장음표시 사용
121쪽
Id pronunelat quia cum talis ac tantus imperator missus csset aduersus praedones, hoc est contra ignomini olbs holles, aequunt ciat vi contra reges criani toto Oriente celeberrimos miti ei et ur. Et eodem in primi, Ipcctat, quo lcum cae tera bella Pompeio dς mandata sint summa cum reipublicae salute, haud cunctat dii est et hoc quinque illi pro reipublicae lalute comittere . Atque ilic sane videtur mihi nosterauthor id tacite refellere, quod tacite contra Pona Ieium ob sciebat Catulus oc Hortensius; cauendum scilicet ne Pompeiustali ac tanta potentia auctus, rempublicam occuparet. Si enim inquit M. Tullius9 hactenus Pompeio tot ac tanta commissa sunt bella atquc omnia cum salute reipublic cur verendi ina cit ne eidem hoc quoque hellum comittamus3 Et huc etiam spectat quod ait dinibus diis mαrtalibuti meacta enim scelicitate ac Deorum immortalium optima voluntate coniectura facit de sutura; sinasiique fausta ac scelicia, non infausta & calamitosa, quemadmodum illi, Divinatur. eo,'mo vero postulat ratio, ut quoniam ea omnia declarauimus quibus Cicero sua stitistis που- confirmauit sent tiam, Confirmationis praecepta breuiter asseramus,&quam egre
γε. gie illa coluerit nosterauthor, doceamus. Cum enim id de in Propositione&in Gr- ratione praestiterim, certe in Confirmatione quae portissima est pars orationis no sine
crimine praetermittatur. Ergo quae ad hanc pertinent, breuiter, sed accu rate,per strin gainus. Et si enim Resutatio quam nondum attigimus videri possit Consirmationis pars, ac propterea ad Refutationis finem referri poterat tota haec praeceptio, verui tamen opportunius, mea quidem sententia, dc de Confirmatione & de Resutatione seorsim ac disti e praeci pietur ac disru tab: tu r. n. is uis Sit igitur Connimatio sic enim Rhetores) nostrorum argumentorum cum asse-n uictia ueratione expositio; asseverationem cum dico, vehementem comprobationem inelami r telligo, qua explicate μω & exaggerate firmamenta nostrae opinionis proponunIur explicanturque diligenter, ut in auditorum animis, quoad eius se ii possit,)m primatur. Et sane cum persuadendi ac vincendi sp s tum in nostrorum arguitientorum expositione, tum in aduersariorum depulsione, si posita & collocata, videndum cst primo ut nostra arguonent ptε exponantur,hoc est ad sidem faciendam accomm date. Et quanquam assectus quoque'morςs valent ad fidem ac victoriam, hi tamen sunt additamenta quaedam, & cum sausa non necessario coniniacta : ita ut ab aequo auditore &Guto affectus ili mores cointemnantur. Denique affectus ipsi tum demusacilem inueniunt aditum, cum auditor bonis rationibus in nostram sententiam adduci coeperit di inclinari. Ita ut firmatio sit germanum causae firmamentum ut Aristoteles i. ruitur τοσωμα τὼ πλεεις, corpus fidei sitiendae. Age dum igitur Coni firmationis praecepta afferamus: dc xt exponantur commodius, certo illa ordine de' per capita subiiciamus. Primum illud sit: oportere Oratorem a Natura bene fictum T ceptu, esse dcing enio sumi ut scilicet ea celeriter excogitet ac pervestiget quae in unaquaquere idonei sun ad fidemsaciendam. Et ideo M. Tullius celeres quosdam animi in 'tus requirit in oratore,quibus quae fide gigoere possint exploret animaduert sique.
Et quanquam ingenium quoque excoli possis,ac studio augeri & perfici ; idque iummultarum artium ac rerum cognitione,tum usu dicendi dc exercitatione, n. si tamen
Nitura benigna sit, aegre usquam si1mmus euadas . Cui enim Natura sit nouerca, isi difficulter unquam in Eloquentiae curriculo magnopere proficiat. nihil enim inuita Minerva. Alterum, quod praeceptionis est magis proprium; illud sit ;&ctum ipsum de quo oriturcontrouersia, diligenter examinandum occircumspiciendum, ac propterea causis, euentus,de quaerem circumstant, personas,loca, tempora, conditioncsque omnes explorandas . Neque enim fieri potest ut quis apyd caia iam tractet, nisi quae illi insunt, quaeue illam circumstant Ac comitantur,perspexerit diligenter. Et ob. id Plato in Phaedro in bebat vi Orator non antea ad dicendum veniret, quam verit, rem acu ratissime explorasset . non enim eo spectabat ut sellet Oratorem certis a*umentis de exploratis uti more Mathematicorum, cum in coniecturis plerunque nitatur causa: sed ut, quoad eius fieri posset, facti totius crepitionem assequeretiit; ne temere deinde sed intelligenter de re ipsa loqueretur . alioquin vel flumine inpnium verborum irrigetur vel arescat oratio . Tertiun sero sit huiusmodi loco in omnes esse tenendos , siue eos velis qui oratori cum caeteris artibus de Dol talibus communes sunt et siue illos qui sunt communes tribus tantum p. e ribs
122쪽
8 ribus causarum i siue denique singulorum generum sunt proprij. Nam loci quidam argumentorum ut verbi gratia a naaiore & minore , a causa , ab eflectu .
ab ethi mologia de similibus , ij sunt quibus quisque arti sex uti potest ac solet. nil enim prohibet quominus dc Iurisconsultus & Physicus & Moralis & Dialecticus
dc orator & quiuis alius a causa aut ab effectu ducat argumentum . quo fit ut haec argumenta nullius facultatis sim propria: & ideo eorum sedes ac loci dicunturA'. l. i. communes. atque hinc sit ut istorum cognitio loco cum neminem sid quod obser- Eb. uat Aristoteles 3 peritum faciat alicuius artis, cum nullam habeant propriam mat riam subiectam. Alii vero loci sunt proprii quidem Oratoris, sed qui tamen conu Ar A. i. niant in omnes causas, tam inquam deliberativi quam Iudicialis aut demo nistrativi generis: ut propositiones quae ducuntur ex iis quae fieri aut non fieri possunt, de ijs quae su tu ta aut non sutura, de facto aut non iacto,de magno aut partio: ac de his ma- I. i. e. r9. snam nobis propositionem veluti syluam obiiciunt Rhetores unde in quolibet causae genere argumentationem conficiamus. etsi enim ex locis istis aliqui certo alicui
generi aptiores videri possint nam locus de ijs quae fieri aux non fieri possunt aut de 1acto au t non facto iudiciali, de iis quae sutura aut ni sutura deliberativo, de magno aut paruo demonstrativo, videri solet magis accommodatus 9 omnibus tamen seruiunt si Aristoteli credas. tid de alii denique sunt proprii singulorum generum loci: sunt enim qui propositiones suppeditent atque argumenta deliberativo tantum g neri,quiue demonstrativo aut iudiciali; nimirum pro finis varietate. cu m enim dei, herativo proposita sit utilitas, iudiciali aequitas, demonstrativo Eonestas, debet orator in promptu habere certas propositiones quibus suadeat id quod est utile, alias quibus aequitatem,alias quibus honestatem: atque has impositiones, haec argu menta, profert Aristoteles in libro primo Rhetoricorum. aliae enim sunt propositiones suae ducuntur ex beatitudine &conueniunt deliberativis generi; aliae quae ducuntur aliunde, dc conueniunt demonstrativo aut iudiciali. dc ideo longe ac late dispu- tauit Aristoteles de beata vita deque illius partibus omnibus, cuiusmodi est nobili-itas polyphilia, christophilia, diuitiae, bona aut multa proloris 'itas, gloria, bona sor- tuna, prudensia de si quid huiusmodi. Sic de bonis cor stis, auelauius generis aliis sic de virtuti sus quarum propositiones nobis ossertpropter genus tam deliberativuquam demonstrativum: sic de iustis dc iniustis, ut argumenta conflemus quibus in senere iudiciali versemur pro dignitate. Quartum sit illud; ut si narratieris, eo quo narraueris ordine, argu menta inde , quoad ta men fieri possit, sepromas si e en i m cutuae tum auditorum memoriae consules dc intelIigentiae. Dixi sin aueris,quia si nata rati quod saepe fit ι suerit prauermissa, hoc foenore solutus eris ac labore . Contra vero si ea usus fueris, eius ordo non facile erit contemnendus. cum enim Narratio sit sedes argumentorum, par est quidem, ut quo haec in Natiatione disposueris ordine. a si eodem millis explicandis, perpoliendis, amplificandi .utarii . Addidi eius m msiit , quia Physici dc Mathematici. antequam luas consirment concisiones, scaprobent decreta & theoremata, solent quaedam vel axiomata ves postuma siue siumptiones oc propositiones praemittere , vi ex ordine deinde liceat ijs yti ad conclusones de problemata comprobanda: ex quo fit ut belle sibi respondeant. At Drassir, cui in
Narratione habenda est loci, temporis atque aliarum rerum multarum ratio aliqua,
in primis vero rerum gestarum quas m rrat, sequςndus ordo, rior acile potest sic Narratiopem pertexere, ut singulae Narrationis partes ingulis Confirmationis partibus ordine pia ne es pondeant. Et ideo eatenus tueatur Narrationis seriem, quat ' nus instituta serat Consilinatio atque suasio. Iam vero Quinturn illud sit. cibi vel in Exordio vel post. Exordium res dicendas distribuerit; huic res illas seu partes exo line omnino tractandas esse in Confirmatione. Tametsi id par est de si immis seu g neralibus partibus intelligere, qu sique ita distriSuerit, ut ordinem tibi ipse praefixisse visus sis. Nam in minoribus quibusdam partibus ordo non est mordicus aut minutὰ retinediri. Sextum sit tale . Ratio a s plausibiles omnino ac firmas ab initio esse afferendas. plurimum enim refert prirno quoque tempore Auditorum occia pareanimos, de fidem sibi conciliare Cont ra versi ubi ab initio miniis firmis utaris argumentis, verendum est ne si nutare cς perit auditorum fides,aegi Eamplius illam recuperes.
123쪽
dit omni an inaos ex pugiaetatque pervadat, quae eiuna , Nil remQamtuntur,si magnuhabeant probabilitatem ac vim, ea fidem gignunt maxime . Ita satae minus firmas in mediam veluti aciem coniicere licebit. ubi enun primiS asscnsionem tibi paraueris,&vero auditor nonnihil desestiis sit,non facile discernentur, Denique bonu Imperatorem imitetur oportet bonus Orator: ut enim ille sorte. nailites in prima collocat acie, vi ad victoriam quam primum sibi aperiat aditum , tyrones jn mediam coniicit, triarios, in v tribus summa spes,ad extremam; sic argumenta diligens ac nauus disponit
Septimum9 le se offerant rationes,aut etia infirmae, latius sit paucas ac formas arripere,quam multitudinς certare. Itaque dabis operam ut in paucis allis insillas,has expolies,exaggeres,urgeas in aduertarius atque id,qi Sluinuis paulo breuior euaderet oratior breuitas. n. vix unquam ingrata esse solet. Tametsi bonus Orator, ut lepus fallat.& digredi nonnihil postit, & facetum aliquid interponere, quo & orationem simul
producat,&sellas delectet aures ac recreet. Ex quo etiam fiet, ut cum auditoruaures recreaveris, cum postremum argumentum, quod diximus robustissimu esse debere, audItotu na animis luna expugnandis pondus habeat maximum, tum itide sub-
Octatui extet praeceptum ut ne argumenta, quantumuis firma au t probabilia, spissa sint & inculcata nimis: satigant enim Auditorsi ani mos, ac memoria impediunt de intelligentia simulque fastidium gignunt sacile. Et hac cide causia praestat in mediis
veluti spatiis contentionem relaxare,atque aliquid apposite ingenioseque interponere,quod auditores delectet: tu ira rursu S alacres animos cui diccbam) argumetorum 1x. momentis breuitcr rtirsus impcllere. Neque vero sui altersi praeceptum depromamὶ comitiendum est ut Confirmationem sic instruas ratiocinatiotii bus,ut praetermittas exepla. quin api id mullitudinem, praesertim in Deliberativo genere, exeptis maxime erit agendum. Et si enim rationes Vrgent Vchementius,ac reni magis euincunt,exempla tamen intelliguntur conrodius,delectant,allaciuntque aures& capiunt. Et idcirco quemadmodsi iubebat Aristoteles ut no modo enthymematiciis veru et paradigma. lictis esset Orator; ita praecipiebat ut iustoria ita monumenta & antiquitates diliget et exploraret exquib. sibi e IIa ploruin veluti sylvam pararet. Ac M. Tullius cum antiquitatem omnem oratori perdiscendam monuit, tum maxime Romanam antiquitatem uniuersam. Denique ut rationibus instruas orationem, moralis ciuili ue scientia tenenda est,quaqiiicquid ad mores ac virtutes Politicam ue gubernationem per-rmet,continetur: ut excplis agas,rerum Restarum excpla sunt exploranda. ita quidem
X. egregie instructa es luculenta erit Ganiarmatio. Qitanquam atque ita ad postremit
praeceptu mea dilabetur oratio erit adhuc summo studio elaborandu, ut quae inueneris redi siposueris,exornes illustresque orationis luminibus &ornametis. vini miris no modo pu re & emendate dicas & perspicue,verum ut ornate ac splendide. Itaque verboru ac sciatentia tu figurae obseruandae sunt,quibus Oratione no dico copleas. si dmoderate respergas tua .elli. n. no passim tropis utendum ac figuris,ubi in non studio quaesitassuerint, sed ultro quodanaodo sese offerant spleraeque. .naturaliter quodani o ae ne cogitatib. nobis occurrunt ; ita ut ars illas notauerit in Natura intuens in excipiendae fiunt.Qi a propter qucadna u argumentoru gratia topici lociora ac propositiorvi tedes cognoscendae iii ni ta sane ut eide argumeta quasi purpura quada couestiasqnicquid ad Elocutionem pertinet siue propriam siue peregrina crecepta in aut ii astata, cognoscas oportet. Tametsi multa ex Gramaticis spatijs colligenda sunt a mea, ne in Elc qiuentiae Schola de pura& emendata aut propria locutione quasii tyro 'sis sblicitus. Atque in ijsdem spatiis, quonia ibi Poetas & Historicos tractasse oportet;
Orationis nuna eruetusqtae varietate, decoruct agnoueris, denique aut hores qui tibi in Gramaticae ludo tractandi sunt, si non negligenter euoluantur, hi sane via tibi muniant ad eloquentia,quam deinde in Rhetorum ossicina sceliciter peragres ac teras. Ead7pra ' Nunc proposita Confirmationis prςcepta in Maniliana breuiter agnoscamus: Et si . n. certu est no omnia Confirmationis praecepta in Una eadeque oratione esse requirenda, que admodsi no oes tropi & figurae in una eademque oratione facile aut oppors re, neca auiat nec omni, aut Narratio aut Distributio adhibetur, aut sales digresΓone lue miscetur & interponutur, ita ut Cosirmationis praecepta ad uniuersu genus sint reserenda;
124쪽
resere da; pleraq; in in Cofirmationes coueniunt singulastin Maniliana vero se se offersit plurima. Sed dicamus de singulis. Ac primo du praecipei a in Cofirimatione maxi- Lme ingeniu m a Natura exoptandu quo celeriter excogitemus ea quae in re proposita valent ad perstiadendum, id ex Maniliana quoque intelligere licet. quorium enim in ea Hortensium ingenii laude tantopere extollit Cicero id quod in Resutatione audiemus j iiis quia Eloquentia, in qua per idem tempus principem obtinebat locum, ab ingenio maxime proficiscitur λ Et huc etiam pertinet quod dum Cn. Pompeium ingenii nomine ac virtute celebraret, id ea ratione confirmabat, quod Populo Rom.eius & consilium & dicendi grauitas & copia perspecti esset. Sed mitto isthaec, atque illud affirmo, quae ad Manilianam pertinent legem, multis ab Appiano, Plussi tarcho, Dione. Floro, Iustino atque alijs commemorari, quos ego omnes non dili gentet modo sed curiositus peruolutaui: & tamen vix ac ne vix quidem quicqua d prehendi unde ad Manilianam hanc Confimaationem ulla fieri posset accessio; usque adeo optimis argumentis, quod pertinet ad Confirmationem ac persuasionem, instructa est. Ut propterea Oratoris nostri ingenium in ea mirifice eluceat. Atque hinc II. licet animaduertere factum Ciceroni vique adeo fuisse perspectum, ut nemo ad eam causam orandam accedere posset instructior. Nam si quae sunt quae in hac causa ex historijs proferas quae reticuerit M. Tullius,ea sane consulto reticuisse animaduertasrneque enim historiam texebat in qua nihil praetermittendum, sed quae ad persuadendum idonea videri poterant, afferebat: ita ut rerum tam reticendarum quam diccndatum delectus esset habendns. Locos vero siue topicos siue Oratorios Ciceroni III. longE antea fuisse perspectos quam hanc orationem haberet, ex ora torijs quae ediderat monumentis clarius est quam ut in praesens commemorandum sit. Tantum dicam M. Tullium ad eos non modo adolescentem verum etiam matura iam aetate
mentem ac studiu in retulisse, ita ut topicas sedes atque adeo Eloquentiae sontes non Blum egregiε perspexerit, vertim etiam suis Ciuibus commonstrarit luculent E :1dque Aristoteleis documentis retentis, dc in suos libros derivatis. quod Iane tu ni nos saeph obseruauimus in hac Maniliana, tu na suo quisque studio di3noscat qui tripartissa tam illam locorum varietatem in ea rerutet diligenter. Iam vero in eadem Confirmatione Narrationis ordinem quoad eius fieri posset conseruasse, inde constat, quia ' 'cu m tripartita sutura esset confirmatio, ac de genere belli :de magnitudine belli, de imperatore deligendo, esset disputandum, quicquid in Narratione habetur, huc pertinet totum . Itaque ut ostenderet quale, hoc est quam honestum est necessarium esset bellum illud,quam graue item ac periculosum, exposuit bellum illud vectigalibus inferri ac sociis Populi Rom. atque a duobus potentissimis Regibus inferri, qui Asia
occupare niterentur. atque hinc sibi viam sternit unde totum hoc de belli & genere. - di magnitudine argumentum tractet copiosissime. Mox etiam quemadmodum eo rem in Narratione traduxerat ut diceret unum ab omnibus sociis imperatorem d posci, unum b hostibus metui Pompeium scilicet) praetetea neminem , hinc sibi campum aperit unde Pompeium mirifich extollat, eundemque unum tali ac tanto bello idoneu m esse ostendat ac propterea essiciat unum Pompeiurii in hoc bello grvuissimo Imperatorem esse deligendum. De qua re, quoniam diximus etiam ab in btio, non faciam longius. De quinto autem nihil attinet dicere: nam quae tripartita V.,9- diuisione proposuit, ea tripartita disputatione de ex ordine prosecutus est, clim si Luculli interposuit laudationem dum secundam partem, magnitudinem inqua belli,explicaret Ham ostendimus eiusmodi laudationem consulto ac scite fuisse interpositam: ne scilicet Lucullo inuidia crearetur. Et idcirco vel quia Lucullum etiam sibi iam antea opportuniore loco laudandum receperat, vel quia eo laudato, apposith st tim redit ad proposi tam belli magnitudinem, eamque prosequitur & absoluit, res est pland integra. Ita ut Confirmatio Narrationi belle respondeat ac Di stributioni . Id quod obseruare quoque licet dum ad postremam partem descendit,ac disserit de Imperatore deligendo, quadripartitam huius gratia disputationem propones t has enim partes singulas ex ordine prosequitur; de militari scientia,de virtute, de aut horitate, de scelicitate, prout proposuerar,verba faciens.quem ordinem in Epilogo etiam com seruat. Quod si de Virtute sic disserit, ut eam rursus in multas partes seu virtutes diauidat,nec de omnibus eo plane ordine dicat quo enumerala sunt, iam docui inm,
125쪽
nruibus partibus nihil interesse si tantisper commutes ordinem. quid enim refert obsecro ii de Pompeij facilitate prius egerit quam de fide, quamuis fidem enun)erasset prius 3 Denique minutis in xebus Ru partibus artificium dissimulandu potius VI quam olientandunt . Iam vero rationes sine dubio fraues sunt omnes ac probabili. tate plenissimae; ita ut nullae suerint minus probabiles quae consulto in mediam veluti
aciem conijcerentur. Sed tamen interim nobilitatis habita est ratior nam primo argumentum duxit a gloria postremum a sit ut ciuium Romanorum, medio eas col-
cans loco quae a ve igalibus ac socijs duce ntur: hae ςnim, quantumuis momenti maximi, parem splendorem Ac dignitaxem cum illis haud referunt. Nec dissi mili industria disposuit rationes rςliquas dum de teris verba saceret. Sed dc septimum
II. dc octausimque praeceptum in Manilianaenitet dum non tam sertat rationum multia VIII. tudine quam pondere & grauitate, nςς spissiores inculcat rationes ac frequenti res: ex quo fit ut ei licuerit illas exaggerare, illustrare, amplificare, aliquid etiam interponere quo & sessas recrearet aures satque huc in primis pertinet nobilis Medeae fabuli in viii uersum elegans Luculli laudatio ac ne auditorum memoriam de in
v telligcntiana obrueret prouiderς. Depxemplis vero superuacaneum est dicere: mirum est eni m quam piaeciaris Romanae antiquitatis exemplis instruxerit orationem. itaque vetasti me astirmati potest Mamilianam non minus paradigmaticam qi iameia thymematicam esse, atque eplorum splandorem cum rationum grauitate vertate. Deniquς de ornamςptis ac luminibus orationis quibus illustrauit disputatione, . deque verborum sent tiarum*WMi ctu, longum viset dicerge passim enim orationis candor elucet ac perspicuitas; passim pigmenra hetorum apparent dc ornumenta: praesertim vero in Pompeii laudationς quae illis maxime omnium gaudet. ita ut tute ac merito apud Atticum glorietur noster Orator se in Maniliana pigmeniis omnibus atque luminibus Pompeium expressisse oc illustrasse. Ita sane quae propositimus Confirmationis praecepta, sesς omnia sere in Maniliana offerunt eleganter. venio ad Resutationem.
AT enim vir ciarissimνs, Reipublicas' veitris benef*s amplissimis assectatim Catulus; iramque fummis ornamentis honoris,fortunae, virtutis et
ny,praditus Hortensiui, ab ho ratisne dissentiunt
D resutationem descendit. ut enim in iudiciali gener ita in deliberra- rivo, par est aduςrsaria, si quae occurrunt occurrunt vero saepυ r sellere argumenta. Is enim sibi fidem conciliat facise qui non sistum
bonis rationibus sententiam confirmat suam,verum etiam coarguit aduersarias. Huc g tur sese refert M.Tullius, arqtae ita refert, via mirabilem quandam solertiam atque industriam animaduertere liceat. Sic enim Manilianae legis obtiectatoribus aduersariisque resistit, ut sine crimi. na ione sere vlla Sc offensione,quin etia m cum laude, illos refellat. Quae sane consutandi ratio, ubi id res patiatur, tam in Iudiciali genere quam in Deliberativo colenda est diligenter: nam & dicentis humanitatem ac probitatem declarar, Vnde apud Auditores conciliatur augeturue fides: dc vero inuidiam minuit apud aduersarios ipsos, interdu m etiam eam depellit omnem;praesertim vero quia interim Hortensio St C tulo gratius ella potuit & velo debim a tam laudato viro laudari, quam molestumcidem sententiam illam non probati. Adde quod Patres isti Populo Rom. a quo tot honoribus affecti fuerant,non poterant non esse carissimi: ac propterea videndu erat Al. Tullio ut Pompeio ac Populi Rom. voluntati sic faueret, ut ne illis Patribus contumeliosus esset: male enim sapit, qui aliis non sibi consulit ac sapit. Hae igitur det caiisa Catulum & Hortensium sic pro Manilianae legis aduersariis cognoscit ac promulgat ut eos eode tempore su minis efferat laudibus. Α Catulo vero incipit,quippe qui tum aetate,tum iacile aut horitate,anteibate erat enim vir Consularis. α consularem
126쪽
rem auum habuerat, ac Patrem triumphalem .di denique tum nobilitate tum digni,
tale ac virtute clarus videri poterat . Iurh igitur clarissimus cqua fanh appellatione vix ulla maior suit apud Romanos appellatur, simulque Reipublicae ac Populi Rom. beneficijs amplissimis assectus diciturn quod nimirum abiis ad summam illam digni, talem euectus fuerat . cum enim Sylla se Dictatura abdicasset, & Consularia Comitia in pristinum restituisset, tutus statim una cum M. Aemilio Lepido Consulte-
nunciatus est. Pergens vero M.Tullius ad Q mortensium, hunc summis ornamen. tis honoris, fortunae, virtutis, ingenii praeditum appellat. Vbi fortasse ornamenta limnoris refert primo, in magiitratus intuens quos gesserat i dc in consulatum in primis: nam trienio ante una cum etello Cretico Consiui fuerat. Tametsi quoniain soro & curia propter eloquentiam mirificε floruit, atque hine magnus illi honor habitus est, nihil prohibet quominus eloquentiae famam ac laudem quoquo moelo honoris intelligat nomine. Addit 'tria propter opes, fortasse etiam propter nobilitatem . Cum enim Naturae mentionem faciat nullam, verisimile est nobilitatem ad fortunae bona quibuscum sine dubio coniuncta est, retulisse. Certe Aristoteles in libro primo Rhetoricorum nobilitatem cum diuit ijs inter sortunae bona enumerauit Subdit virtutis propter probitatem atque optimos mores, ingeni, propter consilist, aut doctrinam fortasse ac sapientiam : nam hae sunt mentis ingeniique virtutes: quamuis prudentiam sigillatim intelligit, ac si placet in eloquentiam: nam paulo anthob coiisilium pland & eloquentiam Pompeio ingenii tribnerat laudem, Den, que quicquid sit, Naturae, animi, fortun* bona in eo agnoscere Ecet: Naturae, pr
pter ingenium, ac fortasse propter nobilitatem nam ad naturam, eodem etiam Aristotele aut hore, non temeth reseratur. Animi, propter prudentiam ac caeteras vi tutes studio & exercitatione comparatas: fortunae, propter opes atque honores. Et
huc recidit res, si bona in externa diuidas Se insita: illis enim honores ac bona fortunae,his bona corporis atque animi continentur. QEO in loco, dum summis ornamentis honoris Hortensium celebrat, sortasse non temerE suspiceris ad eius nomen aps quoquo modo allusisse: voces enim illae ornamentis, bonoris cum Hortensiij nomine aliquid consentiunt. Hos igitur quos renellere decreuerat, laudat prius noste Cicero, continenterque ab hae ratione, Manilianae scilicet legis & Pompeii deligendi consilloicos dissentire assirmat.
OVorum ego amboritatem apud vos multis locis piarimum valuisse se vaselere oportere confiteor. Ergit in laudatione, illonam commendans authoritatem: praesertim cum satis perspectu miraberet eam apud Populum Rom. valuissedc valere oportere multis locis, in curia scilicet ac foro, seu domi forisique, vel potius saepe ae variis temporibus: nam locus interdum significat tempus ac rei gerendae opportunitatem. Itaque Terentius 'M - in loco, pro tempestiust leti opportunE, dixit: & Horatius, Dulce et desiperem loco, idest opportunhr& Cicero, o micato nullo loco defiιι & rursus Bruto ceri
milli Leo diero: & alibi, Nullo loco mihi de sevis ubi nullo significat nunquam, ubi opulsit; siue ubi se se offerat opportunitas.
SEd in bucausa , tametsi cognositis authoritates contrarias uertissimorum sciaribbimorum i tamen emipis authoritatibur, Vsa re se ratione exquirere possumus veritatem. atque hoc fucili. quedea omnia, quae AEdhuc a me dicta sunt, ydemisti vera esse concedunt. ct necessarium binum esse magnum ..in uno
Pompeio summa esse omnia. Sensim
127쪽
Ensim conuertit velum noster Orator, ac postulam sibi liceat in ex
causa rationibus agere atque Authorit4tes mittere . etsi enim ubi ai thoritate certandum, haud superior discederet Hortensius & Cat lus, cum contraria: ibriissimorum elanssimorum virorum au. iboritates essent in promptu, quas etiam ammaduerteret & cognosceret Populus Rom. has Cicero attinger inst 9 nunc aut horitates
iuuat praetςrmitteret, ac reipia rationumque momemis .vera talem exquirere dc exa'na inare. ac iure. nam tum demum vi humanam authoritatem confugiendum cum
non occurrit ratio: vel certe ita usurpand4 virat ovi lango cedata uteruallo. avilioribtas enim,ciuippe qui nona rei φ, scde Irinsecus arripitur, infirma est, aut saltem minus bauet roboris ac firmitatis: rati quoniam ex re ipsa duci solet, solida est ni mentumque habet magnum: dc ideo monet ex re ipsa non extrinsecus arripi. odianten postulat, non quia non rationibus etiam certarent illi id quod paulo post cG.
habit satis sed quia rationibus interim Ui oportebat, posthabita tantisper culparerat in aut rit te, dc ideo au thoritatibus etiam ieriabit ad extremu m ne non his quoque abundare ac fortasse aduersarios superare videatur. Et sane rationibus eo magis rem peragere moli I9r Ciccro, quod quaesitae ratiocinationi conssandae adhibuerat, ea aduersarii omnino saterentqr; nimirum bellum esse necessarium, naagnuin, dc in uno Pompeio summa esse omnia. ex quo fiebat vis bellum erat nccessarium, omni Mogerendum esset, ac propterea Imperator instituendus; si mainum, magnus etialia imperator deligendus, Ila't cu in in uno pomppio summacsiqnt omnia, ac propte rea nullus ilico conserri posset. ipse deligendus esset Sed audiamus quid aduςrs,
iii cibii celetu. neque enim credi potest hos mavilioritate sic initivi pro sententia nil afferant sita.
esse Pompeium. Sed ad unam tamen omnia deferri non oportere. Esert primo Hortens j rationem: nam ut dicere coeperam, rationibus agebam etiam ad9eς rij, non au thoritate solum . Ea igitu r ra- tione oppugQba Horaensius Mani Italiam legem, ut diceret si unissint tribuet da omnia, unum Pompeium esse dignum cui tribuanturi sed tamen non ad unum omniadeferri oportere. Id quod avidi goomabat Hortesius,qtita Manilius lege illa Pona peto nauit plures adhuc Prouincias decernebat ac plus authoritatis tribuebat qualia feci stet Gabinius. ita ut omnia sere Pompeii retestati si hiicetentu e-Negabat igitur omnia uni esse desere-da. Haec vero Hortensii ratio mujtb plura indicabat quam exprimeret. Verebatur enim Senator iste optimus ac Reipublicae studiosi, limus ne Pompeius tali ac tanta auctus potentia, rempublicam Occuparet: pr*sςrtim vero quod Syἰlam haberet ante oculos, cuius partes secutus fuerat. Et sane pria dehiis est Iibertatem nullius com-nlittere potestati: nam dominandi libido facile incendit anim pi, ita ut ne iusiurandi sacramento muniatur satis. quod enim apud Tragicos legimus, si violandum est iur, regnandi causa violandum, id sane frequmter contigisse comperium est: ac multo magis de illo timendum cui se se Terrarum Orbis offerat dominatus . Denique Regnum res est inter Deos sui cum Liuio loquar hominuique pulcherrima, ita vix gise se offerat occasio, mortale allic e mssit & M.tyrannidem impellere. Id igitur verebatur FHortensiust qua uis inuidia declinandae eausa ilhad rnum proferre audebat, noli mi omnia eme concedenda. tametsi ei qui rem aestimaret diligenter, indicaret
satis quid pertimesceret&quo spectaret dum huic legi his verbis repugnaret: ita ut sine dubio milito plura indiearet quam proferret, in primisque docum et hoc prudentissimo cum modestiae seruiret, tum inuidiae periculo Patriaeque consuleret. Sed iam huiusco refutationem rationis audiamus. PAM
128쪽
OFFleuit oratio, re multo magis quam verbis refutat .
Anc ipsam rationem usurpauerat Hortensus cum de Imperatore aduersus Piratas deligendo legem rogaret Gabinius. Vt enim tunc etiam illud propugnabat Hortensius, ne talis tantaque authoritas uni tribueretur, qualem & quantam Pompeio seu Imperatori delirugendo attribueret Gabinius, sic in praesens, dum Manilius Gabinii
exemplo tam ingentem Pompeio tribuit authoritatem, mi omnia concedenda negat Hortensius. Itaque iam obsisterit . inquit M.Tullius) ista oratio. Et sane cum verus esset atque alias decantata, &agitata obsoleta quodammodo videri poterat. Ait vero remalto magis pauo fortasse de causa quod Populus Rom. vehementer exarsit contra Senatum qui Gabinio minitatus esset dum hanc serret legem: quin arma sumpsit contra Patres, ita ut ii fuga sibi consuluerint. Quanquam L. Piso Consul interim a Populo captus est, interis hiisque suisset nisi Gabinius ipse precibus intercessisset. Ut propterea iure dicat re ipsa potius quam verbis istam Hortensiliorationem esse resu tatam: nam Senatus hac in re Hortensii sent Eriam amplexus erat. Tametsi nihil obstat quominus dicat re utrὸ magis quὰm verbis refutata: intuens in praeclara Pompeii facta, qui Hortensii dubitationem ac siuspicionem pia claris factis reiecisset. Itaque clam etiam refelleret M. Tullius tacitam Hortensi vel querelam vel dubitationem. Sed de hac re paulo post. Nunc eundem M.Tullium audiamus qui cum dixissiet Hortensii orationem obsolevisse, statim, ne hoc uno discto niti videretur, quod fortasse facetum magis dc argutum quam graueae Blidum haberi poterat, robu st iorem arripit machinam . etsi prius docet cur dixerit eam orationem obsolevisse; & ideo persit.
NAm tu idem minie Horrens ira pro tua semma copia ae singulari fricultate dicendi in senatu contra virum fortem A. Gabinium grauiter, ornatEque dixisti et cum is de et no Imperatore contra praedones construendo legem
romulgasset : se ex hoc iis loco pexoalia idem contra legem verba fecissi.
X quibus intelligitur quandonam de quo nomine eam Hortensius Ora-S-tionem ac sententiam pronuntiari hoc cur proinde M.Tullius eam O U-sioletiisse dixerit. Itaque non possum non mirari totam hanc Hortensii M Gabiniurii ac Pompeium contentionem fuisse a Plutarcho in Pomm peio praetermissam,cum dc Catu li di Roseu contentionem Gabinii l - gem di suadentium reserat ec piose: de Hortenso ne verbum quidem. Id quod multo magis mirandum est in Dione qui rem iisne uniuersam prosequitur
adhue longius: etenim non solum hanc di narrat di Catulo ascribit sententiam, veru: oi etiameius describit concionem, in qua illud pronunciat inter caetera, Primum boeen acipuum dico, 'n debere uni alicui viro tot imperia unum ex alio committi ἐν Et hoc est quod pugnat tota concione iIla, indicans hinc olim orta reipublicae pericula, ac nunc iterum imminere, ubi al: ac tanta potentia augeatur Pompeius. sed quonia M. Τullius his iebus interfuerat,dceos alloquebatur qui item non modo interfuerant sed praefuerant, ac rem narrat qtiae per idem fere tempus contigerat,omnino existimandum est vel Plutarchuni dc Dionem quippe qui posterioribus seculis floruerunt acrem peruetustam scripseriint, lapibs esse, Catulo id tribuentes quod Hortenso acceptum erat reserendum; vel certe quoniam magna at multa probabilitatis ac veritatis indicia praesesert ho i ii m Oratio ac testificatio; fatendum est hoc idem argumentum copiose ab Hortenso quoque tractatum esse, dum distraderet Gabinii legem. Fuit
129쪽
Fuit enim ita more positum ut in re graui multi continenter dicerenti id quod ex Plutarcho & Dionei plo hac noe contigi re nitelligi lux, or in I oseiurii etiam rostra scribanteofiscendisse Gabiniam legem di uasiuri. Imo Cicero ipse inna teribat Bouo
re mimo Quinte Hortensi Populus Rom. O caeteros Fi erant in iadem sententia, dicere existio
misit ea quaknu aris . ex quo fit ut verisimile sit primo dixi illa Catulum: sed cu aetate grauis esset,paucis: tum Hortentam quippe qui & viribus elat firn)tur & praeitabat eloquentia, eandem Catuli sententiam secutum copiosEdissuasissi: Gabinianam legem. Quod si obiicias ex Dione multo vero magis ex Plutarcho latis coniici neminem, cum pulus Catulo repugnasset, dc Roscio obsti epitisset,ausum esse quid ausaddere; iam quicquid siti Ciceronis authoritas nobis instar omnium esset debet: cuni praeserti in hac de re Hortensium obiurget: quod ubi nil tale in rostris & ad populum pronunciasset,lurpiter faceret nec sitne mendacio. Si hinc etiam sit, vicum Horten Mus no acutia&in senatu tantum Merum etiam Cicerone teste in rostris contra dictam legem verba fecerit, non liceat affirmare Hortensium in curia, Catulum in rostris eam dissuasisse,atque ita Di em cum M. Tullio conciliari posse: verba enim Ciceronis id non patiuntur. a
Vidium per Deos --rratia , si pias .pud Populum Rom. aut horitas tua, qu)mi us Populi Re meo salus crver ca ι Palu siet hodie hanc gloria,
atque hac orbis terra imperium teneremus Lura his verbis indieat quam exprimat noster Authbr. quod cnim t*- cith Hortensius re pesilicae periculum indicauerat dum Gabinio resistens, uni omnia negaret concedenda, id vero vanu in sui sic indicat, cli Pompeius quantumuis ea auctus potentia, rem publicam non modo non occupasset, sed in pristinum decus reuucast i, eius caluti miris chprospici ζns Tolei siqnim non tam Astimat Pompeium non eam occupasse fidenim fuisset dictu invidiosum, praesertim cum Hortensius tanta moderatione locutus esset) sed suturum fuisse ut si tam his Rom. ipsinis Hortensii sententiam amplexus esset,haud teneret imperium . ita quidem reipsi Hortensij orationem
ostendit resutatam , cum hὸc Populus Rom. illi asseia serit quar exaruerit cootra senatum, nec nisi immo cum reipublicie bono factum sic ut ad unum omnia delata suerint . 6c huc etiam pertinet quodvit apud P nlum Rom. plus valuisse Reipublicae salutem quam ipsius Hortensii aut horitatem, plusve m causam quod est causani& legem quam Gabinius tuebatur , quam Hortensiicitationem : nam aec quoque . re ipsa sententiam illam reiectam, de magno cum reipublicae bboo Ala in indicat Atque hic sane discamus mando apposite exclamet aut coesestes appellet,vel Orator, . vel Poeta: in re enim graui ac testata non in re leui ac dubia exclamadu m aut nu moncom pellandum obtestandumque est. Iam vero, quoniam interim indicat vel potius profitetur reipublicae salutem, gloriam,impetitam a Pompeio resti tutum esse, quo e Dficitur ut iis caruisse videatur, huic rei, ne Hortensio di aduersariis audacter loqui iu- . dicetur; ostendendae ac veluti ante oculos proponendae, se se refert M. Tullius.
AN tibi imperium esse hae videbatur, eum Populi Rom. legati, praetores quaenore se capiebantur' cum ex omni gur prouincys commeatu priuato orpubliea prohibebamuri cum ita clausa erant nobis omnia maria, ut neque priua- νεω rem maritimam, neque publicam, iam obire pusemus e
130쪽
supra de piratis commemorauit ut Pompei virtutem decia raret, ea serme atque alia quaedam hic summatim urget in Hortensium, ut ostendat reuera Populum Romanum per eos annos quibus infe- -stos habuit piratas, Terrarum orbis imperitim non tenuisse. Ad quarem probandam argumentu ducit ab iis quae domi fieri: aut non longe ab Vrbe Populo Rom. contigissent. dum enim domi opprimeretur atque imperio fere spoliaretur, satis intelligere licebat in longinquis regionibus multo miniis suam authoritatem conseruaste. quanquam a longinquis etiam regio nibus imperium labefactatum videri potuisse atque prostratum, aliquo modo indi. cat interim dum clausa commemorat maria omnia acrem maritimam impeditam. Ergo Legatos, praetores, quaestores, captos memorat primum: ubi pr. eioru & quaestorum mentionem facit de quibus supra mentio, aperta saltem nulla; tametsii dum diceret duodecim secures in praedonum potestate peruenisse, saltem Praetores duos tacit E indicauit: siquidem extra Vrbem praetor cum senis securibus mittebatur, dignitatis causa r cum in Urbe ipsa binae tantum attribuerentur singillis. denique Praetores Sextilius Zc Bellinus cum senis securibus singuli capti fuerant: quod Plutarchus etiam testatur, qui praetores istos cum accensiu&Lictoribus captiuos abductos icti-hit. Quod vero subiicit M.Tullius de commeatu dc publico & priuato, non exprei strat supta: sed tamen dum diceret mercatoribus mare non fuisse tutum,&id genus alia, coniectare illud satis licuit quemadmodum quae item recenset de re maritima. ex dictis intelligere licet multo magis. denique commeatus inopiam acrem fru-3os mentariam interclusam&maria clausa bellum in primis susceptum constabat satis tquod etiam Plutarchus inter taeteros litetis prodidit. lnterim multa de more prinferri amplificandi causa, nihil est quod dubitemus: nam ex eminbur provinci s inquit)commeatu prohibes πιι cum tamen mediteraneae prouinciae aliquae vix ac ne vix quiadem obnoxiae essent piratis reodemque modo clausa fuisse dicit omnia maria, cum instrum & superum tantum esset clausum: si tamen ubique eratclausum. Nam n que extra Herculeum statum quod Atlanticum mare siue magnum dicitur, neque intra columnas Caspium, quaeque mediteraneo non iunguntur maria, quicquam detrimenti a piratis istis capiebant
dam mare remiam dieitur: non Carthaginensium,' i permultum classe m riti rique rebus valuerunt: non Rhodiorum quora usique ad nostram me-. -riam disciplina naualis se gloria permansiti qua riuitas ante unquam tam. renuis, tam pax inse seu qua non portus suor o agros est aliquam partem regionis atque ora maritima per se i a defenderat ρΤ Romanum Imperium prostratum fuisse magis adhuc ac magis
ostendat, adhuc in re maritima confert Romanam Vrbem cu aliis no quidem praecipuis,sed exiguis urbibus atque insulis,quas ait olim, suos portus & agros, aliquam etiam regionis atque orae maritimae
partem per se ipsis defendisse: quod tamen Romana Urbs haud p terat . ficust vero monet se non de Atheniensibus loqui, qui mate. Iate imperasse dicerentur: non de Carthaginensibus qui re maritima de elasse egre- .ὸ gie floruerant: non de Rhodiisqui adhuc nauali disciplina gloriaque valerentisita de R exiguis urbibus, ut hinc etiam atque etiam depressum Vrbis imperium appareret, cum ne id quidem pomisset quod exiguae ciuitates praestitissent. An vero exiguis civitatibus atque insulis id olim contigerit Dassim viis se sua ue oras per se defenderint,non disputo. tantum dico aliquas sit tem ex historiarum monumentis proferri posse quae saepe aediu suos agros Basque regiones defenderint;omnes certe no posse.
quin Athenas ipsas, ipsam Carthaginem, quibas multo magis id eoncessissetvisus est M.Tullius Duiligod by Coral,