장음표시 사용
211쪽
Beda interpretatur.Si aperte contra hominis stultitiam dijurando inc das ille nescit intelligere quae prudenter dicis. Alii legunt, Nescito labia
imprudentiq, ut moneamur non addiscere imprudenter loqui ex consortio stultorum. At ex Hebraeis patet veram lectionem esse, quam habent
antiqui codices plerique,Nescito labia prudentiae. Habent enim Hebraea verbum secundae personae. Est autem sensius nostrae lectionis.Si tueris contra virum stultum,hoc est,si eidem te disputando opposueris, nescies labia prudentiae,hoc est, non deprehendes in illo labia prudentiae, nec ab il- Io disces docte prudenterque loqui. imperativi ergo hic non praecepti vh ponuntur,sed quemadmodum alibi aliquoties, significant quid uno posito secuturum sit,ut capite Verte impiosvi non erunt Plerique Hebraeos secuti vocem quam noster interpres reddit, contra, exponiat,pro-i culle . longinquo,quomodo S in Psalmo inmici meti proximi mei
aduersum me steterunt, hoc est, e regione meti longe a me. Additur enim literamen dictioni Neged his locis, sicut & Genes .ri ubi nos habemus.Sedite regione procul. Itaq; addito relativo quod frequeterib
intelligitur in sancta lingua, sic intelligunt i vertunt Hebraeaci Vade eregione viri stulti, dc in quo non cognouisti labia scientiae, hoc est, vade procul 1 viro stultovi ne accesseris ad eum, procul ab omni homine in quo nouisti non esse labia prudentiae. Aut sic: Vade e regione viri stuleti,&,pro,quia nescies labia prudeliq,nisi scilicet elogaueris te ab eo. Iuxta hos sensius quales exigit lingua Hebraea,nostra lectio sie accipi debet, ut ire contra stultum non sit se illi disputado opponere, sed potius se illi non coniungere,& ab illo se elongare, quomodo accipitur illud Aduersiam me steterunt. Iam quod sequitur,Et nescito, sic accipiendum est ut significetur silendum esseti permittendum,ut a stulto iudicetur sapiens non habere labia prudentiae,quia cum illo non cogreditur nec disputat. Nam ideo putant aliqui mitto se debere opponere Beda ex commentario videtur legisse, labia prudentiae sapientia, adiiciens scilicet adiectivum sapientia ex sententia sequeti, ut ea incipiat a Callidi est intelligere,etc. aut ex antiqua versionero. quae habet:Omnia contraria sunt viro stulto, arma prudentiae,labia sapientia.
Sapientia cassidi sis intergere viam suam es imprudentia ulto
Docet' c sententia in quo sapientia callidi consistat vere,& in quo
maxime imprudentia stultorum. Illa enim,inquit, no in peritia de cognitione multarum rerum consistit,non in astuta diuitiarum ac honorum acquisitione,in quibus vulgus sapientiam Sc calliditatem consistere putat, sed in eo sita est ut quis intelligat viam sitam, hoc est, con- uersationem iam Sc mores attendat, quomodo cum honestate Sc lege Dei conueniant, cogitetque quomodo prudenter viam suam instituat.
212쪽
PROVERBIA PSALOMONIS Cap. I . Qui enim hoc facit,hic vere sapiens est callidus,ut qui sibi bene 5 hic
in futurum prospicit.Contra in eo maxime imprudentia stulti aduertitur,quod assidue erret de novitio in alterum, nihil fixum retinens, quodque misere seducitur eligens malum, fugiens bonum, non attedens in quem tandem finem, quisque miserias error hic hominem perducet. Hebraeis non est participium errans, sed nomen significans fraudem vel dolum, unde secuda pars vertitur,stultitia stultorum est dolus,vel stulti. tia stultorum est intelligere dolum, ut ex priori membro repetatur Verbum intelligere sicque iucundior: grauior erit partium antithesis Sapientia vere callidi est non cognoscere fraudes Volos quibus diuitias comparet aut proximum suum callide opprimat, sed cognoscere viam, suam,ac proinde quanquam stulti in eo maxime se callidos putent quod artes &rationes inueniant quibus alijs imponant, tamen vere stultitia eorum maxima illa et 'ubd fraudes eas intelligant,qubd eas animo assidue versant,ne scientes sibi per has se perniciem adferre iuxta illud Lacumaperuit Meffodit eum,& incidet in foveam quam fecit. Conuenit Psal. haec sententia quod ad priorem partem attinet, cum ea Graecorum sententia tantopere apud eos celebrata γνωθη σεαυJον, id est, nosse te ipsium,
de qua prolixe Erasmus in Chiliadibus. Stultus Hudet peccatum es inter iuEos morabitur patia. P Rior pars huius sententiae intelligi posset de peccato stulti, ut sit sensus,stultus ridebit peccatum suum. Laetatur enim cum male fecerit,& quemadmodum supra dixit Sapiens: Quasi per risium stultus operatur scelus. Verum ob sequentem oppositam partem potius conuenit accipere de peccato alieno,ut sit sensus: Stultus peccatum alterius irridebit,hoc est, si quid viderit alium delinquentem, mox quasi ipse ab omni sit vitio immunis ridebit,& cum risu evulgabit delictu proximi sui, atq; illud omnibus loquitur, inque peiorem partem interpretatur. Nam id hoc significare possunt Hebraea, quae plerique Vertunt, Stultus loquitur
vel interpretabitur delictu,quia verbum Hebraicum et deridere et loqui vel interpretari significat Contra, inter iustos gratia scilicet erit, vel venoster interpres de suo adiecit, morabitur, hoc est, iusti sua erga se beneuolentia et fauore errata quae incidunt tetent ac benigne interpretabuntur.Est enim & hic pro, gratia, dictio 'ir Imat in , de qua aliquoties supra, quae beneuolentiam proprie dc bonum erga aliquem affectum designat Cor quod nouit amaritud nem animaestabis gaudio eisu non miscebitur extranem.
HEbraea ad verbum sic habent Coriognoscens amaritudinem animae sua,& in gaudio eius non miscebitur extraneus. Vbi propter D i coniun-
213쪽
coniunistionem A plerique participium,cognoscens,pro verbo positam
accipiunt,quemadmodum apud Hebraeos frequeter sit,ut sit sensus: Corcognoscit amaritudinem animae suae, etc. Quo significatur solam cuiusq; mentem, animi nosse dolorem aut laetitiam. Nullus enim satis verbis aut factis teliari potest latentem in animo maerorem vel gaudiu neq; quantumuis id testetur alii illa percipere post unt,ita ut ipse ea in an inao sentit. Interpres verbconiunctionem,&,velut superfluam quod ad sensium attinet, accepit, quemadmodum frequenter superflua est apud Hebraeos. Iuxta quam senteti et acceptionem,bene vertit eam uensus commodus hic esse potest,quem etiam alij ex Hebraeo reddunt.Cor quod angitur Zc sibi conscium est secreti maeroris, non capietur facile blatis quae extrinsecus adhibentur. Verus enim animi dolor qui cor penetrat pervadit, non facile tollitur externis blandimentis,atque hoc esst quod dicitur,extraneus vel extraneum quid non miscebitur in gaudio eius, quia scilicet non adferet ei gaudium,nec temperabit gaudio cordis moerorem Aliter
sententia haec intelligitur.Cor iusti quod iam solum nouit amaritudinem animae suae,quam hic nunc in animo perfert ob admissa peccata,ob fastidium huius vitaevi patriae coelestis desiderium,idipsum etiam suum gaudium quod polla sequitur solide possidebit,nemo id illi minuet, extraneus qui hic eum eo noluit moeroris esse particeps,non miscebitur etiam tunc in gaudio eius,sed 3c ab illo erit extraneus.Ita sere Beda. Item Gregorius libro 6,Moralium cap. 8. Simplicior tamen: magis genuinus est prior sensius,quem 6c nostra litera optime recipere potest in huc modum. Cor quod solum nouit exacte amaritudinem sui animi, solum etiam sui gaudii exacte erit c5scium. In gaudio eius non miscebitur sic extraneus,
ut illud exacte quantum quale sit percipiat. Domus impiorum delibitur, tabernacuti iustorum eminabunt. Ene annotauit venerabilis Beda impiis domum, iustis tribui tabernacula. Domus enim qu ritur ad fixam tibilemque mansionem. tabernaculi verbita peregrinatione& itinere usus est. Igitur impijsci mus tribuitur, quoniam in terra suam deligunt habitationem semper in ea manere desiderantes,m qua proinde sipledidas aedesvi robustas quae durent quam diuti si inae aedificant, idq; sequenter ex opibus male partis Tibernaculum vero vel tentorium iustis tribuitur, quoniam velut peregrini hic degunt&aduenescientes se non habere manetem ciuitatem sed suturam inquirentes,proinde nec in terris edificare gauder,mo tales res parum curantes, quemadmodum in patriarchis eximi patuit,
qui domibus carentes, in casibus habitare elegerunt tanquam peregrini& hospites super terram, ut habet Paulus. Domus ergo impiorum dei bitur inquit Beda quia habitationem vitae praesentis in qua semper manere desiderant, perdent in morte, hoc quod non praeuident exilium pςrpetuae
214쪽
ierpetuae damnationis subibunt. Tabernacilla ver , iustoriim permina-unt,quia presens eorum connersario, in qua incolae sunt apud Deum M peregrini,crescentibus semper sine cessatione meritis, ad fructum usque suauissimum patriae caelestis pertingit. Rursum domus impiorum dele.. bitur, quia eorum familia cu omni eorum substantia quantumuis plenadida&fixa interibit, ita ut deleatur nomen eorum de terra 'c quod coaceruauerunt ad iustos transeat, Tabernacula ver iustorum germi nabunt florebunt aut vernabunt,quia in se ma posteritate ex humiliabus initiis,clariores semper reddentur Metaphorice enim sub nominis bus domus Sc tabernaculi .recte intelligimus,uidi alibi familiam cum iis quae ad eam pertinenti Mystice,domus impiorum Iudaeorum est synagoga quae deleta est iuxta verba Euagelli: Relinquetur vobis domus vestra deserta. dabernaculum iustorum Apostoloru est ecclesia,de qua in Apo ' calypsi: Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, quod germinabit scuti ilium forebit in aeternum ante dominum.
En iis quae videtur homini ivisa,noui ma autem eius deducunthd mortem.
SEnsiim probe satis reddidit interpres, cum ad verbum Hebraea habeant. Est via recta ante virum, mouissimia eius viae mortis.Non habent ergo hebraea, iusta, sed recta, quod magis conuenit viae, sicut& noster vertit in eadem sententia repetita postea apite 6. Significat autem sentortia esse mores quosdam tenus quoddam vitae quod hominibus probatur aquam iustum,& quod ad vitam recta perducat, cuius tamen nouissimum deducit ad mortem. Quod etsi quodammodo de omnibus peccatoribus intellini possit,quia omnes pene suum institutum inuendi modum pro siua steti ione rectum iustum iudicat. Unde& superius opite tr. dicitur Via stulti recta in oculis eius: tamen quia vita sicelerata vix cui tuam iudicio rationis iusta videturri resta, potius est haec sententia applicanda eis qui singulari quoda re nentii errore siue fidei, siue morum. Nam Iudaeorum & heretico a via, videtur eis recta,& interChristianos plerique quosdam mores probant tanquam bonos, qui tamen si in eis perseuerauerint,tadem per eos ad mortem perducentur aeternam .Potest Rapplicari his qui scelicitatem constituunt in bonis huius secul maxime si legatur,reeta, Nam qui sceliciterti prospere agit
in hae vita quique bona huius seculi .prospero cursu sectatur,putat sest nere viam quae recta ad Delicitatem perducat, quam ex temporali a tum meritur prosperitate , eum ea via perducat ad aeternam miseriam, quemadmodum in diuite euangelico demonstratum est. Docet aute haec
sententia non nitendum esse pioprio iudicio,ispectaque habere propria aut vulgaria iudicia,doctosac sapientes audiendos,qui quid sentiendu& quid agendum sine errore doceant.Caeterum mirari quis poterit, cur
215쪽
dictum sit, nouissima eius deducunt ad mortem et nouissimum eius vigmortis,ut habent Hebraea,lcio potius,nouissimum eius est mors. Nam alioqui tota via deducit ad mortem. At ideo dictum est nouissimum,quia ex nevi perseuerantia in malo sequitur mors. Et potius dixit nouissimia viae deducere ad morte, vel este vias mortis,qua esse ipsam mortem,
qua uis sic dicere potuisset cu Paulo, qui ad Ro. habet: Finis illorii mors est,ut ostenderet via ipsam quirecta videtur,via esse mortis quod tamen non intelligitur nisi in fine Nouissimu enim alicuius vel finis dupliciter dicitur. Aut quod ultima est eius pars,aut quod post ipsum sequitur.
Esurdoisre misicebitu r, extrema gaudo' luctus occupabit.
TT Ebraea ad verbum habet, Etiam in rissi dolebit cor, extremum, gaudii dolor Bene reddidit interpres,nisi quod omissa ab eo coniunctio,etiam,non caret sua emphasi . Significat enim duplex risus malum,videlicet primum,qubd ut experietia docet gaudium mundanum secum sere aliquam habe at amaritudinem coniunctam, tu quod nemo facit Est,qui non cum gaudet aliquam habeat ex alia parte tristitiae cautam,tum quod si nihil aliud,in gaudio huius mundi metus quidam sit mixtus,ne mox desinat,ne prodatur,etc.Secundum,quod ut sine dolor sit risus,tamen extremum audi; huius seculi est dolor, laetitia in moe- Torem conuertitur. Testatur id experientia in particularibus, cingenerali docet sic riptura eos qui ducunt in bonis dies suos, in puncto ad inser-70 destendere vi est apud Iob monet haec sententia non sectari gaudia huius seculi de quibus hic est sermo, ut quae nec sint sincera, nec solida. Nam de audio spiritus dicit dominus: Gaudium vestrum nemo tollet
Viri sis replebitur stultus orsuper eum erit vir bonus. PRO stultus, Hebraeis est,auersus corde,vel auersum cor At nihil significatur aliud quam quod nomine stulti aut impii hoc libro saepe
significatur. Caeterum secunda pars non satis couenit cum Hebraeis,
quae dupliciter verti possunt iuxta ambiguitate dictionis '' ἔ Me la quae potest significare,vela soliis suis, vel a iuxta eum . Itaque si iiii vertunt, Et a sol ijs sitis vis bonus,scilicet replebitur vel saturabitur,ut repetatur verbum prioris membri, significetur,ac stultum ex viis suis, hoc est,moribus iis, virum bonum ex suis soliis,hoc est,suis quae profert virentibus operibus saturandum,hoc est,pro iis cuique meritis prς-mia reddenda, quae seminauerit honu ,haec & messurum. Iuxta quem sensum & liter nostra accipi potest hoc modo: Stultus replebitur, vel ut habent Hebraea saturabitur viis suis,hoc est usque ad miseram satietatem
recipiet quod promeruit,at vir bonus erit super eum, hoc est, magis ipse recipiet quod promeruit,quia iustitia corona excedet iniustitiae vindicta.
216쪽
Alij vertun Et E iuxta eum erit vir bonus,hoc est,uir bonus recedet ab eo,ne scilicet communi inuoluatur supplicio. Et secundum has quidem interpretationes saturari vij suis, accipitur pro recipere praemium conuersationi correspondens,qualis phrasis frequens est in scripturis,ut Scin hoc libro capite 3.versia.& capite ιr .versiis. Iuxta qua phrasim etiam dicit Psalmista: Labores manuum tuarum manducabis. Er: Ignis&iu . Liphur,lcsipiritiis procellarum pars calicis eorum .Posset tame haec senten , a tia etiam intelligi, de saturitate qua se impii hic replent, fruendo delitijs huius vitae ex diuitiis comparatis, ut sit sensius: Stultus qui non prospicit
aeterna,hic siturabitur ex viis suis,&his quae sectatur, explendo ex eis animum suum,recipiens bona in vita sua, at vir bonus recedet ab eo, spe meliorum bonorum terrena contemnes, aut erit super eum,quia ex suis
vi s melius quam stultus,fclici postea satiabitur.
Innocens credit omni verbo,astutus considerat gressis si
Nnocentis nomen non ponitur hic in laudem, sicut nec astutus in vi-ltu perium,sed sicut astutus hic: alibi ponitur pro prudentivi circui sipei to,ita innocens pro simplici&imperito,quemadmodum capitear versu 3. Nam hoc proprie significat dictio hebraica 'r, Pethi pro
quo ro. Verterunt ακακος quod secutus noster interpres Vertit innocens, cum 'ri non solum in nocetem significet, sed&minime versutum aut
callidum. Imperitus ergo homo amplexque,ac rerum inexpertus nimis facile credit verbo cuiuis ideoque instabilis est,& in fide suae in actione sua, it vir prudens qui iam semel firmiter persuasius est quid verum, quid bonum sit,non attendit quid hic aut ille dicat,sed perpendit gressus mos. tota mentis intentione considerat quomodo se gerat conformiter ad legem Dei, aut ut habent hebraea,intelligit gressus suos, hoc est prudenter moderatur suas actiones, nouitque quomodo eae conueniant cum lege Dei illudque cognoscens,nullius verbis sinit se ab instituto abstrahi, nee credit adulatoribus ipsum laudantibus, nec turbatur si qui eius facta calumnientur. Dum autem Sapiens narrat quid soleat fieri admonet suum filium quid facere debeat, videlicet non omnibus temere fidem habere, iuxta illud Ioannis. Nolite omni spiritui credere,ic illud Pauli,no simus ciparuulia circunferamur omni vento doctrinae. Nam ut habet sapiens s hs t e Ecclesiastic. Qui cito credit leuis est corde. D. Ambrosius lib. de ossi peel, .i ciis cap. io citat priorem partem in meliorem partem accomodans eam Λmbrosi Iosiue ubd cito crediderit Gabaonitis quia fidelis existens, fidem esse in omnibus arbitrabatur Citatur 22. q. . capit. Innocens. Post hunc Versum sequitur in quibusdam libris versus capite superiori etiam habitus, cum neutrobique sit in hebraeis, filio doloso nihil erit boni etc.
iis Q Supiens timet declisut a malo, Dum transilii confidit.
217쪽
PR O transilit legendum puto transit vel transiuit Dictio enim hebraica hic posita ignificare videtur transire,nullo autem modo transilire, Unde Sc Pagninus in suo thesauro circa hanc dictionem D. Hieronymi vertionem citans habet, transiuit, nimirum quia sic in sivis legit codicibus. Et verbum transii vertit, D. Hieronymiis in simili senistentia pollea capite ra versu .dc cap. 27. Haec ergo ita dicatur differentia inter sapientem dc stultum, qubd ille intelligens iue ex scripturis stire ex praedicantium ore, mala quae manet peccatores, corripitur timore,timoreque concepto declinat a faciendo malo,itultus vero haec nihilipen. dens aut etiam irridens,iransit ad conceptum flagitium perpetrandum aut pro ereditur in sua stultitia ac peccatis, he confidit securus .es piove, i sibi metuetis mali. Docet sentent a Sapientis timorem esse utilem, iuxta illud. Beatus homo qui semper eli pauidus, nimiam Verliquorundam securitatem et se noxiam Alis echebraeo pro transsit,vertunt irascitur. Nam id dictio hebraica cum ponitur in quarta coniugatione ut hic, in aliis locis semper ignificat, cum in prima coniugulone significet tra-fire: Secundum quam versionem significatur stultum cum admonetur non selum non timere,sed etiam irasci contra eos otii bene monent, eisque contemptis securum illa Septuaginta pro 'ir: ira Mithabber, literis duabus in uersis videntur est iste et v. 'la Mit naieb eam scilicet dictionem, lix est superius. In gaudio eius non miscebitur eae traneus,
Vnde verterutet sire pecui' ecbI5-ποιθους, russo vibici,id est, at stultus sibi confisiis miscetur inicus.
uis irarunt, quo significatur lionio velox ad irascendum&quieito irascitur,qui ob id Graecis dicitur ιἱοθυ ade, id est, hoc est, homo ve- lacu irae sicut Hebraeis homo tardus dicitur Erech appalim hoc est,togus irarii vel tardus ad ira, qui Graecis dicitur Mecu λιμος, hoc
est, taganimis. Pro vir versutus hic est rursi me ade oratio quae supra c. ir versici .ubi nos habemus,qui autem confidit in cogitationibus tuis.Significat autem visu cogitationii. Et cu hoc ambigus fit aliqui in bona partem accipiunt pro viro prudere,qui apud se tacitus multa cogitat, sicut civi versutus.supra in bonuim accipitur. Vnde quidam vertit: Qui autem cum consiliis omnia agitia stulto odio habetur . At ut patet ex superiori
loco capitis r. magis accipiendum est in malam partem pro homine qui apud se uis cogitationibus machinatur alicui malum,iram quidem dissimulans sed oportunitatem laedendi se vindicandi captans, de benEvertit noster,vir versutus. Itaque duo hic contraria vitia comparantur inter se,ostenditurque virum sit grau: us, vitium ne iracundi qui subitolaui de causi ad ira concitatur, in vitium versuti qui iram quidem dissimulat
218쪽
malat exterius, sed internis cogitationibus tacitus apud se de vindicti agit. De illo dicitur quod operabitur stultitiam,nimirum quia is,dum rationis moderamine caret,multa stulteri effutitvi facit, unde se ridiculum facit omnibus. De isto quod odiosiis est,nimirum quia nost ille peccat ex infirmitate: passione ted ex concepta malimavi tecta hypocrisi. Iste ergo significatur altero peior, ut qui non blum risum,sedi odium mereatur Monet autem prouerbium nillil agendum , neque per iram, neque per dolum malum.
iv Possidebunt paruo istultitiam, expectabunt siclisci cani.
Dictio Hebraica qua miroster vertit possidebunt, significat propri,
haereditaverunt,ti quam nunc, paruuli, vertit, ea est quam supra Vertit innocens,quae semper opponitur astuto. Quam aute nollervertit expectabunt ambigua est, & nunc significat ex ractare, nunc coronare ac in modum coronae cireundares circumponere,Vnde secunda
pars etiam sic verti potest Astuti circumponent sibi scientiam, vel coronabunt se scientia. Nostrae ergo lactionis sensus est Paruuli sensibus aenadicio, hoc ell,smplices, imperiti de fatui veluti haereditatem p sidebui stultitiam quia hanc amant eique adhaerent veluti haereditario bono aepropriae possessioni,ex qua nihil nisi dedecus leportare possunt. At contraias luti,hoc est, prudentes nihil aliud semper expectat atque ex animo desiderant quam stientiam, scientes eam verum esse hominis bonum ac propriam possessionem in qua eius faelicitas decus consistit. Aut circundabunt& coronabunt se scientia,hoc est,ea se ornabunt,eaque se t0tos induent,cupletes eam in omnibusvi dictis Tadiis suis elucere. Qui enim veram sapientiam non assecuti, tantum vanis huius mundi bonis delectantur,ut vere paruuli in sensu, ita nihil aliud quam stultitia posesident, qua aegre diuelluntur, qui vero vera imbuti sunt sapientia, toto desiderio ad scientiam cognitionemque Dei ac coelestium rerum feruntur,eaque velut corona ornantur& circundatur, ita ut ab eis auferri nequeat. Significatur ergo haereditariam portionem esse tuis stultitia,pr dentibus scientianu
Erbu hebraicu quod noster vertit,iacebui, significar proprie incuruabuta ut incuruabutur, humiliabui se aut humiliabutur. Itaq; signnificat hς sentetia,iusta Dei dispositione ita frequeter fieri, Limpii e propter paupertatem, siue ob consilis inopia cogantur sese deiice-. re& humiliare coram iustis eorumque domos demissis capitibus adire, ut stipem aut consilium ab eis accipiant, quos ob iustitia mi diuitiis M. sapientia Deus donauit. Item frequenter fieri, ut impii qui in impietate maiustos contempserunt postea, siue vexatione dante intellectum sue
219쪽
iustorum dignitate insigi uterelucescente,cogantur mutata sententia e reuereri,ante eos procidere,ac portas desque eorum humiliter frequentare. Iuxa illud: Non vis aut numerus, tandem bona causa trium pliat. Quod si non semper hic fiat,tamen in futura vita magis fiet, ut patuit in ciuite epulone Lazari opem tam humiliter imploranti, in his quae ien. s. impij dicunt in Sapientiae libro, ubi inter caetera sic aiunt Hi siti ni quos aliquando habuimus in derisium Sc in similitudinem improperij. Ecce quomodo copulati sunt inter filios Dei, & inter sanctos sors illorum est. Venerabilis Beda quod hic dicitur ante bonos,& ante portas ullo: u 3on ad vicinitatem loci, sed ad vilionem refert bolaorum , ut significetur bonos malorum tormenta semper visuros, Ut maiore ereptori suo gratias sine fine reserant,videntes coram se impios agere in aeterna damnatione, iuxta illud Esaiae Egredientur 6 videbunt cadauera virorum qui prae- .uariciiti sunt in me.
Eliamproximo suopauper odiosius erit misi vero Huisum multi.
SEntentia clara est,cilius quotidiana experientia veritatem demon- sttat.Significat autem qua graue sit paupertatis onus,lc qua amoena opulentia in hac vita, simul & taxat hominum ingratitudinem qui perituras opes magis honorant quam naturam communem Indicat vulgaris amicitiae instabilitatem ut quam commodi spes parat, incommodi metus dissipat,iuxta illud Poetae. vulgus amicitias utilitate probat. Et:Si fueris Delix, multos numerabis amicos, Tempora si fuerint nubila, ablus eris .Et Cicero lib. .ad Herennium.Vt hirundines aestiuo tempore praesto sinat frigore pulsae recedunt ita saliam:ci sereno vitae tempore praesto sunt,simul atque fortunae hyemem viderint,deuolant omnes. P te M intelligi eo sine icta haec sententia ut indicet sedulitatevi diligentia vitandam paupertatem,parandasque opes. Similis sententia est capiter'.veri .& rursum versia 6. Dicit ergo paupere odiosum esse non Dium extraneis Sc ignotis,sed etiam proximo suo,hoc est,amico,proxi- modi cognato, ita ut eum propinqui su an loqui prius amici erantvi socii deserant.Caeterum ne hoc vulgi iudicium is ore sequamur,commode subijςitur.
deficit proximum suumpeccat. qui autem miseretur pauperis,beatus erit.
Vi,inquit,despicit,ob paupertatem scilicet, proximum suum, hoc
est,amicum aut socium & quem uis item sibi, ob naturae communionem propinquum etiamsi mundo non videatur peccare, nec
stud faciat quam quod fit vulgo,ut superiori dictum est versiculo, pec- eat tamen coram Deo,daturus aliquando ii peccati poenas.Contra qui miseretur pauperisibeatus erit apud Des, qui vicissim miserebitur eius, mise-
220쪽
& misericordiam pauperi exhibitam,t hic postea abunde recompensabit. Quod autem sequitur: tu credit in domino, misericordiam diligit, vidissimile est alijs huius libri sententiis,ita nec est in Hebraeo, nec in veteribus plerisque Aemplaribus,sed nec in Graecis, ut miri sit unde huest asscriptum.
Errani qui operantur malum, misericordia o veri. a praepi.
rant bona. HEbra aliter habent in hunc modum Nonne errabunt fabricantes malum ii misericordia et veritas fabricantibus bonum. In utroq; enim membro pro diuersis verbis,quae apud nos sunt operantur et praeparat,idem est participium,quod inter alia eius propria ignificata,etiam significat fabricare vel arare,quod eius ignificatum trans- sertur in scripturis a labore corporali ad operationem spiritualem,ut dicatur quis fabricare vel arare malum et impietatem. Vnde Oseae io.diptum Arastis impietatem,iniquitatem messuistis . Est autem fabricare vel arare malum ipsa mentis cogitatione moliri et machinari malum. Vnde capite a. Hanc orationem interpres vertit per cogitare malum. Dolus, inquit,in corde cogitantium mala. Aut est etiam ipso opere studiose maham exercere, ut cum in Psalmo dicitur. Supra dorsum meum fabricaue psal rat
runt peccatores,aut arauerunt arantes. Itaque interpres hoc secutus vertit in primo membro,operantur malum in secundo,praeparant bona,ex 'planatius id esse iudicans quam si vertisset, qui fabricant malum,et fabricant bona.Quod autem aflarmative vertit primum membrum,cum Hebraeis sit interrogatio,ide fecit quia interrogatio illa asiarmationis vehementis habet vim,nec aliud significat,quam si diceretur: Certe errat vel errabunt. Id tantum in nostro interprete,quod ad sensum attinet, diuerinsum est ab eo quod Hebraea habent et alij vertunt,quod in nollia lectione misericordia et veritas tribuuntur homini iusto,in Hebraea et aliorum versione,tribuuntur Deo tan Pana ea exhibete iustis.Sensus ergo lectionis Hebraeae, quae sane conuenientior est, hic est, sane hi qui moliuntur malum alteri ac ludiose illud inserunt,non ex infirmitate peccantes, sed
ex animo tales errabunt quia frustrabuntur suo conatu,contra suam expectationem incidentes ipsi in malum,quod aliis parant. Contra his qui bonum facere student, continget a Deo misericordia et veritas, hoe est iustitia, quia Deus se illis pium et aequum exhibebit,pium in condonando et aequum in remunerando,iuxta illud Psalmi: Et Veritas mea et miseri tacordia mea cum ipso.Nec longe diuersus erit sensus nostrae lectionis, si ea sic accipiatur. Qui operantur malum sectantur fallacia, et ea per quae se deceptos inuenient frustrati sua spe,qui vero misericordia et veritatem proximis suis praestant,per haec praeparant sibi bona a Deo ipsis obuentur Non enim quod dicitur:Errant qui operantur malum,intelligendum videtur