosceret: hac inquam ratione suos praesumptuosos iam,& aliorum contem ores effectos, nec tamererum spiritualium capaces: clim ad Dei naturam cogitandam transferrent in crassistimos errores, de fabulas portentissimas deducebant,quod necesse erat ita fieri' ut qui nondum cap ces erant cogitandi diuinam naturam, quo maiori praesumptione,atque conatu hoc aggrediebantur,eo magis tantae lucis splendore excaecarentur:& a tam alto loco ruentes , in infima

lapsi hoc ipso praecipitio superbientium animarum vires confringerentur. Sic factum, ut qui tumore scientiae inflati simpliaces,dc humiles, & ipsam Scripturae sacrae maiestatem propter

humilitatis speciem contemnebant,in tam crassos errores inciderent:vt ab omnibus merito contemnerentur. Hoc dicent

440쪽

nouatores nostri se non agere, qui omnes ad credendum pri-mb omnium admoneant Sed vicie quam aliter sit:& quam ve- τὸ in hoc proprio iudicio circa fidem omnibus permittendo imb& imponendo Manichaeorum errori appropinquent: &demum aa illorum praecipitia , &pericula cieducant sibi credetes. Credere admonent omnes: sed soli Scripturae sacrae soli inquam ita,ut eidem dubie,obscurε,& in diuersos sensus a diis Uersis interpretatae,non credant, nisi ex illa declaretur, denique ut in hoc nullius sententiam sequi possint, nisi quam suo ipsorum iudicio probauerint. Cogita ergo nunc, qualis sit haec fides, nempe proprio iudicio inhaerens: nam alienae sentetiae inhaerere prohibent, suo vero proprio iudicio omnino praecipiunt. Non exigui quod Manichaei a suis, ut prius quam credant, sciant, & agno scant rationem : sed iubent, ut priusquam credant, scripturam scrutentur. Hoc enim ex exemplo

Actuum Apostolorum confirmat Brentius. Thessalonicenses nobilis . suscepisse verbum Pauli, & Silae cum omni auiditate, quotidie scrutantes scripturas: si haec ita se haberent,ecce inquit Brentius Pauli spiritu, atque doctrinam exigunt ad scripturas: omnes igitur ad hoc agendum horum exemtio admonet:itaque iuxta haec,& quae superius diximus,siue cum in dubium aliquod ad fidem pertinens venire incererit: siue mox Principio cum suscipitur fides, diligenter discutienda est scri Ptura: dc proprium iudicium de ea habendum. Quis autem

Vt dictum est, non rideat,hoc non minus supra captum simplicium csse,supra vires,& facultatem , supra otium , ct tempus Populorum , ct turbarum , quibus iacc magis est facult s scrupturam legendi,qu1m certam scientiam,& cognitionem eoru quae credenda sunt,quam Manichaei docebant,ati ingere. Ce

te si dicerent omnibus,Nisi scripturam legeritis,&quidem ita legeritis,ut ad eam postitis exigere omnem sdem vestram , &proprium sormare iudicium non potestis praeceptis Euangelicis satisfacere,quis eos non desereret quis non videret vix vulum relinqui, qui posset saluus fieri: sed imponi omnibus importabile iugum non certe minus quam Manichaei imponeabaia cum scientiam liquidissimam naturς diuinae neccssariam Ee a omnia