장음표시 사용
491쪽
cap. 3. De ignorunt id norusera circa
liter Deus verὶ si homo intelligere & unionis illius Inter Deo
de hominem explicare rationerninonne ad haec omnia constat sapientissimos quosque non aliter se habere, quam paruulos quod si vel tantillum excedere voluerint,& curiosius inquire re de his mysteri)s: filis nos docuit ipsa experientia in quantos incidant errores.Certe Arius, Macedonius, & Sabellius notialia ratione circa ineffabilis trinitatis mysterium errariit,quam quia ultra quam oportuit,conati sunt inuestigare: sicut Nesto ritis, Eutycnes circa incarnationis mysterium: omnes etia, qui de sacramento altaris nunc diuersam ab Ecclesia sententiam sequuntur, non alia certe ratione errant, quam quod audent in tantis mysteri)s rationi humanae aliquid tribuere:& sanὸ ne cesse est,ut qui circa haec omnia infirmitatem propriam non agnoscunt,& vltra vires in diuina mysteria irruunt, turpissima errent,& cadantadicentes enim se esse sapientes , merito stulti facti sunt nec longe ab eorum errore, qui clim Deum cognouissent, non sicut Deum glorificauerunt: illi enim hoc egerunt
aequantes creaturas creatori in cultu,atque veneratione: hi vero diuina proprio ingenio investigare cupientes opere ipsi, ostendunt, se non longe esse ab hac aestimatione, quod comprehendi, & inuestigari ab homine diuina possint, quasi non in immensum excedant. De senstibus vero scripturae quanto est dissicilius certo statuere in diuersitate, & multiplicitate eoru quis scit que significare voluit auctor.si enim ut A ug. ii quit absentis,uel mortui hominis voluntate , & sensum nullus potest ita certo intelligere in obscuris,&ambisuis verbis:utillud sensisse,qui scripsit praeter dubitationem affirmare possit: ruis Spiritus sancti , a quo multo sumus remotiores, prosun-issimos illos sensus quos merito eodem Ausus . teste digna est tantae immensitatis credere: ut nunquam satis ab homine comprehendi possint se certo intellexisse assirmare queatrQuare maxima temeritas est, re propri) ingeni, nimia fiduciavni sensui mordicus adhaerere velle,aut ex eo sensit, qui unt,aut alteri videtur, cum tamen possit & aliter locus intelligi, ce tum aliquid fide tenendum, quod aliunde praeter omnem di bitationem non probetur,aiurnuret aliunde haberi dicimus,
492쪽
e A T Noti eo Nrn sc ves ex Ipsa scriptura,vel ex sensu Ecclesic certo, Quod si co fiderassent Lutherus, ct sui, atque reliqui nouatores non tam ςbstinate assererent noua sua dogmata. Puerile reuera est, αfraui ingenio indignum,uerba haec,hoc est corpus meum, Velic est sanguis nolle alia ratione intelligi posse,quam quae tibi videatur . Zuinglius vult solum intelligi figurative: Lutherus realiter: sed ita ut utrumque realiter sit & panis,& caro Christudemus utruque significari posse , cur certo unum, & non ait rum significatum voluntl & cum ter iij etiam sensus verba illa capacia sint cur non etiam ille recipiendus aut quomodo ex illo loco nisi aliunde certum habeamus,aliquid illorum trium affirmari debet,aut potest Sic & illa verba, Bibite ex hoc omnes,Volunt tantum ut sibi videtur ab omnibus accipi atque ita demum in reliquis omnibus hoc contendunt, hoc agunt, Vt quod ipsi senserint,teneamur omnes sentire: ut merito de illis, ram cum scripturam exponunt,quam clim dogmata asserunt, Lib. I 2. eoi
dicam illud Augustini,quod id faciunt, quia suam sententiam sesi cap. ahamant,non quia vera est sed quia sua est: nec quia in corde eo τum , qui tradiderunt i cripturas quid senserint, viderunt,
sed quia superbi flint. De his igitur satis. quae eo dicta sunt, ut
in nulla re ad salutem nostra,& sacrς scripturae intellectu per tinente audeat quis sapiente se credere, qua praesumptione nitihil certὸ periculosius,nec reuera aliqui j irritione sapientiu diagnius. Accedendu est igitur ad hic,&incedendii in eis sum- cap- q-ma cum humilitate ,nulla siti ingenii fiducia, nullo proprit exu Amor proditionis supercilio: quod sicut si persuasum esset omnibus, de psis Ic se sab omnibus custodiretur,proculdubio auferret contentiones circa Icripti omnes, ct rixas reuera pueriles in diuinis oculis: ita quia omit r , qu irritur, de nec vel attente illud cogitare volumus , parit horum ratio iis, et temporum contentiones, &grauissima schismata in religione, pme contra illam Pauli saluberrimam admonitionem , quam Co- έμii sit. rinthijs commendat obsecro autem vos fratres inquiens, per i cm iota
nomen Domini nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis omnes, no sint in vobis schismata: sitis autem persecti in eodem sensu, dc in eadem scientia.& quidem cum inquit,significatum est
lai, quod unusquisque vestrinn dicit, efo sum Paul ego at
493쪽
tem Apollo: hoe dutaxat in eis arguere videtur, kuddin diuerstate magistrorum gloriarentur:& de ea contenderent: tamen fatis ostedit dissidia omnia schismata, diuersitatesque opini num ex amore hominum siue aliorum,sive quod de frequetius,' de grauius est. sui ipsius originem trahere:du scilicet,ut ex At sustino sit perius diximus, suam sententiam,aut eius,quem plarimi facit,non quia vera, sed quia sua est,quisque amat. Nam si absque suco veritas quaereretur,& humiliter: nullus sua mo dictis tenebit. Quod apertius deinde Paulus exponit dicens: Ouum enim sit inter vos zelus, &. contentio, nonne carnales estis,& secundum hominem ambulatisὶ cum enim quis dicat. Ego sum Pauli, alius autem, ego Apollo, nonne homines estis pro magno itam probro dicit Corinthijs, homines estis: sue quod apertius est,carnales estis. hoc est longὸ adiuinarum rerum sensu: quo manifeste ostenditur,tanto minus nos esse capaces mysteriorum religionis nostrae, sensusque diuini in seriapturis, quanto vel nostrum, vel humanum aliquem amamus, quantumque nobis ipsis placemus. propterea prilis dixerat, non potui loqui vobis, quali spiritualibus: tanqua paruulis in Christo lac potu vobis aedi,non esca . nondum enim poter tis sed nec nunc quidem potestis,adhuc enim carnales estis. ECce ubi apertὸ rationem infirmitatis sensus,puerilisque insipientiae erga diuina Paulus docet esse humanu affectum, erga aliorum doctrinam,vel sapientia,& multo certe magis erga suam- ipsius. Vbi ut omittam omnes alios aduersarios , qui utinam non hoc morbo nim ij propriae senten tiaram oris tam aperta laborassent,unius Brenti j,cu quo nunc agimus, audi verba iasuis his Pro lego menis . Primo enim loco de trinitatis myst rio dicit,se,suosque illud assere re apertillime: & infert: ac nisi' fallor sophistis & monachis, vix tantum esset roboris ut pota' sent noua deliria, quae his temporibus aduersus hunc articu' lum excogitata sint, refutare,si nostri in hac parte sua operam' non conferrent. in his verbis iudicent ath, quanta sit eruditio' nis & sapientiae fruorum in Brentio aestimatio, quantus contemptus aliorum: inter quos costat esse, quos Brentius nec noui ct tamen putat vix tantum roboris in aliquo esse: ut posset a. delia
494쪽
deli iis haereticorum mysterium trinitatis vindicare ab his igitur puerilibus ,& hominum,vereque carnalium contentioniabus arcet Apostolus eos maximὸ, qui capaces scriptura: sa crae, diuinorumque mysteriorum fieri cupiant. Ouae ideo in hoc principio inculcauimus quoniam tanquam funia Propriis ψαdamentum cupimus collocari in cordibus eorum maximὸ qui norantiae cq- de rebus dubijs religionis acturi sunt & ut ex hac eertissimagnitione pla norantiae nostrae scientia illud attete cogitemus, quod elim rimam iura- non sit hominum primas partes sapientiae tenere: ut scilicet reis imputa
nunquam erremus: cum hoc supra vires omnes humanas sit: tur qobis vixque ulli concessum a Deo ut nouerimus omnes, quod verEomnis homo mendax: saltem conemur secundum locum t nere ut quam minimum fieri potest erremus, &. quam citissime,& facilime emedemur. Deni ut vel errantes,vel in errore perseuerantes saltem excusiabiles simus : atque ut omnino ad peccatum nobis non imputetur a Deo: vel saltem non ad na
mimum.hi enim errores sunt hominum dic enim errare,ut non ,
diu perseueres: ut non abstinato sis animo: ut facile emendari possis hominum est infirmorum:& hoc ipso commiseratione quanda excitat,& non ira .Errauit David: sed quid ait Erraui incut ovis, quae perii C. hoc est,non malitia, non obstinatione,
sed seductione, & lapsu co nsideratione debita: ct ideo ait:
Qu re seruum tuum domine, quia mandata tua non sum o litus.Est ignorantia,& error etiam in iudicio hominum excusatio quaedam,quae veniam impetralpeccati usque adeo,ut vel sero confitent, ignorasse quid ageret linoscatur: sicut inquit Saul Dauidi Peccaui apparet enim quMsulte egerim,et igno I Reg. 26. rauerim multa nimis quanto magis cora diuino iudicio, quod multo est lenius, misericordiar excusationem habebit peccauit Paulus, persecutus est Ecclesiam: sed tame,ait, Miserico diam consequutus sum, quia ignorans sectis incredulitate. Ecce ignorantiam excusantem: α qua faetiam est, non ut non Ieccaret, ut non sibi reus etiam incredulitatis videretur Pau-us: sed ut misericordiam consequeretur . Sic est illa , de qua
Dauid inquit, Delicta iuuentutis meae,& ignorantias meas ne
memineris.Denique & illa,de qua Christus loquitur Patri' Hli s orat
495쪽
orat pro crucifigentibus se Ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt: peccarunt quidem, ideoque ignosci illis petit Christus:
sed ita pcccarunt, ut commiserationem culpa illa excitaret.. . In quo ignorantiae gradu valde certe considerandum est,quai ta ut erga nos diuina bonitas: ea enim ipsa mala, quae ex nobis i. habemus, Ac maxime nobis connaturalia sunt,conuertit in oci. calionem, atque materiam misericordiae, de veniae e quo enim magis agnoscit diuina clementia innatam nobis esse ignora tiam,& incossiderationem: eo minus imputat nobis peccatum:
ronae . idq; maXime, si nos hocipsum agnoscamus.Ionae inquit Deus, Non parcam Niniue ciuitati magnae, in qua sunt plus quam centuria viginti milia hominum qui nesciunt,quid ut inter dex tram.& sinistram suam. Vides quantum ignorantia hominum apud Deum pollit: & illud quidem de omnimoda ignorantia infantilis aetatis est: tamen satis ostendit quantum consellio, &agnitio eius etiam in maioribus Dei miscricordiam nobis c e,, s De ςilip x- EX quo & illud aduerte, quam econtra inexcus . p . , i biles sint apud Deum quantumque tibi auferant misericor
errore inex, pixi ,qux glori Dtur inscientia Nonne quanto magis, qui .utibili bel ignor Πxor pςccant, id agnoscunt, digni sunt venia : tant, is his etiam amplius qui se iactant,& placent sibi in sua sapientia , si
- errauerint, indigni ea sunt Qtuim igitur stultum est cuni agnoscamus ta subiectos nos esse errori, tamque facise in illum . incidere,auferrea nobis id,quo maxime error noster excusari
potest ante Deumὶ quod certissime agunt, qui nimium in sua sententia,& cruditione sibi complacessi: se aliquid scire sibi
de alijs videri volunt.Horum enim ignorantia, de error longe abest,ut cos excusare possit cum potius haec manifesta superbia, de sapientiet coniuncta maxime accuset. haec est enim illa,
de qua Paulus inquit Dicetes se esse sapientes, stulti facti sunt: de quibus & ait, quod sint inexcusabile . Est itaque ignora
illa,quae apud Deum magis accusat, quod non solum ex hoc loco:sed ex multis etiam alijs scripturae locis manifeste colligitur:& ea quidem multiplex:alia est enim, quam data opera homines nonnunquam volunt de qua scriptum est, noluit in
496쪽
e A T Π o C e o N F v x. gilletenter Inquirendi quae ad salutem nostram spectant, includimus: contra quam Paulus serio admonet, Evigilate iusti, &i. Grint.is. nolite peccare. ignorantiam enim Dei quidam habent: ad re uerentiam,sule ad pudorem vobis loquor: vult enim nos pus defieri rorporis,& ignauiae,quibus fit,'t indormiamus ad ea, quae salutis nostrae sunt , agnoscenda alia denique inquam ex impuritate vitae,& conscientiae sordibus traduntur a Deo illi: . de quibus dicitur per Prophetam, Excaeca cor populi huius: δ quq multis rationibus a Deo in poena infligitur,aut enim propter prauos , ct carnales affectus decipi permittuntur li Deo homines,sicut per Erechielem cominatur dicens, Homo ho- Ευeb.i , mo de domo Iliael; qui posuerit in nauditias suas in corde suo, ct venerit ad prophetam interrogans per eum me,ego Domianus respondebo ei in multitudine immunditiarum suarum. Et rursum,Ego dominus decepi prophetam illum, ct extendam manum meam super illum :& delebo eum de medio populi mei iuxta iniquitatem interrogantis : sic iniquitas propheta: erit,ut non erret vltra domus Israel a me,nec polluatur in uniuersis pr tuaricationibus suis .Quadoq; vero ob veritatis odiuelim scilicet, quia affectibus nostris repugnat, minus amatur: de quo Paulus inquit de Antichristo loquens:Cuius aduentus ti est secundum operationem Sathanae in omni virtute,& lignis, ct prodigiis mendacibus, ct omni seductione iniquitatunis, qui pereunt, eo quδd charitatem veritatis non receperunt, 't is alui fierent: ideo mittet illis Deus operatione erroris, Ut cre- ...cdant mendacio,& iudicentiae omnes,qui non crediderunt W- ου i inritati. sunt hae,&quam plurimae aliae causae, quibus in caecita- l , tem eordis traduntur homines: sed inter has etiam illa no mi- . .
nima est de qua diximus: quae propter superbiam & liu ipsius' nimiam complacetiam P Deo immittitur, ut Paulus de sapientibus huius mundi inquit , quod tradidit illos Deus in re bum sensum .Et iterum scriptum est,Perdam sapientia sapientium & stultam fecit Deus sapientiam huius mundi. Nam hi i. corin sunt de quibus etiam inquit sta uator: Abscodisti haec ὶ iapietitibus,& prudentibus .Quare magnopere hqc omnia nobi, fu- .
gienda sunt,quae non dubitamus magna ex parte causas iuule -
497쪽
desectionis tot millium hominum 1 vera side de huius ta gis.
uissimi Dei flagelli in tantarum haeresum permissione mittit enim Dcus spiritu erroris,ut Paulus dicit,in eos, qui veritatis charitatem reliquerunt: atq; ideo quod in hoc loco praeci Eadmonemus desiderandum est nobis de votis omnibus,atque conatibus agendum ut si quasi homines errauerimus , saltem error excusabilis sit coram Deo , ut vel non imputetur nobis in peccatum: vel saltem non in grauissimum illud infidelitatis, de desectionis a fide. Exigit igitur hic locus, ut de his agamus specialius, non quide circa omnia sed quod ad hac causam,&.. tempora pertinet, circa fidem ,&infidelitatem vel haeresimi quae videlicet ignorantia, siue error sit circa ea quae fidei sun r. qui no imputetur in peccatum infidelitatis de haereseos: vel saltem minus imputetur,et nonnullam excusationem habeat qui
econtra reum huius criminis, ' defectionis a fide agat apud Deum . Multa quidem postulat hic tractatus: sed est nobis restringendus ad ea , quae utilitati legentium prodesse ponsnt aduersus horum temporum errores: cuius rei hinc nobis fundamentum sumendunt est,& initium.
cap. . Dilli Cum hominibus difficillimum sit, de lare impossibile, eeracile esse iudi tum de peccatis iudicium ferre: quod hoc proprium sit Dei
caere, quada, nec enim solam de alienis, quae frequenter occulta sint: sed quatum s em nec de propios ullus est,qui in alteram partem tuto sententiam ror excuset proserre postidivi scilicet aut ab luat,aut condemnet: meritoxel non: hoe enim Psalmus inqui Delicta quis intelligit. Facile pronunci vero maxime re possumus,quod homicidium priuata aut noritate vel iniusseest de ignora commissis m,peccatum sit: quod adulterium: lubd alienae veto ita. ris concupiscentia:quod denique superbia, Vel haeresis peccaua sint,& quidem grauissima sed b c in cordibus nostris deprei. corint.4- hendere si difficile sit Paulus de se loquens nos docet,dum i quit: Nec me ipsum iudico,Nihil enim mihi conscius sum,sed non in hoc rustificatus sum.Si Paulu),nullius peccati sibi coi scitis,non audet de se sententiam serre absblutionis' quis hoe audebit & ut intelligas,quam facile se abscondarit a nobis etiapropria peccata, vide quid in A pocalypsi loquitur Deus Laois dicesi episcopo: Dicis quod diues sum,& locupletatus, & nullius
498쪽
lius egeose nescis,quia tu es miser, & miserabilis, ' pauper, ct caecus,& nudus:vide itaque quanta mala ita latebant hominem, ut etiam opposita bona se habere credereti. ideoque post pauca dicitur illi,Collyrio unge oculos tuos,ut videas. Paulus etiam post longum peccatorum catalosum, quae nouistimis diebus tribuit, Erunt inquiens in nouissimis diebus homines amantes seipsos,cupidi,elati,superbi,blasphemi:& post multas milia tandem inquit,Habentes quidem speciem pietatis,uirtutem autem eius abnegantes :in quibus considera, quanta pecorata sub specie pietatis sese abscondere possunt homini. Res itur occulta cum sit peccatum,& soli Deo satis possit mani- fessum esse quantum sit, quantumque possideat hominem, dc
quantum atque qua ratione obnoxium eum reddat poenae, liuinaeque iustitiae: aximὸ vero hoc de ignorantia ipsa dignum est ut cogitemus. Quid enim obscurius ipsis tenebris ignorantia vero quid aliud est,quam mentis tene Draeὶ& quidem in omni peccato tantum est tenebrarum,quantum erroris sine errore enim, de tenebris nullum omnino peccatu est de hoc enim scriptum est,Errant qui Operantur malum.Et rursum,Via imis Piorum tenebros amesciunt ubi corruunt. de hac ratione sunt omnia difficilia cognitu.at ucro ubi totum ipsum peccatum error est cum scilicet contra fidem peccatur,totum est obscuritas de tenebrae, merito illud Euangeli j dicemus . Si oculus tuus fuerit nequam,totum corpus tenebrosum erit: si inouam oculus , animae ratio scilicet obseura sit, de persusa tenebris: tota mens,uniuersae eius partes & facultates tenebrosae crunt. Si igi tur errores circa fidem tenebrae iunt,& quidem grauissimae: totam animam tenebrosam reddunt: qua luce cognosci poteriit, de manifestari cum ut Paulus anquit,omne quod manifieis
statur lumen est.Itaque ad liquidum, pleneque scire quanti habendus sit error hominis, de an merito imputandus sit illi, solius Dei est scire solus enim ipse nouit,quid sit in homine: solus ipse agnoscit quantum in eo operatus sit quantam insud
rit animae eius lucem:& denique quantum ex interna illustratione,externisque operibus quisque teneatur agnoscere diuiam dogmata& praecepta: quantum ipla praedicatio de doctrina
499쪽
exterior hominum: quatum scripturae lectio quemlibet astringat ad cognoscendum,& quando. Vnde de quibusdam errai tibus ait,Si non venissem & locutus eis non fuissem,peccatum non haberent: nunc autem excusationem non habent. Et post pauca, Si opera ait,no secissem in eis,quq nemo alius fecit peccatum non haberent. Quae de peccato infidelitatis, ut Augustinus inquit dicta sunt: a quo excusari potuissent Christo asserente etiam non credentes: si non tanta opera & miracula vidissent. sed hoc solus Christus definire poterat,qui solus etiam nouerat, ut diximus, interna, externaque omnia , quae ad eos pertinebant,quibus accusari vel excusari poterant. Itaque certum de hac re,de qua propositum est agere, iudicium non est expectandum a nobis: sed a Deo tantum , qui illuminat etiam tenebras nostras. Quod itaque timorem eius in nobis gener re possit,& solicitudinem excitare, ut cautὸ inter pericula horum temporii versemur,cupimus explicare. & quidem quod nunc agimus de errore,atque ignorantia circa sciem secudum diuersos hominum status atque c ditiones, debet etiam diauersimode iudicari,atque tractari:aliter in his, qui fidem nec receperunt unquam, in quibus sunt Gentiles omnes & ethnici siue antequam audierint praedicationem Euagelii siue post, quos quidem qualiter vel ante auditum Euangelium non excuset ab idololatria quδdde uno vero Deo nihil audierint: vel excuset ab infidelitatis peccato, quia scilicet in Christit non credunt, qubd nihil de Euangelio nunciatum est eis: αdenique post auditum quando peccauerint non credentes agitur a nonnullis: & sunt in hac parte nonnulla digna consideratione. Creaturae ipsae corporeae,& naturale lume accusant cos etiam ,qui nihil audierunt: non solum de idololatria, sed de omnibus prorsus contra decalogum peccatis: in fidelitate vero non peccant in Christum, atque Euangelium, nisi post pr
dicationem eius talem,ut merito eos cora Deo astringat. nam
ut diximus Christus inquit, Si opera non fecissem in eis ,quae nemo alius fecit,peccatum non haberent nfidelitatis scilicet: vertim hoc circa singulos iudicare , res ipsa ostendit, nostrum non esse: neque nunc de his infidelibus agere ad nos pertinet: sicut
500쪽
seut nec de obstinatis Iudaeis: virosque igitur dimittamus diu uino iudicio, de quisus merito illud est Pauli, Quid enim ad nos de his qui foris sunt iudicare Nonne de his qui intus sunt vos iudicatisξ nam eos qui soris sunt, Deus iudicabit. De his i, com tantum nobis agendum est,qui post suscepta fidem,postquam in militiam Christi iurarunt errant circa illa: nec de his,quod ad iudicium publicum Ecclesiae pertinet, quod Paulus proxumis verbis illi tribuit nostrum est hic dicere : sed id tantum, quod ad interiora ipsa nostra iudicanda pertinet, tradere cu- imus: non ut alius alium temere iudicet: sed ut quisque seipum in timore contineat,& diligenter scrutetur,& consideret. hoc enim credimus primum esse antidotum aduersus horum temporum errores:ut ex proximὸ dictis satis ostenditur. Vt cap. I. Triagitur haec distincte doceri, de facile teneri possint: tria nobis considerata prccipuὸ occurriit,quae merito in consideratione venire debet circa error cquibus vel excusari vel accusari errates possunt. primum are- f i. ipsa, quae agnoscenda est, sumituri claritas scilicet, & perspicuitas eius,quae lux quaedam est vel econtra obscuritas, ct cicficultas eiusdem quae non aliud sunt, quam tenebrae quaedam, in quibus latet res ipsa, quae noscenda est. duo reliqua ex affe-
,atque dispositione dis centium: nec enim etiam circa ea dem rem omnes discentes eodem sunt aut ingenio,aut affecturigitur horum primum est studium discendi ,labor,atque intemtio animi, diligentiaque quaerendi verum,& recta in quaerendo rem:& econtra ignauia torpordiscendi,negligentiariue, de Prς postera ratio quςrendi .hςc enim omnia propria esse bona, vel mala discentium constat.Tertium denique atque ultimum assectus est animi erga res, quae discuntur:amor scilicet, aut odium rerum ipsarum: praeueniens frequenter studium agnoscendae,discena que veritatis . constat enim de hoc non parum intelligentiam vel adiuuare, vel impedire: affectus enim ille Prqueniens rationem,quo cupimus verum esse id ,quod placet: de permittimus nobis ante plenam cognitionem amare, & ct pere,ut id, quod placet verum sit,excaecat oculos,impedit si dium,& denique agit,ut omnia eo tendant,quo maxime affici-
muriatque ita fit,ut quo perspicacior est acies rationis, quo solertior