장음표시 사용
291쪽
PROVERBI, SALOMONIS C p. r. a Serumsapiens dominabitur ili' stultis, o inter tres haud
tutem diuidet. Ommendat hic versus sapientiam,vt per quam fiat, tetramis qui seruilis est condicionis,& ob id subiici ex sua debet conditione, dominetur si altis flijs familias,veri alioqui dominis suis. Dominetur,inquam, siue quia pater illum in seruili manentem conditione fili; praeficit, volens illos serui sapientis parere iussionibus4 magisterio, tutelamque illorum seruo prudenti committens, siue quia propter iam sepientiam , libertatem adipiscitur&cum libertate etiam dominium in eos quibus aliquando seruiuit,iuxta illud Ecclesiastici Seruo sensato li EcclI. i. beri seruient,quemadmodum patuit in Ioseph patriarcha,ec multis quotidie, qui ex humili conditione prouehuntur, Ut praestat insenuisvi liberis. Et alioqui reuera, semper eruus sapiens dominus est filiorum stultorum,quia ipsa per se sapientia dominium ei affert in illos , ut per quam eos praecellit eorumque affectus: mores moderatur. Iam quod dicituri Et inter fratres h reditatem diuidet,bifariam etiam accipi potest,nempe, quia totius familiae a patre moderator relictus,patris quodammodo iungens munere, fili; s haereditatem diuidet,aut quia ex patris Voluntate tanquam Vnus e numero filiorum haereditatis partem cum iij accipier. Itaque significat lixcparabola sapientiam praestare ingenuitatim libertati,ut quae adserat dominium, libertatem lare dirazem Mystice tu tat, ii is Bedam seruus sapiens dominatur filiis stultis culm qui liber peccator de selis M. lictis olim subditus,post conuersionem vitae sapiens esee us, atque flagrantis imo amore Dei seruens fili j stultis,hoc est, quibus ibet fidelibus charitate tepescentibu , actu vel praedicatione sua eis praelatus dominatur,atque inter fratres,perfectos scilicet sanctos,supernae patriae haereditatem diuidet. Iuxta quam mγsticam tractationem , allegorice seruus sapiens populus gentilis est qui Christi iugo collum submisit: Hic domi natur filijs stultis Iudaeis scilicet inci edulis qui se veros Detin Abrah filios iactant,dicentes Domino: Nos fili Abrahae sumus,& nemini seruiuimus unquam. Inter fratres haereditatem diuidet,quia inrer Prophetas
Apostolos partem accipit, id haereditatem Iudaeis aquam fili s debitam. 3 Sicut De probatur argentum G aurum camino,ita corda probat
HEbraea ad verbum habetit auri sex vel conflatorium, argentori
fornax auro, probat corda dominus. Et est senis argentum habet aurificem aut conflatorium, id est, vas id quo argentu sunditur & purificatur Nam utrimque potest significare dictio hebraea Maurum habet sornacem in quo probari possit, at cor solum habet dominum qui illud probare possit. Noster interpres reme particulas similitubam a dinis
292쪽
dinis oppleuit clariusque sententiam vertit secutus o. qui sic verterunt σπερ δοκιμαλιτρα ἐν καμ tuod αρ sies, id est, sicut probatur in camino argentum. Sapientiae ac aliis plerisque locis iustorum probatio comparatur probationi argenti Mauri fer fornacem Tanquam aurum ine Ata quit)in fornace probauit electos dominus,&in Ecclesiast. In igne,inquit
probatur aurum lc argentum,homines verbieceptabiles in camino humiliationis. Hic vero in genere probatio cordium quorum uis hominum comparatur probationi argenti ecariri. Sed illis quidem locis electorum probatio tali designatur comparatione, quoniam si ut aurum te argentupet ignem purgatur et probatum ostenditur,ita per ignem tribulationis, iusti et purgantur et probati ostenduntur. Patientia enim probationem m. operatur inquit Paulus. Hic verbiordium quorumvis probatio sub tali comparatione tribuitur Deo:et Deus quidem igni probanti comparatur, corda vero homirasi auro et argento quae probantur,ut significetur quod
sicut aurum et argentum sitam habent probationis rationem, ita et cor da hominum suum habent probatorem et examinatore, et queadmoduilla diligenter ob sui precium ab hominibus per ignem probantur, ita de Deus qui ignis quidam est corda hominum,ueluti res quas maxinae curatae magni facit,sui iudici examine quasi igne essicacissimo expendit,hait cur discernat cordium intentiones disipositiones, atque diiudicet quialicuius vel nullius sint precii,& rursum quina aioris vel minoria sint preti . Dicitura sit&aliter in scripturis Deus non unqua corda quae uis 'ucisi is homines instar coctatoris: aurificis probare nimii ii quia tribulationibus 5 praedicator si suoru voeibus Sc sermonibus conatur eos ab impuritatibus ipsis ru purgare, ostenditque qui reprobi sinti qui I probati inuenti Unde in Hieremia dicitur: Defecit sufflato iii, in igne co-.
sumptu est tubii, frustra conflauit conflator malitiae eo illo sunt consumptae Argentum reprobum vocate eos quia Dominus proiecit illos.
dacibus. Ebrae pro verbis obediici obtemperat habent auscultat sc audit. inlaesi simpliciter accipiantur,significatur hac sente tia,unumquemque his rebus cap qnae cum ingenio eius conueniunt,ita ut malua lubenter ausculter linguae prauae qui sallere cupit lubenter intendat his quae fallacia labia proserunt. Noster interpres verba illa accepit pro obedire Fc obtemperare, quo inscio: apud nos frequenter auscultare fc audire accipiunt tr. Itaque significatur prauam linqua: sallacem iacit persuadere iis qui ingenio S animo sunt naalol fallaci.
tatur at eritis,non erit impuapiti .
293쪽
PRior huius sententiae pars exposita est in versu o. cap. 4 secunda
pars manifesta est,significans eum qui alterius miseriae non misere torsed contra potius ob eam Pudet,puniendum aliquando a Deo, ita ut de ipse uinam sentiat,qui de alterius ruina laetatur Exemplum est in Semri insultante regi David cum sugeret filium Absalom.
Corona senum sibi orum,o gorta filiorum patres eorum Docet lixc parabola: Hios parentibus, patentes filijs esse ornamentis decori. Senum enim corona , hQcc st ornamentum,est, quod non tantum filios, sed ci filios filiorum babeant,per quos securiores fiunt de posteritate per qui in mortales quodam odo sunt suturi, qui iam morte vicinam agnoscunt, de qua immortalitate posteritatis nonnihil dubitant senes cum filios absque lil eris ident. Vnde in veteri Testamento pro magna benedictione romittitur, videre filior filiorum, xt in Psal. Vidcas filios filiorum tuorum , pacem super Israel . Vicistina patres sunt gloria 5 decus tiliorum, quia eorum virtus 5 inobilitas ornat filios 5 honore apud homines astich. Proince monet te die sententia, quod quema8 modum senes amant impense suos nepotes, ut quos intelligunt sibi esse ornamento,ita vicitam fili; colant ac venerentur suos pare lites,via quibias eorum glorial decus pendeat. Dicitur enim in Ec s..ia.
clesiastico: Gloria homiliis ex honore patris sui. Quod de carnai: bus par tibii se fili; dicitur, idem & de spiritalibus dicendii. Senum enim, hoc est,patrum vetetis testamenti ornamentum est, quod ipsorum sint si ij, non tantum Apostoli sedi filii horum, quos illi per fidem senuerunt Christo ac vicissim gloria atque honor filiorum noui testamenti est.
quod Patriarci, et Prophet veteris testamenti fiat patres eorum.
Sciendum autem dictionem, gloria, posse hic accipi,aut vi significet decorem vel honorem,aut ut significet gloriationem , sitque sensu filios gloriari in sitis patribus. Priorem enim significationem Agis habet dictio Hebraica posteriorem die io Graeca καυχ κ uec, quae valet idem quod gloriatio. Post hanc sententiam sequitur apud Graecos sententia quae aliquoties apud Augustinum alios occurrit. Fidelictoriis mundus diuitiarum est, Infidelis autem neque obolus, Vide August. lib. . Confusis Autu M.
capite .ecepistolis . NPn decent ultim vern compo, ita , nec Principem Abium
PR O verba compos a talabium mentiens, Hebra a habent labium
excellentiae vel authoritatis,4 labium mendacisvel salsitatis. Itaq; labium excellentie opponit iu labio mendaci j,cum pulchra vocuis lusione,quae non potest hic scuta in multis huius libri ssententi; in ver
sone exprimi,quauis, aliqua sit apud nos similis vocum hic adhino dici Mnici pos .ir,
294쪽
possit labiit authoritatis lolabiti falsitatis .Pro labio excelletiet noster vertit verba coposita, quia per labis excelletiae significatur oratio prastabilisCc grauis,ut quae tractat de rebus grauibus ad salutem Reipub spectantibus. At hanc oportet non impraemeditatam ese aut inconcinnam sed aptis beneque ordinatis verbis ac sententij conitare. Itaque significMur, quod sicut res grauis non decet varios, ita nec vanitas graues, quodque stultos aut imperitos minime decet huius in Odi oratio quae mas nos tantum decet virosvi doctos,qui sua dignitatera authoritate orationi, huiusmodi pondus addere possint: ita ec Principes viros minime deceat me-dacium, ut quorum verbis propter aut horitatem omnes facile adhibent
fidem,qui proinde quam plurimis facile possent imponere Milomodo ergo stultus adimit authoritate orationi qua ei debetur, ita princeps dat authoritatem quae falsitati non debetur. Discere licet ex hac sententia quales debeant esse praedicatores verbi diuini, nempe nequaquam stulti, hoc est, imperitivi mundana sectantes, sed plane principes virique graues 5 authoritate,tum doctrinae,tum ossici praediti. Item tales ab omni mendacio & falsitate debere esse alienissimos , maxime dum pro officio suo concionantur ad populum. At iamdudum leuissimisi indoeti si imis hominibus sere munus praedicandi commissum fuit,quivi ipsi multis vanis Sc falsis saepe sermones suos suffarcire soliti sunt.
Gemma gratissima expectatios Eooniis quocunques verrit, prudenter ini edigit. HEbrae long aliter sic habent: Lapis gratiae id est, lapis preciosius,
est munus in oculis dominorum storum , ad que se verterit,prosperabitur. Quo significatur munus alicui collatu, esse apud eum in precio velut gemmam aliqua gratam, S proinde munera prosperum essectum consecutura apud eum cui conseruntur, atque ab eo quae desiderantur,impetratu A. Itaque sigiaificatur muneribus homines delectari, ac naui erasere omnes placare, iuxta illud Munera crede mihi placant,
hominesque deosque verbum p Sacal,quod iam vertimus, prosperabitur significat etiam di proprie,intelligere , eamque significationem secutus est noster interpres . Quidam in sua versione contrarium huius secundae siqnificationis sensum amplexus est,existimans in hoc verbo literam, Sin positam,ut aliquando fit,pro Samech o sicilicet pro . ,-UIuxta quam acceptionem verbum hoc significabit infatuare,le erit sensus, Munus,eo quod sit velut gemma grata in oculis eoru qui illud con-
Diuos sequuntur excaecaturum infatuaturum eos,iuxta illud Deutero: Munera excaecant oculos septentum,&mutat verba iustorum Mirum quid secutus fui noster interpres,cum vertit expectatio praestolantis,cum illud
Mec cum Graecis conueniat, nisi quod videri possit legisse literam Resich
rro Daleth Sachar cilicet pro ridet Sachad. Nam illud significat
295쪽
mane quaerere. Est autem sensus nostrae literae iste Res expediata, praestolante manii fit ab illo, estque in oculis eius velut gemma gratissima. itaque quocunque se talis expectans vertit, S quicquid aggreditur aut quocunque diuertit prudeter se gerere studet quo re desideratissima non fraudetur Od eam aliquando assequatur Beda hanc sententiam generalem peculiariter applicat ad id,quod omnium maxime est desideradum, Delicitatem scilicet, terna quae margaritae preciosae coparatur, Math. 13. ob quam comparandam homo prudens vaditi vendit uniuersa quae
habet.' Qui cetit delictam, quaerit amisitias: qui alterosermone repetit, separat sederatos.
Ommendat haec sententia silentium delictoriam proximi,ac eoru dem delationem condemnat. Qiiod autem dicitur in prima parte. Qui celat deliistum quaerit amicitias vel ut aliqui legunt,amicitia, primum quidem accipi potest de amicitia quam sibi comparat qui alterius delictum tegit. Nam per hoe et sicitur quis multis gratus. Secundo etiam potet accipi de amicitia quam inter alios uet,qui proximi erra. ta celat. Nam qui proxii di delicta tegit,non sibi tantum hac ratione multorum amicitiam palat sedet inter alios bene sibi consentientes amicitia fouet, & dissidentes saepe conciliat, dum quod quis in altu vel verbo vel
facto peccauit,tegere dc excusare studet. Vnde per contrarium subditur Qui altero sermone repetit, separat foederatos Vbi quod dicitur altero sermone, aut signita cat sermonem qui aliter rem narrat quam prius narrata est, quo scilicet res deprauature maligne refertur, aut simpliciter sermonem nouum qui alter sit ab eo quo res quaepiam prius audita est, referri,ut sit sensius. Qui quod semel audivit,id ipsium altero nouoque sermone repetit Hebraea tantum habent aut iterat rem vel verbum aut qui mutat verbum. Quod sequitur separat foederatos noster interpres c
superiori vertit separat principes Solent autem principes pactis foederibu amicitiam inter se seritare quam in magnum Reipub dispendium, salsi pravique delatores saepe rumpunt.
Plus proficit correcti apa prudentem, quam centum plagae apud
HEbrae ad verbum habent Terret vel stangit increpatio intelligo
tem magis quam percutere si ultum centies. Itaque apud nos dictio correctio active accipi debet pro correptionein increpatione qua quis verbis alium corrigere studet quae etiamsi sit unica tantum, tamen in cordato plus proficiet quam multa verbera in stulto, quemadmodum experientia testatur. Proinde distrimen indicat haec sententia inter cordatum Sc stultum,ac argumentum prudentiae ostendit.
296쪽
Semper Ardia quaerit malin angelus autem crudelis mutetor
HEbraeam e verti possunt. Profecto vel tantum rebellis quaerit
malum, Sc ad hunc modum. Profecto vel tantum rebellionem quaerit malus,quorum postremia secutus est noster interpres vertes.super iurgia quetrit malus,hoc est, qui malignovi peruerso est animo, semper contentionibus deditus est, pacem non amat,iurgia contra se dc inter alios excitat. Sunt enim qui quaedam ideo tantum de sentiunt non quod vera elle videantur, sed quia eis est voluptati ab alijs distentii e Id quod cum in omnibus malis tum inhaereticis in arci me apparet Ideoq; contra talem mittetur angelus crudelis, quia aut ab homine iudice mittetur contra eum nuncius mortis, hoc est, morte plectetur ob excitatas seditiones in Repub. aut a Deo angelus malus contia eum mittetur, qui eum sine misericordia ad aeternum secum rapiat supplicium , aut etiam
in praesenti vita variis affligat malis, quemadmodum amicti sunt ab an palo, selis in aliis Egyptii, semper iurgant: G oblitantes Moysi Aaron, iuxta illud P sal: Misit in eos iram indignationis suae, indignationem iram destribulationem,immissiones per angelos malos.
pedi magis vrsae occurrere raptis sartibus,quam futtio eo Ati
A verbum Hebraea aut sic sunt vertenda occurrere ursiam orbat una in virum Sc non stultum in stultitia sua,& sic aliquid erit siu intelligendum in hunc modum,optabile alit tolerabile est ursum occurrere homini, non autem luitum occurrere alicui in ita stultitia, hoc est,illud tolerabilius.optabilius: minus formidandu est quὶm istud, quia ab hoc plus imminet mali qui cum sua stultitia aliquem intradit de
impetit,ut qui non tantum vitae corporali nocere solet, sed Dinae vel inimae. Aut liac per imperativum verri possuiu, Occurre urso orbato in viro,& non stulto in stultitia sua. Qua locutione, phrasi Hebraica significatur potius illud faciendum quam istud. Quod secutus noster interpres vertit,Expedit magis uris, etc. Addidit autem de suo duas illat di- 'iones confidenti sibi.Significat autem haec sententia hyperbolica comparatione va te cauendum ne quis colendat cum stulti .eorumque stultitiae obsistere conetur disputando Sc arguendo,maxi ne si in sua tultitiaec errore sibi placeati confidat.Est enim ursus animal alioqui serocissimum . homini iniri ncissimum,at huius ferocitatem conduplicat perdidissse catulo unde vel tunc maxime formidabile est. Irraque R huiusmodi comparatione significatur a Chus quam sit formidaiidus David cum siro exercitu Tu, inquit,nosti patrem tuum te viros quicum eo sunt esse
'r' sertissimos et amato animo, vestiti si ursi raptis catulis in saltu saeuiar. Nihilo
297쪽
PROVERSIA SALOMONIS. Cap. s. ars
Nihilominus tame humano ingentoti industria tape superatur hoc animal,Caeterum tultum in sua cora fidentem stultitia nulla neque arte, neq; viribus possimus domare queadmodum hac tempestate patet in nostris haereticis, qui disputationibus non tantum non sanantur , sed irritantur magis ac ferociores fiunt, Laeuientes in eos qui ipsis bene volunt 5 ad saniorem mentem eos reducere conantur Venerabilis Beda mystice per Ursam furorem gentilitatis intelligit,ut sigili ficetur facilius esse doctoribus sanctis surori gentilitatis occurrere rapiendo scelus eius, atque i bestiali eius Diuitia ad fidei pietatem conuertendo quam laeteri cum quem libet confidentem sibi in sui perfidia dogmatis,ad fidem rectam reuoca re vel catholicum praua agentem ad bonae operationis statim resutere.
33 reddis muti pro bonis,non Gedra Matiun de domo e . I dicat haec sententia qu m magnum sit malum, ingratitudo illa pes Isima,qua quidam malum rependunt pro bono, quales sunt preter alios stulti considentes in stultitia sua de quibus in seritentia superiori dum
ab aliquo bene nionentur et corripiuntur. Qui,inquit, redidi malum pro bono,hic ut non simpliciter peccat bis enim peccat ita non semel tan-rum punietur, sed non recedet malum poenae de domo et familia eius, qtiemadmodum pulchre explicatur ad longum Psalm .i CS. Dicit autem, Non recedet malum, siue quod sic frequenter fiat, siue quia omnes tales
hoc merentur, quemadmodum pleraeque huius sententiae sunt intelligendae. dimittit aquam caput II iurgiorum, .nrequir patia tu rcontumeliam, udicium deserit. Laram riucundam Hebraea habent sententiam in hunc modum,
Aperit aquas principium contentionis, de antequam misceatur iis, desere,scilicet litem, hoc est, Principium iurgiorum est sicut cum quis aquas cohibitas aperit,exitumque eis praebet. Nam sicut cum aquis exitus aperitur magnae inundationis causa pr statur quam postea non facile eli cohibere aut reuocare,ita cum contentioni d iurgio principium datur, nascitur ex eo frequenter impetuosus furor omnia turbans quem componere non ita sit facile, &sicut vel minima apertura in principio aquis data,violentia aquarum mox fit maxima, ita cum principium litis minimum sit& parui fiat,frequenter instar impetuo securrentis aquae,in rabiem & multa mala procedit. Proinde monet Sapiens ut antequam lis misceatur& contentio ex utraque parte incalescatilis deseratur, quem admodum consultum est angustum aquarum oramen mox obturare priusquam violetia aquarum dilatetur. Non recte ergo Lyranus ut non
dicam ridicule nostram literam explicuit, sic scribes: Qui dimittit aqua, bibem vinum . nimia sortὸ caput est iurgiorum, quia lites oriuntur ex
298쪽
ebrietate. Dimittere enim aquam non est hic positum pro delerere eam Zc abstinere ab e sed pro eo quod est aquam no cohibere, sed eam laxar
cruor ius in fluxum , quemadmodum bene intellexit D. Gregorius hunc locum tractans lib.7. Moral. cap.r . unded Bedasuum hoc loco, ut 5 alias saepe comm Tarium mutuatus est, Aquam, inquit,dimittere, est linguam in fluxum eloqui relaxare. Quo contra in bonam partem dicitur, quarco. x x profunda verba ex ore viri. Qui ergo dimittit aquam caput et burgiorum, quia qui linguam non refrenat,concordiam disii pat. Vnde e diuerso scriptum est . Qui imponit stulto silentium,iras mitigat. Haec ille. Habebit
V φ- nostralitera sensum Hebraicae lectionis,si stibaudiatur similitudinis particula,quae frequenter in his sententijs est subintelligenda, in hunc modum Sicut qui dimittit aquam,ita est caput iurgiolum. Et quod sequitur, hune habet sensum, Et is qui caput est author iurgiorum , antequam patiatur columeliam aut iniuriam quae huiusmodi aut hores dissidiorum sequi solet,deserit iudicium,hoc est,id quod iustum est Significatur ergo ideo talem incidere in contumeliam,quia ipse prior deseruit aequitatem. Aut si nomine iudici lignificetur causa sorensis,quae tractatur coram iudice, dictio enim Hebraica litem significat sensus esse potest. Qtioniam author litis similis est laxanti a tiam, ideo si recte: con ille vult agere
antequam grauem aliquam incidat ignominia, deserit coeptam Yse cau- Matth. s. sam coram Iudice,iuxta illud: Esto consentiens aduersario tuo,etc.. o luctificat impium,se qui condemnar iusium abominabilis ectvterque apud Deum. DVpliciter contingit iustificare impium c condemnare iustum,aut
in quotidiano sermone dum quis impium,iustum dicit & aquam si M. γ iustum laudat,iuxta illud P almistae: Laudatur peccator in desideriis animae sitae,5 iniquus benedicitur. Et contra,Iustus pro impio habe tur& calumnia allicitur propter iustititiam,iuxta illud Saluatoris: Beati estis cum maledixerint vobis homines,lceiecerint nomen vestrum tanquam malum propter filium hominis. Aut in iudicio, dum authoritate iudicis impius lata sententia absoluitur,& iustus condemnatur, iuxta il- lud Esaiae: Qui iustificatis impium pro muneribus, & iustitiam iusti aufertis ab eo. Vtrunque malum utrobique aeque est A similiter Deo a
minabile,quia per utrunque similiter fit iniuria ivllitiae . de iniustitiae so-
Ignificat haec sententia iuxta hanc nostram lectionem stulto diuia tias non esse utiles satis,sed potius inutiles Diuitiae enim expetuntur potissimum ad subleuandum hominia inopiam, stulto autem, hoc
299쪽
PROVERBIAE SALOMONIS Cap. 17. ars
hoc est,homini non sanae mentis maxime opus est sapientia. At hanc talis diuiti; comparare non potest,sive quia diuitiae, non sunt per se preci usapientiae siue quod stultus suo vitio eis uti nesciat ad sapientiam comparandam,*remadmodum eis sapiens uti nouit ad sapientiam conquirendam. Itaque sequitur stulto diuitias non prodeste , ad id quo indiget o tinendum im potius inutiles esse & noxias, ut qui ob sapientia carentiam eis non solum non possit bene uti, sed male necessario utatur ad luxum scilicetvi voluptates illi noxias, amissurus ut in plurimum diu,
tias per abusum,& in extremam peruenturus paupertatem. Simpliciter
significat sententia sine sapientia diuitias prodesse non posse, atque illam diuiti; proprie non parari,in proinde sapientiam longe diuiti j praeserendam esse, quatum uis eas mundus magnifaciar,tum quod illa sine di- viiij prodesse possit,ium quod facile diuitias homini comparet Hebraea paulo diuersam habent sententiam in huc modum. Ad quid est precium in manu stulti ad comparandam sapientiam,cum no habeat cori Quo significatur quanquam diuitiae multum prodesse possint homini cordato ad sapientiam obtinendam, frustra tamen huiusmodi sapientiae precium esse in manu totestate stulti ob cordis inopiam, S proinde no tam pecunia quam animi praestantia parari sapientiam. Quod ad literam dicitur de diuiti j temporalibus Beda applicat ad diuitias spirituales, intelligens stripturam sacram,quam habere ludatis&haereticis non prodest, cum ea uti recth non positiat ad veram comparandam sapientiam. Idem: in malos catholicos dici potest quibus non prosiunt diuitiae verae fidei.
altam facit domum suum quaerit minam. es qui euitat dis
re,incidet in malum. HVnc versum Hebraea non habent, habent tamen Graeca, & mox sequitur quod cum priori coincidit mebro,cum dicitur: ibi ex altat ostium, quaerit ruinam Significat autem prius membrum sit perbiam sequi deiectionem,eumque iri se exaltat, humiliandum,quemadmodum qui nimis alte aedificat, domum suam ruinae ii ventorum magis obnoxiam facit. Secudum membrum similiter significat eum qui prae superbia recusat doceri,in varia mala casurum, unde per sapientiam eripi potuisse suaeque superbiae dignas poenas daturum.
Omni tempore diligi qui amicis ela, ct frater in anguEjs com
Reuiter et clare Sapiens praescribit veri amici conditiones, ut eum Isicto et temporario amico per huc modum dignoscamus. Is,inquit, qui amicus est,uerus scilicet et non fictus,omiti tempore diligit, hoc est,non solum in tempore prospero, sed et in tempore aduerso. Et inan-zviiij itum demum comprobatur quis sit laomini frater,id est,uerus ami- Nn a custa
300쪽
eus fratris germani loco. Habent quidem Hebraea: Et frater In aduersitate nastetur. At fratrem in aduersitate nasci, non est aliud quam eum qui in aduersitate periistit in amicitia, hoc ipsio fieri homini fratre et dignum qui frater vocetur. biod non est aliud ab eo quod noster vertit, Et frater in angustiis comprobatur. Ecclesiallici6.simili nota docetur discrimen veri et fiisti amici,cum dicitur: Si posside amicum,in tetatione posside eum g ne facile credas et teipsium. Eil enim amicus secundum tem pus suum,& non permanebit in die tribulationis Amicus si permanserit fixus,eriti bi quasi coaequalis,etc.Et Seneca: Amicos secundet res optimet parant,aduersae certissime probant. Et alius,Scilicet ut btuum spectatur
in ignibus aurum,dempore sic duro est inspicienda fides. Multis homo pLudet manibus u loponderat pro amicosevo. SEcundum hane nostram literam significatur stultitiae signum esse, si quis ponsione a se pro alio facta gaudeat, manibiisque prae gaudio
plaudat, quasi re bene gesta gaudens quod hoc ossicio sibi amicum promeruerit. Declarat enim hac ratione se non intelligere, quali periculo se exposuerit, quam multi fideiussionibus in varias lites 5c molestias inciderint, atq; ad inopiam & miseriam peruenerint,propter quae potius deberet qui fidei ubet,iuxta Sapientis consilium supra cap. 6. licitus esse ut apericulis imminentibus liberetur. Fili,inquit,mi,si rosponderis pro mico tuo, fac quod dico, temetipsium libera, discurre, festina etc. Hebrae ab aliis sic vertuntur. Vir stultus figit manum spondens potionem pro proximo sitio,vel apud proximum sitium. Qua sententia signincatur stultitiae esse facile figere manum,hoc est,stipularivi fide iubere pro alio, ob pericula scilicet ipsum manentia. D. Hieron secutus Septuaginta fitere manum intelligit,complodere manus prae gaudio. Habetat enim ro. επικροτε 'sui πιχα sici Di sicant ex hac sententia quam stulti sint qui cum gaudio onacium regendi alios suscipiunt, pro quibus Deo sunt redditur rationem,
si i meditatur discordias, dilidit rixas, si qui exaltat iliam,
Stium legendum est,non os suum, ut quidam libri habent, Nam Hebraeaac emendatiores I. at in codices ostium habent, quamuis per ostium hic quidam intelligant ri xvi labia hominis,ut tu sunt ostium corporis humani. Itaque coincidet siec si dum hunc sensum utraq; lectio in i lem, significabiturque eum qui superbe loquitur, deiiciendum&humiliandum. Priorem partem Hebraea aliter habent elegatius sic, i diligit rebellione vel peccatu diligit lite. Dictio enim Pesage singulariter rebellionem sc generaliter quamuis praeuaricationem ac paccatum significat cum omne peccatum fit rebellio quadam Priorem significa-