Ars cogitandi erotematica cum prealudio philisophiae in usum philosophiae tyronum inclytae Academia Basiliensis adornata

41쪽

ARS COGITANDI

Acervae formicarum congeries sum

fusae dici vix potest. Exempla illustriora vid. in Art. Cog. Cap. VIII o seqq.

CAPUT QUINTUM

DIFFER ΕΝΤΙΙS ID EARUM RELATIS.

' sta. I. -tnam sunt disserentiae Idea.

rum relatae ZResp. Υres praesertim: i) Aliae sunt reales, aliae fictitiae. - a) Aliae determinatae, aliae Vagae. 3) Aliae universiales, aliae Particulares, aliae s1ngulareS. -

mia Urura realis 'Resp. Quae rem Miquam existentem menti repraesentat. Ut idea Caeli,

Terrae. S C. Ideae reales aliae sunt substantiarum, ut idea Nominis, attrtibulorum, ut idea pulchritudinis M. Utrumque genus cita inseriores

alias

42쪽

EROTEMATICA. 27

as species secundum ordinem Categoriarum bilividi potest.

Resp. Quae ens rationis repraesentatat idea nihili, montis aurei, lapidis pipL6ophorum, &c.

Entia aΜetaphysicis distinguuntur in re alia, entia rationis; illa dicuntur, quae in mundo vera existunt, ut Coelum, Stellae, Animalia, antae, Sc. haec autem, quae etsi nusquam in- miantur, a Μente tamen finguntur, ac si ex- entiam haberent, vel saltem habere possent, Μons aureus, Insula beatorum, Panacea, apis philosophorum, & ejusmodi. Notanam vero illas Ideas fi stitias, quae per entis abstractionem concipiuntur, eum infi-em ut aliquod objectum compositum parinculatim exploretur, minime inutiles , quia Itius absolute necessarias esse, si illud solide exquisite debeant pervestigari . Sic Μatheiatici non sine usu considerant puncta, lineas, i perficies in abstracto, antequam solida in

' m. q. Quid es Idea determinata pResp. Quae determinatum aliquod bjedhum repr sentat. Velut idea Ariotelis, Haianis, Ohagorae&C. Tribus praesertim modis Idea determidaridet, I Nomine proprio, ut Alexander ma-

43쪽

18 ARS COGITANDI

gnus ca) Provomine demonstratiυo, ut hicHomo, nic Liber,&c. 3) Periphrasi si1ve circumscriptione, ut Philosophus peripateticus, Apostolus gentium, &c.

in s. Qigid Idea vaga pResp. Quae non ad certum objectum determinaturo Ut idea cujusdam Phil

Abi, Principis &c. in universalis p Resp. Quae plurima simul objecta

menti repraesentat. Ut idea ii, Suia santia, Spiritus, Corporis, Animalis, Plan-

&c. Ex ideis universalibus aliae magis,aliae minus extensae sunt, secundum seriem Generum, quae sibi invicem subordinantur. Vid. Locus de Caia

particularis p Resp. Quae aliqua tantum objesta reia Praesentat. Ut Idea quorundam Bominum, Regum, Imperatorum &c. stu. 8. Quid gularis p .

Resp. Quae rem unam & individualem significat. Ut-Davidis, Salomonis M. CAPUT

44쪽

EROTEMATICA. et

CAPUT SEXTUM

UINQUE I IS UNIVERSALIBUS

VETERUM LOGICORUM.

stu. I. st nam Meae universales sintuebamur a veteribuου Lo- gicis '

Resp. Quinque: Genus, Species, Dis rentia, Ρroprium & Accidens.

Istae alias a Logicis Praedicabilia vel miser- ia Vocantur , eo quod de pluribus dici vel aedicari soleant. Idea Generis & Speciei r ondet quaestioni: Quid res sit 8 reliquae po-:riores autem quaestioni : vialis res si Z Εα. si qu ritur : Quid sit Homo Z respondet ea generis, quod sit animal; idea speciei, lod at mas, vel scemina. Si vero interroga-r: Qualis sit Homo 8 respondet idea Din aliae, quod sit rationalis 3 tum idea Proprii, lod sit loquens; postremo ideae accidentium,iod sit pius, doctus, dives &c. Caeterum etsi iamplurima de istis Praedicabilibus disserusat Peripatetici , ea tamen majorem partem utilia videntur, & salvo rationis usu praeteriri

,ssunt.

45쪽

- 3o ARS COGITAMDI

stu. 2. Quid est Genus ρResp. Idea res ianiversales una communi imagine repraesentans. Ut Ens, Substantia, Corpus, a is c Planta &C. st . 3. stu uplex est Genu,' Resp. Duplex : summum sive generali si1mum, & medium sive subalternum, Idea Generis nunc generalissima est, ac Omnium suprema, ut idea Ensis ; nunc ei su ordinata vel inferior , magis minusVe remota , quoque remotior eo minus gener iis , sic enim ordine quodam subordinantur ideae Substantiae, Spiritus, Corporis, Animalis, Hominis, Plantae&c. quarum singulae respecta superioris subordinatae , alias promiscue Ge- nera vel Species subalternae vocantur. EX. gr. Animal respectu Corporis species, at respecta Hominis genus appellaturi. Istu. 4. Quid est Species ' j Resp. Idea res plurimas siab una communi imagine repraesentans. , sed Genere inferior. Ut Homo, Simia, Ca

Qu. s. voluplex es Specie ' Resp. Duplex : infima seu specialis sima, & media sive subaltema.

Speciem

46쪽

EROTEMATICAE 3 r

Speciem & Genus subalternum non differre paulo superius dictum est , Cum eadem Idea generalis diverso respectu ad superiorem aliam vel inseriorem , nunc GenUS , nunc Species appellari soleat. EX. gr. Planta respectu Corporis viventis species , sed respectu Λrboris genus; Λnimal respectu Corporis spe cies, sed respectu Hominis aut Bruti genus di

citur.

. gr. Hominem a Bruto animali distinguie idea rationalitatis quae cum illi compstat, non item huic, idcirco Disserentia ap- pellatur.

complex es Disserentia'. Resp. Duplex: essentialis& acciden-

. talis.

8. Quid es Dinerentia essentialis' Resp. Quae res distinguit attributis es

sentiauhUS. Si Genus duas sub se species complectatue, necessario ambarum ideae aliquid includunt, non contentum in idea Generis ; jam illud ipsum si fuerit Attributum essentiale pectes, non reperi dum in genere, constituit De rentiam essentialem, & genus in species dispes.cit. Ex. gr. Substantia duas admittit species, Spiritum ci Corpus, illius idea cogitationem, , hujus

47쪽

sa ARS COGITAMDI

hujus autem idea extensionem necessario includit, quarum neutra in idea generali subiastantiae continetur, ut prolude Disserentiam essentialem inter Spiritum & Corpus officere dicantur. Caeterum Differentia essentialis nunc ab uno aliquo attributo, nunc a pluribus simul sumptis derivatur; sed qualicunque modo se habeat, semper cum specie sua reciprocatur, velut extensio cum Corpore, rationalitas cum, Homine, cogitatio cum Spiritibus, ct sic porro.

s. Quia accidentalis tr Resp. Quae res distinguit attributis accidentalibUS.

. Si inter res duas vel plures concipiatur Diia . serentia, in attributo uno vel pluribus accidentalibus sita, haec aecidentalis vocatur ;quemadmodum ex. gr. unus Homo ab alio di Crepat statura, vultu, robore, aetate, ingenio, forma dic. Corpus unum ab alio magn1tudi ne, figura, situ, motu, duritie, mollitie, colore, & sic porro.

prietas '

Resp. Attributum rei, quod ab essentia ejus immediate fuit. .

Quod vulgo Logici termino connotativo Propris designant, nonnihil melius exprimi vi- 'detur per substantivum Propristatis; quo qui dem

48쪽

n nomine donantur illa Attributa, quae etsientiam rei non constituant, ab ea tamen imis diate,'& inseparabiliter dependenti Ex. gr. irporis essentia in extensione consistit, ab hac mediate fluunt divisibilitas, soliditas, impetrabilitas , mobilitas &c. tanquam totidemirporis proprietates. Porro essentia Homui consistit in unione Animae cum Corpore imali, ex qua fluit sensibilitas. , loquendi ultas, &α velut totidem ' hominis proin

Proprietatis apud Leticos . recensentur ρ

Resp Quatuor: i Ρroprietas, quae speciei cuidam, omni soli & semper compe-

Sensibisitas, loquendi facultu omni ; Hominum individuis & solis di semperacessa est; sic Corporibus identidem solidi- ., impenetrabilitas, mobilitas, divisibilitas &αd luciditas, calor, Aeri sonus, Gallo cantus, ni latratus, Equo hinnitus uec. Caeterum haec cies proprietatis sola loqum inter praedica-a habet, cum caete' hic subjunctae ad A

ntia rejiciantur.

a) Quae speciei cuidam omni, sed

non soli competit. / C ' Ita γ

49쪽

Ita somnus, cunctis Hominibus sed non scis

Quae . speciei cuidam soli, sed

non omni competit. . Ita soli speciei Hominum convenit esse Rea, i /gem, Ducem, Μilitesn, Philosophum, Μedi cum &c. sed non omnibus ejus individuis.

'Quae speciei cuidam omni & soli sed hon semper competit.

. Sic loquela diiticulata omnibuῆ Hominibus, ct solis, sed non semper concessa est.

i st Acridens ρ .. Resp. Est attributum contingenter substantiae cuidam inhaerens. Ut Forta' mositas homini s Color parieris Elura Attributum dicitur, quo sie modus essend; '

ipsus substantiae, hanc sc. aliqua ratione terminans, licet nihilominus separa tinx existere

aut concipi possit. Unde ab Arisofelicis deta nitum est ' Accidens, qAd abes ludes sine subjecti interitu, sive με confradictime de subjecto sevo oomari Euari potest.

rabile. ' V . - Separabile dicitur, quoa ex naturalibus caiia sis subjecto suo removeri potest, ut sanitarisorinositas,&c. ab homine, calor ab aqua, coloeritiate M. inseparabit. aut- , quod nai turalites

50쪽

i lirer a substantia sua separari nequit', tsi rogitatione seorsim .b illa concipi valeat; ut Ist albedo in nive, nigror in coryψ , motus in

ιoctrina de Ideas iani raetermittunturi