장음표시 사용
101쪽
sentium senuus mam esse iudi riniti idem insuper requirebat noster Author in summo Imperatore. quam
item astit orabat silmina nael se in Ponipeio. Nunc igitur id confit. naar,eam ex hostium ipsoru ui tellificatione extollens. At enini quita
puch fidei nomine intelligit in praesentiat aut quam esse illius vim I naturam dixeris Age duin igitur de ea aliquid dicamus; i a tamen ut hic non ex Theologorum penetralibus sed ex Philosophis, maxime vcio ex Ciccrone hauriamus. Fides inquit M. Tullius; inde appellata est quia fiat quod dictum et . Et hac de causa eam definiuit dictorum coluientorumque constani iam: quod scilicet meo sit posita ut dicta dccoauenta conflantet obserues ac tuea ris :& idcirco qui conuentis ac dictis arisi ecerit, hunc fidem liberaste suam amrmamus. in anquam obseruandum dicti & conuenta interdum iureiurando sanciri: interdum citra iusiurandum obstringi, idque siue verbi, siue scripto aut etiam publica priuata uetestificatione, Et quamuis ea quae iureiurando obstringitur fides, maius momentum habet ac pondus, cum religiosius confirmetui, haud tamen inmciandum est citia iusiurandum quoque suum habere pondus, idque etiam si cum hostibus agast oritur enim eius vis ex humanitatis naturae veluti sonte ut comercium inter homines in tutum atqueadeo iustitia,cuius sundamentum fides est, co- se ille tui, illud tamen ς uendumne iniustis pollicitationibus fidem misceamus: tantum enim abest ut quod des fieri oporteat. ac dicta conuentaque sint struanda, ut iniquum sit eiusmodi fidem, etiam si iusiurandi sacramentum fuerit interpositum. praestare ac tueri. itaque stulte apud Tragicos videas abiis mactari filios qui iureiurando id se iacturos vovissent; quem adnaodum incontulto etiam illud dictitatur, si violandum est ius, regnandi caula violandu nrallem enim dixissentne regnandi quidem causa fidem aut itis violandum, Contra ramen ubi citra iustitiae ostensionem seruari potest, omnino servanda est . atque hostibus etiam, ut dicebam. Quare tolus Masilus tam illud in ore habebat; victoriae fidem longh anteponenda esse. Atque hac sane imet Romanos vino de R gulus & alii multi claruerunt: ab heroicis enim usque temporibus didiceram Fidem sancte ac religiose colendam eme. Q circa Numa huic templum dieauerat, dumque sacrificari itisserat. Et huc etiapertinet quod eius simulacrum candido operirent velo. Quare, Et asso, Rara fides solitur velata νηηορ inquit Flaccus. Contra vero perfidiae nomine Imperatores laborarunt multi, it aut inde infamiam cotraxeritu maximam: inter quos tamen princeps
fuit Annibal, qui propterea perfidus a Flacco atque aliis appellatur passim. Liuius etiam, inquit) a deum fides,mbit sanctum Elam iusiurandis. Arque huc, Opi poli spectauit Virgilius cum Didonem induxit posternatem sic deprecamem.
Hac prcior: hanc em extremam curi sarisine funde. Tum vos o Tyrii, stirpem es genus omne futurum
creeteodjr, einersque haec initie nostro Munera: nullus amor populis, nec foedera sumo. Exoriare aliquis nostris ex ossibus et uor, uoi face Dardanios fereoque sequare colonos. Nunc, olim, quocunque dabunt si tempore vires, Littora lutoribus muraria ,sumbarvndus imprecor, arma armis; pugnent ipsἱque nepoter.
Crediderim enim illis vocibus exoriare aliqvis, Airnibalem indicasse qui fidi stagii, sena per sv ii ac foedera violauit. Etsi enim amicitia perpetuo colenda est odium Acinimicitia, ne iii rata quidem, conseruanda; Annibal samen & puer ad aram iurauit serer tuum Romani nominis suturum hostem, quod nefas eiai; & perpetuo, etiam foedere
102쪽
foedere violato, seruatiit, quod fuit flagitiosius. Itaque virtutes militares quae in illodi multae sueritia t& maximae, foedauit turpissime. Contra noster Pompeius, caeteras imperatorias virtutes fide etiam illustrauit egregie . Nam, ut ad Ciceronem redeam; ideo commendatur, quod cum eius fides apud hostes praedicaretur ac tutissima &lanctissana a iudicaretur, latis conlpertum estet inter socios eam coluisse semper. Ait autem M. Tullius hostes omnium gentium sanctissimam iudicatse Pompeii fidem, Piratas intelligens,qui deditione ficta, Pompeii fidem experti erant maximam, itaut eam mirifice praedicarent. Vt autem supra, re inquit sello; piratico nimirum; omnes gentes ae nationes premebantur, ita hoc in loco hostes omnium gentium Piratas vocat: tametsi dignitatis causa de more Piratarum reticet nomen: &, ut Pompeij augeat
dignitatem, hostes omnium gentium illos appellat. Haec de fide.
Vmnitate tam tanta ess, ut disseiledictu fit utrum hoctes magis virtae . rem eius pugnantes timuerint, an mansuetudinem victi aetexerint. ostremo loco humanitatem flagitauerat in Imperatore t quam etiam in Pompeio commonstrandam receperat. Id igitur facit hoc tempore . Verum quid si quis requirat quae sit vis humanitatis, quida facilis litate disserat quam paulo ante iniPompeio tantopere laudauit, quae denique virtus & qualis sit humanitas e Ego vero sic statuo; Graecos commodius humanitatem quam Latinos expri ere,dum notionem huic voci subiectam, φιλανθρωπιαν appellant, hoc est amorem ac benignitatem erga
homines. Ex quo etiam fit ut multo latius pateat φιλπνθρωπ- quam iacilitas. Inde vero apud Latinos crediderim inuenisse nome, quod nos tum a Deliuis distinguat, tum a barbaris,quibus tribuitur inhumanitas. Denique vere quidem dicitur sermone ho- 37 minem distinguia belluis, quae propterea mutae animantes dicuntur: verὰ etiam e fertur sermonis elegantia ac dicendi virtute virum disertuma caeteris hominibus f iugari. Sed tamen illud quoque verissimh amrmatur, humanitatem,quoniam am rem ac benignitatem erga homines refert, nos & a belluis, & a Barbaris qui inhumani esse solensi si regare. Et hinc est ut taliciter Latinitu m φιλανθ -- tum humanitatis nomine complectantur . φιλανθραμνίαν, ut diximus; quod qui benisnitatem erga homines 'stendunt', ij iure optimo humani dicendi sint: quandoquidem non nobis solum nati sumus, sed ortus nostri partem patria vendicat, partem amici. Denique iure illud propter humanitatem celebratur, homo homini deus: vere enim hae maxime ad Dei, qui benignitate praestat, naturam accedimus. vero seu eluditionem, ac liberalium disciplinarum ingenuarumque artium cognitione, quia hae in primis nos barbarie exuunt omni de humanos reddunt: ita ut hinc de a Barbaris &a bellula seiungamur. Hac igitur celebratur Pompeius ridque eomagis quod hostes eius mansuetudinem victi dilexerint, non secus ac pugnando eiu sdem virtutem experti timuerint. Vbi videtur M. Tullius mansuetudinis nomine humanitatem describere aut designare, quod de mansuetudinem requirat εὐανθρω- ae de humanitas idc vero liberales disciplinae id quod ad -- αν pertinet)mansuetum eddant hominem, ita ut iust mansuetiores Musae deliterae appellentur. Atque hic quidem nemo non videt quam elmanter ac scitEassirmet difficile dicta esse num hostes a 3 a populi Rom. Pompeii virtutem pugnantes magis timuerint, an mansuetudinem victi dilexerint. Nam praeterquamquod oppositis belle ludit, summas esse Pompeii vim tutes indicat omnes, cum utra maior sit statuere haud liceat. Iam veroillud praetereundum non est hoc in loco, quod ad pompeii cum virtutes multas tum fidem dc humanitatem deci irandiim scribit Dio: Magnam inquit erga dedotes se sebumanitatem
103쪽
Eτ quisquam obitabit, quin huic tantum bellum hoc transinistendam si .
qui ad omnia vestrae memorare bella conscienda, Huino quodam consitio stus ero ιιaeatur Nerepat eos qui dubitarent nium hoc bellum Pompeio esset de man-ctandum: tai. tum abest ut eos iustineat qui omnino tepugnarent. anqxiam vi eri possit M. Tullius hoc dicendi genere uti; Et quisquam GH. abit, quoci 14gnificet nullo modo esse dubitandum , quin nota poli nisi renaeie hac de re dubitati, aut mirum esse quenquam reperita qui hac de re diabitaret. Atque hiciane, quoniam iam Lucullum omni exemiti midia; bellum rursus, griau 'magnum & periculossim esse significat id enim v)let motum bellum hoc9 ut uni Pompeio, in quo interim docet sumiana esse oti uua, committeretur. Nam ii quis illud tantum in adueibit loco habeat, ac magnitudinem indicare neget ois praeterquam quod nil fere de belli magnitudine minuat, me quidem distentiente, quin loci ipsius vi repugnante , negauerit. Diuino putem consito Pompeium ad Populi Rom. bella conscienda natum dici, citra hyperbolem dici ac tutius quam de Coelo delapsum etsi id quoque oratori nostro ςoncedendum nemo non videt: praesertim quia ad omnia eius memoriae tantum ac temporis bella. 1dque diuino quodam consilio natum ait, quod non facile a ratio' e 1 9 dissentit. Adde quod non tam id constanter affirmat quam videri possie significat. Vox enim videatur non eo consilio pronunciatur vi intelligamus quasi oculis cerni aut certo intelligi, sed ut opinione seu conte tiara quadam informari, ac probabiliter ςenseri posse existimemus.
Em quoniam autharitas mutι- quoque in bellis adminictrandis, atque imis perio militari valet; certe nemini dubium est, quin ea in re iue idem imp rator plurimum pessit.
E Authoritate iam verba facit, ut quemadmodum tertio loco eam si in Imperatore flagitauit, sic tertio loco eandem in Pompeio com-N U monstret ac celebret. A thesi vero initium ducit, uniuersim,authoqii A ritatis usum ac momentum atque adeo necessitatem ostendens ita N Imperatore, praesertim fiammo: atque hinc ad hypothesim progredit it r. in Pompeio qualis de quanta sit, demonstrans quod dum ostedit, caue puteS M. Tullium usurpareauthoritatem pro ea facultate vel potius proca povcstate quae cuipiam ad aliquid gerendum tribuituti rion hanc enim intelligit in si assentia sed existimationem seu famam qnam sibi peperit aliquis, aut nobilem qua de se apud alios coia citauit opinionem . Principio igitur adirmat huiusmodi aut horitatem multum quoque valere in bellisi administrandis atque Imperio militari. vhi et
unum tacite arripit tanquam certum, alterum docet: docet in bello administrando atque imperio militari multiam valere authoritatem : arripit ac sumit valere multu in altis quoque chiis. I, t rceu . N cmo enim non facile intelligit lianc ad Regni aut Reipublicae administrationem nragnopere conserre: hanc familiae, naui, cuicunque denique uniuersitati atque hominum caetui regendo valerc plurimum t ivi ut in re bus gerendis aut horitas ac bona illitas qui praei existimatio publich priuatimque momentum habeat magnum. Id quod in bello vel maxime cernitur,in quoad exemcitum regendum .victoriamque cola sequendam. Opem authoritas afferre ibi et maxi
104쪽
a rque libentius di hostes contra magnos spi litus haud ita naant, interdum etiam pertin escant. Denique experientia ipsa docet passim authoritatem domi foliique in rebus omnibus conferre plurimia, ita ut necessaria videri possit: praesertim vero quod hcontrario, ubi aut horitas nutet, res lacilE perturbantur ac praeposterEgeruntur. Iuri igitur hane tum in rebus aliis tum in rei bellicae administrarione requirit ae militari imper;o . Atque hinc sane eis ut Reges & Imperatores multi eam commentitiis quoque rebus sibi niterentur adiungere. Sic Minos, congressum simulans cum Ioue δε sic Numa cum Aegetia Nympha: si e Sertoriusicut de Imperatoribus dicam9cu m Diana: ab hae enim per ceruam quae illi assisteret in tabernaculo, se admoneri dictitabat; nuncios&exploratores quibus ad res Occulte pervestigandas utebatur, callide occultans ac celans . Neque vero ab hoc astu abfuit Africanus; hic enim cum quotidie in Capitolium ascenderet,& in templo remotis arbitris degeret,in eam opinionem adduxit vulgus ut crederet Africanum clam diuinitus admoneri,& res abditas arcanasque doceri . Atque eodem consilio eademque calliditate pri sermortalesti miliae gentium. Vrbiumque origines in Iouem , Herculem, aliosque Deos resere. hant: v scilicet sibi suisque rebus authoritatem & existimationem coniiurarentae dignitatem augerent. Quanquam Imperatoris authori seo solidior est quo magis diuturna experientia, rebus praeclare gestis, scelicitate denique perspectaque uirtute praestar. Sed de aut horitatis vi in Imperatore uberius paulo posti. Nunc ad Cicer nem redeo, qui siubdit nemini dubium esse quin ille idem Imperator ille inquam quem hactenus militari scientia & virtute excellere ostendit, Pompeius) plurimum possit. At enim quid si quis interim aegrε hanc authoritati laudem concedat e Ergo ut rem confirmet, sic pergit .
V Ehementer autem pertinere ad besia administranda, quid hoses quid μνῶ imperauribus υestris existimem, ignorat P cum silamus homines
in tantis rebus, υρ aut contemnant aut mel ant, aut oderis ut amente vini ne non minus fama, quam aliqua certa rat Istne, commoueri.
Vthoritatis vim ae pondus aestimat, ut ostendat Imperatori conserre plurimum. Cum igitur a uilioritas posita sit in praeciara existimatione quam de aliquo caeteri habent, nemini dubium eme potest quin in re bellica plurimum reserat militaris virtutis existimationem siue opinionem ac iam a collegisse, idque siue hostes velis, siue socios ac tuos.
Cum enim in bellicis rebus mortales vehementer commoueantur, ac
γε propterea metuant, contemnant, oderint, ament, fit sand ut qui optimam de se opinionem ac famam concitauerit Imperator, is 3b hostibus timeatur, a suis diligatur rdenique illis formidolosius euadit, ita vitae pEde spodeant animum, aut minuant quae in milite requiritur audaciam: ijs carus est, itaui illi fidem adiungant facit E, dc opera ἱmpendant strenuh. Id quod passim ex Historiarum monumentis clarius unoscere licet quam ut mihi exemplis agendum sit. Tantum dicam inph fictum este ut exumaemii tum copiae ob Imperatoris existimationem de maximis exercitibus victoria reportari iit. Id quod passim in Alexandro apud Graecos, in Sertorio, Caesare, apud Latinos, obseruare quis ue potest. Q anquam de Africani aut horitate illud com memorare lubei quo mirifice admonemur quanti momenti sit Imperatoris aui hci ritas in re bellica. Mittendus crat in Asiam imperator aduersius Antiochum Regem opulentissimum quique apud se habcbat Annibalem: cumque L Scipio & C. Laelius
Consulatum administrarent. ac propterea alter Consulibus de more mittendus es
set Senatus uniuersim in L. aelium quippe qui sub Asricano maiore multa bella generat, inclinabat, iamque de illo deligcndo cogitabat: cum Africanus qui aderat assur gens se cum stat re Legatum iturum dixit si ei Prouinciam decerneret. Tum Senatus tanti viri authoritate tarmotus, continuo L.SciHonem Imperatorem renunciauit.
105쪽
OVod igitur nomen unquam in orte ferraroli clarius suis r cuius res gin pares e de quo homine vos , id qMod maxime facit authoruaum , tanta
D hypothesin descendit, Se quam bono Imperatori necessariam auis thesitatem docuit, hanc in Pompeio mitifice ac supia quam in caeteris omnibus enitere ostendit. Ob id igitur ita ruit nullius Imperatoris nomen unquam in Terrarum Orbe fuiste clarius: nullius res gestas pares: ac proptereas actum esse ut ipse Populus Rom. praecla te iudieia, unde etiam authoritas redditur maxima, de illo fecerit, An autem dum hoc tempore talem ac tantam tribuit Pompeio aut horitatem , sic Ieruiat veritati, ut non rem augeat, & hyperbolice fortasse augear, ex iis constare P test quae de illius virtute diximus dum non dissimilis sese obijceret dubitatio . De nique facile est Athenienses laudare Athenis: id quod eo etiam facilius fuit M.Τul. lio,quod recenserat victoria quam de Piratis retia terat, quae sine dubio fuerat marisma. atque.tas sere omnes compleuerat, i Atque hic quidem ne pigeat qbseruare M.Tullium pro inferiore hoc mundo or hem tetrarum ut hoc in loco aut orbem terrae, sena per dicere; orbem, quemadmodum licenter aliqui, nunquam . Nam reuera orbis, nisii qliud addas, tignificat circulumi non mundum . Eodem modo res gestas dicit passim, gesta vix unquam. itaque gestis p rebus gestis, orbe pro mundo in Poesi usurpare licet, in soluta or tione, si elegantiam adames, non impuros authores secteris, non licet. Sed &dum ait de quo homine, Pompeium intelligens, pon ab re obierues, honorifice etiam non raro hominis nomen perinde ac viri usurpari. Etsi enim homo vel quia sceminam etiam de tignat dc comprehendiri vel quia nos a belluisseiungit, vel quia nostrae nos admonet mortalitatis. viri nomen censetur dignius; hic tamen pro viro de magna cum dignitate usurpatur. Quare quemadmodum supra dixit M. Tullius a L. Lucul- a 4 Io summo et iso, dc infra υnum νiru in quo summa sunt omnia, pompeium intelligens. ac rursus . utinam Diroram fortium cetiam tantam baberetis, quae Omnia dignitatem habent, si e dicit, Quis hoe homine scientior e dc hic, de hoc homine tanta re tam praeclara iudiaeta ficistis . scio iacite interdum virum dignitatis causa homini opponi ; id quod et ganter secit Terentius cum diceret visum te iudiest. Ae , ruti dolorem ut viridc rursus, virum cum veneris, te putabo: s Empedoclea legeris, bominem non putabo . Sed i men in bonam quoque pariem usurpatur homo & cum dignitate, non uicomode.
AN vero usi amνuam esse oram tam desertam putatis, qvio non imas disi famis peruaserit et cum uniuersus Populus Romanus referto foro, repleisque omnibus temptis, ex quibu1 hic locus conspici potere,vnώm sibi ad commune ρmnium gentium bellum Cn. Pompeium imperatorem depoposcis e
Raecla tum fuerat Populi Rom. iudicitum Pompeii aut horitati cel brandae retulisset sed tamen ad Pompeii authoritatem dc gloriam illud etiam pertinebat, ut tanta actam egregia quae commemorauerat iudicia, non sicco pede & quasi praetericias indicaret, sed altim geret plenius: praesertim vcto quia cum taph honorificum de Pompeio iudicium fecisset Populus Rom. is enim illum delegerar,nin Prouincias miserat 9 par erat ut si quae sigillatim ac maximE omnium iudicia intelligeret in praesentia, ea declararet. Itaque fatetur se illius diei iaciuimeli, Gla
106쪽
a s intelligere, quo nauali bello de quo diximus, delectus ac propositus est Imperat . quod sane factum mirifice exornat. negat enim oram ullam esse tam deleriam ad Iam illius ditet non peruenerit fama. dc buc pertinet quod ait uniuersum Populum. Om. ac reterio solo repletitque omnibus templis, eurn delegisse . huc quod bellum cui praepositus est non piraticu m, sed honestiore vocabulo, commune omnium mitium bellum,appellat. Quanquam, quoniam interim M. Tulliuis eos alloquitur mi huic rei non modo interfuerant, sed hiae suetant, ac μυpterea illam attingit breuiter,
agedum nos eam ex Plutarcho plenius dccopiosius explicemus. Elgo cum populus Rom. Piratarum rapinis dc incursionibus premeretur, in primis vero commeatu prohiberetur , ita ut tei frumentariae inopia laboraret, Gabinius Tribunus plebis de Pompeio aduersus Piratas Imperatore deligendo rogauit legem. Chi amen,quoniam sunt am quandam illi potest. item tribuebat, ac non in classem modo verutra etiam in omnes mortales Iut eum Plutarcho loquar imperium atque arbitrurari concedebat, repugnabant Patrest verebantur enim ne Pompeius tali aet/ista potentia auctiis dominatum sibi vindicaret. insta Consul altςr, Pisis sui opiliori quippe qui satis intelligebat Gabinium Pompeii voluntati seruire, publice coii- quesius est, edicens Pompeium Romuli vestigia sectantem non declinatu tum illius
exitum. Sed frust ratum iste tum alij legem dissuaserunt. Itaque cum Catulus etiam id tentasser, atque illud ad extremum dixisset, parcendum Pompeio, nec tot periculis ac bellis talem virum obiiciendum, Catulo etiam . etsi alioquin eum colerent ac verecentur, reclamarunt. Cumque hic rursus quaereret, quemnam lubituri essentalium, ubi Pompeium am: sissent, omnes una voce succlamarunt, Tet Ita Catulo,
cum nihil proficeret, destitit. Climque Roscius Tribunus item plebis pergeret adi c, dicendum ut ipse legem dissuaderet, obli repuerunt omnes. Tum Roscius duos ex tollens digitos, significauit duos saltem Imperatores deligendos collegamque Ponipeio tribuendum: sed frustra. Itaque concio dimissa eiit ac postera die, cum in sui fragia itum esset, Pompeius unus summa cum authori late renunciatus est Imper, tota Hunc igitur diem intelligit M. Tulliun luna ait uniuersum Populum Rom. reserto sarci, repleti ue omnibiis templis ex quibus Rostra conspici possent. unum sibi ad commune omnium gentium bellum Cn. Pompeium Imperatorem decreuisse. Quanquam si quis ea verba, De quo homine vos, id quod maaλὰ facit iamboritatem, tu ta o tam praeclara iudicia fecinis, non ad unu in hoc iudicium sed ad omnia iudicia is ferti velit quae variis temporibus de Pompeio fecisset Populus Rom. dum variis illubialis praefecisset.ac variis honoribus ornasset; in aequentibus autem verbis sigillaturico te morari & exaggerari praeclaris limum ac singulare quod de illo iudicium t terat, dum eum in Piratas Imperatorem creassent, non repugnarim. illud tamen addiderim, ex his plane verbis 'aibus commemorat Pompeium tam a Populi stom. voluntate Imperatorem suille delectum, tria licere vel statuere vel ri spicione attingere. Primum est, b cum de quo loquitur, hoc est Rostra ide Rostris enim dice tM.Ti illius) suisse ad Populum concionanti destinatum, ac propterea Curia opponias in qua ad Senatum haberetur oratio. Alterum est non satis qualis esset hic lociis eos declarare qui scribunt fuisse templum seu Forum ante Curiana Hostilianar nam non declarant num in templo an in foro ipsis essent Rostra. Crediderim tamen loc si non
tectum fuissedc clausu in sed apertum & sub dio, ac propterea non in templo sed in Foti parte aliqua strisse rostra disposita: vel certe ita fuisse in foro collocata & templo adiuncta ut auditores saltem subd:oversarentur. id quod coniectate licet tum quia significat Cicero reserto soroe Rostris Gabinianam legem rogatam, quo fit ut e templis,vel certe ex aditu, tantum conspicerent: tum quia Plutarchus ac Diocidum E Ro stristiane Roseius dissuaderet legem, coruum rosupervolitantem obsucclamantatem Populum cecidisse scribunt. Tertium ac restremum illud sit. M. Tullium, ut P. mpei id gnitatem amplificet, bellum istud cui praepositus est, non Piraticum apia pellare via litani, sed nauale, dc quod hic legimus. commune omnium gentium bellum ; ait enim ad commune omnium gentium bellum fuisse deletum Imperato rem. Uoi non tam ita loquitur,quod huiusmodi bellu m ad omnes gentes pertineret quanquam ne id quidem inficiaretur Cicero: supra enim um regiones vatiae Pirataruntiacursionibus tentarentur: duit, quo bello omnes Ita res ac nati repremebantur)quam
107쪽
suim quod communi omnium gentium voluntamdelectus sit. Romae enim mant qui municipior ab coloniarum, Prouinciarumque atque Urbium quae Romana Ciuitate dona essent, ac summatim Ciuium praerreativa gauderen nomine stru ent suffragia, Tametsi non est dissimulandum omnium gentium bellum diei vest manaru m quae inquam ad Romanum pertinerent Imperium, vel potius hype tholich amplificandi causa. sed ad Pompeium redeo, ius authoritatem admirabbιςm exemplis variis rei qm gestarunt declarat . resis pergit.
atiorem exemplis confirmem, quotum M liaritas dear in tu, as eodem Cn. Pompeio omnium raraegre arum e em
pia fumantisi qui quo die a vobis maritimo bello praepositus in imperaror, tantare νιλ inlitas annρna ex summa inopia or caritate rei frumentariae consecuta os unius spes nomine, quantam vix ex summa uberarae siroram HuIurna so
uertit se ut diuere eperam9 ad ea quae ex Pomptio peti possenti
ut constaret qualis quanta effeteius in bello aut horitas- iure,eum d omnium rerum egregiarum ut ipse ait exempla ex Pompeio desumi, Primo igitur ducit exemplutaex conlecuta annonae vilitat . Meminit vero huius facti Plutarchus paucis sed grauissimis verbis. imae . in ii pretia venalium laxata, lata plebis μαρ abuere; ono nitue Pompeii deleuatum, ubi mira Pompeii indicatur authoritas δc existimatio, cum pul us Rom. uno Pompeii audito nomine prosperum belli finem ac certam victoriam sibi polliceretur, Cicero tamen pluribus rem attingit,vel potita exaggeratamplificatque mirifice. Ait enim statim atque maritimo bello Pompeius Imperator est praepositusetantam annonae vilitatem esse consecutam, quant1 vix ex iumma ube rate agrorum effici potuisset. Quanquam ut amplificandi rationem ex hacamplificatione pulcherrima perdiscimus, ludet locum Paulo accuratius expendere. Ergo I s it non posteaquam renunciatus Arimperator, sed quo die, nec progressu temporis cur fitὶ led repente. ac momento temporis, nec mediocrem vilitatum sed tantam quanta ex silmma ubertate ei potuisset,quod est maximam, esse consecutam . Et huci pertinet quod ex summatum inopia, quod scilicet egestas esset maxima; tum caritate,quia nisi ingenti pretio parari haud posmet, rei frumentariae vilitatem ait coiecutam: nuc quod no modo voertatem consecutam dicit sed summam ubertatem, nee multorum sed unius Pompeii nominer quasi vero ex Pompeii nomine penderet maxima illa uberina. huc quod huiusmodi annonae copiam non tantam esse ait quamia ex siumma ubertate estici solet,sed quanta uix emci possit: huc etiam quod tantam esse ait quanta non modo ex summa ubertate agrorum .verum etiam ex diuturna pace essici potuisset. Certum est enim agrorum ubertatem diuturna accedente pace maiorem annonae vilitatem gignere. Ac prosecto quanti momenti sit pax ad uber. ratςm,eleganter ut solet) declarauit Tibullus dum caneret traserea pax aisaeolai: pax candida primkm
funderet ut natosa paterna merum,
quod si ita est diuturna pax multo maximam ubertatem afferat necesse est. Denique in proposita de consecuta annonae vilitate sententia nulla vox interponitur a M.Tullio quae ad amplificandum non suum momentum habeat ac pondus. Hic vero in illis verbis psi die, vox qui, sciacet, ut cum sequentibus verbis,prout deberet, nocti haud queat. quid est enim dicere, die praepositus est, tanta vilitas a Gaeomsecuta est, quantam vix diutuma poescere potuissete itaque si pro qui reponas nam vel afoetenim aut quid simile, senties perfectam reddi sententiam, cum alioquin vitiosa videri
108쪽
deri possit. Tametsi quoniam nil nouare ausim praesertim explanatoribus rem si- ' , lentibus omnibus in ad figuratam constructionem libenter confugerim; neque enim huius genet is exempla desunr apud latinosi quin idem Cicero libe ipso dicendi genere utitur rursus in Maniliana dum de Gabinio expostulabit: quemadmodum con- 'stabit non multo post.
Iam vero accepta in Pino calamitate ex eo pratio,de quo vos pauo ante inuisus admanui, cum scis pertim. ὶnt hostiam opes , animique erevi ni, cum satis firmum praesidium proaincia non haberet, amisissiis Asiam Assirites: nisi id
ipsum eius temporis diuinitus Cn. Pompeium ad eas regiones fortuna Populi Romani attulisset. Huius aduentus Mithridatem in lita inflammarem victoria, continuit, o Tigranem magnis copys minitantem MIAE , retardavit.
Lterum profert exemplum quo summam declaret confirmesque P peii aut horitatem: quod saia exemplum ex iis ducitur quae in Ponto acciderant dum Triarii exercitus caesus est a Mithridate a Asiam enim continuo occupasset Mithridates, nisi Pompeius qui sorte illis regi nibus erat proximus, illum retardasset. Indicarat hoc M. Tullius sere ab initio cum diceret Pompeij aduentu ipso atque nomine tametsi ad maritimum bellum venisset, hostium impetus suisse repressos ac retardatos r quod sine dubio Cn. Pompeii commendat existimationem&authoritatem. Sed hic factu auget amplificatque de morer amrmat enim suturum fuisse ut cum socii pertim est rent, contra vero hostium opes animique crevissent exca victoria quam in Ponto de Lucullianis retulerat Mithridates, Romani Asiam amisissent. nisi fortuna Populi Rom. Pompeium ad eas Regiones detulisset. Et ideo subdit, huius aduentu&Mithridatem etsi insolita inflammatum victoria, & Tigranem etsi magnis copiis Asiae minitatem,retardatum esse. Et huc etiam pertinet quod calamitosum illud praelium. reuocat auditoribus in memoriam, in quo ne unum quidem superfuisse indicauerat
qui cladem referreti huc quod Populi Rom. iscios perterrefactos significat: huc quod Asiam praesidiis sese spoliatam fuisse indicat: huc quod diuinitus eo Pompe- .ium peruenisse amrmat. Vbi obsietuandum est M.Tullium sic Romanorum fortuisnam introducere, atque amrmare fortunam Romanorum eo per idem tempus detulisse Pompeium, ut diuinitus id fictum dicat: quibus indicat bonam fortunam ac prosperam a Deo immitti, ac summatim diuinitus nobis bona contiogere non in casti aut pra: ter Dei voluntatem. Atque hla quidem post ea verba, eam socii pertiniuissent, statim interpungendum, & continenter pergendu manimque erexissent; ut sit sententia, cum socii pertimuissent, contra vero hostium opes animiquet crevissent; alioquin interpunctione illa deleta prout habent co dices multi, illud anitaque eurissent, inepth . subiiceretur 1 potius enim decreuissent suisset dicendum . cum sine
interpunctione ad Q- ι .cios pertineant
109쪽
te profecerit Z aut quam facile ιmper o , atq- exercitu sorios, o vectig ita conseruaturus sit, qHi nomine ac rumore defenderis ti Vemadmodiim iam antea cum ea concluderet ac peroraret qliae de Cn.Pompei j viri med sputaue at, coin Em dicendi genere&quasi epiphonemate usus erar, Et quisquam dubiιabit quinhale tantum bellum hoeiransmutendam, it qui ad osea υ stra memoria bella conficienda diuino quodam consilio natus esse videat)m e Ita percommode eodem dicendi genere utitur ut praesentia, du m ea concludit qqae hactenus de eiusdem auth ritate disputauit. quae sane concludendi ratio per interrogationem, ut a communi 'eoncludendi forma discedit quae a Dialectico atque aliis passim usurpatur, ita perelegans & ad orationem ornandam aptulima videri potest. Sic pro Cluentio, Et eri quisquam qui ci bae cognouerit, suspicari posite fit alibi Et qui quam erit qui hoc in mare a.- eate , titur autem his verbis argumerito a minori ad iliatus. quo eos redarguit qui torte dubitarent nutri tanto bello idoneus estet PompeiuS Nam si tantumacilioritate profecit, dum scilicet abesset ab hostibus, ac propterea illos armis aggredi haud posset, quantum virtute hoc est armis & dimicatione profecerit, cum virtute bellica. tantopere excellat 3 Ita quidem non modo concludit sed occupat ut ne dubitari pol- siti simulque coarguit adueruarios. Addit aut qνρm fac u Imperio atque exercitu socios συectigatia conseruaturas sit, qui ino nomine ac νμmore uinderit, quasi dicat nemo ne id quidem dubitet. Et acute. Sic enim alicuius umbra aut nomen terreat hostem,elii Ddem praesentia multo magis eum perterreat necesse est . Hic vero dubitet facile quis piam, cur dicat sore ut socios & vecti Salia facile conseru/turus sit Pompeius, nullam vero aut ciuium Rontianserum aut dignitatis Populi Rom. mentionem faciat. Sanhab initio bellum hoc suscipiendum suadebat ut non modo socij dc vectigalia verum etiam Civium Rom. fortunae, in primis vero Populi Rom. dignitas defenderetur. Sed caute loquitur Cicero. Nam Ciuium fortunas nihil erat quod iterum comm smoraret quas ex vectigalibus pendere ostenderatique dCiuium Rom.fortunae cum Asiaticis pecunijs& vettigalibus coniunctae essent. Itaque qui fore ait vi vectigalia concruentur, is Ciuium Rom. sortunas satis indicat conseruandas. Contra vero, cum dignitatem Populi Rom. violatam & imminutam docuisset quod diu in illo insedist1 iniuria dc macula quam
ex ingenti' illa ciuium Rom. nece contraxerat, hanc sane iniuriam reuera ulcisci aut hanc maculam delere, haud potuerat absens. Et idcirco non Iae bat argumentari, multo magis hanc iniuriam ulciscetur praesens. It que licuit quidem argu- mentari socios& ve- . ct galia conserua-- I i uir absens,
i. multo igitur magis conseru bit praesens rat de Populi Rom.dignitate id concludere haud licet.
110쪽
ἰ A Ge vero, ilia res quantam deciaras eiusdem iaminis apudhoires Populi mani aut horitatem Ξ quod ex locis tam tinginquis, ram diuersis, tam breui tempore, omnes una sese dediderunt a quod Cretensium legati . eam in eorum insula nocter Imperator,exercitu ue esset, ad Cn. Pompeium in ultimas properem. 'ras, venerant ἱ eique se omne1 Cretensium civitates videre velis diaereant ξDhue pauca quaedam addit quibus Pompeii authoritatem declaret amplificcique. mmemorat igitur qualis fuerit Pompeij authoritas apud hostes Populi Rom. hostes appellans Piratas aut maxim baut ceribunos. Nam eorumhlamentionem declinat, ne Pompeii minuat dignitatem. Ait igitur inde magis adhuc&magis apparere Cn. Authotitatem quod nostes Populi Rom. huic se dediderunt. Hinc autem admirabilem ana plificandi virtutem perdiscas licet; non enim ait hostes istos ex propinquis locis sed longinquis, iisque non unis sed diuersis; non post diutur num bellum ac tempus sed breui tempore, non eorum partem aliquam sed omnes nec disiunctim sed una, huic, Pompeio inquam, sie dedidisse: ita ut ne verbu quidem ociosum, sed quid dico ociosum verbum ei monullum verbum quod non magnam emphasim habeat, proferatur: quin illud tam semel, i teru m ac tertio repetitum, caseorsim tum coniunctim vim habet maximam; ait enim ex locis tam longinquis quasi vero longinquitas vix percipi posset, tam Gersis quasi diuertitas esset maxima iram breuit ore, quod incredibile videretur ut illi ex tam diuersiis ac di gitis regionibus Pompeio intra XL. dies aut etiam undequinquagesimo se dedidisscnt. Iam vero addit id quod Cretensibus accidisset. Quos quidem nominat ne videatur eos in tet Piratas aut Populi Rom.hostes omnino numerare. Hos igitur ait Legatos ad Cn. Po-peium in ultimas proph terras, hoc est in Ciliciam & Pamphiliain . naisisse deditionis faciendae causi, atque hanc non aliquarum quae obsidebantur, urbi uni nomine tantum, sed cum suis urbibus uniuersiis. quod tum per se Pompeii declarat authoritatem incredibilem, tum quia id fecissent quantumuis in eorum intula Populi Rom. Imperator cum exereitu esset, ad quem coniuge aut cui dedit lonem facere possent.
intelligit autem Metellum qui deinde Creticus inimirum quod ex iis triumpharit dictus est. Cum enim ii Piratis fauissent, atque illos etiam excepissent, ita ut adhuc multi in munitioribus Cretensium Vrbibus delitescerent, Metellus, quippe qui eam Prouinciam obtinebat cum exercitu. Vrbes illas obsederat atque in angustum adduxerat, saeuum se tum illis tum Cretensibus ostendens. Ij igitur Lcgatos ad Pompeium in Ciliciam miserunt, sinue ei ac suas Ciuitates omnes dedere, atque illius fidei committere velle dixerunt. inae omnia qualis de quanta esset Pompeii aia thoritas mirificε declarant . Tametsi non est quod inficiemur hinc aliquid etiam dedecoris contraxin Pompeium. Cum enim Metellus insulae illi praesectus fuisset a Populo
Rom.antequam Pompeius in Piratas decerneretur Imperator, ac streiaue Populi R. iniurias ulcisceretur, Pompeius omnem Metello a uilioritatem ambitiosius abrogare contendit,ita ut hac de cauia Cretensium & piratarum patrocinium aduersus M
tellum ipsitim suscipere visus siti qua de caula ab amicis ipsis reprehensus est. De quare ne longum faciam ὶ Plutarchum consulas in Pompeio. Tametsi non me latet videri Dionem in Metellum quoque aliquam culpae transferre partem . quasi vero Metellus, ut gloriam praeriperet Pompeio, Cretenses inuasisset, idque nulla scderis ratione habita. Sed qhiicquid sit inam Dionis locus lacunosus est&obscurus in Metellus Pompeio atque eius Legatis fortiter restitit , atque eo inuito bellum Creticum confecit, de quo & triumphum dc Cretici cognomen retulit.