장음표시 사용
261쪽
gitationes eorum qui multis utuntur prudentibus consultoribus.Eodem ergo ectat haec sententia quo illa capitis ii. Vbi non est gubernator,populus corrue aliis autem ubi multa consilia.
Laetatur homo in sententia oris sui se sermo oportunu est op-
HEbraea ad verbum habent: Gaudium est viro in responsione oris
sui,& verbum in tempore loquam bonum. Itaque pro responsione interpres vertit sententiam,nec mal quia sententiam suam fespondet qui de re aliqua requiritur. Pro quam bonum,uertit optimus, quia per illud quam bonum,nihil aliud significatur hebraica phrasi quam sermonem in tempore suo prolatum, hoc est oportunum valde ellebonum. Nam superlativis carent hebraei, quem hoc modo nonnunquam circumloquuntur ut cum dicitur Ecce quam bonum: quam iucun-dtim habitare fratres in unum. Dicit ergo hominem l aeri in responsione 5 sentertria oris sui, quam profert ab aliquo de re quapiam interrogatus, quando scilicet ea domest et ab alis approbatur,aut quado consilia eius bene succedit,ut intelligamus fructum prudentis consilii S counae responsionis esse gaudium quod redit ad respondetem,tum ob honorem quem inde consequitur,tum ob utilitatem quae ad alios peruenit. Quod amplius insinuans subdit,&sermo oportunus atquem tempore prolatus valde est bonus ut quivi gaudium adserat dicenti, Mutilitatem audienti. Continet ergo haec parabola commendationem apposite responsionis 5 sermonis oportuni.
Semita vitae super eruditum,us declinet de infern nouissimo. A verbum sic habent Hebraea. Semita vitae ipsi intelligenti est ad
supera,Vt declinet ab inserno deorsum vel ab inferno imo Etes sensius, Semita vitae perducit ipsum intelligentem vel prudentem sursum vel ad superna, ut declinet ab inferno qui in imo dc deorsum est. Perducit autem semita vitae sursum lue quia mentem hominum a terrenis auocat ad coelestia, siue quia ad caelestem gloriam tandem hominem evehit liberans eum adamnatione dc aeterna impioriam morte. Atque hic quidem patet nomine in serni quanquam dictio hebraica lignificet proprie sepulchrum significari in stripturis non semper statum mortu rum in genere,sed aliquando statum damnatorum ad eternam moriem, quo sita semita vitae hominem prudentem eximit. Nec putandum est ideo hie siqnificari statum damnati in is quia ut nos legimus,additur nouissimo Hebraea enim nec habent superlatiuum nouissimo nec comparativum iiiseriori ut quidam vertunt,quomodo id legitur Psalmo. 8s. sed tantum habent & hic,& in psalmo iam dicto, inferno imo, aut qui deor isam est, ita ut nuda significetur comparatio, infernimius ad insemum n
262쪽
alterum quorum unus sit superior alter inferior, quanquam recte doce August at Augustinus in psalmum predictum scribens, quendam sernum dicimperiorem alium in seriorem Simpliciter enim additum est imo vel deorsum quia praecedit ursium vel superne. Mirari autem hic quis . ossit quomodo sapiens iter virtutis nam hoc est semita vitae dicat prudelem sursium ducere,cum eo tempore necdum iustis liceret a morte coelos Dcendere. Et fortassis haec est causa quare quidam sementiam hanc nimis
Iudaicem carnaliter putet sic posse accipi,ut significetur viam virtutum prudentem perducere sursum,hoc est ad dignitates honores pie homines,eumque liberare ab in serno , quia ad longquam vitam hominem perducit.&visei ius insepulchrum descendat eisicit. Sedi in Ecclesia- 'Τ uesipi g, dieit spiritum hominis ascendere sursum. Dicit enim. is nouit si spiritus filiorum Adam ascendat sursum, &i spiritus iumentorum
descendat deorsum,significans spiritus humanos ascendere sursum,qua- uti id ignorarent impii, Et capite ultimo. Et reuertatur puluis in terram sium Sc spiritus redeat ad Deum qui dedit illum Ergo in veteri te mittento spiri usi ustorum uisum ascendere dicitur, nimirum propter spem qua pet C istum liberatorem expectauerunt se aliquando consecuturos regnum caeleste. Atque hic est unus insignis locus,in quo manifestius quam in alijs plerisque, cleris testamenti libris insinuatur aut ς-lestis loria iustoria. aut in sernalis poena impiorum. Nostram lectionem Bedauc exponit, significetur erudito dc prudenti desuper semitam virae aperiries ostendi. Eruditum uiquit, dicit non solum scientia , sed operatione persectum. Huic etenim iure semita Vitae desuper aperta est, huic caeli ianua patet. Itaq; intelligit vitae semitam esse super eruditum, quia nuperius ei via ad vitam p. rata est.Qitem siensium Mebrae habere possunt,nec est alienus a sensu superiore,cum quo si nostram lectionem omnino velimus conuenire subaudiendum erit aliquid in hunc modum. Semita vitae eruditum uehit aut ducit super,hoc est desuper,ut declinet de inferno qui est nouissimus,laoc est,inimo deorltam situs.
a Domum superborum demolietur iamlam es firmosfaciat termines viduis. Commendat haec sententia ut taliae pleraeque similes iustitiam diauinam,ad terrorem superborum&potentium, ad consolationemve humilium,quos nomine viduae insinuat,e omnibus humilibus viduae nomen potissimum exprimens,quod viduae maxime sintdesolatae Sc derelictae in hominibus, potentum iniuriae maxime expositae,nuarum proinde peculiariter iudex: vindex dicitur in scripturis Deus. Superborum ergo,inquit,qui scilicet in suis viribus confidentes tutos sieωbene radicatos putauerunt,aliosque miseros oppresserunt,occupantes vos eorum,domum,hoc est,fimiliam: qua ad eam pertinent, dem
263쪽
lietur,vel ut habent hebrata extirpabit dominus. Et contra firmos faciet fines,libe est possessiones Sc agros viduar,defendens scilicet eos cotra violentorum potentiam ne occupare possint quemadmodum conatur aut
virpatos agros in suos fines restituens. Exercet haec nonnunquam ad literani Deus contra siuperbos de pro humilibus viduis, ut habemus in-sgne exemplum,in Holoferne superbovi Iudith vidua, quod occulto suo iudicio minus aliquando facere hic videtur , taens viduas opprimi, insutura vita plenius exequetur, quando nullam habebunt superbi domum in qua glorienturvi quiescant,& viduarum termini erut ita simi, ut ab omni sint impetitione impiorum liberae futuraevi securae stice
quemadmodum Beda docte commentatur, Domus superboruni conuenticula sunt haereticbrum caeterorumque Ecclesiae persecuturu,quam domu demolietur dominus, Irmos facit in orbem nitiersum termi-
nos eiusdem Ecclesiae, sponsae scilicet sitae, sed eius iam Visibili praesentia destitutae ut idebieete etiam viduae comparari possit.*7 ii ix bominatio domini cogitatrones maia , cst jurinst opulcher - ramus firmabitur ab eo 'TRes vltimae dictiones,firmabitur ab eb, nec habent Hebraea, nec Graeca, nec quidam antiqui scripti codices Latini,quanquam Beda selegisse per commentarium declaret. Itaque tantum legendia est, purus sermὸ pulcherrimus. Pro quo Hes raea dupliciter verti possunt. Primit sic,& mundi sermones decoris,vel pulchritudinis Et haec quoq; verba dupliciter accipi possunt. Aut sic ut dictio sermones, bis intelligatur in hunc modum. Et mundi sermones vel munda verba, simi sermones,vel 'erba decoris,vel iucunditatis,hoc est,uerba iucuda,vel pulchra, hoc est,pura verba munda ab omni falsitate & malitia,siunt iucunda aut pulchra coram Deo. Atque in hunc sensum noster accepisse videtur, dum vertiti purus sermo pulcherrimus. Quomodo & ex neotericis quidam post nostrum accepit. Vertit enim, eique iucunda sunt pura verba Aut potest haec prior versio accipi in hune sensiam. Et sermones decoris,hoc est,sermones decori, honesti ac pulchri,sunt mundi coram Deo, hoc est,grati acceptabiles,ut mundum,opponatur abominationi,sicut serim dum legem mundus cibus distinguitur contra immundum qui abominatio dicitur. Atque hic sensus videtur mihi conuenientior,quem nostra liter habebit si sic construatur: ordinetur, sermo pulcherrirnus,est purus coram Deo.Alij se vertunt, & munciorum verba decoris vel iucunditatis, ut sit senis, mundorum verba iunt verba decoris vel iucunditaris,hoc est,uerba pulchra vel iucunda, quod secuti Septuaginta habentaec vati δ' si σεις σε baxet; hoc est, eastorum aute verba grauia fiant aut veneranda. Quae versio per genitivum videri potest magis conueniret priori parti, quae non habet in hebraeo, cogitationes malae sedper ge-
264쪽
nitiuum , cogitationes mali , scilicet hominis , vlmundi opponan . Iur malo.Caeterum cum in priori membro de cogitationibus malis dicatur,in secundo dicitur de erbis, quia ex cogitationibus verba procediit. Matili iti abundantiὸ enim cprdis os loquitur. Itaque S in priori membro significatur cum cogitationibus impiorum displicere Deo etiam eorum verba:& in secundo sig'ificatur , cum verbis placere eidem dc iustorum
Conturbat domissam quis Zatur auaritium: qui aiuem odit
Vobus modis potest intelligi quod di itur auarum conturbare do mum suam,nempe aut quia multas exςitat in familia sua contentiones 4prbatione arguendo liuos, quod no satis lucri faciant, qubd nimium conssimant in victum vestitit, aut quia sua auaritia Sciniustitia meretur ut domus eius, hoc est, familiavi possessio eius a Deo aut ab hominibus riirbetur, vexetur ac molestetur . Siquidem sere fit ut avare R iniuste parta imallorum malorum in familia Tortunae bonis sint causam occalio. Huic posteriori intelligentiae magis conuenit quod sequitur,Qui autem odit munera,vivet. Quod de eis muneribus intelligendum eli, quae dantur aut accipiuntur ad peruertendum iudicium, quemadmodum fit ab avaris: iniustis iudicibus. Qui enim munera talia recusat accipere, vive hoc est, prospere pacateque aget, liber a vindicta diuina, ac insediatiqn human quae frequenter exurgit contra auaros, qui si ras etes inutile comparauerunt,scob auaritiam iudicium perue Aerunt. Bene autem generalis haec sententia aptari potest fingulariter ad pastores h concioriatores,qui si auaritiae student, suas subuertunt eces Ras,et contra si non tempoialis lucri causa gregem Christi pastiliat nitam vitae sequuntur, viventque et pud Deum semper in coelis, et apud homines immortali iam in terris.
re misericordiam fidem purgant. peccatale timorem -- rem dominiaretino omnisu malo. HAEC sententia non est hoc loco in hebrae nec in antiquis latinis codicibus. Est tamen hoc loco apud Craecos,&similis est apud hebraeosvi in nostris libris capite sequenti versu ro proinde ibi
Iens iussi meditabitur obedientiam os impiorum redundat malis. P; obediensam,quidam libri habent sapientiam. Et dubitari potest viro modo noster verterit. Nam Hebraea dictio na: Ana, sivnificat praeter alia dc resipondendi humiliari. Priori significatoco
265쪽
PROVERBIAE SALOMONIS. . q. s. a Ivenit accusativus sapientiam Vertunt enim sere, mens vel cor iusti meditabitur ad resipondendum, hoc est, non statim iustus interrogatus respondebit quicquid in buccam venerit, sied ne quid praecipiti resiponso dicat quod vel impium sic contra Deum, vel in cuiusdam praeiudicium laesionem,meditabitur apud se quid respondendum sit . Cui conuenit
quod ex opposito subiungitur: Os impiorum redundat malis, vel tha bent hebrata eructat mala, laoc est, os impiorum stitim prorumpit ades- fundendum ea,quibus cor est plenum , nec tacere poteli nec bene loquii novi ed velut flumen plenum nil quam desinit scaturire mala ex abun- dantia cordis profundens assidue .Itaque laudatur merito Demostlienes cui cum obiectum esset,qubd elaborata pronunciaret, respondit, se non modo scripta, sed etiam sculpta dicturum esse si posset. Et addidit hane Vocem memoria dignam. Ego improbum ciuem duco, qui sine meditatione audet Reipub. consiliu dare. Huic senii conuenit una lectio,Mens iusti meditabitur lapientiam, hoc est, cogitabit quomodo prudenter respondeat interrogantibus. Altera lectio conuenit secundo verbi signifi- , cato quod est humiliari, atque hoc significatum magis secutum nostrum interpretem,ut verterit obedientiam potius quam sapientiam,videri re test ex eo,quod capite io. Ecclesiastis,idem verbum verrerit obedire, ubi, nos habemus . Pecuniae obediunt omnia. Secundum hanc lectionem sensus erit cor iusti cum ab aliquo monetur, meditabitur obedire, humili bit se ad obediendum se praeparabit: at contra os impiorum redundat malis ta ut bene monentibus resistate obmurinauret.
3 'Longe est dominis ab indipse or erationes Eorum exaudiri. Ono dicitur dominus esse ab impiis, cum tamen Paulus dicat,
Aetuum tr. Non longe illum esse ab unoquoque nostrum quod in ipso vivamus, moueamur et simus: quia non adest eis paratus per gratiam suam ad auxiliandum eis et exaudiendu eoiu preces sed perinde se habet quoad auxiliandum eis et exaudiendum eorum preces tias ab eis longatus non videret eorum calamitates,nec audiret eorum pieces. Vnde percolatrarium de iustis subditur, Morationes iustorum exaudier,
exhibens se illis quasi propinquum de praesentem. Sic Sc Psalmista.Prope rta. - .
est,inquit, dominus omnibus inuocantibus eum, omnibus inuocantibus eum in Veritate Voluntatem timentium se faciet, de orationes eorum
exaudiet,& saluo seciet eos Potest aute taliis considerati ibus recte dici dominus lonoesh ab impiis, nempe quia longissi te est a cordi-bys eorum,quae illum non considerant nee attendunt,4 quia dissimilitudo magna est,inter Deum & impios scuto similitudinem Sc consormitatem voluntatis iustorum cum voluntate Dei dicuntur iusti appropinquare deo simus illis. Sed ad id quod primo positimus respexisseria aptitaue patet ex subiunita oppositararte.
266쪽
3 Quae oculorum titi ita animam, amabova impinguat ossa.
ET V Lma bona accipitur hic aliquibus pro bono nomine Scopinione bona quae habetur de aliquo , sic enim accepissis videtur Lyranus, adducens pro declaratione huius, Fama bona impinguat ossa, illud vulgare Virtus enim laudata crescit. Verum iuxta alios melius accipitur pro rumore iuncio bono quod apud homines de re quapiam spargi tur. Est enim Hebraeis ad vel bii, Auditio bona vel auditus bonus. Coni parat si quidem parabola auditum visui, significaturq; ad itera,ea que per nos duos sensius percipiuntur magnum habere momentum ad laetificandum mentem ecproinde etiam ad vegetandum beneque assiciendum corpus,cuius bona habitudo vel mala sequitur animi disposirignem. Dicit ergo,Lux oculorum,hoc est lux corporea quae oculis percipitur, lorificat cor,quemadmodulatet cum post noctis tenebras moerorem metumque incutietes, horitur,aut cum post nubilam auram, caelum sere num emicat lucente bie Aut aliter potius sic , Lux oculorum,hoc est,ea quae oculos illuminant,quae scilicet oculis grata sunt: iucunda,non solum oculos laetitia assiciunt,sedi metem hominis per oculos. Ita quoq; fama bona,hoc est,sparsum de re quapiam nuncium bonum,quod a ditu percipere iuuat,impinguat ossa,hoc est, membra hominis bene assiacit. Quod autem luci oculorum, laetitiam animae, auditui autem grato,
ossium impinguationem tribuit,non sic accipiendum est, quasi illi illud,
hoc huic sit proprium,sed ut bona corporis dispositio bonam mentis sequitur affectionem, ita utrunque utrique intelligendum est competere, quanquam legantiae,quae in varietate est causa,vnumini alterum alteri tribuatur, ita ut significetur gratum tum aspectum tum auditum,& mentem, & corpus hominis bene assicere, nisi dicamus ostium, hoc est, membrorum impinguationem, ideo potius bono nunciora rumoriat- . tribui, quod maior Sc diuturnior laetitia, qtaeque corpus magis pertia da nascatur frequenter ex bonis nuncijs,unde magnus ad hominem redit saepe fructus,quam ex asipectu rerum pulchrarum S gratarum, quae transitoriam fere adserunt laetitiam. Docet autem hςc parabola duos hos sensiis multum valere ad animi corporisque disipositionem Sc proinde multum rcferre quid videamus & quid audiamus. At cum parum haec doctrina si nihil aliud ulterius spectemus diuino spiritui coueniat, mysti-
intilis, μ' cute iam huius sententiae sensus est requirendus, ob quem magis videri 4btest quod litera habet,dictum esse videlicet ut quae dicuntur de efficacia rerum corporalium quae visu auditu percipiuntiir, per similitudinem intelligantur significare essicaciam rerum spiritualium,quae interiori visu Mauditu percipiutur. Quemadmodum enim corporea oculorum orporalium lux anima exhilarat,ita multo magis lux mentis,lux euangelicati lux veritatis diuinae. Item sicut laeta corporaliter audire corpo-ki vires auge ita lxim iungeliinucium per uniuersum orbem spar-
267쪽
PRO VERRIM, SALOMONIS. Cap. s.
sium audiri cordis percipere,vires animae impingua: augmentat. P uris quae audii increpationes vitae in medios sentum comm
rabisur. INcrepationes vel correptiones vitae Hebraica phrasi vocat increpa tiones vitales,hoc est, salutare dc vivificatrices, quaei doceant hic recte vivere & ad aeternam vitam per incant. Huiusmodi increpationes qui lubenter audit, dicitur commoraturus in medio sapientiam, iocest inter sapientes,sive quia inter illos gaudebit adesse, quaerens illotum consertium, quibus posset monerit corripi,sive quia dignus emcietur quivi ipse inter sapientes honoretur, sapientisque nomen dolocum obtineat. Sic enim Beda intellexit.scribens in hunc modum: Discipulus qui increpationibus docentium obedienter annuit, plerumque proficiendo ad cathedram usque doctoris ascendit,etc.
33 abistis siplinam estitit animam suam, qui autem acquies
cit increpationibm,possessor eis cor .FRequentibus sententijs, Utet supra indicatum est, sapiens indicae
correptionem admonitione invi castigationem omnibusvi praecipue iunioribus amandamet amplexandam. Nihil enim magis,nihil utilius,iuuenibus,t his qui per se non satis sapiunt,est inculcaiadum, nec quicquam eis magis errorum, vitiorue malorum inde prouenien-rium causa est,quam quod correptionibusvi salutaribus monitis no obtemperant. Qui ergo, inquit, abiicitri acceptare contemnit discipliζnam, hoe est,correptionem l morum suorum castigationern, is non tantum bonis monitionibus, neque monentibus iniuriam facit,eos cotemnen do,sed Sc propriam animam despicit & iniuria allicit, ut cuilis prudeliam salutem non curat,sed negligit et corrumpit.Contraqur acquiescit increpationibus eisque obtemperat,possessor est cordis,hoc est, mentem habet, apiens est & cordatuς. Sicut enim hebraica phrasi dicitur deficere vel indigere corde qui parum sapit, quem&Latine vecorde vel ex cordem dicimus,& amentem quasi sine corde et mente, ita possetar cordis dici-rur,qui prudens est et sap:t,quem et nos cordatum dicimus mentemque habere. Duabus praedictis sententij congruit quod habet Hesiodus de tribus hominum generibus. Omnia per sese qui praeuidet, optimus ille est. Proximus ille tamen, qui paret recta molienti. Sed qui non sapit ipse, nec audit recta monentem, Invida ei mentem misero natura negauit.
mimo domini disciplina sapientiae. io gloriam priccedit humilitin.
SEcundam huius sentent ae partem tertim habet Saprens poste capite is. versu 3. Vbinos habemus, Antequam conteratur, exaltatur
cor hominis,& antequam glorificetur, tumiliatur. Nam Mibi in se-I 1 cunda
268쪽
cunda parte Hebrae eisdem quibus hie verbis habent ad verbum lcant. gloriam humilitas. Vnde ex opposicione prioris parti patet per humilitatem hic non significari amictionem, quae: ipsa ph in scripturis vocatur humilitas,sed virtute humilitatis, quam Latine aliqui proprie vocant modestiam. Nam inane virtutem proprie diistio Hebraea his locis posita,scilicet' 'UE Anaua, sigillificat. Itaque significatur perfuit plius deiectione mi iubmissionem parari gloriam apud Deum & homine , rvi. .. . iuxta illud Christi: Omnis qui se humiliat exaltabitur. Id clam per secundam hanc partem significetur,verisimile est & priorem partem hunc habere sensium: Timor domini, disciplina vel tali vertunt eruditio sapientiae,hoc est,timor domini est salutaris quaedam castigatio atq; coirrcio quam sapientia consequitur,quaeque essicit ut quis fiat sapiens. Hic enim sensus conuenit secundae parti magis quam expositio eorum qui interpretantur. Timor domini est disciplina vel eruditio sapientiet,quia scilicet sapientia inprimis& maxime docet timorem domini. Priorem sensium magis confirmat versius quartus capitis at sequentis, quem nos sic legimus: Finis modestiae timor domini,diuitiae&gloria ia vita, cum ex He- iraeo alij,& rectius,vertant, Praemium modestiae timoris domini, etc. ut modestiae pro quo Hebraeis rursum est eadem dictio quae hie vertitur humilitas M timori domini tribuantur eadem.Itaque sicut ibi dii bus illis cognatis virtutibus, gloria tribuitur tanquam earum ςffectus,itati hic humilitas animi, gloriam homini adferre diciturn similiter timor domini, qui coercendo animum hominis, eumq; deprimedo, adsert sapientiam efficitq; ut sapientis nomen inter homines habeat, M sapientis officium obire possit.
269쪽
ea amma praeparare,s dominiobernare imam. Ebraea ad verbum ustent hominiciunt di o- litiones cordis,& a domino est respolio lingua Atque sic serEcitat hanc sententiam D. August.
lib. 2.c5tra duas epist. Pelag. cap. 8. Habet enim sic: Hominis est praeparare cor, & a domino, posio lingus Qtio loco significat quosdam Pelagianorum ex hac sententia suum stabilire conatos errorem, quo asserebant ad hominξ pertinere, bonum ilichoare, sine adiutorio gratia
Dei,sine hoc tamen adiutorio non posse bonum perficere, quia hic dicitur hominis eis praeparare cor quod est inchoare bonum. In qua sententia de Theophi lactus videtur fuisse,qui proinde in quibusdam locis cauthes legendus. Contra hanc sententiam erudite disputat P. August. ostendens hunc loci uia sic ut illi intelligunt,non posse accipi,quia contrariare' tu illi dicto Saluitoris:Sine me nihil potestis facere.& illi Paulino Non ban. ir. sumus sufficientes cogitare aliquid ex nobis quasi ex nobis,sed suffcien- i. Cor. ιtia nostra ex Deo est. Itaque hunc locum sic intelligit, ut priori quidem parte significetur quod hominis est,sed cum Dei adiutorio,posterior Ve' iro,qubd solius Dei est sine hominis cooperatione, intelligens secundam hanc partem no de lingua humana,sed diuina, ut sit sensus. Hominis quidem est praeparare cor suum ut audiat quid in ipso locuturus sit dominus,sed expectata ab homine responsio linguae diuinae penthesi solo domino, Ideo,inquit,scriptum est, Hominis est praeparare cor, θ a domino resiponsio linguae,quia homo praeparat eo non tamen sine adiutorio gratiae Dei qui tangit cor, homo praeparat cor,in responsione autem linguae,
id est,in eo quod praeparato cordi lingua diuina re odet,nihil operis habet homo,sed totum est a domino Deo. Nam sicut dictum est, hominis iestpraeparare coti&ὶ domino resiponsio linguae,ira etiam dictu est: Aperi os tuum,&adimplebo illud. Haec ille Verum coacta videtur haeς inter pretatio,cum de lingua hominis omnino videatur loqui Sapiens,sicut de hominis corde. Proinde se hic quidam multum in sententiae huius explicatione torquet,cum simpliciter sapiens sirnificare velit, hominem qui, dem apud se posse cogitare Sc frequenter disponare quid sit 'cuturus e ,
responsurus,at citra Dei auxilium,quod disposivit non bene elocuturum, anet quod concepit adesse tum perducere posse,non quoscor disponero
270쪽
parare possit ad loquentium sine Dei gratia,sed quod etiam hoc ipsum qiiod cum Dei gratia loqui disposuit,eloqui bene non valeat, sine nouad uti gulari Dei gratia,quae linguam moderetura gubernet:vt intelligamus doctam utilemque orationem non tribuedam soli meditationi praecedenti,nec suiscere ad bene salubriterque loquendum, ut quis apud se
diligenter cogitet quid loquendum sit, sed post omnem nostram indu
striam, pendendum nobis ab adiutorio Dei, qui non tantum memoriae suggerere debet quod praecogitatum est, sed etiam dicentis linguam moderari,ut bene utilitervi cum gratia auditorum dicantur, quae concepta sunt. Itaque diset D. Hiero,pro illo. domino est responsio linguae,vesetit,& domini est gubernare linguam . Nec illud tamen praetereundum, quod apud Hebraeos non est genitivus,hominis,sed potius dativus,ut si homini int praeparationes cordis, quod nihil aliud significat quam hominem apud se,in corde disponere S cogitare,quid scilicet sit locuturus. Similis sentetia sequitur in hoc capite. Cor hominis disponit viam suam, sed domini est dirigere gressus eius. Quibus sententijs conuenit illud vulgare, homo proponit,sed Deus disponit.
Omnes via hominisputent oculis eius stirituum ponderator eudominus.
PLerique libri habent pluralem geniatiuum,hominum, non hominis.
Iuxta quam lectionem relatiuum eius, a Beda lyrano refertur ad dominum, de quo in praecedenti versu fit mentio, ut significetur omnium hostii num quasvis actiones Deo esse cognitas,nec actiones tantum illum cognoscere, sed cintima quaeque eius perpendere,cogitationes scilicet&intentiones animorum. At cum singulae sententiae Lorsim sint accipiendae, nee inter se haereat, magis relatiuum eius ad hominem freserendum quam ad Deum, legatur ingulariter, hominis, quemadmodum Hebraea hebent Sc plerique Latini codices, Non est aut Hebriis Verbum patent,sed,Omnes viae viri mundae sunt in oculis eius, ut significetur esse plerosque,quibus omnes suae actiones mundae videntur,eondem tamen ne nimis sibi placeant scire deberes, dominum non tantum externa attendere, sed etiam expendere animos hominum , discernens videlicet quo animo quid fiato qua intentione,ut illum fallere non pol simus, sicut homines, apud quos nos nostr Esque actiones nonnunquam probamus tanquam bonas,cum apud Deum cordium scrutatorem malet deprehendantur. Sententiam hanc clarius poste, eisdem pen. verbis extulit Sapiens cap.ri. versi et .vbi nos bene iuxta Hebraeales mus omissis
via viri recta sibi videtur, appedit autem corda dominus. Nam & ibi pro appendit,eadem est diistio quae hie pro ponderator sc pro sibi videtur, etiam est in oculis eiu unde patet male hic vertere quosda ex Hebraeo, omnea viae viri mundi in oculis eius,' t mundicies ad virumno ad vias