장음표시 사용
111쪽
OVidi idem Vse Mυhridates, nonne ad eundem Cn. Pompei legatum e , s sin dispaniam misit, Himque Pompeiss legatum semper iudicami P ν qui uase ererat mouffum ad eum tetissimam Iesse missγm speculatorem, qWam ria
tumiuicari maluerunt, I rerum adiungit argumentum quo Pompeii extollat authoritatem. igitur apud , lithridatem etiam Pompeii aut horitatem vel ex eo tempore quo in Hiipania, hoc est in Prouincia a Mithri laris Regno quam remotissima, versiaretur, talem ac tantam luisse, ut Mithridates ipse Legatu miserit ad Pompeium. Vbi ea verna Idom ipse Nubri ter. emphasim habent, significant enim eum Regem qui esset opulentissitnu superbissimus,fortissimus, ita ut bellator maximus haoeretur&Imperator. tranqtiam, quoniam non deerant qui in malam partem Mithridatis legationem
vecterent, ac Legatu a ill uir, ,exploratorem dicerent,ut nimirum Cn. minucrent au
thoritat cm , confirmar pro Legato semper habitum a Pompe:O. ita ut aliqui prae inuidia illum speculatorem appellari mallent quam Legatum. Facile autem contingere poluit ur vel Sertorius, ac Sertoriani,qitibus vere lauebat Mithridates, Pompeii Legatum, ut Pompeio detraheren r, speculatorem dicerent. Quanquam conrjngere quoque potuit ut Metelliani atque adeo Q etellus ipse qui pari cum Pompeio authoritate contra Sertorium gerebat bcllum, di vero aetate praeibat, id de Legato illo proinincia ter, quod aegrE serret ad Pompeium non sibi Legatum missum . iad qui Lquis timc peruulgarit famam, nil prohibet quo minus & Legatus emet & explorator: Legatus nomine ac palam explorator re & clam. Neque enim insiciandum est a set Legati est e ea quoque explorare quae eius intersint Regis aut Principis a quo mittatur: praesertim vero quia olim exploratores seu speculatorcs minori laborarent insamia quam hoc tempore t Heroicis etiam temporibus, cum res graues agerentur, exercitus Duces exploratum ibant mittebanturiae: itaque apud Homerum Vlysii ac
Diomedi hoc impositum est munus: & apud Virgilium Aeneas ipse cum Acate loca explorasse dicitur ac regionem inquam deuenerant. Tametsi Legatus ille, quo-nἰam regias literas non poterat non obtulisse cum se Legatum diceret, aequiore iurea Pompeio Legatus habitus est , quam ab aemulis aut hostibus speculator, Sic sanEM. Tullius nullum Pompeianae aut horitatis augendae locum praetermittit quem no occupet ac Pompeio celebrando adhibeat egregi h. Itaque iure subij r.
Potestis igitur iam confirimere mirites, hanc auisoritatem muli postea robus gestis, magnissue vecti iudicys amplificaram, quamam apud Auir
ge16 antum apud exteras natiora, valuuram esse existimetis. vibus verbis Cn. Pompeii authoritatem tum ex aliis rebus post Hiaipaniense bellum gestis, tum ex Populi Rom. iudiciis confirmat au. getque, futurum ostendens inde apud Regios hostes, Mithridatem scilicet, Tigranem, & si qui essent alii quorum opem imploraret Mithridates, & in uniueisum apud exteras nationes, sutura esset
112쪽
IN CIC. PRO LEGE MANi LPARTICULA CXXII.
8 D Eliquum eZZ is de Blicitate, quam praesare de fle iis nemo petere, mem 1 n e o commemstrare de altero possemus, sicut aquum es homini de par
state deorum timide or pauca dicamur. Eliquum est vides icitate dicat si quatuor illa spectentus quae in I EFω-
summo Imperatore requiri,& in Pompeio reperiri affirmauit scien- cIr ratiam rei militaris, virtutem, authoritatem, laesicitatem . nam cum de tribus prioribus dixerit, reliquum est ut dicat de postremo. Ali quin adhuc superest ut aduersariis respondeat, dc si quid huiusmodi. Et ideo postquam dixerit de follicitate, versabitur adhuc in Refutationλdcea benElonga: cohortabitur insuper Manilium ut in sententia persistat: M., spicionem,quandam eluet de se exortam, simulque perorabit. inanquam cum statim post Narrationem de tribus uniuersim proposuerit dicendum, nimirum de gorem belli, de magnitudine belli, de Imperatore deligendo, iamque de duobus primribus dixerit, postremum vero nunc abistuat, videri possit praecise omnino ac sine inceptione vita id Oroponere quod postremo plane loco dicendum videatur. Et si nitertium seu postremum quod fere ab initio proposuerat, erat de Imperatore de , Iigendo: cuius gratia quadripartitam illam de Imperatore proposuit disputationem. . Et ideo cum in praesens ultimam quadripartitae huiusce disputationis partem aggre, ' dieminicat, Reliquumtest ut deicelicitate dicamus, quidni concedatur eo consilio aa celicitatem aggredi ut omnia quae proposuit sibi absoluenda existimet e Certe cum tandem hane quam modo aggreditur descelicitate disputationem,lim verbis concludat, cime eum ci bellum ita necessarium sit, ut negligi non post, ita magnum, ut accin alim. 13 - sit admininandi so cum ei im tratorem prome postis, in quo sit eximia besti scis tia, singularis virtus, clari ma-ctoritas, egregia fartima; dubitabitis Gisites quin hoc tan--m boni, quod a Dirs immortalibus oblatum, σ datum est, in rempublicani conseruaudum, atque
omise a m conferatis otis indicat quod postremum omnino est eis, beret, illa a quam reliquam patiem fuisse propositam . Sedelausula haec sit. Apud Philosophosia eos omnes qui methodum α ordinem non modo non dissimulant, sed osteluant ficem meos decet qui doctrinas tradunt, praesertim dissiciliores P par est ut disput tio eiusque partes cum Propositione plane consentiant, ac sibi belle respondeant. Sed apud Oratores, quos artificium occultare magis decet quam ostentare; haud ita mordicus in Propositione est inhaerendum, ut non facile digredi liceat, a propositoque discedere, aut propositis rebus aliquid adnectere, ita ut Dropositioni haud omnino respondeat progressus aut exitus orationis. Et idcirco fateor quidem fuisse cui M.Tullius , si in propositioneae distributione rerum perstandum pland suisseti hac quam descelicitate instituit, Disputatione claudet orationem, cum egisset de Imperatore deligendo, quod postremo loco fuerat propositi im . Sed tamen cum pra staret etiam ad uarsarios refellere atque illa omnia peragere quae peregisse obseruauimus, haec etiam subiungere placuit. Quanquam illud etiam est obteruandum, or . . . toriam quaestionem,quemadmodum Aristotele teste aliquibus placuit,bimrtito es 3. Rhet se distribuendam ; nimirum in propositionem & fidem; perinde ac Dialectica aut is, Iti etiam Mathematica dc Philoisphica quaestio, duas tantum habet partes, Propositi nem scilicet,& Problematis explicationem . Cum enim id quod proposueris,demo straueris, receptui canendu m est. Sed tamen quoniam haud probasse satis is dicitur qui non ea etiam diluerit quae aduersari videntur oc probationem labefactant au t sententiam, faciendum quoque est ut aduersaria argumenta refellantur. Et hinc est ut in oratione fides debeat resutationem etiam comprehenderer quemadmodum Phil stphim quoque demonstratio ad contrarias rationes eu ertendas producitur. Haud
igitur existimandum .dςbuisse M.Tullium statim ac suas de Imseratote deligendo rationes attulisset, perorare,nisi contrarias etiam reiecisset: praeiertim vero quia saepe
113쪽
prob)tio seu confirmatio in aduersari j repichensione vel maxime posita est, ita uxconfirmatio reprehensionein seu resutytionem Ompuro exigat. Quapropter cum ab initio posuimet dicendum ad extremum de Imperatore ueligendo, haec pars dejbuit et sana ad refutationem derivari. Tum commodus etiam perorandi locus quaerendus, qui ille.suiIs v t Manilium cohortaretur, ac dele suspicionem exortam tollexet, quae lanc ad fidem & victoriam faciunt plurimum. Ita quidem Cicero, quippe qui persuasionem sibi maxime spectandam latis intelligebat; atque huc omnia rete. kenua,propteresque nihil ommittendum quod huic rei seruire postet, his: sibi perorandum ex illimauit. Et hoc nomine tripartita illa quam statim post Narrationem proposuit rerum dicendarum partitionem, poterat di ad Confirmationem &adora. χει
Principio igitii rati neminem de se talicitatem praestare posse; quod est si quis
altentius aestimet 9 neminem sibi sculi citatem exhibere seu tribuere posse ac veluti es-iicere. Neqtae enim ijs assentior qui praestare praedicare interpretantur: vel quod alii faciunt a de se ipso polliceri. QHiem in priscare exponunt, licenter nimis id sa-ciunt: nusquam cnim praestare pro praedicare inuenias apud bonos latinitatis Aut nores. n falso loqueretur M. Tullius. Nam qui rein prospere gesti taut prospera sortuita x sus fit, is de sh praedicare omnino potest italicitatem et quandoquidem Cicero cui audietis scelicitatem hic pro prosperitate seu prospera fortuna usurpat. Qui vero polumi de θροlliceri, tortasse miniis grauiter ferendi sunt: nam vere diceret M. Tullius neminem de se scelicitatem Icu prosperitatem polliceri posse,cum fateatur non else in hominis potestate. in apropter, etsi is qui prospera tortuna viatur aut usus sit, potest eam de se praedicare, nemo tamen de se illam polliceri potest cuimem si ituram atque illam ii certam polliceatur. QuAnquam qui de se praeuare exponunt dese pol ceri, iis afferendum quoque erat exemplum aliquod ex Al. Tullio unde constaret valere interdum polliceri: quod a stirmant facili iis quam uoceant. Cum e contrario apud M. Tullium exempla in promptu sim quibus comstet praestare idem saepe esse quod efficere aut tribuere. Itaque perplacet quod hic seribit P.iulus Manutius, nimirum perinde esse neminem de se ipsos celicitatem praestare ac si diceretur, nemo sibi potest *licitatem conficere: seu non est in citiusquam potestates licitas. Tametsi s. Vt vere fatear, optassem ut Manutrus non tam adir-niasset quam docuisset illud dicendi genus nemo de se ipso falliaratem praestare potess. valere nemo sibi inlicitatem conficere potest: nam reuera de se i Aso' praestare abstrusi im&subobscuritis videri potest . per se enim praestare, aut Perseipsum pGrstare in promptu est; quod tamen non significat sibi is ut Manutio significat deseipso. quod
si dicas de se ipso valere ut de Fompeio vel de te avdur, valet a te x et ex te; lanh auhoc non esset ad rem, quia lubdit de altero mominisse possimus. ubi de non valet ex aut ab altero. At Que idem dixerim si amrmes de valere ex citiusmodi est illud de Gracis facetus homo i & alterv m, de humanis operibus longὸ maximhmr quod est ex Graecis facetus homo,& ex operibus maximum: nam his In locis.&ex valet interi quod a re de qua agimus est alienissim una, Statuamus igitumn his verbis de se ipso, de significare materiam ac veluti campum: ac propterea statuere M.Tullium neminem pocseseelicitatem dum scilicet non eam possidet de se ipso praestare, hoc est re ipsa de se ipsbeae iscere.de effectam ostendere & veluti proferre in se ipsis&ostentare: posse tamen eam de altero, qui scilicet illam aliquando possedisset, aut in praesentia possideat, meminisse&praedicare.Sic in hac ipsa oratione ad extremum,Pericula, inquit) ut hominem pranare oportet innocentia tecti pellemus: ubi pranare valer edicere seu permcete. Sed clari iis in Epistola quadam: in qua cum dixis et, Eo animo fimus ister iras, ιγια semper fuimus; pergebat e vestigios quini de re sperare , de me praenare pus m. Quod est ut bene olentiam ipse erga te conseruem, re ipsa e flacere pCsiim: hoc enim in mea potestate sirit m est & collocaisi. Ex quo fit ut qui dicat neminem posse de se praestare scelicitaten, si sententiam spectemus catque hanc unam Manutius*ectate risisse atque ab is verbis explicemus ; neminem sibi ipsi scelicitatem conficere rosie intelligat. Ita ut M.Tullius re quidem sibi reticeat, potestate tamen indiceti quia sciate-ti ira liquem posse de altero scelicitatem meminisse, vineget eam si bini et posse illam conficere.
114쪽
16s At enim, si ita est i dicat quispian Itenterh Aristoteles in libris de moribus praecepit de ratione ac via qua scelicitateni assequamur: salso etiam docuit virtute in primis a nobis comparari. Sed profecto Aristoteles in libris de moribus non loquitur de talicitate seu prosperitate ac bona fortuna de qua loquitur hoc tempore, sed loquitur de beata vita: quin longe distinguit inter beatam vitam quam appellat,& s cilitatem seu bonam fortunam quam appellat et atque hanc extrinsecus aduenire artirmat; ita ut vel diuinitus, vel a fortuna, licenim ille proficiscatur: illam via,exercitatione, virtute parari ac gigni. propter errant ij qui quam ibi beatam vitam virtute parari posse docet Aristoteles, quamque in actione a praeitantissima v rtute proficiscente collocat, hanc scelicitatem appellant,cum beatitudo dicen- I. r.e.8.fda sit: praesertim quia idem Aristoteles eos reprehendit qui pro . aiam, usurpant. Et hinc estvit M.Tullius nunquam scelicitatis nomen cum beata vita aut beatitudine seu beatitate confundati licet prosperam fortunam de staticitatem stipEusurpet promiscue . Vt propterea iure & Aristoteles parari posse assirmet, & M. Tullius itali eitatem a nobis comparari posse neget. Sed sint ista dicat rursus aliquis; at cur tu iamdiu statuebas suae quemque sortuna ac stelicitatis artificem esse, ac virtutibus ipsis pararili Assirmaui, fateor, ae multis etiam effeci stes icitatem seu bonam fortunam industria, praesertim in re bellica; at que virtute indigere ridque ut docerem non temere M. Tullium in imperatore prat. ter talicitatem, virtutem quoque militaremque scientiam deposcere. Alioquin nisi haec conserant ad talicitatem prosper naque tortunam, apte huc illud Aiacis cadat. Etiam ignatios, fauente fortuna leu Deo adiutore, ne vincere ac res foeliciter gere re. Ergo fateor non esse in hominis potestate talicitatem ac propterea nemine posse illam de se praestate; potest tamen se se ad eam excipiendam parare atque idoneum reddere, ut eandem aduentantem excipiat. id quod aut nunquam aut raro inerti con tingat quique virtute careat&industria. Vt enim gubernatorem prosperis amanti hus ventis, nisi industriam exerat, ac soluens yelaque pandens, commodEprospera utatur aura&nauigandi opportunitate, talicitas illa & prosperitas praeteruolet aedis 4 fiigiat i sic Imperatorem, nisi scientia militari ac virtute institutus, rei benhgerenda quae Qrte ac diuinitus obijciatur,occasonem arritiat,ac victoriae Obtinendae locum industria aediligentia occupet, facile praetereat talicitas. Ex quo fit ut strenuus Ima perator ac vigilans prosperitati ac scelicitati sit magis idoneus: ignautis contra quiaque virtute careat, minime. Et lane cum fortuna calua sit, quod est piaceps ae suagax, vigilantes atque industri j apti idoneique sunt qui eam excipiant, non stetientes aedormitantes. Id quod in re bellica contingit maximE: in qua, ut bellum est aleae varietatisque plenissimum, strenuus ac vigilam Imperator in aduersis perfugia virtute captare Qlet, ac meliores praestolari vices, opportunitatemque obseritate tandem di arripere quae ad victoriam se sp obiiciat com pa nda m :quod tamen iners ignauu Gque essiciat nunquam. Itaque Aeneae illud apud Virgilium
Disse puer virtutem ex me versimDelaboremi Fortu=3am ex alijs- moerentiS cit dictum ac perturbati animi, non acutis Philosephantis. Et idcirco cum demum Aeneas virnite aduersitates omnes se pera Dset. habuit unde filio & virtutem & fortunam scesici tatemque in se ipso ostenderet tque idem dixerim, um Aiax illud filio prostri apud Sophoclem
O fili, maias patre fortunatior:
Draueris sis mihi similis :ρο ρ Brar ociaris. nam perturbati hominis verba sunt non constantis & sapientis. Quare liceat fortas se obseruare aliquem cui dormienti ita arriserit fortuna ut non eum mox deluserit 267 etsi ignauum: sed rara avis erit haec. Contra vero qui constanter labores subierint aede sedarint, ijs plerisque non meliorem sortunam saephasmisisse, pernegauerim, Ita que sapienter idem Aeneas cum moerentes solaretur sectos, illud protulit Osοιῆ neque enim iniari sumus ante malorum)ops grauiora: dabit Deus his quoque finem. Vos σ Scyllam rabiem, penitusque Ananicua Gesu
115쪽
Exporti: reuocale animos, moestumque timorem
Mittite forsan Ghae olim meminisse iuvabit,
Per varios casus, per tot discrimina raruna Tendimus in Latium, seder ubi fata quietas ostendunt:. ι dic fas regua res irgere Tιωa. Durate, o vosmet rebus seruate secundis.
Haec Aeneas. quibus satis docuit tolerantia dc virtute sectedum ut in Latium, ad quie retia ac suelicitatem peruenirent. intelligebat enim tolerantia ac virtute tandem tu perari sortunam aduersam, atque hinc ad prosperam palise aditum. Ut propterea dum scribunt aliqui, saepe praestantibus viris, cum caetera quibus magnae res praeclaro geruntur,adessent omnia,ijs unam sortunam defuisse, quae cursum impedierit virtutis nihil ut prospere succederet, ijs non plane assentior, Etsi enim in tanta rerum g starum multitudine ac gentium varietate non difficile est aut in ign uis hominibus exempla quaedam proferre prosiperitatis nil enim in rebus humanis tam absurdum quod non contigerit aliquando, alit in praestanti viro aliquo exemplum insoelicitatis; infinita tamen exempla suppetunt, quibus compertum est eos qui prospera sortuna usi sunt ac talicitate, industria dc virtute non dico eam comparasse, sed aditum zo sibi quoquo modo ad illam aperuisse. Et idcirco non ait M. Tullius neminem sibi ad Relicitatem viam munire posse au i commodiorem reddere, sed de se praestare, quod sane Geere valet: imo vero plus aliquid significat, nimirum plane conficere & tueri. Sic sane Deus quem vult fortunat: tametsi stequenter industrios, inertes raro. Q propter, ut ad institutum me reseram, hac moderatione tueri licet & rei militarisicientiam ac virtutem scelicitati utcunque seruire, quia non nihil ad eam conserat; &tamen neminem de se ipso scclicitatem plane praestare sed ne polliceri quidem x osse. Quibus positis,iure etiam pergit Cicero, commemorare de alui opo sonus. Neque enim desunt qui scelicitatem in vit' rae se tulerunt, ac multa prospere scilicitetque gesserunt, ita ut de illis oc meministe & commemorare scelicitatem liceat. Cetth ut Polycrates ac Gyges praetermittam; de Alexandro Macedone, de Asticano minore atque aliis quos commemorabit Cicero, prosperam fortunam meminisse
licuiti qnin C Cαsari ac Syllae Belicitas in primis attribuit antiquitas: imo vero Sylla ipse stat et appellari mirum in modum optauit: Caesar ne illud quidem pronunciare
dubitauit Nauarcho, Garmvebis: quasi vero vim fluctuum ac tempestatis sua ille foeticitate su perare posset. De QMetello autem nihil attinet dicere quem abortu ad extremum usque diem nobilitate, diuitiis, valetudine. honoribus, triumphis, liberis, nepotibus, longaeua denique aetate talicistimum fuisse constat. Denique Aligustus ac stati ac t ma isticitate usus est,ut cum restilis. Imperator deligeret ut huic Augustiscelicitatem precarentur. De hac igitur scelicitate quam de altero meminii le&commemorare qui potest, de se ipsis praestare nemo potest, trames, inquit, tauca leamus. Sic enim assuum est hominι de potestate eorum. Et ' egregie, cum enim stelicitas in Dei, cuius voluntas ila consilium mortalibus occultum est, manu ac potestate sita sit, haud
aequum est mortalem nisi timide dc pauca de thetic, late loqui. quanquam crediderim ea etiam dς cauu M.Tullium pauca sibi dicenda statuisse quod intelligeret rem esse dis. siciliorem & su utiliorem quan
ut apud vulgarem multitu- . dinem longius de re . tali ac tanta esset faciendum.
116쪽
EG. enim su existimo, Maximo, Marcella , Scipioni , Mario,incateris magnis Imperatoribus, non solam propter virlaetem,sed etiam propter fortunam,sepius ιmperia mandata atque exercitus esse commissos. Ommodum disputationis initium, praesertim in re graui. Sic supra , Ego eri sic existimo,in summo Imperatore quatuor inesse opinere. Sic illud N pergenti percommodum iacvveris, quo item in hac orat:one utitur Κί-non semel. Commodum etiam illud ad exitum properanti. Restat vel reliquum est, quo iterum ac tertio titur in hac oratione. Sed ad fis remipiam. Λmrmat igitur a Populo Rom. magnis Imperatoribus multis saepius Imperia suisse mandata, exercitusque commitas, non statim propter bellicam virtutem Imperatoriam, verum etiam propter sortunami. Et reciε. Cum enim non semel obseruatum esset hos bellum Deliciter administrasse, quidni eorundem opera uteretur Populus Rom. etsi hoc praeter morem contingeret Atque id sa-nε tum tacite sauet Pompeio, cui aduersarii, quoniam toties ac diu imperasset, nega-hant tam diuturnum Imperium esse concedendum, aut Mithridaticum bellum esse committendum: tum valebit ad Catulum sigillatim refellendum , qui dictitaret nil noui siciendum contra exempla atque instituta Maiorum . Et idcirco huiusmodi praeiudiciis suo loco Catulum refellet Cicero. Iam vero Fabio Maximo,M. Marcello, Africano Minori, C. Mario atque alijs, cuiusmodi fuerunt Camillus, papirius, Metelisti, saepe imperia fuisse mandata ; idque no modo propter virtutem verum etiam propter Belicitatem, ex historiarum monumentis clarius est quam in hac re longius sit faciendum.
FVis enim profrifo quibusdam summis viris quadam ad amplitudiarem,
gloriam , o ad res magos bene gerendaι riuinitus adiuncta fortuna.
Drtuita; quod est:virtuti addit pondus : nam ideo ait summis iuris, hoe est ijs qui prudentia ac virtute praeitant : & ideo etiam ait diuinitus adiuret,quasi vero eorum virtuti &industriae adiungatur,& ad res benEgerendas opem ac praesidium asserat. Tametsi quoniadiuinitus ait nobis adiunga, praestat Portunae comitem Virtutem asVirtuti Fortunam. Et sane qui pro Fortuna diuinitus immissam se licitatem intelligat, ut hid facit M. Tullius, ac proinde hanc a Deo esse fateatur, Uirtutem Fortunae post habeat necesse est. Quapropter ijs qui non existimarent Qrtuna in diuinitus immitti, licuerit illud usurpare. mr Duce, semite Fortuna, it Ite certe qui diuinitus adiungi fateantur atque concedi, Fostum Duce, Comite Virtute, dicendum cst.
DE Mius autem hominis felicitate, quo de nunc agimus, hae vio moderari ne dicendi et non ut in illius potectate fortunam passam esse dicam: saevo platerita meminisse, reliqua sperare videamur, ne aut inuisa sim natibus oratio noctra, aut ingrata esse videatur.
117쪽
Vae dixerat de stelicitate , iam ut de more a Thesi ad Fh pothesim prostediatur, ad rem peium refert institutamque suasionem e vini initum, quoniam suAma serra per foelicitate usus fuerat Popeius', non pateremur periculoso huic bello ac perdis iacili alium quam pompeium, hoc est scelicissimu Imperatorem, praefici. Quanquam siese insinuat ad Pompeii stelicitatem praedicandam & exaggerandam , ut moderationς α cautione utatur. Si tuit igitur non quidem dicendum esse, fortunam in Pompeii esse potestate sid enim audacter nimis diceretur sed tamen, si ςx pr*teritis, quae meminisseti riconiectura ducenda sit, scelicem belli exitum ex talis ac tanti imperaxoris electione magnopere sperandum esse . Atque hoc plane modo loquendum siue sentiendum , inde confimiat quia hoc modo nec Dijsinui erit oratio, cum interim nihil audacius proferatur, ut bonam fortunam non esse a Deo, aut sortunam esse in pompeii potestate: llaec enim essent inuisa: nec rursus erit ingrata, cum nteactas Pompeij victorias sic meminerimus vi a Diis immortalibu3 illi concestas fateamur, ac ruorum a quibus italicitatem esse dicimus, vim ac beneficentiam tellantes ac praedicantes, gratu in animum beneficiorumque memorem Ostendamus. interim vero ex uniuersa hac quam hactenus habuit Cicero de silicita. 7- te disputationem,licet animaduertere quam facilEbonam fortunamst licitatemque confundat: quam stite *licitatem ruritis vclit ad Dei potestatem pertinere t contra vero temgre assirmari in alicuius hominis potestate scri unam aut stlicitatem positam esse: quam ρcine obicrust Deo esse tum inuisum stlicitatis potestatem homini concederer ium ingratam orationem quaeiprosperitate iii ac 'licitatem non ipsi Deo
tWςeptam ferat. bmpia in Ethnico carerς sua laudo nec possum nec debent.
ITaque noημm praedicaturus mirites, ille res domi militiaeque,temra marique, qMantis e fluuate, merat , ut eou semper voluntatibus non movi elues assenseriην, μῆ obtemperarint hostes obedierint ι Sed etiam venti empestatina qe obsecundarint. hoc breuissime dicam, neminem unquam tam impudentem Iovisse,qui a Djs immortalibus tot se tantas res totius auderet optare: Lura sibi hae in re dicit praeteret da quae tamen vel occupat vel
praeteriens indicat unum tamen breuiter commemorandum. Praetereundum quam multa de quam stliciter domi militiaeque, terra marique, gessierit, quibus constat illius voluntati semper non modo ciues assen7isse, Gios obtemperasse, hostes obedisse, verum etiam ventos tempestatesque obsecundasse: haec inquam sibi pranereunda esse ait, cum tamen interim oratorio more eadem indicet satis: commemorandum, neminem unquam tam impudentem fuisse qui a Diis immortalibus tot de tantas res atque adeo victorias tacitus ac sola cogitatione optare auderet quot & quantas ad num Cn. Pompeiu detplissent. si diceret, plura accepisse qua in quis, vel im pudentissi mus,optarit aut cogi tatione ipsa conceperit unquam . inod sane indicat maiorem esse diuinam beneficentiam & largitatem quam nostri pectoris capiant angustiae. Haec est loci huius explicata sententia. Vbi non ab re observes amplificanti non Dciose ea domimiliuM qui nerrainarique proferri; tametsi alioquin alterutriim latissime pateat dc vim habeat maximam. Obseruandum praeterea ad Pompeii felicitatem declarandam ea quoque verba valere plurimum,' ciues asensertur: cum enim liceret eis di Lentire, quidni id Pompeii stlicitati ascribatur, cum assenserint ac semper assense- .rint 3 Et quidem sue Imperium opi rei sibi triumphum siue Consulatum sue amicis faueret. vix unquam quicquam ei denegatum est, tametsi omnia fere praeter m rem institutaque maiorum contingerent. Idemqne dicendum dum addit Irisi Ob--perarint, sociis enim licebat pro arbitratu obtemperare aut non obtemperare, ac
118쪽
suffragium illi ferre aut non ferre: pam tamen ubi de Pompeii dignitate ageretur curiatim, tributim, centit rutim ei stafragiis sauerint suis; ita ut non modo illi fauilla sed obtemperasse videantur. Atque hic videri potest M. t ullius spςctasse tum in Pice nos qui ad Pompeii nutum a Carbone desecςrant. tum in alias nationes multas aca γε milites in primis di exercitus aut om s Pompeio semper sium ni obtemperassent voluntate, Idem dum ait Hostes o disrint, Horu m enim prat repugnare non ob diret Ied quae fuit Pompeii scelicitas.obediere tameη Atque saec verba tum ad Piratas quos toties populi Rom atque omnium gentium hostes appellauit, tum ad Cretensesquisauerant hostibus, referri possunt, Verum multo magis facit ad Pompeiis elicitatem quod addit, vetos nimiru m tempestatesqpe eius voluntari obsecundasse
Q md etsi hyperbolicum, laudanti M aivplincanti Oratori soncedi potesti quamuisal.oqii in poetich dicatur. Et sanhiamdiu p ticis quoque luminibus Pompeii virtutem illustrare coeperat: praesertim cum diceret belli im nam cum pompeio naui gasse, aut etiam cum indicaret eius virtutem ac celeritatem tallam ac tantam fuisse ut aliqui suspicari possent aut diaitassent, nouis ventis, inaudita gubernandi arte ac vi remigum, nauigasse . Sed hoc in loco postice agit multo maximE Itaque credibuerim Claudianum ex hoc loco veluti dςriuassequiavi; Theodosii cecinit silicitare,
Aeolus amaras hyemes, mitu Et coniurativemsint ad Has Muti:
Ventos enim ad classica vemre,est ad volu sayere. tque illius voluntati obsecundare.
Id quod det ei Epicus Poeta hoster senit de Gothi fredo cum huic diceret
a s Q aanquam vierque quoqWς spe are potuit quae de Lqcullo commemorauir
Fu.9. 3. Florus,qui ventos tempestates cum Lucullo in Mithridatem coniurasset seu L cullum cum fluctibus procellissique ςommercio hamito, Regem Mithridatem ventis 7 debellandum tradidis' assirmauit. Sed vivisit, verendum estne hinc reprehenda tui M. Tullius. Etsi enim laudationi αεtica interavnrmiscereticeat, ut pinetur orastio ac multo magis delectentur Λuditores; hic tam ' deliberatione vςrsatur, ac deliberationis gratia ad laudationem diuertit: ita vis, chandum fuerit non quid lau dationi conced tur, sed quid deliberationi conuςniat,atque illi praesertim in qlia non modo sociorum ac Romanorum Ciuium fortun sed Reipublicae dignitas acutus agitur . Denique quemadmodum turpe Tragi eutri in Comoediai turpe Comicum in Tragmia, ita turpes sabulae dc hyperpolea in oratione grauissima & re tam seria Ego vero possem hoc in loςo ex orationibus etiam quae in iudiciali senere au t deli- Asom .herativo versantur, multa proserre adhuc quae Pot: sica sunt&ad hyperbolem acce' tumdunt. Sed nequis clamet eiusdem farinae esse, ea praet*rmit: o libens . Quanquam cum ex Platone, Demosthene cuius etiam rei specimen dedimus son ita pridemὶ Isbcrate atque optimis orationibus afferri possint, n0n saM essent, manenda, Possent etia multa ex Historicis referre qui quod ex ploro reserebam i Getice multa& hyperbolichnon raro proserunt. Sed nolim ut horum quoque historicorum li-a7c centiam obiurges, quasi vero Historiae praecepta his violent turpiter, His istitur missis,confugiam ad optimum dicendi au i rem Aristotςlem. Ergo Aristoteles est qui
non solum statuit nil interesaevitum orator fidem faciat διά τοῦ Nούνα, ὁ μύν-3 Misaa, quia probet vel probare videatur. atque adeo falsa, dum tamen verisimili respersa sint, sectetur; verum etiam verisimili quoque illa posse interdum viurpariqitae per se sint salsa quidem, ac sapientibus cordatisque viri absurda videantur, scii tamen vulgo non viueantur absurda ac summatim sint peruulgarai uavi fima ac rumore aliquo usurpentur. Id quod accidit in praesentia: Et si enim ventos,fluctus,tempestates, Pompeio obtemperare quod est ad eius nutum di voluntatem intumhae . re ac seu ire,aut etiam mitescere &de aeuirespiςntibus absurdum vitieri posset.vuligo tamen ac rumore dissipatum erat dum Pompeius tanta celeritate ab Italia invitimas terras peruenisset: ob id enim incredibili remigum gubernatorum qiae arte ac
nouis ventis usus vulgo dicebatur. Quidni igitur istam famam,absurdam licet, usurpet ut suasioni seruiat 3 Certe in eo posita est oratoris laus, ut Auditorum sensu
119쪽
lle studia aucupetur, atqtie inde inde ad persuadeladum sibi aperiat aditum, famam etiam fals6iqiferumores sequens, dum hiodpaerulaιat peritiasibni. Denique scitum est illud Socratis apud Platonein; Facit' esse Athenienses laudare Athenis: sed mi ibto facilitis saddiderim ipse in Populo Rom. Pompeium amanti incredibilia de Pompeio praedirare . Ita ut non excusandiit modo sed laudandus sit M.Tullius quilii ne etiam Pompeium orbaverit; praeserima vero quil laaec veluti rgrtransennam ac bre-iliter attisit. Haec striit inquam quae ubi ait praetereunda de Pompeii faelicitare; cum
tamen illa occupet & acute indicet, veto non ab re suetit Obseruasse verbumasatio non in talitatum esse M.Tullio. Et si enim Gellius scribat Prisci rem polibus sentior usitatum, assentio inauditum iaci rimo agi senna fuit hic vetiis Historicus ae Romanus Se qator usiurpatum; nobis tamen instar omnium sit M.Tullius,quem L uius secutus est: vivirgilium ci Ouidi iam praetermittam quibus est familiare. Fateor tamen assentio no frequenter admodum inueniri apud M. Tullium, allemιον frequentissime Sed cὀnsulendae sunt aures. Vix cnina assentio offendas unquam apud M. Tul- hum quin offensionis declinandae gratia arreptum sit. Et tamen vix crediderim a nemine apud Priscos usurpatum ι entior, cum usitati inimum esset climentio consentit . persentio. 6c si quid huiusmodi: Vt omittam hoc verbu videri eiusdem ordinis cum impertior, muneror, reuertor, quia habent tinpertio quoque, munero de reuerto; quibus ire m νtitur M. Tullius, i '
Ptat M.Tullius ut cum Imperii communisque salutis tum Pompeii ipsius gratia, d; Deorum scilicet studium ac beneficentia, ei proprium sit atque perpetuum:&ut hoc Populus Rom. vellet quod faciebat optaretque prout debebat. Vbi dum ait proprium ac perpemum, proprium peculi rem quandam hic vim habet, quemadmodum apud Latinum Poetam Hunc mihi duer proprium Virro sata nectet rem: significat enim ita proprium, o propitium quoque esse vesit. Neque rursus Iuc propriu m a Terentiano illi distat quo Diarum voluptates proprias esse dixit hoc est per. petuas. Α qua sententia nihil abest alterum illud Virgilii conubio horam flatili, prariamive dicari; quod est conpimio & stabili, de, ut inter immortales decet, perpetuo. adiunga m. Ita quidem optar Cicero ut moriun immortalium erga Pompeium studium sit proprium, idest propitium,din turnum atque ade si fieri possit, perpetuum: et si in Pompeio perenne Sc proprium valere potest: sic enim loquitur alibi M.Tullius, perenne . ac proprium id optans quod hic proprium ac perpetuum optat Pompeio. Neque veto abnuerim in precationibus ac votis hascevoces fuisse usitatas, quas etiam quasi . vovens ac precans exprimit M.Tullius. Vt enim rebus agendis quod si ustum, elix, fortis natu inquest praeabantur, ita Deos propitios aut bonum aliquod perenne aeproprium precabantur.
Q V.re rem es belum ita necessarism sit, ut negligi non pillit,ira magnum νθ
120쪽
D quod ad extremum effecerat in singulis quae de Pompeio demonstrauerat ac praedicauerat; dum scilicet siue de bellica eius scientia, siue de virtute, siue de aut horitate , verba faceret, id facit hoc quoque in loco dum ea perorat quae de melicitate disputabat; nimirum unum Pompeium statuendum eme Imperatorem. Quanquam accuratius id cocludit in praetentia ac multo grauiore oratione. Cum enim quadripartitam quam instituerat de Imperatore ac Pompeio, di utationem abibluat, par erat ut rem grauius etiam concluderet ac maius ei tribueret pondus. Ducit igitur & cogit argumentum non ex ijs solum quae quadripartito disputauit dei mpera tore deligendo, verum etiam ex iis quae differuerat antea tu na de genere tum de magni iidine ili. Et ideo ait primo. Querre eum bellum ita necessarium iit ut negligi non pol it; spectans ea quae disputauerat & concluserat de genere belli: quibus effecerat elle non modo utile dc honestum, verum etiam necessarium, ex hypothesi tamen ut docuimus, oc ideo ait ut negligi non post. Addit mox ita magni vi accuratissimἡ sit administrandum in tu es in ea quae aisseruit &c5clusit de magnitudine illius belli: quod ait accuratissimὸ ali nistrandum, ut significet nihil praetermittendit, ac propterea summum imperatorem esse deligendum. Atque idcirco pergit E vestigio. Et cum ei impcratorem prasitere possitis in quo sit extata brui fientia , singularir virtus, clarissima aut bo Q. tar, egregia fortuna quibus egregie quadriparritam illam virtutum aut rerum persectionem colligit quam in summo Imperatore requirebat & in Popeio praedicabat indubitabitis Quirites, quin hoc tantum boni quod a Diis ini mortalibus oblatum est datum est, in Rempublicam construandam atque amplificandam conferatis3Vbi sic Pompeium deligendii concludit, ut epilogum faciat eorum omnium quae hactenus disputauit. Atque hic etiam sortunam pro scuticitate usurpari inde constat, quod ii ic pro se licitate repetit fortunam. usurpat vero eas voces dubitabitis virites perinde ac 'stupra semel atque iterum secerat non quod dubitare illos suspicaretur , aut cote videri vellet hoc de illis su spicari, sed ut rem eam esse indicet de qua dubitari nullo modo possi ii ta e enim in eo loquendi genere vim eme indicauimus ante . Ac sertasse.illud dubitabitis Quiriates, quin boe fautum boni, quod a Diis immortalibus oblatum datum est, in rempublisam conseruandam, atque amplificandam conferatis e ad Catulum refellendum spectat, qui cum fateretur ea Omnia in Pompeio reperiri, eum tamen conseruandum reipublicae, nec nouo discrimini obiiciendum , assirmabat. ItaquEclamabat M.Tullius hoc tantum boni potius ad rempublicam conseruandam atque amplificandam conferendum; ita ut sine ulla dubitatione .unus Pompeius pro republica dc communi salute adue sus Mithridatem mittendus sit.
OVod si Roma O .Pompei/νr priuatus esset hoc tempore: tamen ad tantum bellum is erat deligendus aque muten uσo a ne cum ad caeteras fammas ut
titates h.ec quotque opportunitas adiu atur , ut in his ipsis locis adsit, ut habeat exercitum,ut ab ijs qui habent, accipere Patim posset: quid expectamus Θ aut cur non ducibus Dys immortalibus, eidem erit tera summa eum salute reipublicae commissa seant, hoc quoque berum regium commitramus PMinori ad maius ducit argumentum. quia scilicetcsi Pompeius suimet mittendus in Asiam contra Mithridatem cisii Romae, hoc est ab Asia longissime absens,suimet; multo magis mittendus emet cuin Pamphialiam peruenissiet, parumque a Mithridate abessiet,ita ut illa celeriter aggredi possiet. Atque eande plane vim habent cetera quae comemorata Na si deligedus fuisset ad hoc bellu priuatus licet interim degisset Romae,ac sine exercitu fuisset,quato magis deligendus est cu habeat exercitu .& ab iis et - s i qui habent,accipere statim possiti Vbiair ab ijs qui habent accipere flatim posit, Glabri ne intelliges,cuius et exercitu Manilius decernebat Popeio. Subdit et quid expectamusqVt intelligeret ora quantii det imenti asserre possiet cunctatio. mirues f. n.quantu Vel nius hora: cuctatio interdu ossiciat in bello. Denique duetit curvε ducibus Diis immον--ibus,ride cui carrea summa thsalute reipublica comissa punt, hoe quoq; belia renu comittimur e