장음표시 사용
61쪽
ii, Aristotelis Poetica. An vero ne nuncius quidem superfuerit praelio, quod utcumque ini licue vidctur Cicero, non facile statuerim: ex Historicis ceris id minus com Sed Di itorem agit Cicςro, & ut Mithridati maiorem conflet inuidiam id fortas se pr.x dicat: quemadmodum quae consulto praetermittit, ea contra Historiae legem praetermittit , quod Oratoris personam sustinςat ῖn Historici.
HIe i, i . illo bem essensione L. Lucusius, qui tamen ali , I
qua ex parte dis incommodis meriri uertasse potuisset; vestro iustu coactus. quod imperν diuturnitati modum statuendum veteri exemplo putauistis partem miluum, qui iam it vendijs confectis erant, dimisit:.partem Glabrioni tradidit. Ucullii ni hinc excusat dum vel cladem non prohibuit vel non vindicati it: ac propterea absentiam atque ipsius Populi Romani impei tum potui nemorat,v0de Imperij modus illi constitutus est. βx quo etiam iactiam csh, ut milites partim dimiserit quod stipendia cons cissent , t iam enim defectionem mitius interpretati coepit) partim Glabriolii, quippe succcubii, tradidςrit.
ι , 1 beliam fictivis puleiis,quod conrungant regespotenti Dir renouent etiatata Datιonei ' sumptot integrae gentes . novus imperator vester accipiat vetera expulso exercitu Er praeterit mult/. idque ne Lucullo aut Romanis multis inuidiam constet, au t etiam luctuosa inutiliter prosequatri r longius. quod cuoratoris non Historici sustinear personam, reprehensionς carere debet. Tametsi, ne quod pertinet ad belli muni iudipem praetereat,si gnificat ex dictis pulum Rom. contem ra peribicere quale dc quantum suturum sit belliina in quo Resea potςntillimi atque agi integrae gentes bellum instaurent aduersus ipsum Populum Roni. cum tam ese ipse E latrario notium submittat Immrarorςm nouum enim intelligit quia Tyro eu et rei militaris Q imperitus λ & vero veterano careret exercitu. quae omnia pronunciat ut Pompςio canat. Dum vero ait belrum quod coniungunt Reges, aliqua interpretantur quod committunt inter se; sed non video cur ita exponendus sit locus, cum dissicilior reddatur ac durior: praesertim vero quia bellum committere Inter sic, videatur significare bellum inter se gerere : cum tamen hic significet Cicero arma cc ni lingere. Ergo quemadmodum alibi ait M. Tullius Tetreius disitareum Asa-ηia coniunxisse , hoc est arma st vires; ac rursus hospitium coniunxit, saturem coniuηxit, i tabellum coli iunxerunt isti, quodpst bellum quod diuisini gerebatur a Mithridate enim in Ponto, a Tigrane in Armenia coniunxisse,vires nimirum arma, appararum denique conivnsentes, Sic ςtiam Silius dixit coniungere Martem, quod est vires aς bellum
SAtis mihi multa verba fecisse videor, quare hoc bellum esset,genere ipse necessarIMm , magniturine periculosum. rePat ut de imperatore ad id bellum δε-ogendo, ac tantιs rebus fraficiendo, dicendum esse videriur.
62쪽
leu Transitione utitur M. Tuli rus, qiia dc quae disteruit,bre- Pram M uiter colligit, & quae iam disseremia sint, proponit. Ita quidem Au tu ad III duorum consulit & memoriae di docilitati. Quanquam cum in lutia si iusmodi propositione non modo assirmet iam esse dicendum de IImperatore ad id bellum deligendo , vertim etiam grauissima illa I perae verba subjjciat, rerum pondere & grauita- re do Din te attentionem quoque vel sibi conciliet vel augeat necesse est. Ac profecto cuin ab initio proponeret sibi dicendum de Imperatore deligendo, nondum ostenderat agi in eo Mithridatico bello gloriam Populi Rom. salutem sociorum, maxima Reipuis blicae vectigalia ac Ciuium fortunas 3 nec rursus docuerat huiusmodi bellum fore utile, honestum atque inprimis esse necessariuna, nec rursus este necessariu quidem, sed tamen arduum, magnum, periclitosum; nunc vero, quoniam haec omnia demonstrauit,addit suo iure re tantis νῶι 1 prociendo; quod est grauissimis di maximis quaeque Reipublicae totius dignitatem continent ac salu tem . Iure autem ait satis multa sit verba fecisse de belli dc genere & magnitudine, seu necessitate dc periculo, quia hac de causa tum multa interposuerat ex antiquitatis memoria: tum inprimis ad Lucullum partim excusiandum partim ornandum longior suerat quatri alioquin res ipsa flagitasset. Quanquam nihil prohibet quominus id assirmare potuerit in ea tantum spectans quae de ipsa necessitate dc magnitudine belli dicta fuerant; cum de ijs etiam multa satis fuerint disputata. Neque vero ea verba Satis multu verba, in deteriorem partem accipienda sunt, quasi vero plura dixerit
quam opus esset Od enim dc fecisse turpe He profiteri turpissimum9 ac propterea verbosius censeri potuit. Nam satis non aut valde aut nimis valet, sed quod sat est vel quod est. Nec saltem propter eas voces multa verba, suspiceris plura quam opus esset dixisse, quasi vero significet citjs siu6rque locutum esse: si quidem satis multa dixissesgnificat quidem rem late dc copiose fuisse disputatam , sed opportune tamen de apposite Audite eundem in quarta Philippica,Satir de rebus nostris vel etiam nimium multa, dc clari iis in libro siexto Epistolarum alis vel plurapotissiquὰm necessesuis: quibus in locis non addidisset nimium vel plura, sit satis multa nimi una valeret aut plura quam opus est. Et ideo illud in primo de Ossicijs Negabat vitam satis magnam pecuniam esse e qui in Topublica Princeps vellet esse, nil aliud significat quam nunquam pro ut deberetam piam esse . qu in etiam illud assirmauerim apud Oratores ne illud qu idem satis superque, necessario plus quam OPus esset, significare. Cum enim orator exaggerate loquatur caeph, significare posset rem verbi gratia clarius explicatam aut confirmatam quam ut dubitatio superesse possit ulla: vel uberius esse declaratam dc copiose. Sic illud interpretor di illud satis supisque ictorum Budus eli facti significat enim plane satis factum esse . Sed dc obseruanda sunt ea verba bellum ne eessarium: magnitudine periodosum: nam ostendit quidem esse honestum dc utile: nece sarium tamen, nisi ex hypothesi, non ostendit; si videlicet Populus Romanus gloriam sibi a maioribus traditam, fiscios, Rempublicam ac Cives Romanos tueri u liti magnitudine vero periculosum, quia licet visus est hac in re aliquando te giueis ari, nec aperte denunciare esse magnum ac periculosum ideo enim aiebat posse dici non esse ita magnum ut sit pertimescendum nunc tamen, cum Lucullum ornauerit, seque omni inuidia libera- sit, id quod est penitus sateri atque adeo prosteri non veretur. Ita quidem, i bi ore rotundo belli magni tudinem ac periculum declarauit ac veluti ante oculos posuit, opportu nE eo sese refert ut persuadeat unum Pompeium esse deligendum , quod prinposuerat
tremum . Sed iam qua ratione rem aggrediatur audiamus.
63쪽
V Tinam raui iter virorum foritum, atque innocentium copiam tantam ha - I cratis ut haec vobis detiberatιο ισcilis es et, quemnam potissimum tam iis rebus, o tanso bello pro ιendum putaresis.
On parat sest', ut sensim descerulat ad Pompeium ornandum: idque xttimcessici u huue esse deligendum & Niliuidatico bello prae ficienduin . Qita in re ea ratione ab initio ad finem usque utitur M. Tilli usquae ad hilarcsyllogismu in rcuocari potest. Is est huic bello prae latendus qui maxime Cniditum Impeiatoria excellat virtute. Talis est Pompeius, 13ona peius igitur praeficiendus est. Quin si Enthymema Oratori sit tribuendium, syllogis aurit talos ico resertiandus, les sit dicere, Pollii eius inaxime omnium Ini petatoria virtute excellit. Ipse igitur deligendus est Impciator . QIanquam quoniam satis meminerat iam aliquos dissuasisse Manilianam legem, ac propterea intelligebat fore ut aduersarii non facile tantum tribue-Ient Pompeio l ed alios esse dictitarent qui Pompeio ac proinde tanto bello paresvst. nt, idcirco eo primum intendit animum, ut eos refellat qui pro concione Manilianam dissuasillent, dictitantes non deesse strentios Crues ac sol tes qui optime possent piae sici huic bellor quod fortasse commouerat multorum animos, praesertim vero Q ita non est dubitandum, quin alii multi ad hanc Imperii dignitatem aspira-reia , oui suos fautores haberent. Cicero igitur quasi ijs rei γndens, Vtinam, inquit, L 'Lites, Iroram forti im, atque innocentium copiam tantam hab retis, ut hic bis deliberatio Isue cilis est i , q. tamiam potissimum tantis rebus, ac tanto bello praeficiendum putaretis. Et sitae s l . oc belltim in superiola tempora incidisset, in quibus par smaonia & innocentia una curii seu eradiicii lii a vel f Irctat vel nondum corruerat, forsitan non facilis vclystras dissicilis fuist et deliberatior nunc vero, quoniam unus Pompeius sortitudine
innocent..ique excellit deliberatio facilis videri potest. Quanquam quicquid dicendum sit desuperiore Romanorum seculo9 cum optimuin in qualibet re rarum esse solea atqtie vivam aliquem inuenire qui in rebus pulchris arduisque excellat, sit diffici .l mum, ut in Poesi, Eloquentia,aut in Astrologia, vel Geometria, quemadmodualicii bi dispu tat M. Ti illius; quanio magis erit lioc disti cile atque arduum in militari sapientia Imperatoriaque virtute 3 sane cu ira ingentem ac propemodum infinitam rerum cognitioncm dcvlum requitat, id quod opportuniore loco prosequemur su- se tara avis erit summus Imperator. Memini me legere api id Arrianum in Alexandri vita, magnum hunc Imperatorem cum audisset decem belli praesectos siue Im- petatores suisse ab Atheniensibus praepositos exercitui, eos irrisisse, idque ea de causa quod diceret se suos milites militaribus laboribus diu exercuisse ac pene contriuisse,& tamen vix Parmanionem habere cui Imperatoriam laudem tuto tribuere posset: usque adco exercitum scienter administrare ac pro dignitate est perdissicile. Sed ad N.Tullium, qui sane dum negat quemqtram esse qui sortitudine simul & innocentia excellat, eo etiam spectare videtur ut Romanae disciplinae commutationem maximana tacite indicet ac veluti deploret; quasi diceret, Fuit quidem olim tempus I cuini sortissimorum & innocentium virorum in Romana Repub. non exigua erat copia aut certu non magna erat paucitas: itaque Fabij, Torquati, Fabritij, Flaminii, Reguli, Marcelli, Scipiones & sortitudine de innocentia celebrabantur; sed in praesens veteri frugalitate paulatim abiecta& temperantia, viri sortes & innocentes admiram paucitatem redacti sunt. quare difficilis suisset quidem olim de Imperatore
deliberalio; nunc vero cum unus Pompeius sit quo non modo praesentibus verum
etiam maioribus omnibus hisce virtutibus antecellat, sicillima est deliberatio. Et ideo pergit. PAR-
64쪽
tuit line ulla dubitatione unum esse deligendum.Vbi sane dum eum Cicero antiqu is omnibus, etiam laudatis limis, praefert, minus iniurnis videri debet praesentibus. Tametsi quoniam id non nihil inuruciolum videri adhuc poterat, nec praeterea par erat Pompeio tan- , ttim tribtrere, ni Ilure id ei tribus: demonstraretur, ecce tibi M Tul
E enimsis exiinmo, in summo Imperatore quaruar has res messe oportere ostentiam reι misitaris, virtutem,authoritatem licitatem. Φ,-- , di*ς t*0ra Pompeii Virtute d gloria admonuisse nis Populum Rom. sed longh praeclarius eritiam eadem argia mentis co- Viis alii mare, acres praeclarea Pompeio gestas&summa cli omnium gen- β - ο M approoatione dc admiratione gestas,commemorare. Itaque nucae totam: idque pulcherrima virtutum quae in sum- . - 'peratore requiruntur, diuitione propositar ut scilicet iis omni-
: mi, i 'di edi nomine celebrauit Arelatam.Sic igitur
Theatrum adducit etsi breuit et huiusmodi virtute; diu ri; α - g00si x in Pompeio,quem mox propter
virtutibus, minus floreret Augustus, praesertim antequam ad maturam aetatem Per- , adhucadolescens, ac perpetuis victoriis, usus est, quieta quinquaginta sere integros annos obtinuit. Quid multadium eius . ,- 0' t xii 'um praelita in 'biret, ac de totiust errarum orbis Imri i, s= ς -- ἐ-- ωV i 'Rbat litus, ita ut dormiens Mundi Imperium ade. ,- 'ΠΠj ,sum adhuc emet notu us Imperator ac tyro, ocisth iri Ihi, k,riri '' 'l Lucullo dimicare diceretur. Et tamen . , G prosi cisset rei militaris scientia & virtute, tanta inso Itaque Eustachii dictum illud apud Homerum in Odicta, - ρψανήψω
65쪽
τως Le. μοδεσιν. citra se mem ει arationem nas tur omnia fortunatis, au t Menan. dri alterum γεγχει παράσης τῆς τύχη ra . idest Stertunt res cum ades fortuna, videtur appositu sic una: iteriunt eni inmortales licet atque adeo in v tranque aurem dornatant, fauente fortuna: huic enim arturn σινω Διῆς κύμι, semper cadunt prosper8 Iouis tali,citra enim nostram industriam diuina ibrs obtingiti id quod illi confit-mant qui dictitare solent Θιλω τυχης ἔφρινῆν - ον . Malo fortuna guttam is iquam sapientiae dolium. in est igitur quod M.Tullius in eo quem si icem requirit, Eus . Imperatore, talia multas virtutes, octia primis rei militaris scientiam, quae nisi diu tuta Ili. . .
nis laboribus ac siudoribus, interdum etiam sanguine. haud paratur, efflagitet Z QDnquam egrgie M. Tullius. Nam verissimc dici potest trunam ac sta licitatem industria ac virtute parari; i ta vi suae quisque sortu nae ac thelicitatis quodammodo sit faber. Vt enim ad prosperam nauigationem non modo prosperis ventis sed bono etiagubernatore opus est ; ita ad res bene ac taliciter peragendas cum fortuna industria requiritur& prudentia. Atque id praevertim usu veniresbi et in re militari. Id quod& in Themistocle dc in Alexandro, & in Annibale & in P. Scipione s ut de nostris dicamin & in Lucullo ip2dc Cn. Pompeio demonstrare licet. nam Memistocles laboribus ac militarjbus stud ijs sibi aditum aperuit ad militatem illam gloriam dc scelicitatem qua non modo Mil cladem quem aemulabatur, verum etiam omnes qui apud Graecos ante eum floruerant. superauit. De Alexandro vero dc Scipione nihil attinet dicere; quandoquidem laborem semper industriam, militaremque contentionem ac scientiam Imperatoriam fortunae ac scelicitati parem ostenderunt. Annibal etiam tamdiu prosperitate ac elicitate usus est, quandiu militarem disciplinam coluit: hac rem ista amisit etiam melicitatem&eam transmisit hostibus. Idem de Lucullo,idem
de Pompeio: ille enim historias quemadmodu m refert M. Tullius ac bella diligenter ryzperlegens, militaris scientiae peritos assidue audiens, laborem, industriamque summa rebus gerendis adhibens, eo peruenit ut a Mithridate ipsis cum Magno Alexandro
compiratus, atque adeo Romanus Alexander vocatus, sit. Tum vero illum fortu- 'na defecit ac scelicitas, cum magnus cunctator factus aut nimio fastu elatus & arrogantia,auaritiae quoque seruiens, c cupiditati, offendit apud milites: ita viderelictus quoque si propter egregie Plutarchus, Primo Fortuna cum Lucullo militauit : pr
sperasique se ν auras pranstit dum scilicet militiam diligenter coleret Mndei,tile semper Delut in altum istendenti, repugnauit , quia nimirum disciplinam illam deseruit. Denique Pompeius obtinuerat quidem militari studio ac virtute ut cum summis Imperatoribus coserri posset, fortasse etiam anteponeretur omnibus i sita tamen sid quod Cicero declarat satis dum ad Atticum scribit) insolens demum, arrogans, superbus salius, se ac Remp. praecipitem dedit. Itaque tu re M.Tullius. optandusuisse ait Pompeio vi paulo ante concederet fatis, ac tum plane cum Italia vel potius Eu ropa viai- uersa, pro illo aegrotante preces scinderet: nil enim aliud quam diu vixisse ad scelicitatem illi obfuit & gloriam. QuΡd si Augustus tanta se licitate usus est, nec tamen industria sibi ad eam aperuit aditum, quanquam neque ingenium illi defuit neque bellica exercitatio in duo fuerunt quae summae industriae gesserunt vicem. Vnum est is veteranorum militum fauor ac studium, qui Augustum quasi Caesarem alterum coluere: alterum eximius Imperator quo usus est, Agrippa. Itaque dum quiesceret Augustus strenuissimi certabant milites: dumque idem Augustus dormitaret altius,vigilabat Agrippa: atque his pro Augusto vigilantibus ac pugnantibus in quibus summa erat rei militaris scientia, ac bellica sortitudo & virtus, victoriam retulit Augustus. Iure igitur scelicitati aut horitatem, virtutem ac rei militaris scientiam praenii sit M. Tulims: vere enim illud enunciauit latiquitas
τἰχνην. Ars Fortunam amat , Fortuna Arum. Industriam enim &studium comites requirit Fortuna r praesertim quia a Deo est prosperitas; Deus vero ut est in prouerbio, laborem & industriam adiuuat. Et ideo sapiens quidam iure protul t Fortunam rectae educationis, per thasionis prouidentiae esse sorore: hinc. n. conciliari solet ac velu tisabricari: apiens. n. vi re cu Plauto cocluda ipse sibi fingit fortuna:vel, ut ait M. Tullius, si iis cuique moribus fingitur. Hars de talicitate in dubitatione proposita. Cui in , ut multo magis ad Ciceronis aures loquamur, aliqua erut addedacia de s licitate ipIavetba faciet noster Auilior. Vt enim res est grauissima, facile nos fatigabit riursus.
66쪽
Sed iam agamus de singu lis hisce seu rebus seu virtutibus quas in si immo Impe- Iam
ratore requiris M. Tullius. Ac primo requirit scientiam rei militaris. breue dictum, tur ris sed in quo tamen plurimae eaeque magnae res delitescunt. Siquidem scientia rei m M. iitaris multis magii que rebus emorescit: ita ut M. Tullius uno atque altero verbo r. l' inini mera propemodum complectatur. Huc accedit quod quemadmodum milita- , ris scientia nulltiplex est &varia, ita diuturnam requirit tractationem. Omnes enim trinis exi, artes diuturna indigent tractatione, sed nobiles ac praeclarae multo magis: at milita- au in s-ris vel maxime: idque ea in primis de causa quod ut dicere coepera est longe va- tia & multiplex. naualis, terrestris, rursus pedite peragitur, equite, apertomarte, i tra moenia , obsidione, de sensione: quibus omnibus castrametatio atque ordinum dispositio seu τ-ταἐ exigitur. Vt omittam migrandi, frumentandi, aquandi rati
nem. Eloquentia item in Imperatore maximo usui esse solet, sed in primis strat UNmatum ratio atque usus. Quin etiam Mathematicas disciplinas operaepretium ei coluisse, cum oppugnationibus,propugnationibus,castrametationi,tacticae, stratagematis mirum afferant adiumentum. Haec inquam &si quae huiusmodi sunt quae es-ficiunt ut diuturna rerum bellicarum tractatio sit necessaria. Ita quidem necesse est ut exercitatione atque usit ad hanc scientiam sibi aditu aperuerit, quin ab adolescentia sese militaribus laboribus exercuerit dc vigiliis simulque pericula subierit multa, sanguinem etiam interdum, si opus sit, profuderit. Quo tempore faciendit m est ut militis perisnam egerit prius & obtemperauerit ducibus, tum per gradus sibi ad imperandum aditu patefecerit; nemo enim satis imperare valeat qui non prilis obtemperauit. Sed&illud est necessarium, ut apud peritissimi im ducem militiae ponat tyrocinia. Vix enim dici potest quantu m intersit sub scientissimo magistro artes pe uiscere: praesertim si ad eam laudem aspires ut naualem terrestremque perdiscas: vicquitatu dc peditatu pugnare valeas, strametari, oppugnare, intra moenia aut aper-- F s to campo dimicare, aciem constituere & milites exercere, dicendo etiam incendere aut coercere: quae facultas in primis optimo imperatori est necessaria. Sed iam qui militatem hanc scientiam demonstret in Pompeio,audiamus.
Vis igitur hoc homine scientior un1 m 'it, avi esse debuit e
Thesi ad hypothesim descendit: quae enim in summo Imperatore Maholi
postulauerat uniuersim, ea in Pompeio agnoscit sigillatim, ab uni- fremia. iis uerso genere ad certam personam progrediens. Et quoniam primo Tomo qua loco scientiam rei militaris requirebat in summo Imperatore, hanc' Τη in Pompeio agnoscit primum. Acute vero hoc homine scientiorne-mo inquit aut fuit aut esse debuit. Dicit enim aut fuit, aut occasi
nem arripiat unde commemoret res ab eo gestas: quas propterea attinget cursim raddit aut esse debaut, ut hinc in memoriam reuocarent Auditores, qua aetate, quibus
Magistris,quibus laboribus bellicis & exercitationibus vitam traduxisset, cum enim puerili ferEaetate militare coepisset,&Cn. Pompeio Straboni Patri, ac Syllae item, hoc est Imperatoribus optimis operam dedisset, ac summatim aetatem omnem bellicis laboribus contriuisset, quidni
rei militaris scientissimus esse debuit e Tametsi quoniam praeclarum videri potest haec
sed praeclarius sigillatim demolinstrasse,
67쪽
QVi e ludo arque puerim dis ipsi δεα maximo, atque acerrimis hoctilus,
ad Patris exercitum atque in militiae disciplinam prosi s M. sigillatim id quod assirmauerat comprobet, intrias ut par rat9mia is stitatis illius scientiae commemorar. Ait igitur citido ad militiam esse protectum: id quod xv. aut xv I. illius anno contigit: quamuis eirim procero corpore esset ac robustus, ita vi militaribus laboribus iam stare esset idoneus; puer tamen seu admodum adolescentulus erat. Id quod vel ex eo intelligere licet, quod cum aliquatato post Patre mortuo ad Syllam se contulister, Vindicus quidam s Plutarcho teste9 illud de Pompeio
pronunciatiit, Puerisse ad concionandum venit. cum enim pueri sese eo tempore dccl. amando exercerent&concionando,hinc carpere libuit Pompeium,quasi declamationi potius quam bello est et idoneus; tantum abest ut Imperatorem haberi vellet. Quod tamen protulit suo magno malo, nam a militibus illico trucidatus est. Ludi vero nomine par est intclligere literarium ludum , de quo etiam svr significam titisJoquaturin pergit atque pueritiae infiiplina. Quanquam ubi literarium praxipue intelligas, nihil prohibet quo minus Gymnasticum & quemcunque alium indicet in quo Romani Adolescentes exercerentur. Cetth quemadmodum ludus scholam omnem significat, siue gymnasticam velis, siue literariam, siue gladiatoriam, siue huius gela eris aliam, nam&palaestra, dc pila, & musica ludum habebat suum sic pueritiae disciplina quemcunque ludum significare potest in quo nobiles adolescentes exercerentur Sinstituerentur . Addit vero bello maximo id contigisse, quiar: Deta bellum ciuile Maiianum hoc enim intelligit in suit longe maximum . Itaque
Floriis Tribus sinquit uderibus agitatum ess . primo tumultu maiore quam bello: mox raro. t.3. c. 11. Mus O cruintius per totius visicera senatνs grassante victoria: vltimum non Ciuicam modo sed
hostilim qu que rabiem supergressum est. Haec'alia multa Florus inter alios ut belli huius declaret magnitudinem. Addit acerrimis bc stibus, intelligeris Marium, Cinnam, Carbonem, Sertorium atque huiusmodi alios qui hostes ac perduestes habiti sunt. libenter vero M. Tullius reticet istorum hostium nomina, ne, quoniam Romani cuties fuerant,apud amnes atque amicos qui superessent, offenderet. Sic supra nec Se torium , nec L.Manitan aut Fannium aut alium quempiam nominare placuit dum duces proferret qui bi istum bellum gereret Populus Rom. in Hispania, aut legatos quia Mithridate ad Sertorium missi sunt. his igitur bellum agitantibus hostibus ad Patris exercitum proscctus est Pompeius . nimirum ad Cn. Pompeium Strabonem Imperatorem coppugnabat hic Ciunam 3 acrem ac sortem, ita ut iure in militia: di sciplinam profectum dicat. Quanquam in militiae disciplinam profecti im ait etiam, ut eleganter pueritiae ldisciplinae quam comine morauerat, mit iliae disciplinam tanquam opponat. Sic in Oratione pro Sylla viam Fori eleganter opposuit Gymnasii viae, eum diceret, huic puero Syllae illitim indicabat notiores sunt viae Foti quam viae Gymnasii. Ita quidem Pompeius prius militati it quam per aetatem militari sacrametato obli ringi postEt alit militiae censeretur idoneus. Neque enim quisquam ante annum decimum septimum militari acramento obstringebatur, quod ea aetas issinsirma censeretur adhuc. ' -
QVi extrema ρVeritia miles fuit δε-- INeratoris : ineunte adolesentia
maximi irae exercιtus Imperator. Extrema Diuili hv Coos le
68쪽
Xtrema pueritia miles fuit summi Imperatoris r Syllam opinor, non Pompeium Strabonem siuaimum imperatorem appellans. Et ideo Sertorius PIutarcho te iste in ipsius Sertorii vita, Pompeium Syllaedi Icipulum appellare iolebat quanquam ad inuidiam. Quod enim laudi nunc Pompeio tribuit M.Tullius, id illi Sertorius vitio ac per ludibilia mitribuerat antea . Et quanquam apud Plutarchum nunquam Syllae fuit mila s, sed Imperator, attamen vel miles dicitur, quia sub Sylla reuera imperauit, ita ut a Sylla in Galliam, in Siciliam, in Africam missus lem per dicatur,& eius nutu Imperium etiam in Africa deposuerit; vel celth antequam Syllae Imperator adiungeretur,eius fuit milest si enim anno xv t. fuit Patris miles & xxi ii. Imperator, sacile contigit vi intermedio hoc temporc alicubi sub Sylla suerit miles: tametsi id praeterit Philalchus. Ait vero σι rem pheritia, annum indicans non decimum sextum: ut ii qui Pompeium Strabonem summi intelligunt imperatoris nomine. Nam reuera iam significauerat suisse Strabonis militem: sed non extrema pu ritia tamen . Itaque alium Imperatorem quam Strabonem intelligit, cuius extrema
pueritia fuerit milest, nimirum Syllam qui reuerasuit Imperator summus: ac propterea annum xvi I. ferme innuit aut duodevigesimum. m aetatem appellate Isst tremam pueritiam,sortasse more maiorum qui Seiuio Tullo aut hore hominis aetatem tripartito distribuentes, pueritiae quam ad xvi I. annum producebam, primum σι .io tribuebant locum: tum iuuentuti, quam ad quadragesimum Octauuna proferebant, secundum: aetatem reliquam concedebant senectutι. Alioquin ab aliis ea aetas tribuitur adolescentiae quam ab extremo duodecimo ordiuntur.Tametsi verisimilius sortasse est hic extremam pueritiam sic intereretari ut paulo manet latius: & ad vigesimum saltem excurrat annum. Nam cum subijciat ineunte adolescentia maximi exercitus suisse Imperatorem, quod ei vigesimo tertio contigit anno, fatis constat antea Etum sere tempus pueritiae tribui. Dum vero subdit maximi exercitus fuisse Imporatorem ineunte adolescentia, tertium annum supra vigesimum intelligat necessieest: hoc enim plane anno Imperator dictus est. Ita quidem adolescentiam pro iuuen. tute. usurparet quod prior sit iuuentutis pars r alioquin apud priscos iuuentutis nomine concludebatur aetas illa. imperator vero fuit eo tem Pore trium Legionu quas ipse in Piceno comparauit aduersus Carbonem .Cum enim si ib Patre primum aduersus Cindam militasset; hoc extincto,&in eius locum Carbone suffecto, Pompeius primum praefuit exercitui, quem se se adiungens Syllae in Carbonem duxit. Qiranquam non est quod inficiemur M. Tullium totam hanc rem mirifice amplificare Pompeii ornandi causa. Huc enim spectat quod non solium Civile bellum appellat maximum, holles. acerrimos , verum etiam parentis castra militiae disciplinam nuncupat. Huc quod cum praefuerit tribus tantu modo Legionibus, maximi illum exercitus facit Imperatorem . Ac fortasse huc etiam spectat quod cum in castra adoleis, scens concessisset, puer appellaturi cumque Legionibus iuuenis imperasset, dicitur adolescens. hinc enim admirationem quoque excitat cum ea aetate tum miles tum Imperator fuerit.
i saepius eum boae confixi/, quaim quisquam cum inimico concertois diptura belia gessit, quam caeteri legerunt: plures Prouincias conscis,qu-- ών concupiuerunt .
M plificatione usiis est paulo antε noster Cicero, quemadmodum
Ostendimus; nunc hyperbole utitur ut magis ac magis Pompeium extollat excuetque admitationem . Neque enim sic Poeta usi irpath pcrbolem , ut non eam Oratori concedat interdum i qui sane nori raro, praesertim dum laudat s hyperbolem atque id genus alia ex Ρoctarum Theatris ac spatiis ad Oratoriam Pahae stram deria
uat. Et sane ut Pompeius pilis cum hoste conflixerit quam quisquam quisquain dico
69쪽
dico non unus aut alter9 cum inimico concertauerit, id vero mirum atque adeo Imcredibile videri potest. Tametsi ad rei magnitudinem declarandam, quod reuera cuplu rimis hoilibus dimicasset,placuit hoc genere dicendi uti: vere enim ad rei magnitudinem declarandam usiurpamus hyperbolein atque verborum excessum quenda. Videtur autem hic hostem ab inimico distinguere & conss:gere a concertate . quod inimicus & concertare pateat latius . si vere inimicus di domesticus & externus esse potest: hostis, si loquamur proprie ac more maioru m,externus tantum . eodemque modo confligere ad praelium in primis pcrtinet atque arma: cum concertare verbis quoque contingat. Obidigi uir ait Pompeium saeptiis cum hoste conflixisse quam Isrquit' iram cuin inimico concertati et . Nec caret hyperbolo quod lubi jcitur , plurabula gessit quam cateri I erunt. Cum enim Pompeius plurin agellisset bella ad rei magno iii duae in declarandam placuit ludqtroque confugere ad hyperbolet D. Neque hyperbole caret quod ait plures Prouincias confecisse quam alij concupierint. Nam Populus Rom. vide aliis iaccamPlotius Terrarum orbis iamdiu exoptauerat Imperitimi Alexander etiam plurimas Prouincias i csubiecit ac longe plurimas concupivit: quin ubi audjuit alios este mundos, defleuit quod ne unum quidem adhuc subiecisset. consecisse vero Prouincias ait quod varias quas Romano Imperio subiecerat Regiones, has in Prouincias redegerat more inaiCruna: ii enim quas occupabant regiones Prouinciae nominaappestabant. Itaque coiaficere Prou incias quod tamen alibi nusquam usurparum fortasse inustitias valci in Prouinciam redigere.
CVius ado emia ad scientiam rei militaris non alienis praeviis sed fuisImperijs, uon offensionibus belli Ad victor, non stipen se sed triumphis ,
Euocandiim est ad memoriam duo proposuisse ab initio de Pompeio, neminem scilicet aut luisse, aut esse debuisse, rei militaris scientiorem. Vbi statim multa subiecit quibus ostendit talem esse debuisse, quia scilicet in militiae disciplinam profectus esset puer, & extrema pueritia summi Imperatoris fuisset miles: quae quidem & alia id genus ali- qtia docent qualis esse debuerit: quemadmodum dum dicitur carpis si mecum hoste conflixisse, plura bella gessisse. permultas Prouincias consecisse,haec vero inter caetera declarant qualis fuerit . Atque id in primis docent quae hic etiam 1 6, narrantur. Acule vero ait Pompeij adolescentiam non alienis praeceptis sed suis Imperijs esse traductam, cum id tum veth dicatur hoc enim tempore Imperator fumrat tum rem contineat admirabilem : admiratale enim videri debet adolescentem exercitui praeci lenec exiguo sed maximo, de ita praeesse ut alterius non egeat praeceptis. Idemque dicendum dum non ostensionibus belli sed victorijs ad talem ac tantam scientiam progreflus est. Solent enim homines& Imperatores calamitosis quoque euentis &cladibus instrui scientioresque reddi & cautiores: cum tamen Pompeius non cladibus vllis sed victorijs ad militaris scientiae culmen ascenderit. Atque eodem spectat demum quod ait non stipendiis sed triumphis eo peruenisse . Caeteri enim ita demum ad milituem scientiam pei uenire solent, cum sub bono Imperatoi e diu lli pendia meruerint: Pompeius contra triumphis, quod item signifieat Imperatorem no militem fuisse; eo sit blatus cst . a quibus verbis hyperbole rursus haud
abest, etsi enim Pompeius ter trium pluuit,ac de tribus orbis Terrae partibus, trium-pliauit, attan:en per idem tempus semel tantum triumphauerat, de Hiarba scilicet M ..urit alliae Rege seu de Africa. Nam cum secundo triumpharet ex Hi sipania reuer-1bq,non adoles ccnscrar, sed quadragesimum agebat annum. Atque hic quidem non est praetermittendum,videra omnino M. Tullium, dum diceret non alienis praeceptis
sed sit is i m periis non stipendiis sed triumphis, adolescentiam traduxisse, ad ea spe te quae de Pompeio. lcgimus. Cum enim aliquando ex eo quaereretur a Censeribus
70쪽
num omnia stipendia in pleuimer, inmis implem, inquit, es me ipso Imperarere. Qiam tamen responsum a M.Tullio nobilitaretur dum ut rias addit ac triumphos. Crediderim vero huc omnino spectasse M. Tullium quia Pompeiano illi responso publice aeclamauit Populus ingentEmque laetitiam ostedit. Itaque,-diem Pol lus, inquit Plutarchus ei, Mamavit, nec Diari clamor potirari: pins eos et mes censeres, domum emn des remini Pondo pres aenti animaeret Ita ut celebre hoc factum latere non potuerit M. Tullium.
Rei . Upra, cum requireret quale belli genus esset id de ovo conssultaretur,
belli genus honestum, utile, necessarium intelligebat; hic tamen per genus belli intelligit eius varietatem, quae tum ex hominum gςnere inter quos aut quibuscum gestum est, tum ex Prouincijsidc loci si peti commode potest. Itaque dum ea commemorat, ciuile,mixtum ex Cillitatibus. aut ex bellicosissimis nationibus aut seruile, huiusmodi bellorum genus ex hominum genere ducit dc varietate: contra vero Asric num. 16 Transalpinum, Hispaniense, ducit cx regionibus. Quanquam navale terito loco ad dendum est quod nec ex hominum nec ex locorum genere ducitur sed a nauibus quod maritima classe gestum sit, appellatur. Interim inrodum amrmat M Tullius
nullum suisse belli genus in quo fortuna Reipublicae ac Populi Romnon exercuerit Cn. Pompeium. Itaque intueri mihi quodammodo sdepr nouum Herculom seqIatinum Alcidem, quem noua sic inper monstra, ac varia semper certamina, exercu rint&fatigarint. Quae sane res eo maiorem habet similitudinem quod iterque ubrias semper Mundi peragrauit partes: uterque semper ex certaminibus atque hosti. bus victoriam reportauerat, Deniquς νςm dm um de Hercule canit Vimiliui
monstra manu germiasque premueliseris ιer: Vt bEllo egregius iam disiecerit Vrbet. iam e Oechaliῶxupis, ut duos mille labores flere sub Euryctbeo, fatis Iamras iniqua Tertulerit -- dc quae sequuntur nota enim sunt in ita Pompeius Terram peragrans, varios Patriae hostes edomouit ac vicit. Qtanquam illudςtiam sortasse assumate liceat. N e-4 Aleides tot m Telluris oblivi Fixerit Aerim cervam Met- quae sequuntur, quantum noster tamdem Magnus obivit, qui tres Terrarum orbis partes victoriis peragrauit. Vt prinpterea iure M.Tullius infra neget suisse qtienquam qui tam breui tempore tot loca adire ac tantos cursus conficere potuerit. Sed quae tandem Pompeium exercuerint bella observemus.
δέ s Iulle, Africanum, Transalpinum, HispanieUe,mictum exciaitatibus atque ex bene simis nationibus Jeruile, nauale binum. Iu ile bellum appellat quod aduerius Cinnam de Carbonem gestum est:
quo tempore miles fuit primum lub patre qui Cinnam oppugnauit, tum ii, b Sylla contra Carbonem. Tametsi imperator etiam fuit contra Carbonem . Africanum cum Cn. Domitium ac socios perduelles in Africam persecutus, mira celeritate deuicit: nam quadraginta diebus bellum confecit perduelles illos una cum Harba Numidarum Rege, qui cum illis conspirarat de copias contumerat perimens etsi Hiarbam trium